Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bölük Gəray (krımtat. Bölük Geray)(1535 – 1551, Krım) — Qazan xanı Səfa Gərayın oğlu, Krım xanı I Məngli Gərayın nəticəsi və Krım kalqayı.
| Bölük Gəray | |
|---|---|
| 1551 – 1551 | |
| Əvvəlki | Emin Gəray |
| Sonrakı | Əhməd Gəray |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1535 |
| Vəfat tarixi | 1551 |
| Vəfat yeri | |
| Atası | Safa-Gəray |
| Ailəsi | Gəraylar |
Həyatı
Təxminən 1535-ci ildə dünyaya gəldi. Atası Səfa Gəray Fateh Gərayın oğlu və Krım xanı I Məngli Gərayın nəvəsi idi. Anası isə noqaylardan Mamay mirzənin qızı idi. Hələ uşaq yaşlarında ikən atasının Qazan xanlığındakı hakimiyyətini gücləndirmək məqsədilə müttəfiq Həştərxan xanlığına girov olaraq göndərildi. Ancaq atasının əmisi olan Krım xanı I Sahib Gərayın 1545-ci ildə Həştərxanı ələ keçirməsi ilə azadlığa buraxıldı və Bağçasaraya aparıldı.
Çox keçmədən 1549-cu ildə atası Səfa Gəray müəmmalı şəkildə vəfat etdi və Qazan xanlığına 2 yaşlı kiçik oğlu taxta çıxarıldı. Anası Söyümbikə Xatun isə naibə olaraq xanlığın idarəsini ələ aldı. Səfa Gərayın ilk evliliyindən doğulan digər oğlu Mübarək Gəray da Bağçasaraya girov olaraq göndərildi və beləcə, 2 qardaş I Sahib Gərayın nəzarətində böyüdü.
Ancaq Söyümbikə Xatunun naibəliyindən narazı olan yerli əyanlar I Sahib Gəraya məktub yazaraq, mərhum xanın böyük oğlu Bölük Gərayı Qazan xanlığının taxtına dəvət etdilər. Buna baxmayaraq Qazan xanlığında öz övladlarından birini taxta çıxarmaq niyyətində olan I Sahib Gəray bu təklifi geri çevirdi və hər iki qardaşı da İnkerman qalasına həbs etdi. Çox keçmədən hadisələr dəyişdi. Qazan xanlığında saray çevrilişi oldu və Söyümbikə Xatunla azyaşlı oğlu ölkədən çıxarıldı və ruslara təhvil verildi. Hakimiyyət ruspərəst ın əlinə keçdi. Digər yandan I Sahib Gərayın mərkəzi hakimiyyətə tabe olmamasından şikayət edən Osmanlı padşahı Sultan Süleyman da onun yerinə İstanbulda girov tutulan Dövlət Gərayı xan elan edərək Bağçasaraya göndərdi. Sultanın fərmanıyla öncə İnkerman qalasına gələn Dövlət Gəray dərhal qardaşların həbsdən çıxarılmasını təmin etdi. Ardından 500 nəfərlik hərbi birliklə Bölük Gərayı, əmisi I Sahib Gərayı öldürməklə vəzifələndirdi. O əsnada çərkəzlər üzərinə səfərdə olan I Sahib Gərayın çadırına daxil olan Bölük Gəray anidən hücum edərək qılınc zərbəsiylə xanı qətlə yetirdi. Ardından xanın yanında olan oğulları və nəvələri vəhşicəsinə qətlə yetirildi.
Bütün bu qətliamların mükafatı olaraq kalqay elan olunan Bölük Gərayın, ənənəni pozaraq xanın qanını axıtması isə heç xoş qarşılanmadı. Qatıldığı hər məclisdə sabiq xanı necə qətlə yetirdiyindən fəxrlə danışan Bölük Gəray bu hərəkətləriylə yeni xan I Dövlət Gərayın da nifrətini qazandı. Üstəlik, atası Səfa Gəray vaxtilə I Sahib Gərayın istəyilə Qazan xanlığının taxtına gətirilmişdi və uşaqlıq illəri onun himayəsində keçmişdi. Nəhayət bir neçə aylıq kalqaylığının ardından Bölük Gəray saray məclislərinin birində I Dövlət Gərayın əmriylə öldürüldü.
İstinadlar
- Fisher, Alan, Kırım Tatarları, Çev: Eşref B. Özbilen, Selenge Yayınları, 2009
- Halim Giray Han, Gülbün-i Hanan, Osman Cudi Neşri, 1327
Mənbə
- Kırım Hanlığı’nda Kalgaylık ve Nureddinlik Üzerine Bir İnceleme. Furkan Cem Tosun. Yüksek Lisans Tezi. İzmir 2022
- Von Hammer Purgstall, Kırım Hanlığı Tarihi, İnsan Yayınlar, 3. Baskı, 2020
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Boluk Geray krimtat Boluk Geray 1535 1551 Krim Qazan xani Sefa Gerayin oglu Krim xani I Mengli Gerayin neticesi ve Krim kalqayi Boluk GerayKrim kalqayi1551 1551EvvelkiEmin GeraySonrakiEhmed GeraySexsi melumatlarDogum tarixi 1535Vefat tarixi 1551Vefat yeri Krim Krim xanligiAtasi Safa GerayAilesi GeraylarHeyatiTexminen 1535 ci ilde dunyaya geldi Atasi Sefa Geray Fateh Gerayin oglu ve Krim xani I Mengli Gerayin nevesi idi Anasi ise noqaylardan Mamay mirzenin qizi idi Hele usaq yaslarinda iken atasinin Qazan xanligindaki hakimiyyetini guclendirmek meqsedile muttefiq Hesterxan xanligina girov olaraq gonderildi Ancaq atasinin emisi olan Krim xani I Sahib Gerayin 1545 ci ilde Hesterxani ele kecirmesi ile azadliga buraxildi ve Bagcasaraya aparildi Cox kecmeden 1549 cu ilde atasi Sefa Geray muemmali sekilde vefat etdi ve Qazan xanligina 2 yasli kicik oglu taxta cixarildi Anasi Soyumbike Xatun ise naibe olaraq xanligin idaresini ele aldi Sefa Gerayin ilk evliliyinden dogulan diger oglu Mubarek Geray da Bagcasaraya girov olaraq gonderildi ve belece 2 qardas I Sahib Gerayin nezaretinde boyudu Ancaq Soyumbike Xatunun naibeliyinden narazi olan yerli eyanlar I Sahib Geraya mektub yazaraq merhum xanin boyuk oglu Boluk Gerayi Qazan xanliginin taxtina devet etdiler Buna baxmayaraq Qazan xanliginda oz ovladlarindan birini taxta cixarmaq niyyetinde olan I Sahib Geray bu teklifi geri cevirdi ve her iki qardasi da Inkerman qalasina hebs etdi Cox kecmeden hadiseler deyisdi Qazan xanliginda saray cevrilisi oldu ve Soyumbike Xatunla azyasli oglu olkeden cixarildi ve ruslara tehvil verildi Hakimiyyet rusperest in eline kecdi Diger yandan I Sahib Gerayin merkezi hakimiyyete tabe olmamasindan sikayet eden Osmanli padsahi Sultan Suleyman da onun yerine Istanbulda girov tutulan Dovlet Gerayi xan elan ederek Bagcasaraya gonderdi Sultanin fermaniyla once Inkerman qalasina gelen Dovlet Geray derhal qardaslarin hebsden cixarilmasini temin etdi Ardindan 500 neferlik herbi birlikle Boluk Gerayi emisi I Sahib Gerayi oldurmekle vezifelendirdi O esnada cerkezler uzerine seferde olan I Sahib Gerayin cadirina daxil olan Boluk Geray aniden hucum ederek qilinc zerbesiyle xani qetle yetirdi Ardindan xanin yaninda olan ogullari ve neveleri vehsicesine qetle yetirildi Butun bu qetliamlarin mukafati olaraq kalqay elan olunan Boluk Gerayin eneneni pozaraq xanin qanini axitmasi ise hec xos qarsilanmadi Qatildigi her meclisde sabiq xani nece qetle yetirdiyinden fexrle danisan Boluk Geray bu hereketleriyle yeni xan I Dovlet Gerayin da nifretini qazandi Ustelik atasi Sefa Geray vaxtile I Sahib Gerayin isteyile Qazan xanliginin taxtina getirilmisdi ve usaqliq illeri onun himayesinde kecmisdi Nehayet bir nece ayliq kalqayliginin ardindan Boluk Geray saray meclislerinin birinde I Dovlet Gerayin emriyle olduruldu IstinadlarFisher Alan Kirim Tatarlari Cev Esref B Ozbilen Selenge Yayinlari 2009 Halim Giray Han Gulbun i Hanan Osman Cudi Nesri 1327MenbeKirim Hanligi nda Kalgaylik ve Nureddinlik Uzerine Bir Inceleme Furkan Cem Tosun Yuksek Lisans Tezi Izmir 2022 Von Hammer Purgstall Kirim Hanligi Tarihi Insan Yayinlar 3 Baski 2020