Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qazaxıstan almanları (alm. Kasachstandeutsche) - Qazaxıstanda yaşayan etnik almanlara verilən ümumi addır. Qazaxıstan almanları ölkənin şimal-şərq əraziləri başda olmaqla, əsasən Astana və şəhərlərinin arasındakı ərazilərdə yaşamaqdadırlar.Almanların Qazaxıstanda məskunlaşmasının əsas səbəblərindən biri siyasi amillərlə bağlıdır. Nasist Almaniyasının Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqına 1941-ci ilin iyun ayında hücum etməsindən sonra həmin ilin oktyabr ayında Qafqaz almanlarının mütləq əksəriyyəti Qazaxıstana köçürülmüşdür. Həmin hadisələr zamanı təkcə Azərbaycanda yaşayan 22 min alman Qazaxıstana köçürülüb.
Tarixi
Qazaxıstan almanları törəmələri hesab olunur. Barbarossa əməliyyatının başlamasının ardından Volqa Alman Muxtar Sovet Respublikası ləğv edilərək ərazidə yaşayan almanlar Qazaxıstana sürgün edilirdi. Almanların xidmətlərindən daha çox QULAQ düşərgələrində istifadə olunmuşdur. Deportasiyadan sonra SSRİ rəhbərliyi tərəfindən imperiya daxilində yaşayan etnik almanların assimilasiya edilməsi üçün xüsusi dövlət siyasəti tətbiq edilməyə başlandı. Bu məqsədlə almanların köçürüldükləri ərazilərdə alman dilində təhsil qadağan edilir, xalqın tarixi və mədəniyyəti ilə bağlı olan bayramların və dini mərasimlərin keçirilməsinə icazə verilmirdi. Xalqa hörmət və təbii yerdəyişmədə Sovet rəhbərliyi tərəfindən qadağan edilmişdir.
SSRİ daxilində yaşayan almanlara qarşı repressiv siyasətin həyata keçirilməsinin yeganə məqsədi Nasist Almaniyası tərəfindən Barbarossa əməliyyatının başladılması idi. Cənubi Qafqaz və Volqaboyunda yaşayan almanların sürgün edilməsi barədə göstərişi İosif Stalin vermişdi. Cənubi Qafqaz və Volqaboyu ərazilərində yaşayan almanların bu ərazilərdə məskunlaşması XIX əsrin əvvəllərinə təsadüf edirdi. Dini müxtəliflik və sosial problemlər səbəbindən Almaniya imperiyasının kasıb əyalətlərindən gələn babaları istər Rusiya imperiyası, istərsə SSRİ dövründə dinc şəkildə yaşamışdılar.
Sovet təbliğat maşını tərəfindən Nasist Almaniyası ilə imperiya daxilində yaşayan almanlar bir-biri ilə əlaqələndirilsə də, əslində heç bir əlaqələri olmamışdır. 1972-ci ildə 3.500 almanın adından Sovet hökumətinə yenidən Volqaboyu ərazilərinə qayıtmaqla bağlı müraciət edildi. Hökumətin cavabında məsələnin araşdırılması üçün xüsusi komitənin yaradılacağı göstərilmişdir. 1976-cı ildə həmin məsələ ilə bağlı yaradılmış komitənin qərarına əsasən Şimali Qazaxıstan ərazisində, mərkəzi Ermantau şəhəri olmaqla etnik alman əhalisi üçün muxtar ərazi yaradılmalı idi. Muxtariyyətin yaradılması planlaşdırılan ərazi Tselinograd şəhərindən 140 km məsafədə yerləşməkdədir.
Muxtariyyət üçün almanlara ayrılmış ərazi kənd təsərrüfatı baxımından əlverişsiz hesab olunurdu. Sovet hökuməti, muxtariyyəti 41.8 milyon hektar şumlanmamış ərazinin üzərində yaratmağı planlaşdırırdı. Həmin dövrdə ölkənin rəhbəri olan Nikita Xruşşovun bir digər məqsədi etnik almanların məhsuldarlığından istifadə edərək Şimali Qazaxıstanın kənd təsərrüfatı sahəsini inkişaf etdirmək idi.
Şimali Qazaxıstanda etnik almanlar üçün muxtariyyətin yaradılması fikiri Qazaxıstanda etirazla qarşılandı. Təşkil edilmiş etiraz mitinqləri ölkə rəhbərliyi tərəfindən hər vəchlə gizlədilirdi. Qazaxıstan Sovet Sosialist Respublikasının rəhbərliyi yaradılması planlaşdırılan muxtariyyətə qarşı çıxdılar və bu planının Qazaxıstanın imperiya daxilindəki nüfuzuna ciddi təsir edəcəyini ifadə etdilər. Qazaxıstan SSR rəhbərliyinin plana qarşı çıxması imperiya daxilində yaşayan almanlarda ən yaxşı yolun Volqaboyu ərazilərində bir alman muxtariyyəti yaradılması fikirinə geri qaytardı.
Almanlar daha çox assimilyasiyaya məruz qalmamaq və öz dillərini qorumağın yeganə yolunu siyasi bir muxtariyyətin yaradılmasında görürdülər. 1989-cu ilin siyahıyaalma rəqəmlərinə əsasən Qazaxıstan SSR-nin əhalisinin 5.8% (957,518) alman əsilli şəxslərdən ibarət idi.SSRİ-nin dağılmasından sonra Almaniyada müxtəlif vaxtlarda ölkədən çıxarılmağa məcbur edilmiş alman əsilli şəxslərin yenidən ölkəyə qayıda bilmələri üçün yeni geri dönüş qanunu qüvvəyə mindi. Qanun layihəsi Volqaboyu ərazilərində yaşamış və sonradan Qazaxıstana sürgün edilmiş öz tarixi vətənlərinə qayıtmaq imkanı yaradırdı.
Qanun layihəsindən həddindən artıq şəxsin istifadə etmək istəyi səbəbindən prosedur XXI əsrin əvvələrində dayandırıldı. 2009-cu ildə Almaniya rəsmiləri əsas miqrasiya hədəfi kimi qazaxıstan almanlarının təyin edildiyni açıqladı. 1999-cu ilinn məlumatına görə Qazaxıstanda 353 min etnik alman yaşamaqda idi. Son bir necə ildə kiçik qruplar şəklində Qazaxıstan almanlarından bir necə yüz nəfər Almaniyaya geri qayıtmışdır. 1989-cu ildə yaradılmış Yenidən Doğulma mədəni təşkilatı qazaxıstan almanlarının mədəni və ictimai məsələləri ilə məşğul olmaqdadır.
Bu gün qazaxıstan almanlarının əksəriyyəti gündəlik həyatda rus dilində danışırlar. Volqaboyundan gələn tarixi ənənəyə görə etnik almanların əksəriyyəti protestantlıq inancına sahibdir. Sovet təsərindən yaranmış ateizm və sonradan formalaşmış katolizm inanclarıda almanlar arasında yayılmışdır. Bu gün, Qazaxıstanda ən çox alman əhalisi şimal bölgələrdə yerləşən şəhərlərdə mövcuddur. Pavlodar vilayətinə daxil olan Uspen dairəsində əhalinin 11.19% , Qostanay vilayətinə daxil olan Taran dairəsində isə əhalinin 10.14% etnik almanlardan ibarətdir.
Demoqrafik vəziyyət
| Qazaxıstanın tarixi alman əhlisi | ||
|---|---|---|
| İl | Əh. | ±% |
| 1897 | 2.613 | — |
| 1926 | 51.094 | +1855.4% |
| 1939 | 92.571 | +81.2% |
| 1959 | 659.751 | +612.7% |
| 1970 | 839.649 | +27.3% |
| 1979 | 900.207 | +7.2% |
| 1989 | 957.518 | +6.4% |
| 1999 | 353.441 | −63.1% |
| 2009 | 178.409 | −49.5% |
| 2015 | 181.958 | +2.0% |
| Mənbə: | ||
| Əhali | Doğum | Ölüm | Natural dəyişiklik | Doğuş nisbəti (hər min nəfərə) | Ölüm nisbəti (hər min nəfərə) | Natural dəyişiklik (hər min nəfərə) | Yekun miqrasiya | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2010 | 179,398 | 4 573 | 2 469 | 2 104 | 25.5 | 13.8 | 11.7 | -1,111 |
| 2011 | 180,376 | 4 405 | 2 481 | 1 924 | 24.4 | 13.8 | 10.6 | -1,465 |
| 2012 | 180,832 | 4 380 | 2 405 | 1 975 | 24.2 | 13.3 | 10.9 | -1,484 |
| 2013 | 181,348 | 4 319 | 2 213 | 2 106 | 23.8 | 12.2 | 11.6 | -1,468 |
| 2014 | 181,928 | 4 241 | 2 110 | 2 131 | 23.3 | 11.6 | 11.7 | -2,101 |
| 2015 | 181,958 |
İstinadlar
- Assessment for Germans in Kazakhstan 2011-05-25 at the Wayback Machine, The MAR Project
- Merten, Ulrich. Voices from the Gulag: the Oppression of the German Minority in the Soviet Union. Lincoln, Nebraska,: American Historical Society of Germans from Russia. 2015. 285, 279, 280. ISBN .
- KAZAKHSTAN: Special report on ethnic Germans 2012-02-27 at the Wayback Machine, IRIN Asia
- Russian-Germans: Back to the Heimat 2008-07-20 at the Wayback Machine, kazakhstan.neweurasia.net
- National Census of 2009, Kazakhstan
- "Население Казахстана вновь растёт — за исключением русскоязычных регионов". 2008-02-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-30.
- "Агентство Республики Казахстан по статистике. Численность населения Республики Казахстан по отдельным этносам на 1 января 2012 года". 2013-06-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-30.
- "2014 жылғы мұрағат". 2016-03-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-30.
- "Arxivlənmiş surət". 2017-08-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-28.
- "2015 жыл басындағы Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны". 2020-09-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-28.
- Қазақстанның демографиялық жылнамалығы 2020-09-29 at the Wayback Machine p. 123
- Қазақстанның демографиялық жылнамалығы 2020-09-29 at the Wayback Machine p. 244
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qazaxistan almanlari alm Kasachstandeutsche Qazaxistanda yasayan etnik almanlara verilen umumi addir Qazaxistan almanlari olkenin simal serq erazileri basda olmaqla esasen Astana ve seherlerinin arasindaki erazilerde yasamaqdadirlar Almanlarin Qazaxistanda meskunlasmasinin esas sebeblerinden biri siyasi amillerle baglidir Nasist Almaniyasinin Sovet Sosialist Respublikalari Ittifaqina 1941 ci ilin iyun ayinda hucum etmesinden sonra hemin ilin oktyabr ayinda Qafqaz almanlarinin mutleq ekseriyyeti Qazaxistana kocurulmusdur Hemin hadiseler zamani tekce Azerbaycanda yasayan 22 min alman Qazaxistana kocurulub TarixiQazaxistan almanlari toremeleri hesab olunur Barbarossa emeliyyatinin baslamasinin ardindan Volqa Alman Muxtar Sovet Respublikasi legv edilerek erazide yasayan almanlar Qazaxistana surgun edilirdi Almanlarin xidmetlerinden daha cox QULAQ dusergelerinde istifade olunmusdur Deportasiyadan sonra SSRI rehberliyi terefinden imperiya daxilinde yasayan etnik almanlarin assimilasiya edilmesi ucun xususi dovlet siyaseti tetbiq edilmeye baslandi Bu meqsedle almanlarin kocuruldukleri erazilerde alman dilinde tehsil qadagan edilir xalqin tarixi ve medeniyyeti ile bagli olan bayramlarin ve dini merasimlerin kecirilmesine icaze verilmirdi Xalqa hormet ve tebii yerdeyismede Sovet rehberliyi terefinden qadagan edilmisdir SSRI daxilinde yasayan almanlara qarsi repressiv siyasetin heyata kecirilmesinin yegane meqsedi Nasist Almaniyasi terefinden Barbarossa emeliyyatinin basladilmasi idi Cenubi Qafqaz ve Volqaboyunda yasayan almanlarin surgun edilmesi barede gosterisi Iosif Stalin vermisdi Cenubi Qafqaz ve Volqaboyu erazilerinde yasayan almanlarin bu erazilerde meskunlasmasi XIX esrin evvellerine tesaduf edirdi Dini muxteliflik ve sosial problemler sebebinden Almaniya imperiyasinin kasib eyaletlerinden gelen babalari ister Rusiya imperiyasi isterse SSRI dovrunde dinc sekilde yasamisdilar Sovet tebligat masini terefinden Nasist Almaniyasi ile imperiya daxilinde yasayan almanlar bir biri ile elaqelendirilse de eslinde hec bir elaqeleri olmamisdir 1972 ci ilde 3 500 almanin adindan Sovet hokumetine yeniden Volqaboyu erazilerine qayitmaqla bagli muraciet edildi Hokumetin cavabinda meselenin arasdirilmasi ucun xususi komitenin yaradilacagi gosterilmisdir 1976 ci ilde hemin mesele ile bagli yaradilmis komitenin qerarina esasen Simali Qazaxistan erazisinde merkezi Ermantau seheri olmaqla etnik alman ehalisi ucun muxtar erazi yaradilmali idi Muxtariyyetin yaradilmasi planlasdirilan erazi Tselinograd seherinden 140 km mesafede yerlesmekdedir Muxtariyyet ucun almanlara ayrilmis erazi kend teserrufati baximindan elverissiz hesab olunurdu Sovet hokumeti muxtariyyeti 41 8 milyon hektar sumlanmamis erazinin uzerinde yaratmagi planlasdirirdi Hemin dovrde olkenin rehberi olan Nikita Xrussovun bir diger meqsedi etnik almanlarin mehsuldarligindan istifade ederek Simali Qazaxistanin kend teserrufati sahesini inkisaf etdirmek idi Simali Qazaxistanda etnik almanlar ucun muxtariyyetin yaradilmasi fikiri Qazaxistanda etirazla qarsilandi Teskil edilmis etiraz mitinqleri olke rehberliyi terefinden her vechle gizledilirdi Qazaxistan Sovet Sosialist Respublikasinin rehberliyi yaradilmasi planlasdirilan muxtariyyete qarsi cixdilar ve bu planinin Qazaxistanin imperiya daxilindeki nufuzuna ciddi tesir edeceyini ifade etdiler Qazaxistan SSR rehberliyinin plana qarsi cixmasi imperiya daxilinde yasayan almanlarda en yaxsi yolun Volqaboyu erazilerinde bir alman muxtariyyeti yaradilmasi fikirine geri qaytardi Almanlar daha cox assimilyasiyaya meruz qalmamaq ve oz dillerini qorumagin yegane yolunu siyasi bir muxtariyyetin yaradilmasinda gorurduler 1989 cu ilin siyahiyaalma reqemlerine esasen Qazaxistan SSR nin ehalisinin 5 8 957 518 alman esilli sexslerden ibaret idi SSRI nin dagilmasindan sonra Almaniyada muxtelif vaxtlarda olkeden cixarilmaga mecbur edilmis alman esilli sexslerin yeniden olkeye qayida bilmeleri ucun yeni geri donus qanunu quvveye mindi Qanun layihesi Volqaboyu erazilerinde yasamis ve sonradan Qazaxistana surgun edilmis oz tarixi vetenlerine qayitmaq imkani yaradirdi Qanun layihesinden heddinden artiq sexsin istifade etmek isteyi sebebinden prosedur XXI esrin evvelerinde dayandirildi 2009 cu ilde Almaniya resmileri esas miqrasiya hedefi kimi qazaxistan almanlarinin teyin edildiyni aciqladi 1999 cu ilinn melumatina gore Qazaxistanda 353 min etnik alman yasamaqda idi Son bir nece ilde kicik qruplar seklinde Qazaxistan almanlarindan bir nece yuz nefer Almaniyaya geri qayitmisdir 1989 cu ilde yaradilmis Yeniden Dogulma medeni teskilati qazaxistan almanlarinin medeni ve ictimai meseleleri ile mesgul olmaqdadir Bu gun qazaxistan almanlarinin ekseriyyeti gundelik heyatda rus dilinde danisirlar Volqaboyundan gelen tarixi eneneye gore etnik almanlarin ekseriyyeti protestantliq inancina sahibdir Sovet teserinden yaranmis ateizm ve sonradan formalasmis katolizm inanclarida almanlar arasinda yayilmisdir Bu gun Qazaxistanda en cox alman ehalisi simal bolgelerde yerlesen seherlerde movcuddur Pavlodar vilayetine daxil olan Uspen dairesinde ehalinin 11 19 Qostanay vilayetine daxil olan Taran dairesinde ise ehalinin 10 14 etnik almanlardan ibaretdir Demoqrafik veziyyetQazaxistanin tarixi alman ehlisiIlEh 18972 613 192651 094 1855 4 193992 571 81 2 1959659 751 612 7 1970839 649 27 3 1979900 207 7 2 1989957 518 6 4 1999353 441 63 1 2009178 409 49 5 2015181 958 2 0 Menbe Ehali Dogum Olum Natural deyisiklik Dogus nisbeti her min nefere Olum nisbeti her min nefere Natural deyisiklik her min nefere Yekun miqrasiya2010 179 398 4 573 2 469 2 104 25 5 13 8 11 7 1 1112011 180 376 4 405 2 481 1 924 24 4 13 8 10 6 1 4652012 180 832 4 380 2 405 1 975 24 2 13 3 10 9 1 4842013 181 348 4 319 2 213 2 106 23 8 12 2 11 6 1 4682014 181 928 4 241 2 110 2 131 23 3 11 6 11 7 2 1012015 181 958IstinadlarAssessment for Germans in Kazakhstan 2011 05 25 at the Wayback Machine The MAR Project Merten Ulrich Voices from the Gulag the Oppression of the German Minority in the Soviet Union Lincoln Nebraska American Historical Society of Germans from Russia 2015 285 279 280 ISBN 978 0 692 60337 6 KAZAKHSTAN Special report on ethnic Germans 2012 02 27 at the Wayback Machine IRIN Asia Russian Germans Back to the Heimat 2008 07 20 at the Wayback Machine kazakhstan neweurasia net National Census of 2009 Kazakhstan Naselenie Kazahstana vnov rastyot za isklyucheniem russkoyazychnyh regionov 2008 02 24 tarixinde Istifade tarixi 2017 05 30 Agentstvo Respubliki Kazahstan po statistike Chislennost naseleniya Respubliki Kazahstan po otdelnym etnosam na 1 yanvarya 2012 goda 2013 06 03 tarixinde Istifade tarixi 2017 05 30 2014 zhylgy muragat 2016 03 04 tarixinde Istifade tarixi 2017 05 30 Arxivlenmis suret 2017 08 26 tarixinde Istifade tarixi 2017 05 28 2015 zhyl basyndagy Қazakstan Respublikasy halkynyn zhekelegen etnostary bojynsha sany 2020 09 29 tarixinde Istifade tarixi 2017 05 28 Қazakstannyn demografiyalyk zhylnamalygy 2020 09 29 at the Wayback Machine p 123 Қazakstannyn demografiyalyk zhylnamalygy 2020 09 29 at the Wayback Machine p 244