Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Türkiyə-İran sərhədi — İran İslam Respublikası ilə Türk Respublikası arasında müasir dövlət sərhədi. Sərhəd 534 km (332 mil) uzunluqdadır Şimalda Azərbaycanla sərhəd üçbucağından başlayır və cənubda İraqla sərhəd üçbucağına qədər uzanır.
| Türkiyə–İran sərhədi | |
|---|---|
 | |
| Xüsusiyyətləri | |
| Dövlətlər | |
| Uzunluğu |
|
| Tarixi | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Təsvir
Sərhəd şimaldan Araz çayı üzərindəki Azərbaycanın ərazisi olan Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə sərhəddən başlayır. Sərhəd daha sonra Qarasu çayı boyunca şimal-qərbə doğru irəliləyir və bununla Türkiyəyə onu birləşdirən ərazini Azərbaycanla bağlayır. Sərhəd daha əvvəlcə cənub-qərbə, daha sonra cənub istiqamətində bir sıra əyri xətlər ilə İraqla sərhədə qədər irəliləyir. Sərhəd bölgəsi son dərəcə dağlıqdır və əsasən hər iki tərəfdə kürdlər yaşayır.
Tarix
Osmanlı dövrü (1500 - 1920)
Osmanlı İmperiyası 1532–1555-ci illərdə aparılan Osmanlı-Səfəvi müharibəsi zamanı indiki İraqın böyük bir hissəsini Səfəvilərdən ələ keçirir. Amasya sülh müqaviləsi ilə sona çatmış müharibə, Osmanlının bölgə üzərində hökmranlığı təsdiq edir. Mesopotamiya və Şərqi Türkiyədə Osmanlı nəzarəti Qəsri-Şirin sülh müqaviləsi ilə sona çatan Osmanlı-Səfəvi müharibəsindən sonra təsdiqləndi. Qəsri-Şirin sülh müqaviləsi iki imperiya arasındakı sərhədin Zaqros dağları ilə Dəclə çayı arasında olacağını nəzərdə tuturdu. Baxmayaraq ki, o vaxt dəqiq bir xətt çəkilməmişdi.
Səfəvi-Osmanlı müharibəsi dövründə Osmanlılar Həmədan sülh müqaviləsi ilə İranın şimal-qərb hissələrinin böyük hissəsini əldə edərək Rusiya ilə sərhəddi ələ keçirdilər. 1740-cı illərdə İranın qərb vilayətlərini bərpa edən və 1639-cu il Qəsri-Şirin sərhədini yenidən təsdiqləyən, 1746-cı ildə Kürdan sülh müqaviləsi ilə sona çatan başqa bir müharibə baş tutur.
Osmanlı-İran müharibəsi Qəsri-Şirin sərhədini yenidən təsdiqləyən Ərzurum müqaviləsinin imzalanması ilə sona çatır. İran, Osmanlı, Rusiya və İngiltərə rəsmilərinin iştirak etdiyi bir sərhəd komissiyası, sərhədlərin müəyyənləşdirilməsinə kömək edir və nəticədə 1847-ci il İkinci Ərzurum müqaviləsi ilə 1639-cu il sərhədində bəzi kiçik dəyişikliklərlə təsdiqlənir. Sərhəd komissiyası sonrakı illərdə yenidən işinə başlayır. 1869-cu ildə ətraflı bir xəritə hazırlanır. Berlin müqaviləsi nəticəsində Qotur çayı yaxınlığında bəzi kiçik dəyişikliklər edilir.
Komissiyanın işinə baxmayaraq, dəqiq sərhəd düzəlişinə dair mübahisələr davam edir. Osmanlılar və İran, hər ikisi bölgədə müstəmləkəçi istəkləri olan Rusiya və İngiltərənin təkidi ilə 1911-ci ildə daha dəqiq bir sərhəd üzərində işləmək barədə razılığa gəlir. 1913-cü ilin noyabrından 1914-cü ilin oktyabrına qədər bir sərhəd komissiyası İstanbul Protokolunu qurur və bütün sərhədin detallı bir şəkildə ayrılmasını təmin etdi. Dörd dövlətin sərhəd komissiyası daha sonra sərhədləri yerdə araşdırır.
İstinadlar
- 'The Reign of Suleiman the Magnificent, 1520–1566', V.J. Parry, in A History of the Ottoman Empire to 1730, ed. M.A. Cook (Cambridge University Press, 1976), 94.
- Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia, Volume 1. 2017-11-08 at the Wayback Machine ABC-CLIO, 31 jul. 2011 ISBN p 698
- Kia, Mehrdad. The Ottoman Empire: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. 2017. səh. 46. ISBN .
- Somel, Selçuk Akşin, Historical Dictionary of the Ottoman Empire, (Scarecrow Press Inc., 2003), 306
- ; Medieval Islamic Civilization: L-Z, index. Taylor & Francis. 2006. səh. 581. ISBN .
- . History of Iran. Iran Chamber Society. 2018-09-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-17.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Turkiye Iran serhedi Iran Islam Respublikasi ile Turk Respublikasi arasinda muasir dovlet serhedi Serhed 534 km 332 mil uzunluqdadir Simalda Azerbaycanla serhed ucbucagindan baslayir ve cenubda Iraqla serhed ucbucagina qeder uzanir Turkiye Iran serhediXususiyyetleriDovletler Iran TurkiyeUzunlugu 499 kmTarixi Vikianbarda elaqeli mediafayllarTesvirSerhed simaldan Araz cayi uzerindeki Azerbaycanin erazisi olan Naxcivan Muxtar Respublikasi ile serhedden baslayir Serhed daha sonra Qarasu cayi boyunca simal qerbe dogru irelileyir ve bununla Turkiyeye onu birlesdiren erazini Azerbaycanla baglayir Serhed daha evvelce cenub qerbe daha sonra cenub istiqametinde bir sira eyri xetler ile Iraqla serhede qeder irelileyir Serhed bolgesi son derece dagliqdir ve esasen her iki terefde kurdler yasayir TarixOsmanli dovru 1500 1920 Osmanli Imperiyasi 1532 1555 ci illerde aparilan Osmanli Sefevi muharibesi zamani indiki Iraqin boyuk bir hissesini Sefevilerden ele kecirir Amasya sulh muqavilesi ile sona catmis muharibe Osmanlinin bolge uzerinde hokmranligi tesdiq edir Mesopotamiya ve Serqi Turkiyede Osmanli nezareti Qesri Sirin sulh muqavilesi ile sona catan Osmanli Sefevi muharibesinden sonra tesdiqlendi Qesri Sirin sulh muqavilesi iki imperiya arasindaki serhedin Zaqros daglari ile Decle cayi arasinda olacagini nezerde tuturdu Baxmayaraq ki o vaxt deqiq bir xett cekilmemisdi Sefevi Osmanli muharibesi dovrunde Osmanlilar Hemedan sulh muqavilesi ile Iranin simal qerb hisselerinin boyuk hissesini elde ederek Rusiya ile serheddi ele kecirdiler 1740 ci illerde Iranin qerb vilayetlerini berpa eden ve 1639 cu il Qesri Sirin serhedini yeniden tesdiqleyen 1746 ci ilde Kurdan sulh muqavilesi ile sona catan basqa bir muharibe bas tutur Osmanli Iran muharibesi Qesri Sirin serhedini yeniden tesdiqleyen Erzurum muqavilesinin imzalanmasi ile sona catir Iran Osmanli Rusiya ve Ingiltere resmilerinin istirak etdiyi bir serhed komissiyasi serhedlerin mueyyenlesdirilmesine komek edir ve neticede 1847 ci il Ikinci Erzurum muqavilesi ile 1639 cu il serhedinde bezi kicik deyisikliklerle tesdiqlenir Serhed komissiyasi sonraki illerde yeniden isine baslayir 1869 cu ilde etrafli bir xerite hazirlanir Berlin muqavilesi neticesinde Qotur cayi yaxinliginda bezi kicik deyisiklikler edilir Komissiyanin isine baxmayaraq deqiq serhed duzelisine dair mubahiseler davam edir Osmanlilar ve Iran her ikisi bolgede mustemlekeci istekleri olan Rusiya ve Ingilterenin tekidi ile 1911 ci ilde daha deqiq bir serhed uzerinde islemek barede raziliga gelir 1913 cu ilin noyabrindan 1914 cu ilin oktyabrina qeder bir serhed komissiyasi Istanbul Protokolunu qurur ve butun serhedin detalli bir sekilde ayrilmasini temin etdi Dord dovletin serhed komissiyasi daha sonra serhedleri yerde arasdirir Istinadlar The Reign of Suleiman the Magnificent 1520 1566 V J Parry in A History of the Ottoman Empire to 1730 ed M A Cook Cambridge University Press 1976 94 Conflict and Conquest in the Islamic World A Historical Encyclopedia Volume 1 2017 11 08 at the Wayback Machine ABC CLIO 31 jul 2011 ISBN 1598843362 p 698 Kia Mehrdad The Ottoman Empire A Historical Encyclopedia ABC CLIO 2017 seh 46 ISBN 978 1610693899 Somel Selcuk Aksin Historical Dictionary of the Ottoman Empire Scarecrow Press Inc 2003 306 Medieval Islamic Civilization L Z index Taylor amp Francis 2006 seh 581 ISBN 978 0415966924 History of Iran Iran Chamber Society 2018 09 17 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 09 17