Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qaraməryəm döyüşləri — Qafqaz İslam Ordusu qüvvələri ilə Stepan Şaumyanın başçılıq etdiyi Bakı Xalq Komissarları Sovetinin bolşevik-daşnak quldur dəstələrindən ibarət Qafqaz Qırmızı Ordusu hissələri arasında baş vermiş döyüşlər (1918-ci il, 16–30 iyun).
Qaraməryəmin ələ keçirilməsi
1918-ci il iyunun 16-da səhər saat 9-da başlayan döyüşdə Qafqaz Qırmızı Ordusunun 3-cü briqadasının qüvvələri azərbaycanlılardan, gürcülərdən və ibarət dəstənin üzərinə hücuma keçdi. Türk hərbi qüvvələri bölgəyə gəlib çatmadığından Qaraməryəm ətrafında dayanan müdafiə dəstələri qeyri-bərabər döyüşdə geri çəkilmək məcburiyyətində qaldılar və bolşevik-daşnak qoşunları Qaraməryəmi ələ keçirdilər.
İyunun 18-də bölgəyə yetişmiş 5-ci Qafqaz fırqəsinin (diviziyasının) 10-cu alayı da döyüşə qoşuldu. Lakin döyüş hazırlığı görülmədiyindən və əməliyyat planı istər diviziya, istərsə də ordu komandanlığı ilə razılaşdırılmadığından, nəticə uğursuz oldu. Göstərilən bütün cəhdlər boşa çıxdı. Daşnak Hamazaspın başçılıq etdiyi 3-cü briqadanın hissələri isə, əksinə, Qaraməryəmdə daha da möhkəmləndilər və Göyçaya hücum etmək üçün əlverişli mövqelər ələ keçirdilər.
İlk döyüşlərin nəticələri Qafqaz İslam Ordusu komandanlığında ciddi təhlil olundu. Ordu komandanı Nuru paşa, Müsəlman korpusu komandanı Əliağa Şıxlinski, 5-ci Qafqaz firqəsinin qərargah rəisi Rüşdü bəy vəziyyətlə daha yaxşı tanış olmaq, qüvvələri yenidən qruplaşdırmaq və imkanları bütünlüklə səfərbər etmək məqsədilə cəbhə xəttinə gəldilər.
Bakıya doğru uğurlu hücumların təşkil edilməsi üçün zəruri tədbirlər həyata keçirildi. Hər şeydən əvvəl, məhəlli komandanlıqlara azərbaycanlılardan ibarət silahlı dəstələrin təşkilini və Göyçay ətrafına göndərilməsini sürətləndirmək göstərişi verildi. Ağdaşdan 2 minlik silahlı dəstənin Göyçaya göndərilməsi qərara alındı.
Göyçaya hücum
Bunlardan əlavə, Nuru paşa Gəncədən 46-cı və 26-cı taborun, istehkam bölüyünün, dağ toplarının, 9-cu alayın pulemyot bölüyünün və könüllülərin göndərilməsi barədə əmr verdi. Bu işlər ayın 27-nə qədər davam etdirildi. Qafqaz İslam Ordusu qoşunları ayın 28-də bolşevik-daşnak qüvvələri üzərinə hücumla təşəbbüsü ələ almağı planlaşdırırdı. Lakin döyüşə hazırlıq planı iyunun 26-da bolşevik-daşnak qüvvələrinə məlum oldu. Qırmızı ordunun üç taboru ayın 27-də səhər saat 6-da Göyçay-Qaraməryəm şosesi boyunca, iki bölük piyada qüvvəsi isə şimaldan 10-cu və 13-cü alayların cinahlarına hücuma keçdi. Bolşevik-daşnak qüvvələrinin Göyçayın şimalından hücuma keçib, Qafqaz İslam Ordusu hissələrini qəfildən mühasirəyə almaq və zərbə vurmaq niyyəti aydın olanda, köməyə gəlmiş azərbaycanlı könüllü qüvvələrinə Veysəlli istiqamətində hücuma başlamaq, düşmənə cinahlardan və arxadan zərbə endirmək və Ağsu-Qaraməryəm yolunu kəsərək, onun geri çəkilməsinə mane olmaq əmri verildi. Saat 10-a yaxın bolşevik-daşnak qoşunlarının 10-cu alayının sol cinahına keçmək təhlükəsi güclənəndə, ehtiyatda saxlanmış 25-ci tabor döyüşə qoşuldu. Göyçayın şimalından bir bölüyə qədər süvari dəstəsi, həmçinin Ağdaşdan gətirilmiş könüllülər, Müsüslü dəstəsindən qüvvələr də 13-cü alayın sağ cinahına köməyə göndərildi. Nəticədə, Bığır istiqamətində irəliləyən bolşevik-daşnak qoşunlarının hərəkəti təxminən saat 15-də dayandırıldı, hətta 10-cu Qafqaz alayı cəbhəsində əks-hücum üçün yaxşı imkan yarandı. 5-ci Qafqaz firqəsi komandanlığı bu imkandan istifadə edərək, saat 18-də hər iki alaya əks-hücum əmri verdi. 10-cu alay əks-hücumla düşmən qüvvələrini 3 kilometr geriyə atdı. Lakin qaranlıq düşdüyü üçün alaya əvvəlki mövqelərinə qayıtmaq əmri verildi. İyunun 29-da səhər tezdən davam edən döyüş Qafqaz İslam Ordusu hissələrinin daha böyük uğuru ilə nəticələndi. Elə ilk anlardan təşəbbüsü ələ alan 10-cu və 13-cü alayın döyüşçüləri düşmənin müqavimətini tamamilə qırdılar.
Döyüşlərin başa çatması
Qırmızı ordu hissələrinin məğlubiyyəti ilə başa çatan döyüşlərin sonunda Qaraməryəmin qərb hissəsi tamamilə, şərq hissəsi isə qismən Qafqaz İslam Ordusu hissələrinin nəzarəti altına keçdi. Həlledici döyüşlərin uğurla başa çatdırılması ordunun şəxsi heyətində qəti qələbəyə inam yaratdı, Azərbaycanın ərazi bütövlüyü uğrunda aparılan mübarizədə dönüş nöqtəsi oldu.
Mənbə
- Azərbaycan tarixi, 7 cilddə, c.5., B., 2001; Süleymanov M., Qafqaz İslam Ordusu və Azərbaycan, B., 1999.
İstinadlar
- Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası, II cild, "Lider nəşriyyat", Bakı-2005, səh. 133
- Rüşdü. Böyük hərbdə Bakı yollarında, s.64
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qarameryem doyusleri Qafqaz Islam Ordusu quvveleri ile Stepan Saumyanin basciliq etdiyi Baki Xalq Komissarlari Sovetinin bolsevik dasnak quldur destelerinden ibaret Qafqaz Qirmizi Ordusu hisseleri arasinda bas vermis doyusler 1918 ci il 16 30 iyun QarameryemQarameryemin ele kecirilmesi1918 ci il iyunun 16 da seher saat 9 da baslayan doyusde Qafqaz Qirmizi Ordusunun 3 cu briqadasinin quvveleri azerbaycanlilardan gurculerden ve ibaret destenin uzerine hucuma kecdi Turk herbi quvveleri bolgeye gelib catmadigindan Qarameryem etrafinda dayanan mudafie desteleri qeyri beraber doyusde geri cekilmek mecburiyyetinde qaldilar ve bolsevik dasnak qosunlari Qarameryemi ele kecirdiler Iyunun 18 de bolgeye yetismis 5 ci Qafqaz firqesinin diviziyasinin 10 cu alayi da doyuse qosuldu Lakin doyus hazirligi gorulmediyinden ve emeliyyat plani ister diviziya isterse de ordu komandanligi ile razilasdirilmadigindan netice ugursuz oldu Gosterilen butun cehdler bosa cixdi Dasnak Hamazaspin basciliq etdiyi 3 cu briqadanin hisseleri ise eksine Qarameryemde daha da mohkemlendiler ve Goycaya hucum etmek ucun elverisli movqeler ele kecirdiler Ilk doyuslerin neticeleri Qafqaz Islam Ordusu komandanliginda ciddi tehlil olundu Ordu komandani Nuru pasa Muselman korpusu komandani Eliaga Sixlinski 5 ci Qafqaz firqesinin qerargah reisi Rusdu bey veziyyetle daha yaxsi tanis olmaq quvveleri yeniden qruplasdirmaq ve imkanlari butunlukle seferber etmek meqsedile cebhe xettine geldiler Bakiya dogru ugurlu hucumlarin teskil edilmesi ucun zeruri tedbirler heyata kecirildi Her seyden evvel mehelli komandanliqlara azerbaycanlilardan ibaret silahli destelerin teskilini ve Goycay etrafina gonderilmesini suretlendirmek gosterisi verildi Agdasdan 2 minlik silahli destenin Goycaya gonderilmesi qerara alindi Goycaya hucumEsas meqale Goycay doyusu Bunlardan elave Nuru pasa Genceden 46 ci ve 26 ci taborun istehkam boluyunun dag toplarinin 9 cu alayin pulemyot boluyunun ve konullulerin gonderilmesi barede emr verdi Bu isler ayin 27 ne qeder davam etdirildi Qafqaz Islam Ordusu qosunlari ayin 28 de bolsevik dasnak quvveleri uzerine hucumla tesebbusu ele almagi planlasdirirdi Lakin doyuse hazirliq plani iyunun 26 da bolsevik dasnak quvvelerine melum oldu Qirmizi ordunun uc taboru ayin 27 de seher saat 6 da Goycay Qarameryem sosesi boyunca iki boluk piyada quvvesi ise simaldan 10 cu ve 13 cu alaylarin cinahlarina hucuma kecdi Bolsevik dasnak quvvelerinin Goycayin simalindan hucuma kecib Qafqaz Islam Ordusu hisselerini qefilden muhasireye almaq ve zerbe vurmaq niyyeti aydin olanda komeye gelmis azerbaycanli konullu quvvelerine Veyselli istiqametinde hucuma baslamaq dusmene cinahlardan ve arxadan zerbe endirmek ve Agsu Qarameryem yolunu keserek onun geri cekilmesine mane olmaq emri verildi Saat 10 a yaxin bolsevik dasnak qosunlarinin 10 cu alayinin sol cinahina kecmek tehlukesi guclenende ehtiyatda saxlanmis 25 ci tabor doyuse qosuldu Goycayin simalindan bir boluye qeder suvari destesi hemcinin Agdasdan getirilmis konulluler Mususlu destesinden quvveler de 13 cu alayin sag cinahina komeye gonderildi Neticede Bigir istiqametinde irelileyen bolsevik dasnak qosunlarinin hereketi texminen saat 15 de dayandirildi hetta 10 cu Qafqaz alayi cebhesinde eks hucum ucun yaxsi imkan yarandi 5 ci Qafqaz firqesi komandanligi bu imkandan istifade ederek saat 18 de her iki alaya eks hucum emri verdi 10 cu alay eks hucumla dusmen quvvelerini 3 kilometr geriye atdi Lakin qaranliq dusduyu ucun alaya evvelki movqelerine qayitmaq emri verildi Iyunun 29 da seher tezden davam eden doyus Qafqaz Islam Ordusu hisselerinin daha boyuk uguru ile neticelendi Ele ilk anlardan tesebbusu ele alan 10 cu ve 13 cu alayin doyusculeri dusmenin muqavimetini tamamile qirdilar Doyuslerin basa catmasiQirmizi ordu hisselerinin meglubiyyeti ile basa catan doyuslerin sonunda Qarameryemin qerb hissesi tamamile serq hissesi ise qismen Qafqaz Islam Ordusu hisselerinin nezareti altina kecdi Helledici doyuslerin ugurla basa catdirilmasi ordunun sexsi heyetinde qeti qelebeye inam yaratdi Azerbaycanin erazi butovluyu ugrunda aparilan mubarizede donus noqtesi oldu MenbeAzerbaycan tarixi 7 cildde c 5 B 2001 Suleymanov M Qafqaz Islam Ordusu ve Azerbaycan B 1999 IstinadlarAzerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi II cild Lider nesriyyat Baki 2005 seh 133 Rusdu Boyuk herbde Baki yollarinda s 64Hemcinin baxQafqaz Islam Ordusu Nuru Pasa Baki doyusu Agsu doyusu