Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Aşıq Valeh (Kərbəlayi Səfi Valeh) (1722, Gülablı – 1822, Gülablı) — XVIII–XIX əsrlərin görkəmli Azərbaycan aşığı.
| AŞIQ VALEH | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 1722 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1822 |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | aşıq, şair |
| Əsərlərinin dili | Axərbaycanca |
| Tanınmış əsəri | Vücudnamə |
 Aşıq Valeh Vikimənbədə | |
Həyatı
Yaradıcılığı ustad aşıqlar tərəfindən yüksək dəyərləndirilən, xalqın, elin-obanın dilindən düşməyən ustad aşıqlardan biri də Abdal-Gülablı Aşıq Valehdir. Aşıq Valeh 1722-ci ildə Ağdamın Gülablı kəndində anadan olub. Əsl adı Səfidir. Kərbəlanı ziyarət etdiyi üçün xalq arasında Kərbəlayi Səfi kimi də tanınıb.
Səkkiz yaşlarında atası onu öz kəndlərində yaşayan Molla Mahmudun yanına qoyur, mükəmməl savad verməsini xahiş edir. Sonra təhsilini Şuşa qəriyəsində alır. 14 yaşlarında ikən Quranı başa vurur, lakin molla olmaqdan imtina edir.
İlk sənət dərsini dövrünün tanınmış sənətkarlarından olan doğma babası şair Məhəmməddən və Aşıq Güllü ilə Aşıq Cünundan almışdır. Atasının razılığı ilə dövrünün hörmətli sənətkarlarından olan Aşıq Səmədin yanına gedir və ona şəyirdlik edir. Aşıq Səməd Valehin saza-sözə olan həvəsini nəzərə alaraq aşıqlıq sənətinin ən incə sirlərini belə ona öyrədir. Bundan sonra ustad öz istedadlı şagirdini məclislərə, mərəkələrə aparır, onu sınaqlardan çıxarır. Hətta deyilənə görə Valeh təxəllüsünü də şəyirdinə ustadı Aşıq Səməd vermişdir. Çünki Valeh — valeh olmaq, vurulmaq, sevmək mənasında olmaqla, gənc yaşlarında gözəl bir qıza bənd olması da şairin şeirlərində öz əksini tapmışdır. Lakin həmin qızla evlənib-evlənməməsi bizə məlum deyildir. Bu barədə aşığın bizə gəlib çatmış "Vücudnamə"si hərtərəfli, geniş məlumat verir. Aşıq Valeh öz "Vücudnamə"sində həyatını, uşaqlıq və gənclik illərində məktəbdə oxumasını, 15 yaşından eşqə düşməsini, hətta ailə qurmasını, gəzdiyi yerləri, görüşdüyü şəxsləri açıq-aşkar şəkildə əks etdirməyə səy göstərmişdir.
100 il (başqa məlumata görə 93 il) ömür sürmüş ustad Aşıq Valeh Molla Pənah Vaqifin müasiri və yaxın məsləkdaşı olmuş, eyni dövrdə yaşamış və yaxın münasibətləri olmuşdur.
Onun yenilməz bir saz və söz ustadı kimi deyiş meydanlarında dəfələrlə sınanaraq qalib olduğu təsdiqlənmişdir. Buna misal "Valeh və Zərnigar" dastanı və onun qocalıq vaxtı İranda rəqibini bağlamasıdır. Onun bu deyişmələri aşıqlar tərəfindən dillər əzbərinə çevrilmişdir.
Aşıq Valehin həyat fəaliyyəti 25 yaşından sonra Zərnigar xanımla bağlıdır. Gənc yaşlarından ustad sənətkar kimi məşhurlaşmış Aşıq Valeh ətraf əyalətlərin də nəzər-diqqətini özünə cəlb edir. Bir neçə il müstəqil aşıqlıq etdikdən sonra özünə şəyird götürüb öyrədir, sələflərindən gələn ustad — şagird ənənəsini davam etdirir. Müasirləri olan Aşıq Qənbərin, Aşıq Cəlalın, Aşıq Əhmədin və başqalarının bir sənətkar kimi formalaşmasında onun mühüm rolu olmuşdur. Lakin sənətin sirlərinə bələd olmamış şəyirdi Səməd ondan ayrılıb müstəqil aşıqlıq etmək həvəsinə düşür. Nəhayət, gəlib Dərbənddə Zərnigar xanımla görüşüb deyişir, təslim olur. Zərnigar xanım ondan ustadının adını soruşur. O, isə Valehin ünvanını ona verir. Zərnigar xanım Aşıq Valehə açıq məktub yazıb onu Dağıstana — onunla deyişməyə dəvət edir:
Bir neçə aşığı eyləmişəm bənd,
Ayağında zəncir, boynunda kəmənd,
Adım Zərnigardır, məkanım Dərbənd,
Məni anar olsan, bu məkana gəl!
Məktubdan halı olan Valeh Dağıstana — Dərbənd şəhərinə gəlir. Zərnigar xanımla görüşür, onu bağlayıb, aşıqları zindandan azad edir və şərtə görə Zərnigar xanımla həyat qurmaq fikrini dəqiqləşdirir. O zaman Aşıq Valehin 25, Zərnigar xanımın 18–19 yaşı vardı. Deyilənə görə, Zərnigar xanım 1730-cu ildə Dərbənddə anadan olmuş, elə uşaq vaxtlarından şeirə, sənətə, saza böyük həvəs göstərmişdir. Buna görə də əhd edir ki, hər kim onu bağlasa, ona ərə gedəcək. Çox aşıqlar onu bağlamaq fikrinə düşürsə də, bir şey çıxmır, məğlub olub onun toruna düşür. Nəhayət, Qarabağın Abdal-Gülablı kəndindən Dağıstana gələn Aşıq Valeh deyişmələrində onu bağlayır, Zərnigar xanımı da götürüb Abdal-Gülablıya gəlir, onunla evlənir və ömürlərinin sonuna qədər bir-birilərinə sadiq qalırlar.
1747-ci ildə Aşıq Valehlə ailə həyatı quran Zərnigar xanım 1840-cı ildə Abdal-Gülablı kəndində vəfat etmiş və kəndin qədim qəbiristanlığında dəfn olunmuşdur.
1980-ci ildə Aşıq Valehin və Zərnigar xanımın itib-batmaqda olan məzarları Gülablı kəndinin girəcəyində gözəl bir yerə köçürülmüş və hər iki aşığın abidələri qoyularaq, xatirələri əbədiləşdirilmişdir. Həmin xatirə kompleksində hər iki sənətkarın kufə çapı ilə yazılan başdaşları da qoyulmuşdur. Aşıq Valehin ölüm tarixi onun kufə çapı ilə yazılmış başdaşında Hicri tarixi ilə 1238 (1822) kimi qeyd edilmişdir
Yaradıcılığı
Aşıq Valeh yaradıcılığının az qismi günümüzə gəlib çatmışdır. Onun həyat və yaradıcılığının araşdırılması və toplanmasında kötükcəsi Aşıq Xaspolad Gülablının əvəzsiz xidmətləıri olmuşdur. Aşıq Valehin tədqiqatçıları Aşıq Xaspoladın şəxsi arxivindəki dəyərli materiallardan bu günə qədər yararlanırlar. Aşıq Xaspoladın dediyinə görə Aşıq Valehin külliyyatı 1905-ci ildə millət davasında ermənilər tərəfindən yandırılmışdır.
Aşıq Valeh bir sıra dastanların, rəvayətlərin, vücudnamələrin, qıfılbəndlərin, qoşma və gəraylıların, qəzəllərin müəllifidir. Onun ən məşhur şeirlərindən biri "Vücudnamə"sidir. Bu şeirdə aşığın həyatı ana bətnindən qəbirə qədər təsvir edilib. Bizə gəlib çatan şeirlərinin bir çoxu çağdaş şairlərdən Canıoğlu Abdulla, Baba bəy Şakir və Aşıq Qəmbər üçün yazılıb. Bu şeirlərində şairin onlarla olan şəxsi münasibətləri öz əksini tapıb.
Akademik Həmid Araslının qeyd etdiyi kimi, bu əsərlərdə xüsusən insanın dünyəvi həyatından bəhs edən hissə ümumi olsa da, çox realdır. Buna görə də alimlərimiz, tədqiqatçı mütəxəssislərimiz yeri gələndə öz fikirlərini təsdiqdə ustad aşıq tərəfindən yaradılmış "Vücudnamə"yə əsaslanması tamamilə məqsədəuyğundur. Aşıq Valeh özü haqqında açıq-aydın demişdir:
Səkkizdə, doqquzda Quranı seçdim,
On yaşında yaxşı-yamanı seçdim.
On birimdə Quran kitabı seçdim,
On beşimdə sərim doldu sevdaya.
Yaxud:
Valeh ləqəbimdir, Səfidir adım,
Allahı sevənlər, budur muradım… və s.
Aşıq Valehin yaradıcılığı elə bir dövrə təsadüf edir ki, bu dövrdə aşıq poeziyası, aşıq lirikası yazılı ədəbiyyata təsir göstərirdi. Yazıb-yaradan şairlərlə aşıqlar arasında da müəyyən yaxınlıq, dostluq var idi. Onlar hətta deyişir, bir-birilərinə nəzmlə məktub göndərirdilər. Bu zaman Aşıq Valehin əlaqə saxladığı, dostluq etdiyi, yaradıcılıq söhbətləri apardığı, fəxr və iftixar hissi ilə adını çəkdiyi sənətkarlardan biri də Molla Pənah Vaqif olmuşdur. Bunu Aşıq Valehin öz şeirlərindən, ayrı-ayrı bənd və misralardakı müraciətlərindən, el söyləmələrindən aydın görürük. Məsələn, o illərdə aşığın yaratmış olduğu bir şeirində deyilir:
Ustad Səməd sənətdə bir dağ idi,
Kələntərli Alı fəndli bağ idi.
On il əvvəl Molla Pənah sağ idi,
Valeh kimi aşıqlar ustadı var.
Bu misralarda aşığın Molla Pənah Vaqifə olan səmimi münasibəti, duyğuları açıq şəkildə görünür. Hətta bəzi şeirlərindən görünür ki, Qarabağ vilayətində xalqı incidən zülmkarlardan Aşıq Valeh vilayətin baş vəziri, həm də yaxın dostu kimi Vaqifə müraciət edərək ondan kömək diləmişdir. Məsələn, şeirlərinin birində deyilir:
Molla Pənah, ərzim sizə söyləyim,
Mahallıqca biz düşmüşük dara, bil.
Şadlıq sorağında biçarə xalqım
Həmdəm olub yenə ahu-zarə, bil.
Valehəm, bu dərdə varmı, de çarə,
İsgəndər bəy bizi salıb azarə.
Var-dövləti çəkib tökdü bazarə,
Biz rəiyyətik belə sitəmkarə, bil.
Əlbəttə, belə bəndlərin sayını artırmaq da olar. Aşıq Valehin dövrünün digər şair və aşıqları ilə də görüşləri, söhbətləri, hətta deyişmələri olmuşdur. Məsələn, Aşıq Cəlalla, ustadı Səmədlə, Aşıq Feyruzla, Məsum Əfəndi ilə, Aşıq Qənbərlə deyişmələri, şair Abdulla Canızadəylə məktublaşması onun xalq arasında böyük nüfuz sahibi, istedadlı aşıq, qayğıkeş insan və humanist bir vətəndaş olduğunu deməyə haqq verir.
Aşıq Valeh yaradıcılğı Salman Mümtaz, Firudin Köçərli, Həmid Araslı, Əhliman Axundov, Məmmədhüseyn Təhmasib, Paşa Əfəndiyev, Famil Mehdi, Mürsəl Həkimov, Azad Nəbiyev, Məhərrəm Qasımlı, Mahmud Allahmanlı, , , Məhərrəm Hüseyli və b.-nın tədqiqatlarında yer almışdır.
Yaratdığı havalar
Aşıq Valeh Aşıq Qurbanidən sonra aşıq havalarının bəstələyicisi kimi də tanınmışdır. Onun yaratdığı havalardan "", "" (buna "" də deyirlər), "", "", "Qarabağ şikəstəsi", "", "", "" və b. adını çəkmək olar
Aşıq Valehin yaratdığı aşıq havalarını aşıqlarla bərabər Qarabağın şah sənətkarları olan Seyid Şuşinski, Cabbar Qaryağdıoğlu, Xan Şuşinski, Arif Babayev, Sara Qədimova, Səxavət Məmmədov və digər yüzlərlə xanəndə zərb muğamlarımızın ardınca və ya fərdi olaraq oxumuşlar. Bu havaların hər biri könülləri riqqətə gətirən bir müsiqi kimi bu gün də gənc ifaçılarımız tərəfindən xalq mahnısı kimi səslənməkdədir.
Ata-babaları və övladları
Aşıq Valehin atası Məhəmməd, Məhəmmədin atası Mehdi, Mehdinin atası şair Məmməd, Məmmədin atası Aşıq Gülüm, Gülümün atası Aşıq Cünun, Aşıq Cünunun atası Nabati təxəllüslü ilə şöhrət tapmış Aşıq Fərman olmuşdur.
Aşıq Valehin oğlu Allahverdi, nəvələri Ələkbər, Alı, Mehdi. Ələkbərin övladları – Dünyamalı, Xanlar, Dünyamalının oğlu nağaraçı Yelmar, Yelmarın oğulları – Akif, Arazxan. Xanların oğlu Əliş. Alının oğlu Abbasqulu, Abbasqulunun oğlu Əzizxan, Əzizxanın oğlanları – Mübariz, Feyruz, Abbas, Rauf, Valeh. Mehdinin oğlu Hüsü. Hüsünün oğlu Allahverdi. Allahverdinin oğlu Vəkil.
Mənbə
- Alçaqlı ucalı dağlar… /Aşıq Valeh ; tərt. ed. F. Mehdi, X. Mirzəyev; red. İ. Tapdıq. Bakı: Gənclik, 1970. 92, [4] s.
- Firudin bəy Köçərli, Azərbaycan ədəbiyyatı, C. 1. Bakı, 1978, 320–333.
- Azərbaycan aşıqları və el şairləri I, Bakı, 1983,126–142.
- Azərbaycan ədəbiyyatı inciləri / Bayatı, Qoşma, Təcnis. Bakı, 1988, 85,199.
- Mahmud Allahmanlı, Aşıq Valehin sənət dünyası / Elmi red. P. Əfəndiyev; V. İ. Lenin ad. ADPU. Bakı: 1991, 117 s.
- Mir Möhsün Nəvvab, Təzkireyi-Nəvvab. Bakı, 1995. 560 s.
- Məhərrəm Qasımlı, Ozan-Aşıq sənəti. Bakı-2007.304 s.
- , Aşıq Valeh / Red.: Behbudlu Həsən Şəxavəndli, C. Muradov. Bakı: İqtisad universiteti, 2007, 332 s.
- Dastanlar / Aşıq Valeh; red. Z. Səmədova ; AMEA, Folklor İn-tu. Bakı: Elm və təhsil, 2012. 335[1]s.
- Haqq Aşığı — Vücudnamədən — Cahannaməyə: dastanlar, şeirlər /Aşıq Valeh; toplayıb tərt. ed. T. Xaspoladoğlu; red. A. Vəzirqızı. Bakı: Sabah, 2014. 287[1]s.
- , Qarabağ aşıq Mühiti. Bakı, Təknur, 2019.
İstinadlar
- Mir Möhsün Nəvvab, Təzkireyi-Nəvvab. Bakı, 1995. 560 s.
- Almara Nəbiyeva, XVIII əsr – Qarabağ aşıq mühiti: Aşıq Valeh. "Haqq Aşığı – Vücudnamədən-Cahannaməyə (dastanlar, şeirlər)" kitabına (Bakı, 2014) yazılmış ön söz., səh. 3–9.
- Aşıq Valeh haqqında mülahizələr (Aşıq Xaspoladın xatırlamaları), "Haqq Aşığı – Vücudnamədən-Cahannaməyə (dastanlar, şeirlər)". Bakı, 2014. Səh.17–18.
- Taleh Xaspoladoğlu, "Haqq Aşığı – Vücudnamədən-Cahannaməyə (dastanlar, şeirlər)" kitabına (Bakı, 2014) yazılmış giriş. Səh. 10–16.
- Aşıq Məhərrəm Hüseyni, Aşıq havaları, "Reportyor" qəzeti , 19–25 dekabr, 2010.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Asiq Valeh Kerbelayi Sefi Valeh 1722 Gulabli 1822 Gulabli XVIII XIX esrlerin gorkemli Azerbaycan asigi ASIQ VALEHDogum tarixi 1722Dogum yeri Gulabli AzerbaycanVefat tarixi 1822Vefat yeri Gulabli AzerbaycanFealiyyeti asiq sairEserlerinin dili AxerbaycancaTaninmis eseri VucudnameAsiq Valeh VikimenbedeHeyatiYaradiciligi ustad asiqlar terefinden yuksek deyerlendirilen xalqin elin obanin dilinden dusmeyen ustad asiqlardan biri de Abdal Gulabli Asiq Valehdir Asiq Valeh 1722 ci ilde Agdamin Gulabli kendinde anadan olub Esl adi Sefidir Kerbelani ziyaret etdiyi ucun xalq arasinda Kerbelayi Sefi kimi de taninib Sekkiz yaslarinda atasi onu oz kendlerinde yasayan Molla Mahmudun yanina qoyur mukemmel savad vermesini xahis edir Sonra tehsilini Susa qeriyesinde alir 14 yaslarinda iken Qurani basa vurur lakin molla olmaqdan imtina edir Ilk senet dersini dovrunun taninmis senetkarlarindan olan dogma babasi sair Mehemmedden ve Asiq Gullu ile Asiq Cunundan almisdir Atasinin raziligi ile dovrunun hormetli senetkarlarindan olan Asiq Semedin yanina gedir ve ona seyirdlik edir Asiq Semed Valehin saza soze olan hevesini nezere alaraq asiqliq senetinin en ince sirlerini bele ona oyredir Bundan sonra ustad oz istedadli sagirdini meclislere merekelere aparir onu sinaqlardan cixarir Hetta deyilene gore Valeh texellusunu de seyirdine ustadi Asiq Semed vermisdir Cunki Valeh valeh olmaq vurulmaq sevmek menasinda olmaqla genc yaslarinda gozel bir qiza bend olmasi da sairin seirlerinde oz eksini tapmisdir Lakin hemin qizla evlenib evlenmemesi bize melum deyildir Bu barede asigin bize gelib catmis Vucudname si herterefli genis melumat verir Asiq Valeh oz Vucudname sinde heyatini usaqliq ve genclik illerinde mektebde oxumasini 15 yasindan esqe dusmesini hetta aile qurmasini gezdiyi yerleri gorusduyu sexsleri aciq askar sekilde eks etdirmeye sey gostermisdir 100 il basqa melumata gore 93 il omur surmus ustad Asiq Valeh Molla Penah Vaqifin muasiri ve yaxin meslekdasi olmus eyni dovrde yasamis ve yaxin munasibetleri olmusdur Onun yenilmez bir saz ve soz ustadi kimi deyis meydanlarinda defelerle sinanaraq qalib oldugu tesdiqlenmisdir Buna misal Valeh ve Zernigar dastani ve onun qocaliq vaxti Iranda reqibini baglamasidir Onun bu deyismeleri asiqlar terefinden diller ezberine cevrilmisdir Asiq Valehin heyat fealiyyeti 25 yasindan sonra Zernigar xanimla baglidir Genc yaslarindan ustad senetkar kimi meshurlasmis Asiq Valeh etraf eyaletlerin de nezer diqqetini ozune celb edir Bir nece il musteqil asiqliq etdikden sonra ozune seyird goturub oyredir seleflerinden gelen ustad sagird enenesini davam etdirir Muasirleri olan Asiq Qenberin Asiq Celalin Asiq Ehmedin ve basqalarinin bir senetkar kimi formalasmasinda onun muhum rolu olmusdur Lakin senetin sirlerine beled olmamis seyirdi Semed ondan ayrilib musteqil asiqliq etmek hevesine dusur Nehayet gelib Derbendde Zernigar xanimla gorusub deyisir teslim olur Zernigar xanim ondan ustadinin adini sorusur O ise Valehin unvanini ona verir Zernigar xanim Asiq Valehe aciq mektub yazib onu Dagistana onunla deyismeye devet edir Bir nece asigi eylemisem bend Ayaginda zencir boynunda kemend Adim Zernigardir mekanim Derbend Meni anar olsan bu mekana gel Mektubdan hali olan Valeh Dagistana Derbend seherine gelir Zernigar xanimla gorusur onu baglayib asiqlari zindandan azad edir ve serte gore Zernigar xanimla heyat qurmaq fikrini deqiqlesdirir O zaman Asiq Valehin 25 Zernigar xanimin 18 19 yasi vardi Deyilene gore Zernigar xanim 1730 cu ilde Derbendde anadan olmus ele usaq vaxtlarindan seire senete saza boyuk heves gostermisdir Buna gore de ehd edir ki her kim onu baglasa ona ere gedecek Cox asiqlar onu baglamaq fikrine dusurse de bir sey cixmir meglub olub onun toruna dusur Nehayet Qarabagin Abdal Gulabli kendinden Dagistana gelen Asiq Valeh deyismelerinde onu baglayir Zernigar xanimi da goturub Abdal Gulabliya gelir onunla evlenir ve omurlerinin sonuna qeder bir birilerine sadiq qalirlar 1747 ci ilde Asiq Valehle aile heyati quran Zernigar xanim 1840 ci ilde Abdal Gulabli kendinde vefat etmis ve kendin qedim qebiristanliginda defn olunmusdur 1980 ci ilde Asiq Valehin ve Zernigar xanimin itib batmaqda olan mezarlari Gulabli kendinin gireceyinde gozel bir yere kocurulmus ve her iki asigin abideleri qoyularaq xatireleri ebedilesdirilmisdir Hemin xatire kompleksinde her iki senetkarin kufe capi ile yazilan basdaslari da qoyulmusdur Asiq Valehin olum tarixi onun kufe capi ile yazilmis basdasinda Hicri tarixi ile 1238 1822 kimi qeyd edilmisdirYaradiciligiAsiq Valeh yaradiciliginin az qismi gunumuze gelib catmisdir Onun heyat ve yaradiciliginin arasdirilmasi ve toplanmasinda kotukcesi Asiq Xaspolad Gulablinin evezsiz xidmetleiri olmusdur Asiq Valehin tedqiqatcilari Asiq Xaspoladin sexsi arxivindeki deyerli materiallardan bu gune qeder yararlanirlar Asiq Xaspoladin dediyine gore Asiq Valehin kulliyyati 1905 ci ilde millet davasinda ermeniler terefinden yandirilmisdir Asiq Valeh bir sira dastanlarin revayetlerin vucudnamelerin qifilbendlerin qosma ve geraylilarin qezellerin muellifidir Onun en meshur seirlerinden biri Vucudname sidir Bu seirde asigin heyati ana betninden qebire qeder tesvir edilib Bize gelib catan seirlerinin bir coxu cagdas sairlerden Canioglu Abdulla Baba bey Sakir ve Asiq Qember ucun yazilib Bu seirlerinde sairin onlarla olan sexsi munasibetleri oz eksini tapib Akademik Hemid Araslinin qeyd etdiyi kimi bu eserlerde xususen insanin dunyevi heyatindan behs eden hisse umumi olsa da cox realdir Buna gore de alimlerimiz tedqiqatci mutexessislerimiz yeri gelende oz fikirlerini tesdiqde ustad asiq terefinden yaradilmis Vucudname ye esaslanmasi tamamile meqsedeuygundur Asiq Valeh ozu haqqinda aciq aydin demisdir Sekkizde doqquzda Qurani secdim On yasinda yaxsi yamani secdim On birimde Quran kitabi secdim On besimde serim doldu sevdaya Yaxud Valeh leqebimdir Sefidir adim Allahi sevenler budur muradim ve s Asiq Valehin yaradiciligi ele bir dovre tesaduf edir ki bu dovrde asiq poeziyasi asiq lirikasi yazili edebiyyata tesir gosterirdi Yazib yaradan sairlerle asiqlar arasinda da mueyyen yaxinliq dostluq var idi Onlar hetta deyisir bir birilerine nezmle mektub gonderirdiler Bu zaman Asiq Valehin elaqe saxladigi dostluq etdiyi yaradiciliq sohbetleri apardigi fexr ve iftixar hissi ile adini cekdiyi senetkarlardan biri de Molla Penah Vaqif olmusdur Bunu Asiq Valehin oz seirlerinden ayri ayri bend ve misralardaki muracietlerinden el soylemelerinden aydin goruruk Meselen o illerde asigin yaratmis oldugu bir seirinde deyilir Ustad Semed senetde bir dag idi Kelenterli Ali fendli bag idi On il evvel Molla Penah sag idi Valeh kimi asiqlar ustadi var Bu misralarda asigin Molla Penah Vaqife olan semimi munasibeti duygulari aciq sekilde gorunur Hetta bezi seirlerinden gorunur ki Qarabag vilayetinde xalqi inciden zulmkarlardan Asiq Valeh vilayetin bas veziri hem de yaxin dostu kimi Vaqife muraciet ederek ondan komek dilemisdir Meselen seirlerinin birinde deyilir Molla Penah erzim size soyleyim Mahalliqca biz dusmusuk dara bil Sadliq soraginda bicare xalqim Hemdem olub yene ahu zare bil Valehem bu derde varmi de care Isgender bey bizi salib azare Var dovleti cekib tokdu bazare Biz reiyyetik bele sitemkare bil Elbette bele bendlerin sayini artirmaq da olar Asiq Valehin dovrunun diger sair ve asiqlari ile de gorusleri sohbetleri hetta deyismeleri olmusdur Meselen Asiq Celalla ustadi Semedle Asiq Feyruzla Mesum Efendi ile Asiq Qenberle deyismeleri sair Abdulla Canizadeyle mektublasmasi onun xalq arasinda boyuk nufuz sahibi istedadli asiq qaygikes insan ve humanist bir vetendas oldugunu demeye haqq verir Asiq Valeh yaradicilgi Salman Mumtaz Firudin Kocerli Hemid Arasli Ehliman Axundov Memmedhuseyn Tehmasib Pasa Efendiyev Famil Mehdi Mursel Hekimov Azad Nebiyev Meherrem Qasimli Mahmud Allahmanli Meherrem Huseyli ve b nin tedqiqatlarinda yer almisdir Yaratdigi havalarAsiq Valeh Asiq Qurbaniden sonra asiq havalarinin besteleyicisi kimi de taninmisdir Onun yaratdigi havalardan buna de deyirler Qarabag sikestesi ve b adini cekmek olar Asiq Valehin yaratdigi asiq havalarini asiqlarla beraber Qarabagin sah senetkarlari olan Seyid Susinski Cabbar Qaryagdioglu Xan Susinski Arif Babayev Sara Qedimova Sexavet Memmedov ve diger yuzlerle xanende zerb mugamlarimizin ardinca ve ya ferdi olaraq oxumuslar Bu havalarin her biri konulleri riqqete getiren bir musiqi kimi bu gun de genc ifacilarimiz terefinden xalq mahnisi kimi seslenmekdedir Ata babalari ve ovladlariAsiq Valehin atasi Mehemmed Mehemmedin atasi Mehdi Mehdinin atasi sair Memmed Memmedin atasi Asiq Gulum Gulumun atasi Asiq Cunun Asiq Cununun atasi Nabati texelluslu ile sohret tapmis Asiq Ferman olmusdur Asiq Valehin oglu Allahverdi neveleri Elekber Ali Mehdi Elekberin ovladlari Dunyamali Xanlar Dunyamalinin oglu nagaraci Yelmar Yelmarin ogullari Akif Arazxan Xanlarin oglu Elis Alinin oglu Abbasqulu Abbasqulunun oglu Ezizxan Ezizxanin oglanlari Mubariz Feyruz Abbas Rauf Valeh Mehdinin oglu Husu Husunun oglu Allahverdi Allahverdinin oglu Vekil MenbeAlcaqli ucali daglar Asiq Valeh tert ed F Mehdi X Mirzeyev red I Tapdiq Baki Genclik 1970 92 4 s Firudin bey Kocerli Azerbaycan edebiyyati C 1 Baki 1978 320 333 Azerbaycan asiqlari ve el sairleri I Baki 1983 126 142 Azerbaycan edebiyyati incileri Bayati Qosma Tecnis Baki 1988 85 199 Mahmud Allahmanli Asiq Valehin senet dunyasi Elmi red P Efendiyev V I Lenin ad ADPU Baki 1991 117 s Mir Mohsun Nevvab Tezkireyi Nevvab Baki 1995 560 s Meherrem Qasimli Ozan Asiq seneti Baki 2007 304 s Asiq Valeh Red Behbudlu Hesen Sexavendli C Muradov Baki Iqtisad universiteti 2007 332 s Dastanlar Asiq Valeh red Z Semedova AMEA Folklor In tu Baki Elm ve tehsil 2012 335 1 s Haqq Asigi Vucudnameden Cahannameye dastanlar seirler Asiq Valeh toplayib tert ed T Xaspoladoglu red A Vezirqizi Baki Sabah 2014 287 1 s Qarabag asiq Muhiti Baki Teknur 2019 IstinadlarMir Mohsun Nevvab Tezkireyi Nevvab Baki 1995 560 s Almara Nebiyeva XVIII esr Qarabag asiq muhiti Asiq Valeh Haqq Asigi Vucudnameden Cahannameye dastanlar seirler kitabina Baki 2014 yazilmis on soz seh 3 9 Asiq Valeh haqqinda mulahizeler Asiq Xaspoladin xatirlamalari Haqq Asigi Vucudnameden Cahannameye dastanlar seirler Baki 2014 Seh 17 18 Taleh Xaspoladoglu Haqq Asigi Vucudnameden Cahannameye dastanlar seirler kitabina Baki 2014 yazilmis giris Seh 10 16 Asiq Meherrem Huseyni Asiq havalari Reportyor qezeti 19 25 dekabr 2010 Vikimenbede elaqeli metnler