Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Diaspidiotus perniciosus (lat. Diaspidiotus perniciosus) — heyvanlar aləminin buğumayaqlılar tipinin həşəratlar sinfinin yarımsərtqanadlılar dəstəsinin diaspididae fəsiləsinin diaspidiotus cinsinə aid heyvan növü.
| Diaspidiotus perniciosus | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Ranqsız: Tipüstü: Ranqsız: Ranqsız: Tip: Klad: Yarımtip: Sinif: Ranqsız: Yarımsinif: Budaq: İnfrasinif: Ranqsız: Ranqsız: Dəstəüstü: Dəstə: Yarımdəstə: İnfradəstə: Fəsiləüstü: Fəsilə: Cins: Növ: Diaspidiotus perniciosus | ||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
| ||||||||
Xarici quruluşu
1-1,5 mm uzunluğunda olub, girdə və yastı formadadır. Sürfələri dairəvi formada olub, sarı-limon rənglidir, ayaqları yoxdur, qanadları və gözləri tünd boz rəngdədir. Dişisinin bədəni dəyirmi, limonu – sarı rəngdədir, üstdən 2 mm ölçüsündə tünd boz, dəyirmi çanaqla örtülmüşdür. Ayaqları, qanadları və gözləri inkişaf etməmişdir. Erkəyin çanağı uzunsovdur. Uzunluğu 1, eni 0,6 mm-ə çatır. Yaşlı erkək sarımtıl-narıncı rəngdədir. Qanadları, bığcıqları, gözləri və üç cüt ayağı olur. Ağız orqanları inkişaf etməmişdir. Bir neçə saat yaşayır
Həyat tərzi
Cavan sürfələr ilk qidalanma dövründə, nazik təbəqədən ibarət şirə ifraz edirlər. Bu şirə sonradan çanaqcığa çevrilir. Birinci yaşda erkək və dişi sürfələr bir-birindən fərqlənirlər. İkinci yaşdan etibarən erkəklərin çanağı uzanır, dişilərinki isə girdə vəziyyətdə qalır. Daxili karantin obyekti sayılan və Abşeron ərazisində kütləvi şəkildə yayılan polifaqdır. Ədəbiyyat məlumatlarına əsasən 270 növə qədər dekorativ meyvə və meşə ağacları ilə qidalanır. O, bir çox meyvə və meşə ağaclarının (alma, armud, gavalı, albalı, gilas, heyva, alça, şaftalı, ərik, badam, qoz, nar, əncir, yemişan, tut, naringi, limon, xurma, qızılağac, palıd və s.) o cümlədən dekorativ ağac və kol bitkilərinin qorxulu zərərvericisi hesab olunur. Ədəbiyyat məlumatlarına əsasən vətəni Çinin şimal-qərb hissəsidir. 1870-ci ildə bu zərərverici müxtəlif vasitələrlə Koliforniyaya keçib və orada meyvə bağlarına böyük zərər vurmuşdur. Apardığımız tədqiqatlara və müşahidələrə əsasən, sürfələri və bəzəndə yaşlı fərdi bəzək ağaclarının gövdəsinin qabığı və zoğları üzərində qışlayır. Qışlama qalxancıqlar altında gedir. Yazda, aprel ayının 10- dan 15-dək, orta günlük temperatur 12o C, havanın rütubəti 60% olduqda tumurcuqların şişməyə başladığı dövrlərdə, sürfələr qış yuxusundan çıxır və bəzək bitkiləri ilə qidalanmağa başlayaraq (20-25 gün) inkişaf edib yetkin dişilərə çevrilirlər. Cütləşmə may ayının 10- dan 20- dək davam edir. Yetkin dişilər 80-100 ədəd diri sürfə doğa bilirlər. Yeni doğulmuş sürfələr yaxşı inkişaf etmiş 3 cüt ayağa malik olurlar. Onlar çanaqlarının altından çıxaraq bitkinin kök hissəsinə gövdəsinə, budaqlarına, zoğlarına, yarpaqlarına və meyvələrinə daraşıb, onların şirəsini sorurlar. Qısa müddətdə isə sürfənin ifraz etdiyi mayedən onların üzərində çanaq əmələ gəlir. Bu zəman sürfə hərəkətsiz olur. O, 10-12 gündən sonra birinci dəfə qabıq dəyişərək, ayaqlarını, bığcıqlarını və gözlərini itirir, ikinci dəfə qabıqdəyişmə yenə də 10-12 gün davam edir. Sonra yetkin dişilər əmələ gəlir. Dişilər mayalandıqdan sonra (yumurtalar onların bədənində yetişir) diri sürfələr doğulur. Bir nəslin inkişafı 22-26o C temperatur və 70% rütubətdə 60-62 gün çəkir. Axırıncı nəslin sürfələri qışlayır. Abşeronda ildə iki nəsil verir. İntensiv çoxalan zərərvericidir. Onlar qısa müddətdə bitkilər üzərində külli miqdarda toplanıb, topalar əmələ gətirirlər. Belə koloniyaların sorduqları şirənin hesabına gövdə və budaqların qabıqları çatlayır, zoğlar eybəcərləşir, bəzi hallarda isə bitki tamamilə məhv ola bilir. Zərərvericinin zədələdiyi yarpaqlar tökülür, meyvələr isə qırmızı ləkələrlə örtülür. 2010-cü ildə aparılan hesablamalara əsasən Abşeronun Xırdalan rayonunda şaftalı və gavalı ağaclarının və eləcədə dekorativ ağac və kol bitkilərinin intensiv yoluxması 1-2,5 bal, Mərdəkanda 1,5-1,8 bal, Novxanıda isə 2-3 bala çatmışdır. Abşeron ərazisində sayının tənzimlənməsində 8 növ entomofaq (Aphytis mutilaspidus L., Aph. Proclia Walk., Archenomus caucasicus Jasn., Coccophagus lycimnia Walk., Pseydophycus malinus Gahan., Chilocorus bipustulatus L., Chilocorus renipustulatus Scrib.,Holysia sedecimpunctata L) iştirak edir. Bunlardan iki növü (Aphytis procilia Walk., Chilocorus bipustulatus L.) daha çox fəaliyyət göstərirlər. Belə ki, afitis paraziti sahibin birinci nəslini 20-25 %, ikinci nəslini isə 25-30 % məhv edir. Yırtıcı xilokorus isə ilk sürfə mərhələsində bir gündə 6-10 yastıca, axırınci yaş sürfə mərhələsində isə 20-25 yastıca yeyir. Yetkin fərd isə 30-35 yastıca məhv edə bilir.
Yayılması
Avropanın bir sıra ölkələri, o cümlədən Macarıstan, Avstriya, Çexiya, Slovakiya, Rumıniya, Yuqoslaviya, Portuqaliya, İtaliya, Fransa və Polşa, Rusiya, Gürcüstan, Qafqaz, Azərbaycan. Azərbaycanda Abşeron ərazisində, Quba rayonu, Xaçmaz, Lənkəran, Gəncə-Qazax zonasında yayılıb.
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Diaspidiotus perniciosus lat Diaspidiotus perniciosus heyvanlar aleminin bugumayaqlilar tipinin heseratlar sinfinin yarimsertqanadlilar destesinin diaspididae fesilesinin diaspidiotus cinsine aid heyvan novu Diaspidiotus perniciosusElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Ranqsiz IlkagizlilarTipustu TuleyenlerRanqsiz PanarthropodaRanqsiz Tip BugumayaqlilarKlad Yarimtip AltiayaqlilarSinif HeseratlarRanqsiz Yarimsinif QanadlilarBudaq Infrasinif YeniqanadlilarRanqsiz Ranqsiz ParaneopteralarDesteustu Deste YarimsertqanadlilarYarimdeste Infradeste Fesileustu CoccoideaFesile DiaspididaeCins DiaspidiotusNov Diaspidiotus perniciosusBeynelxalq elmi adiDiaspidiotus perniciosus John Henry Comstock 1881Sekil axtarisiNCBI 665250EOL 835588Xarici qurulusu1 1 5 mm uzunlugunda olub girde ve yasti formadadir Surfeleri dairevi formada olub sari limon renglidir ayaqlari yoxdur qanadlari ve gozleri tund boz rengdedir Disisinin bedeni deyirmi limonu sari rengdedir ustden 2 mm olcusunde tund boz deyirmi canaqla ortulmusdur Ayaqlari qanadlari ve gozleri inkisaf etmemisdir Erkeyin canagi uzunsovdur Uzunlugu 1 eni 0 6 mm e catir Yasli erkek sarimtil narinci rengdedir Qanadlari bigciqlari gozleri ve uc cut ayagi olur Agiz orqanlari inkisaf etmemisdir Bir nece saat yasayirHeyat terziCavan surfeler ilk qidalanma dovrunde nazik tebeqeden ibaret sire ifraz edirler Bu sire sonradan canaqciga cevrilir Birinci yasda erkek ve disi surfeler bir birinden ferqlenirler Ikinci yasdan etibaren erkeklerin canagi uzanir disilerinki ise girde veziyyetde qalir Daxili karantin obyekti sayilan ve Abseron erazisinde kutlevi sekilde yayilan polifaqdir Edebiyyat melumatlarina esasen 270 nove qeder dekorativ meyve ve mese agaclari ile qidalanir O bir cox meyve ve mese agaclarinin alma armud gavali albali gilas heyva alca saftali erik badam qoz nar encir yemisan tut naringi limon xurma qizilagac palid ve s o cumleden dekorativ agac ve kol bitkilerinin qorxulu zerervericisi hesab olunur Edebiyyat melumatlarina esasen veteni Cinin simal qerb hissesidir 1870 ci ilde bu zererverici muxtelif vasitelerle Koliforniyaya kecib ve orada meyve baglarina boyuk zerer vurmusdur Apardigimiz tedqiqatlara ve musahidelere esasen surfeleri ve bezende yasli ferdi bezek agaclarinin govdesinin qabigi ve zoglari uzerinde qislayir Qislama qalxanciqlar altinda gedir Yazda aprel ayinin 10 dan 15 dek orta gunluk temperatur 12o C havanin rutubeti 60 olduqda tumurcuqlarin sismeye basladigi dovrlerde surfeler qis yuxusundan cixir ve bezek bitkileri ile qidalanmaga baslayaraq 20 25 gun inkisaf edib yetkin disilere cevrilirler Cutlesme may ayinin 10 dan 20 dek davam edir Yetkin disiler 80 100 eded diri surfe doga bilirler Yeni dogulmus surfeler yaxsi inkisaf etmis 3 cut ayaga malik olurlar Onlar canaqlarinin altindan cixaraq bitkinin kok hissesine govdesine budaqlarina zoglarina yarpaqlarina ve meyvelerine darasib onlarin siresini sorurlar Qisa muddetde ise surfenin ifraz etdiyi mayeden onlarin uzerinde canaq emele gelir Bu zeman surfe hereketsiz olur O 10 12 gunden sonra birinci defe qabiq deyiserek ayaqlarini bigciqlarini ve gozlerini itirir ikinci defe qabiqdeyisme yene de 10 12 gun davam edir Sonra yetkin disiler emele gelir Disiler mayalandiqdan sonra yumurtalar onlarin bedeninde yetisir diri surfeler dogulur Bir neslin inkisafi 22 26o C temperatur ve 70 rutubetde 60 62 gun cekir Axirinci neslin surfeleri qislayir Abseronda ilde iki nesil verir Intensiv coxalan zerervericidir Onlar qisa muddetde bitkiler uzerinde kulli miqdarda toplanib topalar emele getirirler Bele koloniyalarin sorduqlari sirenin hesabina govde ve budaqlarin qabiqlari catlayir zoglar eybecerlesir bezi hallarda ise bitki tamamile mehv ola bilir Zerervericinin zedelediyi yarpaqlar tokulur meyveler ise qirmizi lekelerle ortulur 2010 cu ilde aparilan hesablamalara esasen Abseronun Xirdalan rayonunda saftali ve gavali agaclarinin ve elecede dekorativ agac ve kol bitkilerinin intensiv yoluxmasi 1 2 5 bal Merdekanda 1 5 1 8 bal Novxanida ise 2 3 bala catmisdir Abseron erazisinde sayinin tenzimlenmesinde 8 nov entomofaq Aphytis mutilaspidus L Aph Proclia Walk Archenomus caucasicus Jasn Coccophagus lycimnia Walk Pseydophycus malinus Gahan Chilocorus bipustulatus L Chilocorus renipustulatus Scrib Holysia sedecimpunctata L istirak edir Bunlardan iki novu Aphytis procilia Walk Chilocorus bipustulatus L daha cox fealiyyet gosterirler Bele ki afitis paraziti sahibin birinci neslini 20 25 ikinci neslini ise 25 30 mehv edir Yirtici xilokorus ise ilk surfe merhelesinde bir gunde 6 10 yastica axirinci yas surfe merhelesinde ise 20 25 yastica yeyir Yetkin ferd ise 30 35 yastica mehv ede bilir YayilmasiAvropanin bir sira olkeleri o cumleden Macaristan Avstriya Cexiya Slovakiya Ruminiya Yuqoslaviya Portuqaliya Italiya Fransa ve Polsa Rusiya Gurcustan Qafqaz Azerbaycan Azerbaycanda Abseron erazisinde Quba rayonu Xacmaz Lenkeran Gence Qazax zonasinda yayilib IstinadlarHemcinin bax