Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fernan Magellan (port. Fernão de Magalhães [fɨɾˈnɐ̃w̃ ðɨ mɐɡɐˈʎɐ̃ȷ̃s], isp. Fernando (Hernando) de Magallanes [(f)eɾ'nando ðe maɣa'ʎanes], lat. Ferdinandus Magellanus) (təq. 1480, Ponti-da-Barka[d], Portuqaliya krallığı – 27 aprel 1521, Maktan adası, Mərkəzi Visay[d]) — Portuqaliyalı dənizçi və səyyah.
| Fernan Magellan | |
|---|---|
| port. Fernão de Magalhães | |
 | |
| Doğum tarixi | təq. 1480 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 27 aprel 1521 |
| Vəfat yeri |
|
| Vəfat səbəbi | döyüşdə ölüm |
| Dəfn yeri |
|
| Həyat yoldaşı |
|
| Atası | Ruy de Maqalyaynş[d] |
| Fəaliyyəti | tədqiqatçı-səyyah[d], dənizçi[d], dənizçi[d] |
| Mükafatları |    |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Fernan Magellanın anadan olduğu yer Portuqaliyadır. Onun ailəsi haqqında da az məlumat vardır, ancaq onun əslən zadəgan ailəsindən olduğu məlumdur. Magellanın ailəsində özündən başqa 4 uşaq da olub, lakin onların taleyi barədə heç bir məlumat saxlanmayıb. Portuqaliyalıların Hindistana qarşı bir neçə yürüşündə iştirak edib. Portuqaliyaya qayıtdıqdan sonra ona aşağı vəzifə verildiyinə görə öz ölkəsini tərk edərək İspaniyaya köçüb və burada da ailə həyatı qurub.
Dünya səyahəti
Fernan Magellanın 1519-cu il sentyabrın 20-də 256 nəfər heyət üzvü olan 5 gəmi ilə başlatdığı səyahət sonradan rəhbərliyində ilk dünya səyahətinə çevrilmiş və ekspedisiya 1522-ci il sentyabrın 8-də "Viktoriya" gəmisində İspaniyaya geri qayıtmışdı. Bir müddət sonra daha 18 heyət üzvü geri qayıda bilmişdi. Onlardan 13 — ü bir neçə həftə əvvəl Kabo-Verdedə portuqallar tərəfindən əsir alınanlar, qalan 5 dənizçi isə "Trinidad" gəmisinin heyətinə daxil olan və 1525–1527-ci illər arasında qayıdanlar idi.
Beş gəmidən ibarət olan bu ekspedisiya Cənubi Amerikada boğaz açmaq, İspaniyadan varlı ölkələrə -Hindistana və İndoneziyaya daha qısa dəniz yolu tapmaq üçün gedirdi. Magellan əmin idi ki, 40°Cənub en dairəsindən aşağıda belə bir boğaz var. O, ekspedisiyanın layihəsini hazırlayıb Portuqaliya kralına göstərdi, lakin kral bunu rədd etdi. Onda Magellan İspaniyaya getdi və layihəni İspaniya kralı Ι Karla təqdim etdi. Hindistana yeni dəniz yolunun açılmasında marağı olan Ι Karl Magellanın planını bəyəndi və onu bu böyuk ekspedisiyanın başçısı təyin etdi.
Əvvəllər ekspedisiyanın üzvləri arasında tam razılıq yox idi. İspan qrandlarından olan gəmi kapitanları Magellanı ağıllı, mətin, möhkəm, əla dənizçi kimi tanısalar da, öz başçılarından acığları gəlirdi. Axı Magellan portuqaliyalı idi, həm də tanınmış əsilzadə deyildi. Magellan öz planını qəsdən hamıdan gizli saxlayırdı, lakin nəzərdə tutduğu yerdə boğaz deyil, La-Plata çayını görəndə çox qorxulu nəticələr keçirməli oldu. Gəmilər cənuba doğru üzdükdə hava soyuyurdu. Magellan San-Xulian buxtasında qışlamağı qərara aldı. Ertəsi gün gecə qiyam qalxdı. Beş gəmidən üçü qiyamçəların əlinə keçdi. Qiyamçı kapitanlar Magellanın İspaniyaya qayıtmasını tələb edirdilər. Mətin iradəli və qətiyyətli adam olan Magellan qiyamı yatıra bildi. Elə oradaca sahildə məhkəmə quruldu. Qiyamın səbəbkarları ömürlük Cənubi Amerika sahillərində saxlanmağa, müqəssirlərdən ikisi ölüm cəzasına məhkum edildi, qalanları isə bağışlandı. Magellana adam lazım idi, bir də ki, o çox amansızlıq etmək istəmirdi. Yazın başlanğıcında (cənub yarımkürəsində yaz avqustdan baslayır) Magellan kiçik "Santyaqo" gəmisini kəşfiyyata göndərdi. Gəmi tələf oldu, lakin gəmi heyəti xilas olub, ekspedisiyaya qoşuldu. Magellan havanın yaxşılaşmasını gözləmədən qışladığı yerdən uzaqlaşdı. İki aydan sonra boğaza oxşamayan ensiz bir keçidə rast gəldi. Magellan kəşfiyyata iki gəmi göndərdi. Dörd gündən sonra onlar şad xəbərlə qayıtdılar: boğaz tapılmışdır! Gəmilər boğaza daxil olub onun girintili-çıxıntılı sahilləri arasında yavaş-yavaş irəliməyə başladılar. Nəhayət, flaqman gəmisinin qarşısında naməlum bir okean göründü. Okean, dənizçiləri günəşli sakit hava ilə qarşıladı. Buna görə də Magellan onu Sakit okean adlandırdı. Bu vaxt Magellan böyük bir zərbə ilə qarşılaşmalı oldu. Bütün ekspedisiyanın ərzağı saxlanılan ən böyük gəmi "San Antonio" gəmisinin heyəti qiyam qaldırdı və gəmi qeriyə, İspaniyaya doğru yol aldı.
İndi ekspedisiya üç gəmi ilə okeanı keçməli idi. Qərbə gedən bu yol təxminən dörd ay davam etdi. Ərzaq ehtiyatı qurtarmışdı. Bədbəxt gəmiçilər gəmi siçovulunu, öküz dərisini, taxta kəpəyini yeməyə məcbur olmuşdular. Onların çoxu singa xəstəliyindən öldü.
Nəhayət dənizçilər naməlum adalara çatdılar. Zəngin və gözəl təbiəti olan bu adalar sonradan Filippin adaları adlandırıldı. Ekspedisiyanın üzvləri burada dincəldilər. Magellanın sevinci hədsizdir. Bir azda getsəydilər arzularına çatacaqdılar, lakin Magellan yerli tayfalar arasında döyüşə müdaxilə edərkən öldürüldü. Magellanın ölümü ekspedisiyaya ağır təsir etdi. İxtilaf və pozğunluq başladı. Dənizçilərdən çoxu məhv oldu, ekspedisiya "Trinidad" və "Concepcion" gəmilərindən məhrum oldu. Yalnız "Victoria" gəmisi bir çox ağır macəralardan sonra Afrikanın cənubundan dolanaraq 1522-ci ildə İspaniyaya çatdı.
Ölümü
Magellanın ekspedisiyası səyahət zamanı getdiyi ərazilərdə ticarət əlaqələri qurmağa, yerli əhalini isə xristianlaşdırmağa çalışırdı. Onun bu fəaliyyəti uğurla davam etsə də Filippindəki Maktan adasının sakinləri ispanlara tabe olmaq istəmədilər. Belə olduqda isə Magellan və onun dənizçiləri adaya hücum edərək evləri yandırmağa, əhalini qarət etməyə başladılar. Adanın başçısı Lapu-Lapu adlı şəxs çoxlu sayda döyüşçü yığaraq ispanlara hücum edir. 28 aprel 1521-ci ildə baş vermiş Maktan döyüşündə ispanlar məğlub olaraq dənizə doğru qaçırlar. Magellan özü də qaçış zamanı Lapu-Lapu tərəfindən öldürülür.
Magellanın səyahəti dünyanın kürəşəkilli olduğunu, Amerika və Asiya arasında okean olduğunu və vahid dunya okeanının mövcudluğunu sübut etdi. Atlantik və Sakit Okeanlar arasındakı dar boğaz, Süd Yolunun peyk-qalaktikaları, NASA-nın 1989-cu ildə Venera planetini tədqiq etmək üçün göndərdiyi kosmik aparat və Marşall adaları yaxınlığındakı sualtı yüksəkliklər Magellanın adını daşıyır
Həmçinin bax
İstinadlar
- Fernão de Magalhães // The Fine Art Archive. 2003.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Fernan Magellan port Fernao de Magalhaes fɨɾˈnɐ w dɨ mɐɡɐˈʎɐ ȷ s isp Fernando Hernando de Magallanes f eɾ nando de maɣa ʎanes lat Ferdinandus Magellanus teq 1480 Ponti da Barka d Portuqaliya kralligi 27 aprel 1521 Maktan adasi Merkezi Visay d Portuqaliyali denizci ve seyyah Fernan Magellanport Fernao de MagalhaesDogum tarixi teq 1480Dogum yeri Ponti da Barka d Portuqaliya kralligiVefat tarixi 27 aprel 1521Vefat yeri Maktan adasi Merkezi Visay d FilippinVefat sebebi doyusde olumDefn yeri bilinmirHeyat yoldasi Beatris Barboza d Atasi Ruy de Maqalyayns d Fealiyyeti tedqiqatci seyyah d denizci d denizci d Mukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiFernan Magellanin anadan oldugu yer Portuqaliyadir Onun ailesi haqqinda da az melumat vardir ancaq onun eslen zadegan ailesinden oldugu melumdur Magellanin ailesinde ozunden basqa 4 usaq da olub lakin onlarin taleyi barede hec bir melumat saxlanmayib Portuqaliyalilarin Hindistana qarsi bir nece yurusunde istirak edib Portuqaliyaya qayitdiqdan sonra ona asagi vezife verildiyine gore oz olkesini terk ederek Ispaniyaya kocub ve burada da aile heyati qurub Dunya seyahetiFernan Magellanin 1519 cu il sentyabrin 20 de 256 nefer heyet uzvu olan 5 gemi ile baslatdigi seyahet sonradan rehberliyinde ilk dunya seyahetine cevrilmis ve ekspedisiya 1522 ci il sentyabrin 8 de Viktoriya gemisinde Ispaniyaya geri qayitmisdi Bir muddet sonra daha 18 heyet uzvu geri qayida bilmisdi Onlardan 13 u bir nece hefte evvel Kabo Verdede portuqallar terefinden esir alinanlar qalan 5 denizci ise Trinidad gemisinin heyetine daxil olan ve 1525 1527 ci iller arasinda qayidanlar idi Bes gemiden ibaret olan bu ekspedisiya Cenubi Amerikada bogaz acmaq Ispaniyadan varli olkelere Hindistana ve Indoneziyaya daha qisa deniz yolu tapmaq ucun gedirdi Magellan emin idi ki 40 Cenub en dairesinden asagida bele bir bogaz var O ekspedisiyanin layihesini hazirlayib Portuqaliya kralina gosterdi lakin kral bunu redd etdi Onda Magellan Ispaniyaya getdi ve layiheni Ispaniya krali I Karla teqdim etdi Hindistana yeni deniz yolunun acilmasinda maragi olan I Karl Magellanin planini beyendi ve onu bu boyuk ekspedisiyanin bascisi teyin etdi Evveller ekspedisiyanin uzvleri arasinda tam raziliq yox idi Ispan qrandlarindan olan gemi kapitanlari Magellani agilli metin mohkem ela denizci kimi tanisalar da oz bascilarindan aciglari gelirdi Axi Magellan portuqaliyali idi hem de taninmis esilzade deyildi Magellan oz planini qesden hamidan gizli saxlayirdi lakin nezerde tutdugu yerde bogaz deyil La Plata cayini gorende cox qorxulu neticeler kecirmeli oldu Gemiler cenuba dogru uzdukde hava soyuyurdu Magellan San Xulian buxtasinda qislamagi qerara aldi Ertesi gun gece qiyam qalxdi Bes gemiden ucu qiyamcelarin eline kecdi Qiyamci kapitanlar Magellanin Ispaniyaya qayitmasini teleb edirdiler Metin iradeli ve qetiyyetli adam olan Magellan qiyami yatira bildi Ele oradaca sahilde mehkeme quruldu Qiyamin sebebkarlari omurluk Cenubi Amerika sahillerinde saxlanmaga muqessirlerden ikisi olum cezasina mehkum edildi qalanlari ise bagislandi Magellana adam lazim idi bir de ki o cox amansizliq etmek istemirdi Yazin baslangicinda cenub yarimkuresinde yaz avqustdan baslayir Magellan kicik Santyaqo gemisini kesfiyyata gonderdi Gemi telef oldu lakin gemi heyeti xilas olub ekspedisiyaya qosuldu Magellan havanin yaxsilasmasini gozlemeden qisladigi yerden uzaqlasdi Iki aydan sonra bogaza oxsamayan ensiz bir kecide rast geldi Magellan kesfiyyata iki gemi gonderdi Dord gunden sonra onlar sad xeberle qayitdilar bogaz tapilmisdir Gemiler bogaza daxil olub onun girintili cixintili sahilleri arasinda yavas yavas irelimeye basladilar Nehayet flaqman gemisinin qarsisinda namelum bir okean gorundu Okean denizcileri gunesli sakit hava ile qarsiladi Buna gore de Magellan onu Sakit okean adlandirdi Bu vaxt Magellan boyuk bir zerbe ile qarsilasmali oldu Butun ekspedisiyanin erzagi saxlanilan en boyuk gemi San Antonio gemisinin heyeti qiyam qaldirdi ve gemi qeriye Ispaniyaya dogru yol aldi Indi ekspedisiya uc gemi ile okeani kecmeli idi Qerbe geden bu yol texminen dord ay davam etdi Erzaq ehtiyati qurtarmisdi Bedbext gemiciler gemi sicovulunu okuz derisini taxta kepeyini yemeye mecbur olmusdular Onlarin coxu singa xesteliyinden oldu Nehayet denizciler namelum adalara catdilar Zengin ve gozel tebieti olan bu adalar sonradan Filippin adalari adlandirildi Ekspedisiyanin uzvleri burada dinceldiler Magellanin sevinci hedsizdir Bir azda getseydiler arzularina catacaqdilar lakin Magellan yerli tayfalar arasinda doyuse mudaxile ederken olduruldu Magellanin olumu ekspedisiyaya agir tesir etdi Ixtilaf ve pozgunluq basladi Denizcilerden coxu mehv oldu ekspedisiya Trinidad ve Concepcion gemilerinden mehrum oldu Yalniz Victoria gemisi bir cox agir maceralardan sonra Afrikanin cenubundan dolanaraq 1522 ci ilde Ispaniyaya catdi Magellan bogazi Cenubi Amerikada Atlantik ve Sakit Okeani birlesdirir OlumuMagellanin ekspedisiyasi seyahet zamani getdiyi erazilerde ticaret elaqeleri qurmaga yerli ehalini ise xristianlasdirmaga calisirdi Onun bu fealiyyeti ugurla davam etse de Filippindeki Maktan adasinin sakinleri ispanlara tabe olmaq istemediler Bele olduqda ise Magellan ve onun denizcileri adaya hucum ederek evleri yandirmaga ehalini qaret etmeye basladilar Adanin bascisi Lapu Lapu adli sexs coxlu sayda doyuscu yigaraq ispanlara hucum edir 28 aprel 1521 ci ilde bas vermis Maktan doyusunde ispanlar meglub olaraq denize dogru qacirlar Magellan ozu de qacis zamani Lapu Lapu terefinden oldurulur Magellanin seyaheti dunyanin kuresekilli oldugunu Amerika ve Asiya arasinda okean oldugunu ve vahid dunya okeaninin movcudlugunu subut etdi Atlantik ve Sakit Okeanlar arasindaki dar bogaz Sud Yolunun peyk qalaktikalari NASA nin 1989 cu ilde Venera planetini tedqiq etmek ucun gonderdiyi kosmik aparat ve Marsall adalari yaxinligindaki sualti yukseklikler Magellanin adini dasiyir Fernan Magellanin seyahet marsrutuHemcinin baxMagellan buluduIstinadlarFernao de Magalhaes The Fine Art Archive 2003 Xarici kecidlerVikianbarda elaqeli media fayllar