Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Benqal ədəbiyyatı - benqal dilində ədəbiyyat. Cənubi Asyia ədəbiyyatlarından biri. Benqal ədəbiyyatının ən qədim abidələrindən “” (“Doğru yol nəğmələri”) buddist (tantrik) məzmunlu mənzum mətnlərdir (X–XII əsrlər). Müsəlman fəthindən (XIII–XIV əsrlər) sonrakı ilk dövrlərdə yazılı abidələr demək olar ki, saxlanılmamışdır. XV–XVIII əsrlərdə benqal dilində geniş ədəbiyyat yaranmışdır. Lakin bu ədəbiyyat sanskrit, ərəb və fars dillərində olan ədəbiyyatlarla müqayisədə hind mədəniyyətindən asılı idi.
Tarixi
XIX əsrə qədər benqal dilində nəsr olmamışdır. Poeziya ənənəvi estetik kanonlar çərçivəsində kifayət qədər məhdud mövzular və süjetlər ətrafında yaranmışdı. “Mahabharata”, “Ramayana”, Puranlar dəfələrlə benqal dilinə uyğunlaşdırılmışdır. “Ramayana”nın uyğunlaşdırılmış ən erkən və geniş yayılmış varinatını yaratmış (XV əsr), Mahabharatanın isə ən məşhur uyğunlaşdırılması Kaşi ram Daşa aid edilir (XVI əsr). Yerli allahlara, əsasən, ilanların hökmdarı Monoşaya və allah Şivanın arvadı ilə eyniləşdirilən vəhşi heyvanların himayəçisi Çondiyə həsr olunmuş poema-rəvayətlər (monqol-kabbo) XV–XVIII əsrlər ənənəvi Benqal ədəbiyyatının özünəməxsus qatıdır. İlahə Çondi haqqında süjetin klassik işlənilməsi (“Çon dinin şərəfinə poema”) Çokroborta Mukundorama aiddir. Benqaliyada Krişna mifləri, xüsusilə Krişna və Radhanın məhəbbətinə həsr olunmuş süjet böyük populyarlıq qazanmışdı.
Benqal ədəbiyyatının məşhur abidəsi “Krişnanın şərəfinə nəğmə” (XV əsr; müəllifi Çondidaş) poemasıdır. Çaytanya XVI əsrin əvvəllərində Krişna kultu (benqal vişnuizmi) ilə bağlı olan dini-islahatçı hərəkatın əsasını qoymuşdur. Bu istiqamətdə zəngin ədəbiyyat yaranmışdır. Benqal ədəbiyyatının inkişafında müsəlman şairlərin də böyük rolu olmuşdur. Onlardan ən görkəmliləri ənənəvi müsəlman və hinduist süjetlərinə yazılmış poemaların müəllifləri və . Sanskrit, benqal və fars poeziyası ənənələrini sintez etmiş Bharotçondro Ray və ilahə Kaliyə müraciət şeir-nəğmələrinin yaradıcısı Rampro şad Şen XVIII əsrin görkəmli şairlərindəndir. XVIII əsrin 2-ci yarısı Benqaliyada siyasi və mədəni tənəzzül, Britaniya hakimiyyətinin möhkəmlənməsi dövrüdür.
XIX əsr
XIX əsrdə Benqal ədəbiyyatı Avropa ədəbiyyatının təsiri ilə transformasiyaya məruz qalır. Çapçılıq, dövri mətbuat yaranır; ədəbiyyat sosial mədəni həyatda fəal rol oynamağa başlayır. Reformatorlar Rammohan Ray, İşşorçondro Şorma, Biddeşaqor və b. nəsrin əsasını qoymuşdular. 1858-ci ildə Periçand Mitronun “Varlı evin ərköyünü” adlı ilk benqal romanı ayrıca kitab şəklində çapdan çıxır. Bonkimçondro Çottopaddahayın romanları ümumhind əhəmiyyəti kəsb edir. Ən görkəmli hind şairlərindən biri, nasir və dramaturq Robindranat Taqorun (Nobel mükafatı, 1913) yaradıcılığı Benqal və bütün hind mədəniyyətində mərhələ təşkil etmişdir. O, həmçinin bəstəkar, rəssam və pedaqoq olmuşdur.
1920-ci illərdə müsəlman şair Nəzrul İslamın yaradıcılığı xüsusilə fərqlənmişdi. 1930-cu illərdə Benqal ədəbiyyatında müasir qərb poeziyası ənənələrinin təsirini qəbul etmiş şairlər pleyadası meydana gəlmişdi: C. Daş, Ş. Dotto, O. Çokroborti, Bişnu De, həmçinin nasir kimi də məşhur olan B. Boşu, P. Mitro və b. Nəsrdə yeni yollar açmış nasirlərdən Bibhutibhuşon Bondopaddhay, Taraşonkor Bondopaddhay, Manik Bondopaddhay, O. Ray və b.-nı göstərmək olar.
XX əsrin ortalarından Benqal ədəbiyyatı 2 dövlətdə – Hindistan və Banqladeşdə (1947–71 illərdə Şərqi Pakistan) inkişaf etmişdir. Bu dövlətlərin müxtəlif siyasi və sosial-mədəni təcrübələrini əks etdirən iki qolu bir-biri ilə sıx bağlıdır. R. Taqorun, habelə başqa benqal yazı çılarının bəzi əsərləri Azərbaycan dilinə tərcümə edilmişdir
Ədəbiyyat
- Товстых И. Бенгальская литература. М. 1965; Сен С. History of Bengali literature. New Delhi. 1992.
- Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. ISBN .
İstinadlar
- Sen, Sukumar (1979) [1960]. History of Bengali (3rd ed.). New Delhi: Sahitya Akademi. pp. 65–66. ISBN 81-7201-107-5.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Benqal edebiyyati benqal dilinde edebiyyat Cenubi Asyia edebiyyatlarindan biri Benqal edebiyyatinin en qedim abidelerinden Dogru yol negmeleri buddist tantrik mezmunlu menzum metnlerdir X XII esrler Muselman fethinden XIII XIV esrler sonraki ilk dovrlerde yazili abideler demek olar ki saxlanilmamisdir XV XVIII esrlerde benqal dilinde genis edebiyyat yaranmisdir Lakin bu edebiyyat sanskrit ereb ve fars dillerinde olan edebiyyatlarla muqayisede hind medeniyyetinden asili idi palma yarmaqlari uzerinde yazi Assam ve benqal dillerinde NepalTarixiXIX esre qeder benqal dilinde nesr olmamisdir Poeziya enenevi estetik kanonlar cercivesinde kifayet qeder mehdud movzular ve sujetler etrafinda yaranmisdi Mahabharata Ramayana Puranlar defelerle benqal diline uygunlasdirilmisdir Ramayana nin uygunlasdirilmis en erken ve genis yayilmis varinatini yaratmis XV esr Mahabharatanin ise en meshur uygunlasdirilmasi Kasi ram Dasa aid edilir XVI esr Yerli allahlara esasen ilanlarin hokmdari Monosaya ve allah Sivanin arvadi ile eynilesdirilen vehsi heyvanlarin himayecisi Condiye hesr olunmus poema revayetler monqol kabbo XV XVIII esrler enenevi Benqal edebiyyatinin ozunemexsus qatidir Ilahe Condi haqqinda sujetin klassik islenilmesi Con dinin serefine poema Cokroborta Mukundorama aiddir Benqaliyada Krisna mifleri xususile Krisna ve Radhanin mehebbetine hesr olunmus sujet boyuk populyarliq qazanmisdi Benqal edebiyyatinin meshur abidesi Krisnanin serefine negme XV esr muellifi Condidas poemasidir Caytanya XVI esrin evvellerinde Krisna kultu benqal visnuizmi ile bagli olan dini islahatci herekatin esasini qoymusdur Bu istiqametde zengin edebiyyat yaranmisdir Benqal edebiyyatinin inkisafinda muselman sairlerin de boyuk rolu olmusdur Onlardan en gorkemlileri enenevi muselman ve hinduist sujetlerine yazilmis poemalarin muellifleri ve Sanskrit benqal ve fars poeziyasi enenelerini sintez etmis Bharotcondro Ray ve ilahe Kaliye muraciet seir negmelerinin yaradicisi Rampro sad Sen XVIII esrin gorkemli sairlerindendir XVIII esrin 2 ci yarisi Benqaliyada siyasi ve medeni tenezzul Britaniya hakimiyyetinin mohkemlenmesi dovrudur XIX esr Rabindranat Taqor XIX esrde Benqal edebiyyati Avropa edebiyyatinin tesiri ile transformasiyaya meruz qalir Capciliq dovri metbuat yaranir edebiyyat sosial medeni heyatda feal rol oynamaga baslayir Reformatorlar Rammohan Ray Issorcondro Sorma Biddesaqor ve b nesrin esasini qoymusdular 1858 ci ilde Pericand Mitronun Varli evin erkoyunu adli ilk benqal romani ayrica kitab seklinde capdan cixir Bonkimcondro Cottopaddahayin romanlari umumhind ehemiyyeti kesb edir En gorkemli hind sairlerinden biri nasir ve dramaturq Robindranat Taqorun Nobel mukafati 1913 yaradiciligi Benqal ve butun hind medeniyyetinde merhele teskil etmisdir O hemcinin bestekar ressam ve pedaqoq olmusdur 1920 ci illerde muselman sair Nezrul Islamin yaradiciligi xususile ferqlenmisdi 1930 cu illerde Benqal edebiyyatinda muasir qerb poeziyasi enenelerinin tesirini qebul etmis sairler pleyadasi meydana gelmisdi C Das S Dotto O Cokroborti Bisnu De hemcinin nasir kimi de meshur olan B Bosu P Mitro ve b Nesrde yeni yollar acmis nasirlerden Bibhutibhuson Bondopaddhay Tarasonkor Bondopaddhay Manik Bondopaddhay O Ray ve b ni gostermek olar XX esrin ortalarindan Benqal edebiyyati 2 dovletde Hindistan ve Banqladesde 1947 71 illerde Serqi Pakistan inkisaf etmisdir Bu dovletlerin muxtelif siyasi ve sosial medeni tecrubelerini eks etdiren iki qolu bir biri ile six baglidir R Taqorun habele basqa benqal yazi cilarinin bezi eserleri Azerbaycan diline tercume edilmisdir EdebiyyatTovstyh I Bengalskaya literatura M 1965 Sen S History of Bengali literature New Delhi 1992 Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde Baki Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi ISBN 978 9952 441 00 0 IstinadlarSen Sukumar 1979 1960 History of Bengali 3rd ed New Delhi Sahitya Akademi pp 65 66 ISBN 81 7201 107 5