Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Baba Gəray (krımtat. Baba Geray)(bilinmir – avqust 1524) — Krım xanı I Mehmed Gərayın oğlu, Krım kalqayı.
| Baba Gəray | |
|---|---|
| noyabr 1523 – may 1524 | |
| Əvvəlki | Alp Gəray |
| Sonrakı | Qazi Gəray |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | bilinmir |
| Vəfat tarixi | avqust 1524 |
| Atası | I Mehmed Gəray |
| Ailəsi | Gəraylar |
Həyatı
Doğum tarixi bilinmir. Krım xanı I Mehmed Gərayın oğludur. İlk illəri barədə yetərli məlumat yoxdur. Haqqındakı ilk məlumat isə atasının və qardaşlarının öldürülməsi ilə nəticələnən noqay üsyanıyla bağlıdır. Belə ki, atası I Mehmed Gərayın bölgədə apardığı birləşdirmə siyasətinin bir təzahürü olaraq böyük qardaşı Bahadır Gəray Həştərxan xanlığında hakimiyyətə gətirildi. Bahadır Gəray Krım taxtı üzərindəki haqlarından imtina etdi və beləcə, digər qardaşı Alp Gəray yeni kalqay elan olundu (mart 1523). Ancaq atasının bu birləşdirmə siyasəti başda noqaylar olmaqla, bir çox tayfanı, eləcə də bəzi yerli əyanları narazı saldı. Artan gərginlik isə I Mehmed Gərayın çadırına tərtiblənən basqınla nəticələndi. Basqın nəticəsində Krım xanı I Mehmed Gərayla birlikdə oğulları Bahadır Gəray və Alp Gəray qətlə yetirildi (noyabr 1523).
Bu üsyandan qaçaraq canını xilas edən Baba Gəray və qardaşı Qazi Gəray qaçaraq Bağçasarayda gizləndilər. Bu qətliamdan narazı olan bəzi yerli əyanları ətrafında toplayan qardaşı Qazi Gəray burada özünü xan, qardaşı Baba Gərayı isə kalqay elan etdi (noyabr 1523). Ancaq o illərdə vassalı olduğu Osmanlı sultanı Sultan Süleyman bu səltənəti tanımadı. Belə ki, İstanbulda girov saxlanılan əmiləri də ona qarşı intriqalar aparırdı. Təcrübəsiz bir gənc olan Qazi Gəray idarəni ələ ala bilmədi və bölgədə daxili çəkişmələr başladı. Digər tərəfdən sui-qəsdi təşkil edən Şirin qəbiləsindən Mamay xan, bu iki qardaşın intiqam alacağından qorxaraq İstanbula gəldi. Məngli Gərayın girov tutulan oğlu Səadət Gərayı Krım taxtı uğrunda mübarizəyə razı saldı. Osmanlı sultanının da razılığını alan Səadət Gəray 1524-cü ilin mayında Krım xanı elan edildi.
Müxtəlif hədiyyələrlə mükafatlandırılan Səadət Gəray hərbi qüvvəylə Krıma göndərildi. Əmisinə qarşı mübarizə aparan Qazi Gəray, Mamay xanın da vasitəçiliyi ilə bir müddət sonra yeni xana tabe oldu. Təmin edilən sülhlə Qazi Gəray yeni Krım xanının kalqayı elan edildi. Qardaşı Baba Gərayla birlikdə Bağçasaraya gələn Qazi Gəray burada xanın hüzurunda qətlə yetirildi. Qardaşları Baba Gəray və Çoban Gəray isə həbs edildi və 3 ay sonra edam olundu.
İstinadlar
- Fisher, Alan, Kırım Tatarları, Çev: Eşref B. Özbilen, Selenge Yayınları, 2009
- Halim Giray Han, Gülbün-i Hanan, Osman Cudi Neşri, 1327
Mənbə
- Kırım Hanlığı’nda Kalgaylık ve Nureddinlik Üzerine Bir İnceleme. Furkan Cem Tosun. Yüksek Lisans Tezi. İzmir 2022
- Von Hammer Purgstall, Kırım Hanlığı Tarihi, İnsan Yayınlar, 3. Baskı, 2020
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Baba Geray krimtat Baba Geray bilinmir avqust 1524 Krim xani I Mehmed Gerayin oglu Krim kalqayi Baba GerayKrim kalqayinoyabr 1523 may 1524EvvelkiAlp GeraySonrakiQazi GeraySexsi melumatlarDogum tarixi bilinmirVefat tarixi avqust 1524Atasi I Mehmed GerayAilesi GeraylarHeyatiDogum tarixi bilinmir Krim xani I Mehmed Gerayin ogludur Ilk illeri barede yeterli melumat yoxdur Haqqindaki ilk melumat ise atasinin ve qardaslarinin oldurulmesi ile neticelenen noqay usyaniyla baglidir Bele ki atasi I Mehmed Gerayin bolgede apardigi birlesdirme siyasetinin bir tezahuru olaraq boyuk qardasi Bahadir Geray Hesterxan xanliginda hakimiyyete getirildi Bahadir Geray Krim taxti uzerindeki haqlarindan imtina etdi ve belece diger qardasi Alp Geray yeni kalqay elan olundu mart 1523 Ancaq atasinin bu birlesdirme siyaseti basda noqaylar olmaqla bir cox tayfani elece de bezi yerli eyanlari narazi saldi Artan gerginlik ise I Mehmed Gerayin cadirina tertiblenen basqinla neticelendi Basqin neticesinde Krim xani I Mehmed Gerayla birlikde ogullari Bahadir Geray ve Alp Geray qetle yetirildi noyabr 1523 Bu usyandan qacaraq canini xilas eden Baba Geray ve qardasi Qazi Geray qacaraq Bagcasarayda gizlendiler Bu qetliamdan narazi olan bezi yerli eyanlari etrafinda toplayan qardasi Qazi Geray burada ozunu xan qardasi Baba Gerayi ise kalqay elan etdi noyabr 1523 Ancaq o illerde vassali oldugu Osmanli sultani Sultan Suleyman bu selteneti tanimadi Bele ki Istanbulda girov saxlanilan emileri de ona qarsi intriqalar aparirdi Tecrubesiz bir genc olan Qazi Geray idareni ele ala bilmedi ve bolgede daxili cekismeler basladi Diger terefden sui qesdi teskil eden Sirin qebilesinden Mamay xan bu iki qardasin intiqam alacagindan qorxaraq Istanbula geldi Mengli Gerayin girov tutulan oglu Seadet Gerayi Krim taxti ugrunda mubarizeye razi saldi Osmanli sultaninin da raziligini alan Seadet Geray 1524 cu ilin mayinda Krim xani elan edildi Muxtelif hediyyelerle mukafatlandirilan Seadet Geray herbi quvveyle Krima gonderildi Emisine qarsi mubarize aparan Qazi Geray Mamay xanin da vasiteciliyi ile bir muddet sonra yeni xana tabe oldu Temin edilen sulhle Qazi Geray yeni Krim xaninin kalqayi elan edildi Qardasi Baba Gerayla birlikde Bagcasaraya gelen Qazi Geray burada xanin huzurunda qetle yetirildi Qardaslari Baba Geray ve Coban Geray ise hebs edildi ve 3 ay sonra edam olundu IstinadlarFisher Alan Kirim Tatarlari Cev Esref B Ozbilen Selenge Yayinlari 2009 Halim Giray Han Gulbun i Hanan Osman Cudi Nesri 1327MenbeKirim Hanligi nda Kalgaylik ve Nureddinlik Uzerine Bir Inceleme Furkan Cem Tosun Yuksek Lisans Tezi Izmir 2022 Von Hammer Purgstall Kirim Hanligi Tarihi Insan Yayinlar 3 Baski 2020