Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nulla poena sine lege (lat. Qanunsuz cəza yoxdur) — heç kəsin qanunla qadağan edilməyən hərəkətə görə cəzalandırıla bilməməsini nəzərdə tutan hüququn prinsipi. Bu prinsip müasir demokratik dövlətlərdə hüququn aliliyinin başlıca tələbi kimi qəbul edilmiş və qanunvericilikdə təsbit olunmuşdur. Müvafiq prinsip "dünya fikir tarixində ən çox qəbul edilən dəyərlər"dən biri kimi təsvir edilmişdir.
Tələblər
Müasir Avropa cinayət hüququnda, məsələn, tərəfindən nulla poena sine lege prinsipinin dörd ayrı tələbdən ibarət olduğu təsbit edilmişdir:
- Nulla poena sine praevia lege poenali
- Əvvəlki qanun olmadan cəza verilə bilməz. Bu tələb və cinayət qanununun retroaktiv tətbiqini qadağan edir. Bu, mövcud hüquq düşüncəsindəki əsas maksimdir. 1813-cü ildə Paul İohann Anselm Ritter fon Feyerbax tərəfindən Bavariya Cinayət Məcəlləsinə daxil edilmişdir.
- Nulla poena sine lege scripta
- Yazılı qanun olmadan cəza verilə bilməz. Bu tələbə görə cinayəti qadağan edən normalar hüquqi sənədlərdə, xüsusilə də konstitusiya hüququna uyğun qəbul edilmiş qanunlarda təsbit olunmalıdır. Bu isə cinayətə görə cəzanın əsası kimi istisna edir.
- Nulla poena sine lege certa
- Aydın müəyyən edilmiş qanun olmadan cəza verilə bilməz. Buna əsasən, cəza qanunu cinayət hesab olunan hərəkətləri və onlara görə veriləcək cəzanı kifayət qədər aydın müəyyən etməlidir ki, bu, vətəndaşlara hansı hərəkətlərin cəzalandırıla biləcəyini əvvəlcədən görməyə imkan versin və vətəndaşlar da buna uyğun hərəkət etsinlər. Bu qayda cinayət hüququnda hüququn ümumi prinsiplərindən olan mövcudluğunu tələb edir. Müvafiq tələb əksər dövlətlərin milli qanunvericiliyində tanınmış və təsbit olunmuş, həmçinin Avropa Ədalət Məhkəməsi tərəfindən "Avropa İttifaqı hüququnun əsas prinsipi" kimi qəbul edilmişdir.
- Nulla poena sine lege stricta
- Dəqiq qanun olmadan cəza verilə bilməz. Bu tələb cinayət qanununda maddələrin (analogiya) üzrə tətbiqini qadağan edir.
Ümumi hüquq sistemi
Qarışıq məsələlərdən biri ümumi hüquq sistemində hakimlərin norma yaratmaq səlahiyyəti ilə bağlıdır. Hətta hakimin norma yaratmaq səalhiyyətini qəbul etməyən Roman-German hüququnda da hakimin cinayət qanununu şərh etmək funksiyasının nə vaxt başa çatması və norma qəbul etmək səlahiyyətinin nə vaxt başlaması aydın deyil.
İngilis cinayət hüququnda ümumi hüquqdan irəli gələn hüquq pozuntuları var. Məsələn, (ing. murder) ümumi hüquq sistemində hüquq pozuntusudur və qanunda anlayışı verilməmişdir. 1957-ci il Adamöldürmə Qanunu qəsdən adamöldürmə və ya digər adamöldürmə cinayətlərinin anlayışını vermir. Buna görə də, qəsdən adamöldürmənin anlayışının müəyyən edilməsi ilə bağlı sonrakı 40 il ərzində Lordlar Palatasına altıdan az olmayan müraciət daxil olmuşdur (Director of Public Prosecutions v. Smith [1961] A.C. 290; Hyam v. Director of Public Prosecutions [1975] A.C. 55; Regina v. Cunningham [1982] A.C. 566; Regina v. Moloney [1985] A.C. 905; Regina v. Hancock [1986] A.C. 455; Regina v. Woollin [1998] 4 A11 E.R. 103 (H.L.)).
Təbii hüquq
Təbii hüquqda bir prinsip kimi nulla poena sine lege hüquqi prinsipi günahkar vicdanın ilkin şərtləri məsələsində Sxolastika alimləri arasında gərgin mübahisələrə səbəb olmuşdur. İyeronim Stridonlunun Yezekil şərhinə əsaslanaraq, və Fransisko Suarez vicdanın cəzalandırılmasının formal şərtlərini təhlil etmişdilər.
Suarezin fikrincə, vicdanın cəzası keçmişdə baş vermiş pozuntunu aradan qaldırmaq üçün insan təbiətinə uyğun hərəkət etmək öhdəliyidir. Bu fikir pozuntunun keçmişdə olması və bununla da dəyişməz olması səbəbindən qeyri-mümkün tədbirlər görməyi zəruri edir.
Universal yurisdiksiya
Yurisdiksiya məsələsi bəzən bu prinsiplə ziddiyyət təşkil edir. Məsələn, dəniz quldurlarının (universal yurisdiksiyanı tətbiq edən) istənilən dövlət tərəfindən təqib edilməsinə, hətta həmin dövlətin qanunvericiliyinin tətbiq olunduğu ərazidə cinayət törətməsələr belə, icazə verir. Oxşar prinsip son on ildə soyqırım cinayəti ilə əlaqədar işlənir. , hətta əhalisi hücuma məruz qalan dövlətin özü bu hücumları dövlətdaxili hüququn pozuntusu kimi tanımasa belə, "2005-ci il Dünya Samitinin Yekun Sənədinin əhalini soyqırımdan, müharibə cinayətlərindən, etnik təmizləmədən və insanlığa qarşı cinayətlərdən qoruma məsuliyyəti ilə əlaqədar 138 və 139-cu bəndlərinin müddəalarını təsdiq edirdi". Bununla belə, Nulla poena sine lege prinsipini təmin etmək üçün universal yurisdiksiyanın əhatə dairəsi digər cinayətlərlə əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirilməməlidir.
Nürnberq prosesindən etibarən, cəza hüququ yanaşı, beynəlxalq cinayət hüququnun qadağalarını da əhatə edərək tətbiq olunur. Beynəlxalq hüquqda nulla poenanın normativ məzmununun müəyyən edilməsi Şahram Deyna tərəfindən 2009-cu ildə Cinayət hüququ və Kriminologiya Jurnalının 99-cu nəşrinin 4-cü sayında dərc olunmuş "Ədaləti həyata keçirmək üçün retroaktivlikdən başqa: Beynəlxalq Cinayət Hüququnda qanunilik prinsipi" məqaləsində inkişaf etdirilmişdir. Beləliklə də, Nasizm müharibə cinayətkarlarının və Berlin divarına görə məsuliyyət daşıyan Almaniya Demokratik Respublikasının səlahiyyətli şəxslərinin təqibi, hətta onların hərəkətlərinə milli hüquqla icazə verilmiş və ya hətta əmr edilmiş olsa belə, mümkündür. Həmçinin, belə işlərə baxan məhkəmələr, qanunun normalarının onu yaradanlar tərəfindən praktikada nəzərə alınmadığı hallarda belə, həmin normaları nəzərə almağa çalışırlar.
Bununla belə, bəzi hüquqşünaslar bunu tənqid edirlər. Çünki ümumən, müvafiq maksimanın ilk yarandığı kontinental Avropa hüquq sistemində "cəza hüququ" deyiləndə cəza hüququ nəzərdə tutulurdu. Bu isə fərdin müvafiq hərəkəti etdiyi anda qüvvədə olan qanunvericiliyə əsasən cinayət hesab edilməyən hərəkətə görə təqib olunmayacağına və yalnız həmin an mövcud olan cəzalara məruz qalacağına zəmanət verir. Eləcə də, bu, fərdin əsas hüququ hesab edilir. Həmçinin, əgər hətta beynəlxalq hüququn ümumi prinsipləri ilə müəyyən hərəkətlər qadağan edilmiş olsa belə, tənqidçilər bildirirlər ki, ümumi prinsipdəki qadağa cinayətin yaradılmasına əsas vermir və beynəlxalq hüquq normaları pozuntulara görə xüsusi cəzalar nəzərdə tutmur.
Bu tənqidləri aradan qaldırmaq cəhdlərindən biri kimi, XXI əsrdə yaradılmış Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin Nizamnaməsi cinayətlər və cəzaların açıq şəkildə yazıldığı bir sistem nəzərdə tutur ki, bu da yalnız gələcək işlər üçün tətbiq olunacaqdır.
Bu prinsip bir sıra milli konstitusiyalarda və beynəlxalq sənədlərdə təsbit olunmuşdur. Məsələn, Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyası (Maddə 7(1)); Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin Roma Statutu (Maddə 22 və 23).
Həmçinin bax
İstinadlar
- A description and analysis of the principle can be found in Shahram Dana, Beyond Retroactivity to Realizing Justice: The Principle of Legality in International Criminal Law Sentencing, 99 JOURNAL OF CRIMINAL LAW AND CRIMINOLOGY 857 (2009) 2016-04-25 at the Wayback Machine
- Justice Scalia in Rogers v. Tennessee, citing J. Hall, General Principles of Criminal Law 59 (2d ed. 1960)
- Boot, M. Genocide, Crimes Against Humanity, War Crimes: Nullum Crimen Sine Lege and the Subject Matter Jurisdiction of the International Criminal Court. Intersentia. 2002. səh. 94. ISBN . 2017-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-11-22.
- Klip, André. Substantive Criminal Law of the European Union. Maklu. 2011. səh. 69. ISBN . 2018-10-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-11-22.
- Suárez, Francisco. Suárez, Opera Omnia. Editio nova, A D. M. André, Canonico Repullensi ,(...) Thomus Quartus. Parisiis: Ludovicum Vivès, Tractatus Tertius. De bonitate et malitia humanorum actuum. 1865. Disputatio XII. Sectio II. n.1, 439.
- Resolution 1674 (2006) fevral 23, 2009, at the Wayback Machine
- Nuremberg Principles I & II state; "Any person who commits an act which constitutes a crime under international law is responsible therefore and liable to punishment." and "The fact that internal law does not impose a penalty for an act which constitutes a crime under international law does not relieve the person who committed the act from responsibility under international law" respectively.
- Case of Streletz, Kessler and Krenz v. Germany (Applications nos. 34044/96, 35532/97 and 44801/98) (2001) 33 E.H.R.R. 31
- See also . (PDF). Criminal Law Journal. 13 (4). 1989: 251–62. ISSN 0314-1160. 3 February 2015 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 August 2014. (#invalid_param_val)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Nulla poena sine lege lat Qanunsuz ceza yoxdur hec kesin qanunla qadagan edilmeyen herekete gore cezalandirila bilmemesini nezerde tutan huququn prinsipi Bu prinsip muasir demokratik dovletlerde huququn aliliyinin baslica telebi kimi qebul edilmis ve qanunvericilikde tesbit olunmusdur Muvafiq prinsip dunya fikir tarixinde en cox qebul edilen deyerler den biri kimi tesvir edilmisdir TeleblerMuasir Avropa cinayet huququnda meselen terefinden nulla poena sine lege prinsipinin dord ayri telebden ibaret oldugu tesbit edilmisdir Nulla poena sine praevia lege poenali Evvelki qanun olmadan ceza verile bilmez Bu teleb ve cinayet qanununun retroaktiv tetbiqini qadagan edir Bu movcud huquq dusuncesindeki esas maksimdir 1813 cu ilde Paul Iohann Anselm Ritter fon Feyerbax terefinden Bavariya Cinayet Mecellesine daxil edilmisdir Nulla poena sine lege scripta Yazili qanun olmadan ceza verile bilmez Bu telebe gore cinayeti qadagan eden normalar huquqi senedlerde xususile de konstitusiya huququna uygun qebul edilmis qanunlarda tesbit olunmalidir Bu ise cinayete gore cezanin esasi kimi istisna edir Nulla poena sine lege certa Aydin mueyyen edilmis qanun olmadan ceza verile bilmez Buna esasen ceza qanunu cinayet hesab olunan hereketleri ve onlara gore verilecek cezani kifayet qeder aydin mueyyen etmelidir ki bu vetendaslara hansi hereketlerin cezalandirila bileceyini evvelceden gormeye imkan versin ve vetendaslar da buna uygun hereket etsinler Bu qayda cinayet huququnda huququn umumi prinsiplerinden olan movcudlugunu teleb edir Muvafiq teleb ekser dovletlerin milli qanunvericiliyinde taninmis ve tesbit olunmus hemcinin Avropa Edalet Mehkemesi terefinden Avropa Ittifaqi huququnun esas prinsipi kimi qebul edilmisdir Nulla poena sine lege stricta Deqiq qanun olmadan ceza verile bilmez Bu teleb cinayet qanununda maddelerin analogiya uzre tetbiqini qadagan edir Umumi huquq sistemiQarisiq meselelerden biri umumi huquq sisteminde hakimlerin norma yaratmaq selahiyyeti ile baglidir Hetta hakimin norma yaratmaq sealhiyyetini qebul etmeyen Roman German huququnda da hakimin cinayet qanununu serh etmek funksiyasinin ne vaxt basa catmasi ve norma qebul etmek selahiyyetinin ne vaxt baslamasi aydin deyil Ingilis cinayet huququnda umumi huquqdan ireli gelen huquq pozuntulari var Meselen ing murder umumi huquq sisteminde huquq pozuntusudur ve qanunda anlayisi verilmemisdir 1957 ci il Adamoldurme Qanunu qesden adamoldurme ve ya diger adamoldurme cinayetlerinin anlayisini vermir Buna gore de qesden adamoldurmenin anlayisinin mueyyen edilmesi ile bagli sonraki 40 il erzinde Lordlar Palatasina altidan az olmayan muraciet daxil olmusdur Director of Public Prosecutions v Smith 1961 A C 290 Hyam v Director of Public Prosecutions 1975 A C 55 Regina v Cunningham 1982 A C 566 Regina v Moloney 1985 A C 905 Regina v Hancock 1986 A C 455 Regina v Woollin 1998 4 A11 E R 103 H L Tebii huquqTebii huquqda bir prinsip kimi nulla poena sine lege huquqi prinsipi gunahkar vicdanin ilkin sertleri meselesinde Sxolastika alimleri arasinda gergin mubahiselere sebeb olmusdur Iyeronim Stridonlunun Yezekil serhine esaslanaraq ve Fransisko Suarez vicdanin cezalandirilmasinin formal sertlerini tehlil etmisdiler Suarezin fikrince vicdanin cezasi kecmisde bas vermis pozuntunu aradan qaldirmaq ucun insan tebietine uygun hereket etmek ohdeliyidir Bu fikir pozuntunun kecmisde olmasi ve bununla da deyismez olmasi sebebinden qeyri mumkun tedbirler gormeyi zeruri edir Universal yurisdiksiyaYurisdiksiya meselesi bezen bu prinsiple ziddiyyet teskil edir Meselen deniz quldurlarinin universal yurisdiksiyani tetbiq eden istenilen dovlet terefinden teqib edilmesine hetta hemin dovletin qanunvericiliyinin tetbiq olundugu erazide cinayet toretmeseler bele icaze verir Oxsar prinsip son on ilde soyqirim cinayeti ile elaqedar islenir hetta ehalisi hucuma meruz qalan dovletin ozu bu hucumlari dovletdaxili huququn pozuntusu kimi tanimasa bele 2005 ci il Dunya Samitinin Yekun Senedinin ehalini soyqirimdan muharibe cinayetlerinden etnik temizlemeden ve insanliga qarsi cinayetlerden qoruma mesuliyyeti ile elaqedar 138 ve 139 cu bendlerinin muddealarini tesdiq edirdi Bununla bele Nulla poena sine lege prinsipini temin etmek ucun universal yurisdiksiyanin ehate dairesi diger cinayetlerle ehemiyyetli derecede genislendirilmemelidir Nurnberq prosesinden etibaren ceza huququ yanasi beynelxalq cinayet huququnun qadagalarini da ehate ederek tetbiq olunur Beynelxalq huquqda nulla poenanin normativ mezmununun mueyyen edilmesi Sahram Deyna terefinden 2009 cu ilde Cinayet huququ ve Kriminologiya Jurnalinin 99 cu nesrinin 4 cu sayinda derc olunmus Edaleti heyata kecirmek ucun retroaktivlikden basqa Beynelxalq Cinayet Huququnda qanunilik prinsipi meqalesinde inkisaf etdirilmisdir Belelikle de Nasizm muharibe cinayetkarlarinin ve Berlin divarina gore mesuliyyet dasiyan Almaniya Demokratik Respublikasinin selahiyyetli sexslerinin teqibi hetta onlarin hereketlerine milli huquqla icaze verilmis ve ya hetta emr edilmis olsa bele mumkundur Hemcinin bele islere baxan mehkemeler qanunun normalarinin onu yaradanlar terefinden praktikada nezere alinmadigi hallarda bele hemin normalari nezere almaga calisirlar Bununla bele bezi huquqsunaslar bunu tenqid edirler Cunki umumen muvafiq maksimanin ilk yarandigi kontinental Avropa huquq sisteminde ceza huququ deyilende ceza huququ nezerde tutulurdu Bu ise ferdin muvafiq hereketi etdiyi anda quvvede olan qanunvericiliye esasen cinayet hesab edilmeyen herekete gore teqib olunmayacagina ve yalniz hemin an movcud olan cezalara meruz qalacagina zemanet verir Elece de bu ferdin esas huququ hesab edilir Hemcinin eger hetta beynelxalq huququn umumi prinsipleri ile mueyyen hereketler qadagan edilmis olsa bele tenqidciler bildirirler ki umumi prinsipdeki qadaga cinayetin yaradilmasina esas vermir ve beynelxalq huquq normalari pozuntulara gore xususi cezalar nezerde tutmur Bu tenqidleri aradan qaldirmaq cehdlerinden biri kimi XXI esrde yaradilmis Beynelxalq Cinayet Mehkemesinin Nizamnamesi cinayetler ve cezalarin aciq sekilde yazildigi bir sistem nezerde tutur ki bu da yalniz gelecek isler ucun tetbiq olunacaqdir Bu prinsip bir sira milli konstitusiyalarda ve beynelxalq senedlerde tesbit olunmusdur Meselen Avropa Insan Huquqlari Konvensiyasi Madde 7 1 Beynelxalq Cinayet Mehkemesinin Roma Statutu Madde 22 ve 23 Hemcinin baxHuquqi dovletIstinadlarA description and analysis of the principle can be found in Shahram Dana Beyond Retroactivity to Realizing Justice The Principle of Legality in International Criminal Law Sentencing 99 JOURNAL OF CRIMINAL LAW AND CRIMINOLOGY 857 2009 2016 04 25 at the Wayback Machine Justice Scalia in Rogers v Tennessee citing J Hall General Principles of Criminal Law 59 2d ed 1960 Boot M Genocide Crimes Against Humanity War Crimes Nullum Crimen Sine Lege and the Subject Matter Jurisdiction of the International Criminal Court Intersentia 2002 seh 94 ISBN 9789050952163 2017 09 23 tarixinde Istifade tarixi 2018 11 22 Klip Andre Substantive Criminal Law of the European Union Maklu 2011 seh 69 ISBN 9789046604403 2018 10 13 tarixinde Istifade tarixi 2018 11 22 Suarez Francisco Suarez Opera Omnia Editio nova A D M Andre Canonico Repullensi Thomus Quartus Parisiis Ludovicum Vives Tractatus Tertius De bonitate et malitia humanorum actuum 1865 Disputatio XII Sectio II n 1 439 Resolution 1674 2006 fevral 23 2009 at the Wayback Machine Nuremberg Principles I amp II state Any person who commits an act which constitutes a crime under international law is responsible therefore and liable to punishment and The fact that internal law does not impose a penalty for an act which constitutes a crime under international law does not relieve the person who committed the act from responsibility under international law respectively Case of Streletz Kessler and Krenz v Germany Applications nos 34044 96 35532 97 and 44801 98 2001 33 E H R R 31 See also PDF Criminal Law Journal 13 4 1989 251 62 ISSN 0314 1160 3 February 2015 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 5 August 2014 invalid param val