Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədə çoxsaylı problemlər mövcuddur. Zəhmət olmasa, səhifəni redaktə edərək və ya mövcud problemləri diskussiya edərək həll edin.
|
| ||||
| Şüar: | ||||
| Himn | ||||
 | ||||
| Paytaxt | Kabil | |||
| Prezident | Həmid Kərzai | |||
| Ərazi — Ümumi — % Su | 41-ci yer 652,864 km² 0% | |||
| Əhali — Ümumi — Əhali sıxlığı | 25,500,100 43/ | |||
| Pul | ||||
| Saat qurşağı | UTC +4:30 | |||
| İnternet | .af | |||
| Telefon kodu | 93 | |||
Əfqanıstanın siyasi sistemi — 2004-cü ildə qəbul edilmiş Konstitusiyaya əsasən hüquqi-siyasi, inzibati, iqtisadi və ictimai münasibətlər sisitemi.
Dövlət quruluşu
Əfqanıstan məhdud hakimiyyətli prezident idarəetmə üsuluna malik islam respublikasıdır. Milli bayram günü olan müstəqillik günü (1919) avqust ayının 19-da qeyd olunur. Əfqanıstanın 160 maddədən ibarət yeni Konstitusiyası 04 yanvar 2004-cü ildə qəbul edilmişdir.
İnzibati ərazi bölgüsü
Əfqanıstan ərazisi rayonlardan ibarət olan 34 vilayətə (Bəğlan, Bədəxşan, Badğis, Bəlx, Bamiyan, Vərdək, Herat, Daykündi, Cövzcan, Zabul, paytaxt Kabil şəhəri, Qəndəhar, Fərah, Fəryab, Hilmənd, Xust, Kapisa, Kündüz, Künər, Qəzni, Qövr, Ləğman, Lövgər, Nəngərhar, Nimruz, Nuristan, Pəktika, Pəktiya, Pəncşir, Pərvan. Səməngan, Səri-Pul, Təxar, Uruzqan) bölünür.
Dövlət başçısı
Əfqanıstanın birliyinin və suverenliyinin, təhlükəsizliyinin və ərazi bütövlüyünün, ölkə Konstitusiyanın və qanunların aliliyinin, eləcə də vətəndaşların hüquq və azadlıqlarının ali təminatçısı sayılan Prezident ümumxalq səsverməsi yolu ilə birbaşa və gizli seçkilərdə, ardıcıl iki dəfədən çox olmamaq şərti ilə, 5 il müddətinə seçilir.
Mövcud Konstitusiyaya əsasən dövlətin idarə olunmasında geniş səlahiyyətlərə malik olan dövlət başçısı Nazirlər Kabinetinə rəhbərlik edir, Əfqanıstanı ölkə daxilində və beynəlxalq münasibətlərdə təmsil edir, nazirləri və digər ali vəzifəli şəxsləri Parlamentin razılığı ilə təyin və vəzifədən azad edir. Ölkə Prezidentinə dövlətin idarə edilməsində iki vitse-prezident yaxından köməklik edir.
Eyni zamanda silahlı qüvvələrin ali baş komandanı sayılan dövlət başçısının dövlət siyasəti sahəsindəki qərarları, o cümlədən ölkədə müharibə və sülhün elan edilməsi, fövqəladə vəziyyətin tətbiqi və milli silahlı qüvvələrin kontingentinin digər göndərilməsi qərarı Parlamentdə təsdiq olunmalıdır.
9 oktyabr 2004-cü ildən etibarən Əfqanıstanın hazırkı, sayca 4-cü Prezidenti Həmid Karzaydır. 20 avqust 2009-cu il tarixində, taliblərin seçki günü həyata keçirdikləri 70-dən çox terror aktları ilə müşayiət olunan son Prezident seçkiləri nəticəsində Həmid Karzay ardıcıl olaraq ikinci dəfə qalib gələrək növbəti 5 il müddətinə ölkə Prezidenti seçilmişdir.
Qanunverici hakimiyyət
Qüvvədə olan Konstitusiyaya əsasən Parlament (Milli Məclis) iki palatadan – 102 yerlik Mişranu Cirqadan (Yuxarı Palata) və 249 yerlik Volesi Cirqadan (Xalq Palatasına üzvlər birbaşa və ümumxalq səsverməsi yolu ilə 5 il müddətinə seçilirlər) ibarətdir
Yuxarı Palatanın üzvlərinin 34-ü əyalət şuralarının 4 il müddətinə seçilən nümayəndələrindən, 34 üzvü rayon şuralarının 3 il müddətinə seçilən təmsilçilərindən, digər 1/3 hissəsi isə Prezident tərəfindən 5 illik müddətə təyin olunan üzvlərdən ibarətdir.
Ölkədə qanunların hazırlanması və qəbulu, beynəlxalq müqavilə və sazişlərin ratifikasiyası və Konstitusiya ilə müəyyən olunmuş digər qanunvericilik fəaliyyətini Aşağı Palata həyata keçirir.
Əfqanıstan ali orqanlarının dövlət idarəçilik strukturunda təmsilçilik hakimiyyətinin ənənəvi orqanı – Loya Cirqa (Ali Şura) da fəaliyyət göstərir. Loya Cirqanın tərkibinə Parlamentin hər iki palatasının üzvləri, habelə əyalət və dairə şuralarının sədrləri daxildir. Ali Şuranın işində həmçinin, səsvermə hüququ olmayan Kabinet üzvləri (nazirlər), Ali Məhkəmənin hakimləri və Hökumətin sədri iştirak edirlər. Bu orqanın iclasları, bir qayda olaraq müstəqillik, milli suverenlik, ərazi bütövlüyü, Konstitusiyaya düzəlişlərin edilməsi, habelə Prezidentin məhkəmə məsuliyyəti məsələləri ilə bağlı mühüm və taleyüklü qərarların qəbul edilməsi məqsədilə keçirilir.
Ölkədə siyasi partiyalar de-yure fəaliyyət göstərsə də, onların nümayəndələri Parlamentdə təmsil olunmurlar.
İcraedici hakimiyyət
Nazirlər Kabinetinə rəhbərlik edən Prezident, Parlamentin razılığı ilə Kabinet üzvlərini (27 üzvdən ibarətdir) təyin edir. Hökumət ali qanunverici orqana qanun layihələrini təqdim edir, normativlər və təlimatlar dərc edir, hər büdcə ilinin sonunda Parlament qarşısında hesabat verir, büdcə layihələrini və inkişaf proqramını hazırlayır, fövqəladə vəziyyətdə fərmanlar vasitəsilə qanunvericilik fəaliyyətini həyata keçirir.
Məhkəmə hakimiyyəti
Ənənəvi Şəriət hüququnu və Avropa hüquq məktəbinin əsas elementlərini özündə ehtiva edən Əfqanıstanın məhkəmə-hüquq sisteminin əsas fundamental prinsipini, qanunların islam normaları ilə ziddiyyət təşkil etməməsindən ibarətdir.
Sədri və hakimləri Prezident tərəfindən 10 il müddətinə təyin edilən və ölkədə mülki, cinayət və inzibati sahələr üzrə ən yüksək məhkəmə orqanı sayılan Ali Məhkəmə Əfqanıstanda məhkəmə hakimiyyətini həyata keçirir.
Bundan əlavə ölkədə, Əfqanıstanın Ali Məhkəməsinə tabe olan yüksək əyalət məhkəmələri, habelə apelyasiya və ixtisaslaşmış birinci instansiya məhkəmələri də fəaliyyət göstərir.
Mənbə
- Асташин Н.А. Афганистан: разбор негативных сценариев//Вестник МГИМО, № 2/2010, с.143–152. Arxivləşdirilib 2014-10-21 at the Wayback Machine
İstinadlar
- Central Statistics Organization of Afghanistan Arxivləşdirilib 2014-06-24 at the Wayback Machine: Statistical Yearbook 2012–2013 Arxivləşdirilib 2014-01-17 at the Wayback Machine: Area and administrative Population Arxivləşdirilib 2017-10-11 at the Wayback Machine
- [https://web.archive.org/web/20150721223532/http://standart-3166-2.ru/3166_2/afganistan-af.htm Arxivləşdirilib 2015-07-21 at the Wayback Machine Административно-территориальное деление Афганистана по ISO.
- [https://web.archive.org/web/20150721223530/http://standart-3166-2.ru/geo/geo-afganistan-af.htm Arxivləşdirilib 2015-07-21 at the Wayback Machine Адм.-терр. деление Афганистана, географическое положение — Google map.
- Административное деление Афганистана Arxivləşdirilib 2006-07-07 at the Wayback Machine на Statoids.com
- Национальная ассамблея Афганистана Arxivləşdirilib 2019-09-30 at the Wayback Machine Официальный сайт
- Дом Народа Arxivləşdirilib 2016-02-20 at the Wayback Machine. Официальный сайт
- Дом Старейшин Arxivləşdirilib 2016-03-03 at the Wayback Machine. Официальный сайт
- "Афганистан — Энциклопедия «Вокруг света»". 2014-05-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-21.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalede coxsayli problemler movcuddur Zehmet olmasa sehifeni redakte ederek ve ya movcud problemleri muzakire sehifesinde diskussiya ederek hell edin Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin oktyabr 2024 Bu meqaledeki ve ya bolmedeki melumatlar kohnedir Sehifeye yenilenmis melumatlar elave etmekle Vikipediyani zenginlesdirmeye komek ede bilersiniz oktyabr 2024 Efqanistan Islam Respublikasi جمهوری اسلامی افغانستان Jomhuri ye Eslami ye Afġanistan Bayraq Suar HimnPaytaxt KabilPrezident Hemid KerzaiErazi Umumi Su 41 ci yer 652 864 km 0 Ehali Umumi Ehali sixligi 25 500 100 43 PulSaat qursagi UTC 4 30Internet afTelefon kodu 93 Efqanistanin siyasi sistemi 2004 cu ilde qebul edilmis Konstitusiyaya esasen huquqi siyasi inzibati iqtisadi ve ictimai munasibetler sisitemi Dovlet qurulusuEfqanistan mehdud hakimiyyetli prezident idareetme usuluna malik islam respublikasidir Milli bayram gunu olan musteqillik gunu 1919 avqust ayinin 19 da qeyd olunur Efqanistanin 160 maddeden ibaret yeni Konstitusiyasi 04 yanvar 2004 cu ilde qebul edilmisdir Inzibati erazi bolgusuEfqanistan erazisi rayonlardan ibaret olan 34 vilayete Beglan Bedexsan Badgis Belx Bamiyan Verdek Herat Daykundi Covzcan Zabul paytaxt Kabil seheri Qendehar Ferah Feryab Hilmend Xust Kapisa Kunduz Kuner Qezni Qovr Legman Lovger Nengerhar Nimruz Nuristan Pektika Pektiya Pencsir Pervan Semengan Seri Pul Texar Uruzqan bolunur Dovlet bascisiEfqanistanin birliyinin ve suverenliyinin tehlukesizliyinin ve erazi butovluyunun olke Konstitusiyanin ve qanunlarin aliliyinin elece de vetendaslarin huquq ve azadliqlarinin ali teminatcisi sayilan Prezident umumxalq sesvermesi yolu ile birbasa ve gizli seckilerde ardicil iki defeden cox olmamaq serti ile 5 il muddetine secilir Movcud Konstitusiyaya esasen dovletin idare olunmasinda genis selahiyyetlere malik olan dovlet bascisi Nazirler Kabinetine rehberlik edir Efqanistani olke daxilinde ve beynelxalq munasibetlerde temsil edir nazirleri ve diger ali vezifeli sexsleri Parlamentin raziligi ile teyin ve vezifeden azad edir Olke Prezidentine dovletin idare edilmesinde iki vitse prezident yaxindan komeklik edir Eyni zamanda silahli quvvelerin ali bas komandani sayilan dovlet bascisinin dovlet siyaseti sahesindeki qerarlari o cumleden olkede muharibe ve sulhun elan edilmesi fovqelade veziyyetin tetbiqi ve milli silahli quvvelerin kontingentinin diger gonderilmesi qerari Parlamentde tesdiq olunmalidir 9 oktyabr 2004 cu ilden etibaren Efqanistanin hazirki sayca 4 cu Prezidenti Hemid Karzaydir 20 avqust 2009 cu il tarixinde taliblerin secki gunu heyata kecirdikleri 70 den cox terror aktlari ile musayiet olunan son Prezident seckileri neticesinde Hemid Karzay ardicil olaraq ikinci defe qalib gelerek novbeti 5 il muddetine olke Prezidenti secilmisdir Qanunverici hakimiyyetQuvvede olan Konstitusiyaya esasen Parlament Milli Meclis iki palatadan 102 yerlik Misranu Cirqadan Yuxari Palata ve 249 yerlik Volesi Cirqadan Xalq Palatasina uzvler birbasa ve umumxalq sesvermesi yolu ile 5 il muddetine secilirler ibaretdir Yuxari Palatanin uzvlerinin 34 u eyalet suralarinin 4 il muddetine secilen numayendelerinden 34 uzvu rayon suralarinin 3 il muddetine secilen temsilcilerinden diger 1 3 hissesi ise Prezident terefinden 5 illik muddete teyin olunan uzvlerden ibaretdir Olkede qanunlarin hazirlanmasi ve qebulu beynelxalq muqavile ve sazislerin ratifikasiyasi ve Konstitusiya ile mueyyen olunmus diger qanunvericilik fealiyyetini Asagi Palata heyata kecirir Efqanistan ali orqanlarinin dovlet idarecilik strukturunda temsilcilik hakimiyyetinin enenevi orqani Loya Cirqa Ali Sura da fealiyyet gosterir Loya Cirqanin terkibine Parlamentin her iki palatasinin uzvleri habele eyalet ve daire suralarinin sedrleri daxildir Ali Suranin isinde hemcinin sesverme huququ olmayan Kabinet uzvleri nazirler Ali Mehkemenin hakimleri ve Hokumetin sedri istirak edirler Bu orqanin iclaslari bir qayda olaraq musteqillik milli suverenlik erazi butovluyu Konstitusiyaya duzelislerin edilmesi habele Prezidentin mehkeme mesuliyyeti meseleleri ile bagli muhum ve taleyuklu qerarlarin qebul edilmesi meqsedile kecirilir Olkede siyasi partiyalar de yure fealiyyet gosterse de onlarin numayendeleri Parlamentde temsil olunmurlar Icraedici hakimiyyetNazirler Kabinetine rehberlik eden Prezident Parlamentin raziligi ile Kabinet uzvlerini 27 uzvden ibaretdir teyin edir Hokumet ali qanunverici orqana qanun layihelerini teqdim edir normativler ve telimatlar derc edir her budce ilinin sonunda Parlament qarsisinda hesabat verir budce layihelerini ve inkisaf proqramini hazirlayir fovqelade veziyyetde fermanlar vasitesile qanunvericilik fealiyyetini heyata kecirir Mehkeme hakimiyyetiEnenevi Seriet huququnu ve Avropa huquq mektebinin esas elementlerini ozunde ehtiva eden Efqanistanin mehkeme huquq sisteminin esas fundamental prinsipini qanunlarin islam normalari ile ziddiyyet teskil etmemesinden ibaretdir Sedri ve hakimleri Prezident terefinden 10 il muddetine teyin edilen ve olkede mulki cinayet ve inzibati saheler uzre en yuksek mehkeme orqani sayilan Ali Mehkeme Efqanistanda mehkeme hakimiyyetini heyata kecirir Bundan elave olkede Efqanistanin Ali Mehkemesine tabe olan yuksek eyalet mehkemeleri habele apelyasiya ve ixtisaslasmis birinci instansiya mehkemeleri de fealiyyet gosterir MenbeAstashin N A Afganistan razbor negativnyh scenariev Vestnik MGIMO 2 2010 s 143 152 Arxivlesdirilib 2014 10 21 at the Wayback MachineIstinadlarCentral Statistics Organization of Afghanistan Arxivlesdirilib 2014 06 24 at the Wayback Machine Statistical Yearbook 2012 2013 Arxivlesdirilib 2014 01 17 at the Wayback Machine Area and administrative Population Arxivlesdirilib 2017 10 11 at the Wayback Machine https web archive org web 20150721223532 http standart 3166 2 ru 3166 2 afganistan af htm Arxivlesdirilib 2015 07 21 at the Wayback Machine Administrativno territorialnoe delenie Afganistana po ISO https web archive org web 20150721223530 http standart 3166 2 ru geo geo afganistan af htm Arxivlesdirilib 2015 07 21 at the Wayback Machine Adm terr delenie Afganistana geograficheskoe polozhenie Google map Administrativnoe delenie Afganistana Arxivlesdirilib 2006 07 07 at the Wayback Machine na Statoids com Nacionalnaya assambleya Afganistana Arxivlesdirilib 2019 09 30 at the Wayback Machine Oficialnyj sajt Dom Naroda Arxivlesdirilib 2016 02 20 at the Wayback Machine Oficialnyj sajt Dom Starejshin Arxivlesdirilib 2016 03 03 at the Wayback Machine Oficialnyj sajt Afganistan Enciklopediya Vokrug sveta 2014 05 24 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 11 21