Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Finval (lat. Balaenoptera physalus) — Zolaqlı balinalar fəsiləsinə aid növ. Göy balinanın yaxın qohumu hesab edilir və ondan sonra ölçülərinə görə ikinci canlıdır. Yaxın qohum olmaları bəzən onlardan hibridlərin törəməsinə səbəb olur.
| Finval | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Finval | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
Təsnifat
Finval ilk dəfə Federik Martenson tərəfindən 1675-ci ildə sonradan isə Pol Dadlı tərəfində 1725-ci ildə qeydə alınmışdır. Növün təsnifatını və elmi qeydiyyatını Linnaeus verir (Balaena physalus, 1758). Qraf Laseped XIX əsrin əvvəllərində yendən təsnifatını vermiş və Balaenoptera physalus adlandırmışdır.
Finvallar Zolaqlı balinalar (Balaenopteridae) fəsiləsinə, Dişsiz balinalar sinfinə aid növdür. İstər Şimali Atlantika, istərsə Sakit okeanın şimal hissəsində finvallarla Göy balinaların ibridlərinə rast gəlinir.
2006-cı il məlumatına görə finvalların iki yarımnövü vardır. Onlar istər xariçi görünüş istərsə siqnallarına görə fərqlənirlər. Balaenoptera physalus physalus (Linnaeus 1758) Şimali Atlantika finvalı, və Balaenoptera physalus quoyi (Fischer 1829) Antarktika finvalı. Alimlərdən bir qismi üçüncü (Şimali Sakit okean finvalı) yarımnövünün olmasını bildirirlər.
Görünüşü
Yetkin fərdlərin Şimal yarımkürəsində uzunluqları 18–24 metr, Cənub yarımkürəsində 20–27 metr arasında olur. Balinakimilərin digər nümayəndələrinin bir çoxlsrından fərqli olaraq finvalların dişiləri erkəklərdən iri olur. Onların çəkiləri 40–70 ton təşkil edirdi. Ölçülərinə görə Göy balinalardan geri qalsada, uzunluqlarına görə isə heçdə geri qalmır
Finvalların tünd-boz və ya tünd-qəhvəyi, qarnı və üzgəclərin aşağı nahiyəsi isə ağ olur.
Yayılması
Finvallar qış ayları əsasən Subtropik qurşaqlara miqrasiya edirlər. Onlara bütün öleanlarda rast gəlmək olur. Yay ayları Arktika və Antarktika sularına miqrasiya edirlər. Hər iki növün nümayəndələri hec vaxt ekvator sularında müşahidə edilmirlər. Cənub yarımnövü şimal yarımnövünə nisbətdə 10% iri olurlar.
Xüsusiyyətləri
Finvallar yalqusaz olaraq belə yaşaya bilirlər. Adətən qruplar halında (6 başdan ibarət) yaşayırlar. Bir çox balinalardan fərqli olaraq daha dərinə baş vura bilirlər. Onların sürəti 50 km/s təşkil edir. Onlar suyun 230 metrinə qədər baş vura bilirlər. Suyun altında 15 dəqiqə qalırlar. Qıdasının əsasını kirillər təşkil edir. Gün ərzində iki ton qida qəbul edirlər. Buraxdıqları fontanın hündürlüyü bəzən 6 metr təşkil edir.
Çütləşmə və bala vermə il boyu baş verə bilir. Bununla belə qış dövrü bala vermə ən pik vaxtına təsadüf edir. 2–3 ildən bir bala verirlər. Yeni doğulan finvalın çəkisi 1800 kq təşkil edir. Altı ay müddətində südlə bəslənirlər. Bu zaman onların uzunluğu 10–12 metr olur. Yetkinliyə 6–10 yaşında çatırlar. Orta ömür müddəti hətta yüz ili keçir.
Ovlanması və qorunması
Sahildən uzaq yaşamaları və yüksək sürəti onları uzun zaman insanların diqqətindən kənar etmişdir. Ancaq XIX əsrdə elmi inkişafın sayəsində insanlsrın diqqət mərkəzinə çevrilir. Göy balinanın demək olar tükənmə həddinə çatmasından sonra əsas hədəf finvala ötrülür. Təkcə 1938-ci 28 min finval ovlanmışdır. Balina ovu sənayesi 1960-cı ilin sonlarına dayandırılır. 1982-ci ildən isə finvalların ovlanmasına qadağa qoyulur. 2006-cı ildə İslandiya hökuməti balinalara qoyulan qadağanı birtərəfli qaydada pozmuşdur. 22 oktyabr 2006-cı ildə ilk finval ovlanılır.
Qiymətləndirilməyə görə dünyada 400 min cənub və 70 min şimal finval yarımnövü yaşayırdı. İntensiv ovlanma onların sayını 5 minə qədər azaltmışdı. Nadir canlılar hesab edilirlər. Hazırda qiymətləndirilməyə əsasən dünyada 15 min cənub, 40 min şimal yarımnövü yaşayır.
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
- Mammal Species of the World (ing.): A Taxonomic and Geographic Reference. / D. E. Wilson, D. M. Reeder 3 Baltimore: JHU Press, 2005. 35, 2142 p.
- Linnaeus, C. Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I. Editio decima, reformata. Holmiae. (Laurentii Salvii). 1758. 824. 2015-03-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-02-22.
- Gingerich, P. Whale Evolution // McGraw-Hill Yearbook of Science & Technology. The McGraw Hill Companies. 2004. ISBN .
- Bérubé, M. "A new hybrid between a blue whale, Balaenoptera musculus, and a fin whale, B. physalus: frequency and implications of hybridization". Mar. Mamm. Sci. 14. 1998: 82–98. 2023-07-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-24.
- Doroshenko, V.N. "A whale with features of the fin and blue whale (in Russian)". Izvestia TINRO. 70. 1970: 225–257.
- Finval: ITIS saytındakı taksonomiya
Ədəbiyyat
- R. R. Reeves, B. S. Stewart, P. J. Clapham, J. A. Powell: See Mammals of the World — a complete Guide to Whales, Dolphins, Seals, Sea Lions and Sea Cows. A&C Black, 2002, (Führer mit zahlreichen Bildern)
- M. Würtz, N. Repetto: Underwater world: Dolphins and Whales. White Star Guides, 2003,
Xarici keçidlər
- Dəniz məməliləri. Finval 2021-01-22 at the Wayback Machine
- О финвалах на сайте American Cetacean Society 2006-09-27 at the Wayback Machine (ing.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Finval lat Balaenoptera physalus Zolaqli balinalar fesilesine aid nov Goy balinanin yaxin qohumu hesab edilir ve ondan sonra olculerine gore ikinci canlidir Yaxin qohum olmalari bezen onlardan hibridlerin toremesine sebeb olur FinvalElmi tesnifatXETA parent ve rang parametrlerini doldurmaq lazimdir FinvalBeynelxalq elmi adiBalaenoptera physalus L 1758Sekil axtarisiITIS 180527NCBI 9770EOL 46559438FW 64490TesnifatFinval skeleti Finval ilk defe Federik Martenson terefinden 1675 ci ilde sonradan ise Pol Dadli terefinde 1725 ci ilde qeyde alinmisdir Novun tesnifatini ve elmi qeydiyyatini Linnaeus verir Balaena physalus 1758 Qraf Laseped XIX esrin evvellerinde yenden tesnifatini vermis ve Balaenoptera physalus adlandirmisdir Finvallar Zolaqli balinalar Balaenopteridae fesilesine Dissiz balinalar sinfine aid novdur Ister Simali Atlantika isterse Sakit okeanin simal hissesinde finvallarla Goy balinalarin ibridlerine rast gelinir 2006 ci il melumatina gore finvallarin iki yarimnovu vardir Onlar ister xarici gorunus isterse siqnallarina gore ferqlenirler Balaenoptera physalus physalus Linnaeus 1758 Simali Atlantika finvali ve Balaenoptera physalus quoyi Fischer 1829 Antarktika finvali Alimlerden bir qismi ucuncu Simali Sakit okean finvali yarimnovunun olmasini bildirirler GorunusuFinvalin insan olculerine olan nisbeti Yetkin ferdlerin Simal yarimkuresinde uzunluqlari 18 24 metr Cenub yarimkuresinde 20 27 metr arasinda olur Balinakimilerin diger numayendelerinin bir coxlsrindan ferqli olaraq finvallarin disileri erkeklerden iri olur Onlarin cekileri 40 70 ton teskil edirdi Olculerine gore Goy balinalardan geri qalsada uzunluqlarina gore ise hecde geri qalmir Finvallarin tund boz ve ya tund qehveyi qarni ve uzgeclerin asagi nahiyesi ise ag olur YayilmasiFinvallar qis aylari esasen Subtropik qursaqlara miqrasiya edirler Onlara butun oleanlarda rast gelmek olur Yay aylari Arktika ve Antarktika sularina miqrasiya edirler Her iki novun numayendeleri hec vaxt ekvator sularinda musahide edilmirler Cenub yarimnovu simal yarimnovune nisbetde 10 iri olurlar XususiyyetleriFinvallar yalqusaz olaraq bele yasaya bilirler Adeten qruplar halinda 6 basdan ibaret yasayirlar Bir cox balinalardan ferqli olaraq daha derine bas vura bilirler Onlarin sureti 50 km s teskil edir Onlar suyun 230 metrine qeder bas vura bilirler Suyun altinda 15 deqiqe qalirlar Qidasinin esasini kiriller teskil edir Gun erzinde iki ton qida qebul edirler Buraxdiqlari fontanin hundurluyu bezen 6 metr teskil edir Cutlesme ve bala verme il boyu bas vere bilir Bununla bele qis dovru bala verme en pik vaxtina tesaduf edir 2 3 ilden bir bala verirler Yeni dogulan finvalin cekisi 1800 kq teskil edir Alti ay muddetinde sudle beslenirler Bu zaman onlarin uzunlugu 10 12 metr olur Yetkinliye 6 10 yasinda catirlar Orta omur muddeti hetta yuz ili kecir Ovlanmasi ve qorunmasiFarer adalarinin poct markasi Sahilden uzaq yasamalari ve yuksek sureti onlari uzun zaman insanlarin diqqetinden kenar etmisdir Ancaq XIX esrde elmi inkisafin sayesinde insanlsrin diqqet merkezine cevrilir Goy balinanin demek olar tukenme heddine catmasindan sonra esas hedef finvala otrulur Tekce 1938 ci 28 min finval ovlanmisdir Balina ovu senayesi 1960 ci ilin sonlarina dayandirilir 1982 ci ilden ise finvallarin ovlanmasina qadaga qoyulur 2006 ci ilde Islandiya hokumeti balinalara qoyulan qadagani birterefli qaydada pozmusdur 22 oktyabr 2006 ci ilde ilk finval ovlanilir Qiymetlendirilmeye gore dunyada 400 min cenub ve 70 min simal finval yarimnovu yasayirdi Intensiv ovlanma onlarin sayini 5 mine qeder azaltmisdi Nadir canlilar hesab edilirler Hazirda qiymetlendirilmeye esasen dunyada 15 min cenub 40 min simal yarimnovu yasayir IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 1996 Mammal Species of the World ing A Taxonomic and Geographic Reference D E Wilson D M Reeder 3 Baltimore JHU Press 2005 35 2142 p ISBN 978 0 8018 8221 0 Linnaeus C Systema naturae per regna tria naturae secundum classes ordines genera species cum characteribus differentiis synonymis locis Tomus I Editio decima reformata Holmiae Laurentii Salvii 1758 824 2015 03 19 tarixinde Istifade tarixi 2016 02 22 Gingerich P Whale Evolution McGraw Hill Yearbook of Science amp Technology The McGraw Hill Companies 2004 ISBN 0071427848 Berube M A new hybrid between a blue whale Balaenoptera musculus and a fin whale B physalus frequency and implications of hybridization Mar Mamm Sci 14 1998 82 98 2023 07 13 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 24 Doroshenko V N A whale with features of the fin and blue whale in Russian Izvestia TINRO 70 1970 225 257 Finval ITIS saytindaki taksonomiyaEdebiyyatR R Reeves B S Stewart P J Clapham J A Powell See Mammals of the World a complete Guide to Whales Dolphins Seals Sea Lions and Sea Cows A amp C Black 2002 ISBN 0 7136 6334 0 Fuhrer mit zahlreichen Bildern M Wurtz N Repetto Underwater world Dolphins and Whales White Star Guides 2003 ISBN 88 8095 943 3Xarici kecidlerDeniz memelileri Finval 2021 01 22 at the Wayback Machine O finvalah na sajte American Cetacean Society 2006 09 27 at the Wayback Machine ing