Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
ʼĒl (həmçinin ' Il, Ugaritic ʾīl ; Phoenician ʾīl ; ivr. אֵל ʾēl ; süry. ܐܺܝܠ ʾīyl ; ərəb. إيل ʾīl və ya إله ʾilāh ; akkad. 𒀭 dili ilə qohumluq ) "İlah" və ya " tanrı " mənasını verən və ya bir çox qədim Yaxın Şərq tanrılarından hər hansı birinə (xüsusi ad kimi) istinad edən şimal- qərb semit sözüdür. Daha nadir forma olan ' ila, köhnə akkad və amorit dillərində predikat formasını təmsil edir. Bu söz protosemit dilindən "tanrı" mənasını verən *ʔil-'den götürülüb.
' El" və ya ' Il " kimi tanınan xüsusi tanrılara qədim Kənan dininin ali tanrısı və Mesopotamiyanın Erkən Dynastika Dövründə Şərqi Semit dillərində danışanların ali tanrısı daxildir.
Dil formaları və mənaları
ʼĒl sözünün qohum formalarına bütün semit dillərində rast gəlinir. Bunlara uqaritik ʾilu daxildir , Cəm forma ʾlm ; Finikiyalı ʾl cəm forma ʾlm ; İbranicə ʾēl , cəm forma ʾēlîm ; arami ʾl ; Akkad ilu , Cəm forma ilānu .
Şimal-qərb semit istifadəsində ʼĒl hər hansı bir tanrı üçün ümumi bir söz olmaqla yanaşı, digər tanrılardan “tanrı” olaraq seçilən xüsusi bir tanrının xüsusi adı və ya titulu idi. ʼĒl bir çox panteonun başında verilmişdir. Bəzi Kənan və Uqarit mənbələrində ʼĒl tanrıların, yaradılışın və ya hər ikisinin atası rolunu oynamışdır.
Bununla belə, ʼĒl sözü bəzən böyük tanrı ʼĒl-dan başqa bir tanrıya istinad etdiyinə görə, ʼĒl-dən sonra başqa bir adla ifadə edilən ʼĒl sözünün müəyyən epitet tətbiq olunan böyük tanrı ʼĒl mənasını ifadə etməsi və ya tamamilə başqa tanrıya aid olması çox vaxt qeyri-müəyyəndir. Məsələn, uqar mətnlərində ʾil mlk “ʼʼĒl Padşah”, ʾil hd isə “tanrı Hadad ” mənasında başa düşülür.
Semit kökü ʾlh ( ərəb , aramey ʾAlah, ʾElah, ibrani ʾelōah ) parazit h ilə ʾl ola bilər və ʾl ʾlh ın qısaldılmış forması ola bilər. Uqarit dilində “tanrılar” mənasını verən cəm forması ʾilhm , ibrani -ə bərabərdir. İbrani mətnlərində bu söz bibliya şərhçiləri tərəfindən semantik cəhətdən tək "tanrı" kimi şərh olunur. Bununla belə, ilk olaraq 1870-ci illərdə inkişaf etdirilən bunları müəyyən edir ki, müxtəlif müəlliflər – , , və – politeist dindən monoteist dinə aid hekayələri redaktə etməkdən məsul idilər. Mətnlərdə tövhid və şirk arasında yaranan uyğunsuzluqlar bu fərziyyəni əks etdirir.
Kök ʾl şərqi semit, şimal-qərb semit və cənub semit qruplarının ən erkən təbəqələrində nəzərə çarpır. ʾl kökü də daxil olmaqla şəxsi adlara həm , həm də oxşar nümunələrə rast gəlinir – bu onu göstərir ki, artıq dilində ʾl həm “tanrı” üçün ümumi bir termin, həm də xüsusi bir tanrının ümumi adı və ya titulu olmuşdur.
Proto-Sinay, Finikiya, Aramey və Hetit mətnləri
Misir tanrısı Ptaha Tel-Lakiş prizmasında ḏū gitti 'Gat Lordu' titulu verilir və onun əks üzündə II Amenhotep (e.ə. 1435-1420) adı var. ḏū gitti başlığına Serābitṭ mətni 353-də də rast gəlinir. Xaç (1973, s. 19) Ptah-ın çox vaxt əbədiyyətin Rəbbi (yaxud biri) adlandığını qeyd edir və düşünür ki, ʻĒl-in Ptah ilə bu eyniləşdirilməsi ola bilər ki, bu da ʻĒl-ə bu qədər erkən və ardıcıl surətdə ' olam ‘əbədi’ epitetinin tətbiq edilməsinə səbəb olur. (Lakin uqar mətnlərində Ptah daha çox sənətkar tanrısı Kothar-wa-Khasis ilə eyniləşdirilir. ) Adı həm Ptah, həm də Il terminlərini özündə birləşdirən Mandaean mələyi Ptahil ilə başqa bir əlaqə görünür. .
Uilyam F. Olbrayt Proto- Sinay yazısında olan yazıda "El, (əbədilik tanrısı)" apellyasiyası kimi tərcümə etdiyi ʾL Ḏ ʿLM ifadəsini köçürdü .
Uqaritdə “Tanrı şəfa verdi” mənasını verən Rafael və ya Rafa-El adı təxminən eramızdan əvvəl 1350-ci ildə Tell-el-Hesidə Lakiş hökmdarından “Böyük olana” tapılan EA333 Amarna məktublarından birində təsdiq edilmişdir.
Arslan Taşdan eramızdan əvvəl VII əsrə aid Finikiyalı yazısı olan amulet ʼĒl-a aid ola bilər. Mətni Rosenthal tərcümə etmişdir (1969, s. 658) aşağıdakı redaksiyada verilsin: Bizim üçün əbədi bir bağ quruldu.
''Aşşur'' bizim üçün (onu) qurdu, və bütün ilahi varlıqlar və bütün müqəddəslərin ''qrupunun əksəriyyəti'', göylə yerin bağı vasitəsilə ''əbədi'', ...
Bununla belə, Cross (1973, s. 17) mətni aşağıdakı kimi tərcümə edib:
Əbədi (Olam) bizimlə əhd bağladı,
Aşera bizimlə (əhd) bağladı.
Və bütün El oğulları,
Və bütün müqəddəslərin böyük məclisi.
Cənnət və Qədim Yerin andları ilə. Bəzi yazılarda ' Ēl qōne 'arṣ ( Punic : 𐤀𐤋 𐤒𐤍 𐤀𐤓𐤑 ʾl qn ʾrṣ ) adı, hətta ikinci Letopolis yazısı da daxil olmaqla, Tripolis yazısında da "Yerin yaradıcısı" mənasını verir. Het mətnlərində bu ifadə Ilkunirsa tək ad halına gəlir, bu İlkunirsa Aşerdunun (Aşera) əri və 77 və ya 88 oğul atası kimi görünür.
Hurrilərin ʼĒl ilahi himnində ( Ugaritica V, mətn RS 24.278-də dərc edilmişdir) o, ' il brt və ' il dn adlanır, hansı ki Xaç (səh. 39) müvafiq olaraq ''Ēl əhdin' və ''Ēl the hakim' kimi qəbul edir.
Amoritlər
Samaldan olan amorit kitabələri bəzən adlarına görə, bəzən titullarına görə, xüsusən də İlabrat 'xalqın İlahı'(?), ʾil abīka «atanızın İlahı», ʾil abīni «Bizim atamızın İlahı» kimi titullarla çoxlu tanrılara istinad edir. ata" və s. Müxtəlif ailə tanrıları qeyd olunur, ilahi adlar müəyyən bir ailəyə və ya qəbilə mənsub olduqları kimi, bəzən tituluna görə, bəzən də adına görə, o cümlədən ʾil "Tanrı" adı ilə qeyd olunur. Amorit şəxsi adlarında ən çox yayılmış ilahi elementlər ʾil "Tanrı", Hadad / Adad və <i id="mw8g">Dagandır</i> . Çox güman ki, ʾil də çox vaxt Akkad mətnlərində Amurru və ya ʾil ʾamurru adlanan tanrıdır .
Ugarit və Levant
Kənanlılar və bütövlükdə qədim Levant bölgəsi üçün ʼĒl və ya ʼIl ali tanrı, bəşəriyyətin və bütün məxluqların atası idi. O, həmçinin bir çox tanrıların, ən əsası Hadad, Yam və Motun atası olub, hər biri Yunan-Roma tanrılarına oxşar atributları bölüşür: müvafiq olaraq Zevs, Poseidon və Hades .
Uqaritin gil lövhələrində qeyd edildiyi kimi, El ilahə Aşeranın əridir.
Uqaritdə tapılan üç panteon siyahısı (müasir Ras Shamrā — ərəb. رأس شمرا , Suriya ) dörd tanrı ' il-'ib (Xaca görə; ümumi bir növ tanrının adı, bəlkə də insanların ilahi əcdadı), ʼĒl, Dagnu (yəni Daqon ) ilə başlayır. və Ba'l Ṣapan (yəni Haddu və ya Hadad tanrısıdır). Uqaritdə Daqona, digəri isə Hadada həsr olunmuş böyük bir məbəd olsa da, ʼĒla həsr olunmuş məbəd yox idi.
ʼĒl təkrar-təkrar Tôru ʼĒl (“Bull ʼĒl” və ya “öküz tanrısı”) adlanır. O, batnyu binvati ("məxluqların yaradıcısı"), "əbu bəni ' ili " ("tanrıların atası") və "əbu 'adami " ("insan atası")dır. O, qāniyunu 'ôlam ("əbədi yaradıcı"), Yaradılış 21.33-də Tanrının ibrani adında ' Ól 'ôlam " Əbədi Tanrı" adında ibrani şəklində görünən 'ôlam epitetidir. O, hatikukadır (“sənin patriarxın”). ʼĒl ağ saqqallı qədimdir, hikmətlə doludur, malku (“Kral”), ' abū šamīma ("İllərin atası"), ' El gibbōr ("ʼĒl döyüşçü"). O, həmçinin naməlum mənalı lṭpn adlanır, müxtəlif şəkildə Latpan, Latipan və ya Lutpani kimi tərcümə olunur.
"El" (Cənnətin Atası / Saturn) və böyük oğlu: "Hadad" (Yerin Atası / Yupiter), həm öküzlə simvollaşdırılır, həm də baş geyimlərində öküz buynuzları taxırlar.
Kənan mifologiyasında El uşaqları və iki arvadı ilə səhrada ziyarətgah tikir, bu da fərziyyələrə səbəb olur. bu anda El səhra tanrısı idi.
Sirli Uqarit mətni Şaçar və Şalim deyir ki, (bəlkə də hər şeyin başlanğıcına yaxın) ʼĒl dənizin sahilinə necə gəlib qalxıb aşağı sallanan iki qadın görüb. ʼĒl cinsi əlaqəyə girib və ikisini də özü ilə aparıb, ona çubuq ataraq quşu öldürüb, odda qovurub. O, qadınlardan xahiş etdi ki, quş tam bişdikdə ona xəbər versinlər və sonra ona ya ər, ya da ata kimi müraciət etsinlər, çünki o, bundan sonra onlara onu çağırdıqları kimi davranacaq. Onu ər kimi salamladılar. Sonra onlarla yatdı və onlar Şaçar ("Sübh") və Şalimi ("Şəfəq") doğdular. Yenə 'Ēl arvadları ilə yatdı və arvadlar "mərhəmətli tanrılar", "dəniz kəsiciləri", "dəniz uşaqları" doğurdu. Bu arvadların adları açıq şəkildə göstərilmir, lakin hesabın əvvəlindəki bəzi çaşdırıcı rubrikalarda ʻĒl-ın baş arvadı olan ilahə Ahirat və ilahə Raḥmayyu (“bətnin biri”), başqa cür bilinmir.
Uqarit Baal dövründə, ʼĒl iki dərinliyin bulağındakı iki çayın fəvvarələrində Lel dağında ( Lel, ehtimal ki, “Gecə” mənasını verir) yaşayış yeri kimi təqdim edilir. O, mətnin bəzi təfsirlərinə görə çadırda yaşayır, bu da onun Uqaritdə niyə məbədi olmadığını izah edə bilər. İki dərinliyin çaylarına və bulağına gəlincə, bunlar həqiqi axınlara və ya duzlu su okeanının mifoloji mənbələrinə və yerin altındakı şirin su mənbələrinə və ya göylərin üstündəki sulara və dənizin altındakı sulara aid ola bilər.
- {{cite web|url= Phoenician Dictionary|access-date=May 11, 2022]
- Cross, 1997
- Kogan, Leonid (2015), Genealogical Classification of Semitic: The Lexical Isoglosses. Berlin: De Gruyter. p. 147
- Matthews, 2004
- Gelb, 1961
- Smith, 2001
- Rahmouni, 2007
- Cross, 1973
- Wyatt, 2002
- Albright, Wm. F. (1966) The Proto-Sinaitic Inscriptions and their Decipherment, p. 24
- Robert William Rogers, ed., Cuneiform Parallels to the Old Testament (New York: Eaton & Mains, & Cincinnati: Jennings & Graham, 1912), pp. 268-278.
- , No. 129.
- Binger, 1997
- Kugel, 2007
- van der Toorn, Becking və van der Horst, 1999
- Calvin W. Schwabe (redaktor).
- Avner Falk (redaktor).
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax ʼEl hemcinin Il Ugaritic ʾil Phoenician ʾil ivr א ל ʾel sury ܐ ܝܠ ʾiyl ereb إيل ʾil ve ya إله ʾilah akkad 𒀭 dili ile qohumluq Ilah ve ya tanri menasini veren ve ya bir cox qedim Yaxin Serq tanrilarindan her hansi birine xususi ad kimi istinad eden simal qerb semit sozudur Daha nadir forma olan ila kohne akkad ve amorit dillerinde predikat formasini temsil edir Bu soz protosemit dilinden tanri menasini veren ʔil den goturulub El ve ya Il kimi taninan xususi tanrilara qedim Kenan dininin ali tanrisi ve Mesopotamiyanin Erken Dynastika Dovrunde Serqi Semit dillerinde danisanlarin ali tanrisi daxildir Kenanin tanrisi El heykeli e e 1400 1200 Megiddo Ad Cebrayil Mikayil Ezrail Ismayil Israil kimi murekkeb adlarda ozunu gostermekde davam edir Meselen Cebrayil El in gucu dur Dil formalari ve menalariʼEl sozunun qohum formalarina butun semit dillerinde rast gelinir Bunlara uqaritik ʾilu daxildir Cem forma ʾlm Finikiyali ʾl cem forma ʾlm Ibranice ʾel cem forma ʾelim arami ʾl Akkad ilu Cem forma ilanu Simal qerb semit istifadesinde ʼEl her hansi bir tanri ucun umumi bir soz olmaqla yanasi diger tanrilardan tanri olaraq secilen xususi bir tanrinin xususi adi ve ya titulu idi ʼEl bir cox panteonun basinda verilmisdir Bezi Kenan ve Uqarit menbelerinde ʼEl tanrilarin yaradilisin ve ya her ikisinin atasi rolunu oynamisdir Bununla bele ʼEl sozu bezen boyuk tanri ʼEl dan basqa bir tanriya istinad etdiyine gore ʼEl den sonra basqa bir adla ifade edilen ʼEl sozunun mueyyen epitet tetbiq olunan boyuk tanri ʼEl menasini ifade etmesi ve ya tamamile basqa tanriya aid olmasi cox vaxt qeyri mueyyendir Meselen uqar metnlerinde ʾil mlk ʼʼEl Padsah ʾil hd ise tanri Hadad menasinda basa dusulur Semit koku ʾlh ereb aramey ʾAlah ʾElah ibrani ʾelōah parazit h ile ʾl ola biler ve ʾl ʾlh in qisaldilmis formasi ola biler Uqarit dilinde tanrilar menasini veren cem formasi ʾilhm ibrani e beraberdir Ibrani metnlerinde bu soz bibliya serhcileri terefinden semantik cehetden tek tanri kimi serh olunur Bununla bele ilk olaraq 1870 ci illerde inkisaf etdirilen bunlari mueyyen edir ki muxtelif muellifler ve politeist dinden monoteist dine aid hekayeleri redakte etmekden mesul idiler Metnlerde tovhid ve sirk arasinda yaranan uygunsuzluqlar bu ferziyyeni eks etdirir Kok ʾl serqi semit simal qerb semit ve cenub semit qruplarinin en erken tebeqelerinde nezere carpir ʾl koku de daxil olmaqla sexsi adlara hem hem de oxsar numunelere rast gelinir bu onu gosterir ki artiq dilinde ʾl hem tanri ucun umumi bir termin hem de xususi bir tanrinin umumi adi ve ya titulu olmusdur Proto Sinay Finikiya Aramey ve Hetit metnleriMisir tanrisi Ptaha Tel Lakis prizmasinda ḏu gitti Gat Lordu titulu verilir ve onun eks uzunde II Amenhotep e e 1435 1420 adi var ḏu gitti basligina Serabitṭ metni 353 de de rast gelinir Xac 1973 s 19 Ptah in cox vaxt ebediyyetin Rebbi yaxud biri adlandigini qeyd edir ve dusunur ki ʻEl in Ptah ile bu eynilesdirilmesi ola biler ki bu da ʻEl e bu qeder erken ve ardicil suretde olam ebedi epitetinin tetbiq edilmesine sebeb olur Lakin uqar metnlerinde Ptah daha cox senetkar tanrisi Kothar wa Khasis ile eynilesdirilir Adi hem Ptah hem de Il terminlerini ozunde birlesdiren Mandaean meleyi Ptahil ile basqa bir elaqe gorunur Uilyam F Olbrayt Proto Sinay yazisinda olan yazida El ebedilik tanrisi apellyasiyasi kimi tercume etdiyi ʾL Ḏ ʿLM ifadesini kocurdu Uqaritde Tanri sefa verdi menasini veren Rafael ve ya Rafa El adi texminen eramizdan evvel 1350 ci ilde Tell el Heside Lakis hokmdarindan Boyuk olana tapilan EA333 Amarna mektublarindan birinde tesdiq edilmisdir Arslan Tasdan eramizdan evvel VII esre aid Finikiyali yazisi olan amulet ʼEl a aid ola biler Metni Rosenthal tercume etmisdir 1969 s 658 asagidaki redaksiyada verilsin Bizim ucun ebedi bir bag quruldu Assur bizim ucun onu qurdu ve butun ilahi varliqlar ve butun muqeddeslerin qrupunun ekseriyyeti goyle yerin bagi vasitesile ebedi Bununla bele Cross 1973 s 17 metni asagidaki kimi tercume edib Ebedi Olam bizimle ehd bagladi Asera bizimle ehd bagladi Ve butun El ogullari Ve butun muqeddeslerin boyuk meclisi Cennet ve Qedim Yerin andlari ile Bezi yazilarda El qōne arṣ Punic 𐤀𐤋 𐤒𐤍 𐤀𐤓𐤑 ʾl qn ʾrṣ adi hetta ikinci Letopolis yazisi da daxil olmaqla Tripolis yazisinda da Yerin yaradicisi menasini verir Het metnlerinde bu ifade Ilkunirsa tek ad halina gelir bu Ilkunirsa Aserdunun Asera eri ve 77 ve ya 88 ogul atasi kimi gorunur Hurrilerin ʼEl ilahi himninde Ugaritica V metn RS 24 278 de derc edilmisdir o il brt ve il dn adlanir hansi ki Xac seh 39 muvafiq olaraq El ehdin ve El the hakim kimi qebul edir AmoritlerSamaldan olan amorit kitabeleri bezen adlarina gore bezen titullarina gore xususen de Ilabrat xalqin Ilahi ʾil abika atanizin Ilahi ʾil abini Bizim atamizin Ilahi kimi titullarla coxlu tanrilara istinad edir ata ve s Muxtelif aile tanrilari qeyd olunur ilahi adlar mueyyen bir aileye ve ya qebile mensub olduqlari kimi bezen tituluna gore bezen de adina gore o cumleden ʾil Tanri adi ile qeyd olunur Amorit sexsi adlarinda en cox yayilmis ilahi elementler ʾil Tanri Hadad Adad ve lt i id mw8g gt Dagandir lt i gt Cox guman ki ʾil de cox vaxt Akkad metnlerinde Amurru ve ya ʾil ʾamurru adlanan tanridir Ugarit ve LevantKenanlilar ve butovlukde qedim Levant bolgesi ucun ʼEl ve ya ʼIl ali tanri beseriyyetin ve butun mexluqlarin atasi idi O hemcinin bir cox tanrilarin en esasi Hadad Yam ve Motun atasi olub her biri Yunan Roma tanrilarina oxsar atributlari bolusur muvafiq olaraq Zevs Poseidon ve Hades Uqaritin gil lovhelerinde qeyd edildiyi kimi El ilahe Aseranin eridir Uqaritde tapilan uc panteon siyahisi muasir Ras Shamra ereb رأس شمرا Suriya dord tanri il ib Xaca gore umumi bir nov tanrinin adi belke de insanlarin ilahi ecdadi ʼEl Dagnu yeni Daqon ile baslayir ve Ba l Ṣapan yeni Haddu ve ya Hadad tanrisidir Uqaritde Daqona digeri ise Hadada hesr olunmus boyuk bir mebed olsa da ʼEla hesr olunmus mebed yox idi ʼEl tekrar tekrar Toru ʼEl Bull ʼEl ve ya okuz tanrisi adlanir O batnyu binvati mexluqlarin yaradicisi ebu beni ili tanrilarin atasi ve ebu adami insan atasi dir O qaniyunu olam ebedi yaradici Yaradilis 21 33 de Tanrinin ibrani adinda ol olam Ebedi Tanri adinda ibrani seklinde gorunen olam epitetidir O hatikukadir senin patriarxin ʼEl ag saqqalli qedimdir hikmetle doludur malku Kral abu samima Illerin atasi El gibbōr ʼEl doyuscu O hemcinin namelum menali lṭpn adlanir muxtelif sekilde Latpan Latipan ve ya Lutpani kimi tercume olunur El Cennetin Atasi Saturn ve boyuk oglu Hadad Yerin Atasi Yupiter hem okuzle simvollasdirilir hem de bas geyimlerinde okuz buynuzlari taxirlar Kenan mifologiyasinda El usaqlari ve iki arvadi ile sehrada ziyaretgah tikir bu da ferziyyelere sebeb olur bu anda El sehra tanrisi idi Sirli Uqarit metni Sacar ve Salim deyir ki belke de her seyin baslangicina yaxin ʼEl denizin sahiline nece gelib qalxib asagi sallanan iki qadin gorub ʼEl cinsi elaqeye girib ve ikisini de ozu ile aparib ona cubuq ataraq qusu oldurub odda qovurub O qadinlardan xahis etdi ki qus tam bisdikde ona xeber versinler ve sonra ona ya er ya da ata kimi muraciet etsinler cunki o bundan sonra onlara onu cagirdiqlari kimi davranacaq Onu er kimi salamladilar Sonra onlarla yatdi ve onlar Sacar Subh ve Salimi Sefeq dogdular Yene El arvadlari ile yatdi ve arvadlar merhemetli tanrilar deniz kesicileri deniz usaqlari dogurdu Bu arvadlarin adlari aciq sekilde gosterilmir lakin hesabin evvelindeki bezi casdirici rubrikalarda ʻEl in bas arvadi olan ilahe Ahirat ve ilahe Raḥmayyu betnin biri basqa cur bilinmir Uqarit Baal dovrunde ʼEl iki derinliyin bulagindaki iki cayin fevvarelerinde Lel daginda Lel ehtimal ki Gece menasini verir yasayis yeri kimi teqdim edilir O metnin bezi tefsirlerine gore cadirda yasayir bu da onun Uqaritde niye mebedi olmadigini izah ede biler Iki derinliyin caylarina ve bulagina gelince bunlar heqiqi axinlara ve ya duzlu su okeaninin mifoloji menbelerine ve yerin altindaki sirin su menbelerine ve ya goylerin ustundeki sulara ve denizin altindaki sulara aid ola biler cite web url Phoenician Dictionary access date May 11 2022 Cross 1997 Kogan Leonid 2015 Genealogical Classification of Semitic The Lexical Isoglosses Berlin De Gruyter p 147 Matthews 2004 Gelb 1961 Smith 2001 Rahmouni 2007 Cross 1973 Wyatt 2002 Albright Wm F 1966 The Proto Sinaitic Inscriptions and their Decipherment p 24 Robert William Rogers ed Cuneiform Parallels to the Old Testament New York Eaton amp Mains amp Cincinnati Jennings amp Graham 1912 pp 268 278 No 129 Binger 1997 Kugel 2007 van der Toorn Becking ve van der Horst 1999 Calvin W Schwabe redaktor Avner Falk redaktor