Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Karlsbad Mağaraları Milli Parkı — ABŞ-də, Nyu-Meksiko ştatının Eddi Kaunti bölgəsində yerləşən milli park. Park UNESCO tərəfindən Ümumdünya irsi siyahısına daxil edilmişdir.
| Karlsbad Mağaraları Milli Parkı | |
|---|---|
| ing. Carlsbad Caverns National Park | |
 | |
BTMB kateqoriyası — II (Milli park) | |
| Sahəsi | 239 723 ha |
| Yaradılma tarixi | 14 may 1930 |
| Ziyarətçi sayı |
|
| Ümumdünya irsi | №721 (1995) |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə |  ABŞ |
| Yerləşməsi | Nyu-Meksiko |
| Yaxın şəhər | Karlsbad |
| nps.gov/cave/index.htm | |
| | |
| Rəsmi adı | Carlsbad Caverns National Park |
| Tipi | Təbii |
| Kriteriya | vii, viii |
| Tarixi | 1995 (19-cu sessiya) |
| İstinad nöm. | 721 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Karlsbad Mağaraları Milli Parkı ABŞ-ıb Nyu-Meksiko ştatının cənub-şərqindədir. Milli parkın əsas cəlbedici yeri turistik mağara olan Karlsbad mağaralarıdır. Milli park Milad bayramı və Yeni il istisna olmaqla ilin hər günü ziyarətçilərə açıqdır. Turistlər mağaranı gəzmək üçün girişdən daxil ola və ya lifdən istifadə edə bilərlər.
Mağaranın girişi Karlsbad mağarasının təxminən 18 mil cənub-qərbində yerləşir. Milli park Junior Ranger proqramında iştirak edir. Milli parkın iki yeri Milli Tarix Yerləri Siyahısına düşmüşdür: Mağaralar Tarixi Bölgəsi və Ratlsneyk Qeyzerləri Tarixi Bölgəsi. Milli parkın 2/3 hissəsinın səhralardan ibarət olması buranın gələcəkdə dəyişikliklərə uğramasına imkan vermir.
Karlsbad mağaralarına Big Room adında təbii əhəngdən ibarət 1220 metr uzunluğunda, 191 metr genişliyində və 78 metr hündürlüyündə böyük bir salon da daxildir. Bu Şimali Amerikada ən böyük 5-ci, dünyada isə ən böyük 28-ci mağara salonudur. Dünyada ən böyük mağara salonu isə Malayziyadakı Saravak Mağara Salonudur.
Geoloji quruluşu
Kapitan "Reef"
250 milyon il bundan əvvəl indiki Karlsbad mağaralarının ətraf ərazisi qədim bir daxili dənizin sahilini əmələ gətirirdi. İndi bu qədim dənizin dibi indi qayalıqları əmələ gətirib. Fərqli böyüklükdəki bu qayalar Perm dövründən qalma qədim Briozoansları, süngərləri və digər mikroorqanizmləri özündə saxlayır. Perm dövründən sonra suyun çoxu qatılaşmış və evaporit və digər çöküntülərlə örtülmüşdür.
Speleogenesis (mağaraəmələgəlmə)
Karlsbad Mağaraları Milli Parkı əhəngdaşı yatağının torpaqaltı su təbəqəsinin üstündə olduğu yerdə yerləşir. Mağaranın əmələ gəlməsi zamanı o, yeraltı su təbəqəsində olub. Hətta aşağıda neft ehtiyatları olub. Sezon erasının sonlarında hidrogen-kükürd neft təbəqəsindən yeraltı su təbəqəsinə sızmağa başlayıb. Hidrogen-kükürd ilə suyun tərkibindəki oksigenin birləşməsi kükürd turşusunu əmələ gətirdi. Kükürd turşusu öz növbəsində əhəng daşını həll edərək mağaraları əmələ gətirib. Mağarada gipsin tapılması bu hadisəni təsdiq edir. Belə ki, bu maddə kükürd turşusu ilə əhəngin birləşməsindən yaranıb.
Suyun mağarada quruması ilə birlikdə burada Speleotim mineralları əmələ gəlib. Üst təbəqənin aşınması nəticəsində 1 milyon il içində Karlsbad mağaralarının indiki təbii girişi yarandı. Yerüstü təbəqənin aşınması ilə hava mağaralara daxil oldu. Yağış suyunun və qar ərintisi mağaranın dərinliklərinə sızdı və karbon-dioksidi özünlə apardı. Sonra bəzi yerlərdə su tavana qədər çatırdı və suyun çökməsi və buxarlanması arxada kalsium-karbonat buraxdı. İndi bizim tanıdığımız Stalaktitlər belə əmələ gəldi. Bundan əlavə, mağaranın dibi suyun quruması nəticəsində özündə karbonat turşusu və başqa mineralları saxlaya bilər. Stalaqmitlər məhz belə yarandı. Mağarada həm də başqa quruluşları görmək olar: Soda çöpləri, mağara manifakturaları, helektitlər, mağara popkornları və s. Yüksək temperaturda torpaqda karbon-dioksidin əmələgəlmə göstəricisi artdığı kimi ətraf mühitin temperaturunun dəyişməsi mağaradakı speleotem qayalarına təsir edir. Speleotem qayalarının rəngi mineralların tərkibi formulları ilə müəyyən olunur.
Tarixi
Hələ gənc oğlan ikən mağaraları ev nərdivanı ilə tədqiq edirdi. O böyüyəndən sonra mağara ilə bağlı bir çox tədqiqatlarını davam etdirdi. Mağaradakı bir çox salonu məhz o adlandırdı: "Big Room", Kraliçalar Salonu, Krallar Sarayı, Papon salonu, Nyu-Meksika salonu, Yaşıl Göl salonu və s. Vayt salonlarla yanaşı, mağaralardakı bir çox quruluşu da adlandırdı: Totem Dirəyi, Kaftar Barmağı, Nəhəng Günbəz, Dibsiz Quyu, Fairlandiya, Aysberq Qayası, Günəş Məbədi, Dövrlər Qayası və s.
Mağara və milli park öz adını yaxınlıqdakı Karlsbad şəhərindən alıb. Şəhər isə öz adını indi Karlovi-Vari (həm də "Çarlzbat"(Çarlinin yarasaları) kimi tanınır) adlanan, əvvəl isə almanca "Karlsbad" kimi tanınan Çexiya şəhərindən götürüb.
1932-ci ilə qədər ziyarətçilərin mağaranı ziyarət etməsi çox çətin idi. Lakin 1932-ci ildə mağarada böyük Ziyarətçi məntəqəsi və aşağıya düşmək üçün iki qaldırıcı lift istifadəyə verildi. Yeni tikilidə kafe, muzey, təcili yardım məntəqəsi, gözləmə otağı yerləşirdi.
Statusunun tarixi
- 25 oktyabr 1923-cü il - ABŞ prezidenti Kalvin Kulic mağaranı "Karlsbad Mağarası Milli Abidəsi" elan etdi.
- 2 aprel 1924-cü il - ABŞ prezidenti Kalvin Kulic ərazidə milli parkın qurulması mümkünlüyü haqqında qərar çıxartdı.
- 3 may 1928-ci il - Karlsbad ərazisində milli parkın qurulması haqqında yeni qərar çıxarıldı.
- 14 may 1930-cu il - ABŞ Kongresinin aktına əsasən Karlsbad Mağaraları Milli Parkı yaradıldı.
- 17 iyun 1930-cu il - Milli park prezident Herbert Huverin qərarına görə təsnifatlaşdırıldı.
İstinadlar
- https://irma.nps.gov/STATS/SSRSReports/National%20Reports/Annual%20Park%20Ranking%20Report%20(1979%20-%20Last%20Calendar%20Year).
- https://irma.nps.gov/Stats/SSRSReports/National%20Reports/Query%20Builder%20for%20Public%20Use%20Statistics%20(1979%20-%20Last%20Calendar%20Year).
- . 2016-03-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-29.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Karlsbad Magaralari Milli Parki ABS de Nyu Meksiko statinin Eddi Kaunti bolgesinde yerlesen milli park Park UNESCO terefinden Umumdunya irsi siyahisina daxil edilmisdir Karlsbad Magaralari Milli Parkiing Carlsbad Caverns National ParkBTMB kateqoriyasi II Milli park Sahesi 239 723 haYaradilma tarixi 14 may 1930Ziyaretci sayi 183 835 nef 2020 Umumdunya irsi 721 1995 Yerlesmesi32 10 31 sm e 104 26 38 q u Olke ABSYerlesmesi Nyu MeksikoYaxin seher Karlsbadnps gov cave index htmKarlsbad Magaralari Milli ParkiUNESCO Umumdunya IrsiResmi adiCarlsbad Caverns National ParkTipiTebiiKriteriyavii viiiTarixi1995 19 cu sessiya Istinad nom 721 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Karlsbad Magaralari Milli Parki ABS ib Nyu Meksiko statinin cenub serqindedir Milli parkin esas celbedici yeri turistik magara olan Karlsbad magaralaridir Milli park Milad bayrami ve Yeni il istisna olmaqla ilin her gunu ziyaretcilere aciqdir Turistler magarani gezmek ucun girisden daxil ola ve ya lifden istifade ede bilerler Magaranin girisi Karlsbad magarasinin texminen 18 mil cenub qerbinde yerlesir Milli park Junior Ranger proqraminda istirak edir Milli parkin iki yeri Milli Tarix Yerleri Siyahisina dusmusdur Magaralar Tarixi Bolgesi ve Ratlsneyk Qeyzerleri Tarixi Bolgesi Milli parkin 2 3 hissesinin sehralardan ibaret olmasi buranin gelecekde deyisikliklere ugramasina imkan vermir Karlsbad magaralarina Big Room adinda tebii ehengden ibaret 1220 metr uzunlugunda 191 metr genisliyinde ve 78 metr hundurluyunde boyuk bir salon da daxildir Bu Simali Amerikada en boyuk 5 ci dunyada ise en boyuk 28 ci magara salonudur Dunyada en boyuk magara salonu ise Malayziyadaki Saravak Magara Salonudur Geoloji qurulusuKapitan Reef 250 milyon il bundan evvel indiki Karlsbad magaralarinin etraf erazisi qedim bir daxili denizin sahilini emele getirirdi Indi bu qedim denizin dibi indi qayaliqlari emele getirib Ferqli boyuklukdeki bu qayalar Perm dovrunden qalma qedim Briozoanslari sungerleri ve diger mikroorqanizmleri ozunde saxlayir Perm dovrunden sonra suyun coxu qatilasmis ve evaporit ve diger cokuntulerle ortulmusdur Speleogenesis magaraemelegelme Karlsbad Magaralari Milli Parki ehengdasi yataginin torpaqalti su tebeqesinin ustunde oldugu yerde yerlesir Magaranin emele gelmesi zamani o yeralti su tebeqesinde olub Hetta asagida neft ehtiyatlari olub Sezon erasinin sonlarinda hidrogen kukurd neft tebeqesinden yeralti su tebeqesine sizmaga baslayib Hidrogen kukurd ile suyun terkibindeki oksigenin birlesmesi kukurd tursusunu emele getirdi Kukurd tursusu oz novbesinde eheng dasini hell ederek magaralari emele getirib Magarada gipsin tapilmasi bu hadiseni tesdiq edir Bele ki bu madde kukurd tursusu ile ehengin birlesmesinden yaranib Suyun magarada qurumasi ile birlikde burada Speleotim minerallari emele gelib Ust tebeqenin asinmasi neticesinde 1 milyon il icinde Karlsbad magaralarinin indiki tebii girisi yarandi Yerustu tebeqenin asinmasi ile hava magaralara daxil oldu Yagis suyunun ve qar erintisi magaranin derinliklerine sizdi ve karbon dioksidi ozunle apardi Sonra bezi yerlerde su tavana qeder catirdi ve suyun cokmesi ve buxarlanmasi arxada kalsium karbonat buraxdi Indi bizim tanidigimiz Stalaktitler bele emele geldi Bundan elave magaranin dibi suyun qurumasi neticesinde ozunde karbonat tursusu ve basqa minerallari saxlaya biler Stalaqmitler mehz bele yarandi Magarada hem de basqa quruluslari gormek olar Soda copleri magara manifakturalari helektitler magara popkornlari ve s Yuksek temperaturda torpaqda karbon dioksidin emelegelme gostericisi artdigi kimi etraf muhitin temperaturunun deyismesi magaradaki speleotem qayalarina tesir edir Speleotem qayalarinin rengi minerallarin terkibi formullari ile mueyyen olunur TarixiHele genc oglan iken magaralari ev nerdivani ile tedqiq edirdi O boyuyenden sonra magara ile bagli bir cox tedqiqatlarini davam etdirdi Magaradaki bir cox salonu mehz o adlandirdi Big Room Kralicalar Salonu Krallar Sarayi Papon salonu Nyu Meksika salonu Yasil Gol salonu ve s Vayt salonlarla yanasi magaralardaki bir cox qurulusu da adlandirdi Totem Direyi Kaftar Barmagi Neheng Gunbez Dibsiz Quyu Fairlandiya Aysberq Qayasi Gunes Mebedi Dovrler Qayasi ve s Magara ve milli park oz adini yaxinliqdaki Karlsbad seherinden alib Seher ise oz adini indi Karlovi Vari hem de Carlzbat Carlinin yarasalari kimi taninir adlanan evvel ise almanca Karlsbad kimi taninan Cexiya seherinden goturub 1932 ci ile qeder ziyaretcilerin magarani ziyaret etmesi cox cetin idi Lakin 1932 ci ilde magarada boyuk Ziyaretci menteqesi ve asagiya dusmek ucun iki qaldirici lift istifadeye verildi Yeni tikilide kafe muzey tecili yardim menteqesi gozleme otagi yerlesirdi Statusunun tarixi 25 oktyabr 1923 cu il ABS prezidenti Kalvin Kulic magarani Karlsbad Magarasi Milli Abidesi elan etdi 2 aprel 1924 cu il ABS prezidenti Kalvin Kulic erazide milli parkin qurulmasi mumkunluyu haqqinda qerar cixartdi 3 may 1928 ci il Karlsbad erazisinde milli parkin qurulmasi haqqinda yeni qerar cixarildi 14 may 1930 cu il ABS Kongresinin aktina esasen Karlsbad Magaralari Milli Parki yaradildi 17 iyun 1930 cu il Milli park prezident Herbert Huverin qerarina gore tesnifatlasdirildi Istinadlarhttps irma nps gov STATS SSRSReports National 20Reports Annual 20Park 20Ranking 20Report 20 1979 20 20Last 20Calendar 20Year https irma nps gov Stats SSRSReports National 20Reports Query 20Builder 20for 20Public 20Use 20Statistics 20 1979 20 20Last 20Calendar 20Year 2016 03 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 09 29 Hemcinin bax