Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hipertonik kriz — arterial təzyiqin başlanğıc səviyyədən (normal və ya yüksəlmiş) qəflətən yüksək həddə yüksəlməsidir.
| Hipertonik kriz | |
|---|---|
| XBT-10 | I16.1 |
| XBT-9 | 401, 405 |
| DiseasesDB | 7788 |
| MedlinePlus | 000491 |
| MeSH | D006974 |
Hipertonik kriz zamanı beyin, ürək, böyrək qan dövranı kəskin pisləşir və ciddi ağırlaçmalar meydana çıxır (insult, infarkt, aorta divarının laylanması, ağciyər ödəmi, kəskin böyrək çatmamazlığı).
Hipertonik krizlər bir neçə prinsiplər üzrə təsnif edilir. AT-nin yüksəlmə mexanizmlərinə əsasən hipertonik krizlər hiperkinetik, hipokinetik və eukinetik tiplərə bölünür. Hiperkinetik krizlər periferik damarların normal və ya zəifləmiş tonusu, ürək atımının yüksəlməsi ilə xarakterizə olunur – belə hallarda sistolik təzyiq artır. Hipokinetik krizin inkişaf mexanizmi ürək atımının azalması, periferik damarların müqavimətinin kəskin artması ilə bağlıdır, bu da əsasən diastolik təzyiqin yüksəlməsinə gətirib çıxarır. Eukinetik hipertonik krizlər normal ürək atımı və periferik damarların yüksək tonusu ilə səciyyələnir, nəticədə həm sistolik, həm də diastolik təzyiq yüksəlir.
Klinik əlamətlərinə görə hipertonik krizin 2 qrupa ayrılması qəbul olunmuşdur:
- ağırlaşmamış hipertonik kriz (I tip);
- ağırlaşmış hipertonik kriz (II tip).
Hipertonik kriz səbəbləri
Kriz hipertoniya xəstəliyinin istənilən mərhələsində baş verə bilər. Əsas səbəblərə aiddir:
- yüksək psixoemosional gərginlik;
- hipertoniya xəstəliyinin qeyri-adekvat müalicəsi;
- antihipertenziv preparatların qəbulunun dayandırılması;
- xörək duzunun izafi qəbulu;
- alkoqoldan çox miqdarda istifadə;
- bəzi ikincili hipertenziyalar və s.
Hipertonik kriz əlamətləri
Hipertonik kriz əlamətlərinə daxildir: intensiv baş ağrıları (yayılan və ya ənsə və yaxud gicgah nahiyəsində lokalizasiyalaşan), başda küy, başgicəllənmə, ürəkbulanma, qusma, görmənin pozulması (göz önündə qara nöqtələr).
Təcili tibbi yardım xidmətinin çağırılması və həkim briqadası gələnədək xəstəyə ilkin yardımın göstərilməsi xəstənin həyatını xilas edə bilər. Bunun üçün xəstəni uzatmaq və yarımoturaq vəziyyət vermək, təmiz hava qəbulunu təmin etmək (pəncərəni açmaq), titrəmə varsa ayaqları isitmək lazımdır. Arterial təzyiqi endirmək üçün təcili yardım preparatları verilməlidir: kaptopril çeynəmək, dil altına nitroqliserin tableti qoymaq, sidikqovucu dərman (furosemid) içmək və s. Xəstəyə ilkin yardım göstərildikdən sonra da xəstə bir neçə saat yataqda uzanmalıdır, əks təqdirdə ortostatik hipotenziya – təzyiqin kəskin enməsi və huşun itməsi baş verə bilər.
Hipertonik krizlərin proqnozu və profilaktikası
Hipertonik krizlərin proqnozu hədəf orqanların nə dərəcədə zədələndiyindən və təxirəsalınmaz yardımın vaxtında göstərilməsindən asılıdır.
Hipertonik krizlərə qarşı əsas profilaktik tədbir kardioloq tərəfindən təyin edilmiş müalicəni əsla dayandırmamaq və göstərilmiş rejim və qaydalara riayət etməkdir. Hipertoniya xəstəliyini düzgün müalicə edən pasiyentlərdə hipertonik krizlər çox nadir rast gəlinir.
Həmçinin bax
Qeydlər
- AT — arterial təzyiq
İstinadlar
- R.N.Soltanov, N.İ.Mirzəyev, F.Ə.Məmmədova. Həyat Fəaliyyətinin Təhlükəsizliyi Və Tibbi Biliklərin Əsasları. Bakı: 2016. 2019. səh. 304.
- Kardioloq Günay Novruzova. "Hipertonik kriz" (az.). hekimtap.az. 2020-07-22. İstifadə tarixi: 2020-04-23.
- "Hipertonik kriz" (az.). med-portal.az. 2021-10-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-04-23.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Hipertonik kriz arterial tezyiqin baslangic seviyyeden normal ve ya yukselmis qefleten yuksek hedde yukselmesidir Hipertonik krizXBT 10 I16 1XBT 9 401 405DiseasesDB 7788MedlinePlus 000491MeSH D006974 Hipertonik kriz zamani beyin urek boyrek qan dovrani keskin pislesir ve ciddi agirlacmalar meydana cixir insult infarkt aorta divarinin laylanmasi agciyer odemi keskin boyrek catmamazligi Hipertonik krizler bir nece prinsipler uzre tesnif edilir AT nin yukselme mexanizmlerine esasen hipertonik krizler hiperkinetik hipokinetik ve eukinetik tiplere bolunur Hiperkinetik krizler periferik damarlarin normal ve ya zeiflemis tonusu urek atiminin yukselmesi ile xarakterize olunur bele hallarda sistolik tezyiq artir Hipokinetik krizin inkisaf mexanizmi urek atiminin azalmasi periferik damarlarin muqavimetinin keskin artmasi ile baglidir bu da esasen diastolik tezyiqin yukselmesine getirib cixarir Eukinetik hipertonik krizler normal urek atimi ve periferik damarlarin yuksek tonusu ile seciyyelenir neticede hem sistolik hem de diastolik tezyiq yukselir Klinik elametlerine gore hipertonik krizin 2 qrupa ayrilmasi qebul olunmusdur agirlasmamis hipertonik kriz I tip agirlasmis hipertonik kriz II tip Hipertonik kriz sebebleriKriz hipertoniya xesteliyinin istenilen merhelesinde bas vere biler Esas sebeblere aiddir yuksek psixoemosional gerginlik hipertoniya xesteliyinin qeyri adekvat mualicesi antihipertenziv preparatlarin qebulunun dayandirilmasi xorek duzunun izafi qebulu alkoqoldan cox miqdarda istifade bezi ikincili hipertenziyalar ve s Hipertonik kriz elametleriHipertonik kriz elametlerine daxildir intensiv bas agrilari yayilan ve ya ense ve yaxud gicgah nahiyesinde lokalizasiyalasan basda kuy basgicellenme urekbulanma qusma gormenin pozulmasi goz onunde qara noqteler Tecili tibbi yardim xidmetinin cagirilmasi ve hekim briqadasi gelenedek xesteye ilkin yardimin gosterilmesi xestenin heyatini xilas ede biler Bunun ucun xesteni uzatmaq ve yarimoturaq veziyyet vermek temiz hava qebulunu temin etmek pencereni acmaq titreme varsa ayaqlari isitmek lazimdir Arterial tezyiqi endirmek ucun tecili yardim preparatlari verilmelidir kaptopril ceynemek dil altina nitroqliserin tableti qoymaq sidikqovucu derman furosemid icmek ve s Xesteye ilkin yardim gosterildikden sonra da xeste bir nece saat yataqda uzanmalidir eks teqdirde ortostatik hipotenziya tezyiqin keskin enmesi ve husun itmesi bas vere biler Hipertonik krizlerin proqnozu ve profilaktikasiHipertonik krizlerin proqnozu hedef orqanlarin ne derecede zedelendiyinden ve texiresalinmaz yardimin vaxtinda gosterilmesinden asilidir Hipertonik krizlere qarsi esas profilaktik tedbir kardioloq terefinden teyin edilmis mualiceni esla dayandirmamaq ve gosterilmis rejim ve qaydalara riayet etmekdir Hipertoniya xesteliyini duzgun mualice eden pasiyentlerde hipertonik krizler cox nadir rast gelinir Hemcinin baxTezyiq Insult Olum Zede Qusma OrqanQeydlerAT arterial tezyiqIstinadlarR N Soltanov N I Mirzeyev F E Memmedova Heyat Fealiyyetinin Tehlukesizliyi Ve Tibbi Biliklerin Esaslari Baki 2016 2019 seh 304 Kardioloq Gunay Novruzova Hipertonik kriz az hekimtap az 2020 07 22 Istifade tarixi 2020 04 23 Hipertonik kriz az med portal az 2021 10 18 tarixinde Istifade tarixi 2020 04 23