Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hipparx (yun. Ίππαρχος; təq. e.ə. 190, Nikeya[d], Vifiniya – təq. e.ə. 120, güm. Rodos, Qədim Yunanıstan) — qədim yunan astronomu.
| Hipparx | |
|---|---|
| q.yun. Ίππαρχος | |
 | |
| Doğum adı | Ἵππαρχος |
| Doğum tarixi | təq. e.ə. 190 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | təq. e.ə. 120 |
| Vəfat yeri |
|
| Elm sahəsi | astronomiya |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
E.ə. 190-cı ildə Anadoluda Vifiniya vilayətinin (hazırda İznik, Türkiyə) şəhərində doğulan Hipparx ömrünün çoxunu Rodosda keçirib. E.ə. 120-ci ildə Rodosda öldüyü güman olunur.
İşləri
Fəaliyyətinin çox az hissəsi bizə məlum olsa da antik dövrün ən görkəmli astronomlarımdan sayılır. Dövrümüzə gəlib çıxan yeganə elmi işi Solili Aratın (Aratus of Soli) didaktik "Fenomen" şeirinə yazdığı təfsirdir. İtib batmış əsərlərinə astronomiya təqvimi, optika və arifmetikaya dair kitablar, "Kütləsi tərəfindən aşağı dartılan cisimlərə dair" adlı traktatı, coğrafiya və astronomiya barədə yazıları və öz əsərlərinin siyahısı daxildir. Apardığı hesablamalar sayəsində ilk ulduz qlobusunu hazırlamışdır.
Eramızın II əsrində yaşamış Ptolomeyin "Almagest" əsəri onun haqqında ən geniş mənbədir. Ptolomey özü onun ən mühüm xələfi sayılır. Öz astronomiya ilə bağlı çalışmalarında Hipparxın əsərlərindən geniş şəkildə yararlanıb. Ptolomey Hipparxı "zəhmətkeş", "həqiqət aşiqi" kimi təqdim edib.
Hipparxın çoxlu mühüm və uzunmüddətli töhfələrinə praktiki və nəzəri yeniliklər daxildir. O astronomiya üçün həndəsi modellər tətbiq edib, o cümlədən 'çevrə üzərində çevrə' və əvvəldən Apolloninin də istifadə etdiyi essentrik (orbiti mərkəzdən keçməyən) modeli.
Triqonometriyanın əsasını qoyduğu güman edilir. Müşahidələrlə xeyli maraqlanıb. E.ə 147-127-ci illər arasında müşahidələrini qeyd edib. Ptolomeyin kimi təsvir etdiyi optik cihaz istifadə edib, həmçinin planisferik üsturlabı (astrolab) kəşf etmiş ola bilər. Hipparx ulduzların mövqeləri haqqında əhatəli müşahidələr aparıb və hesab edilir ki ilk ulduz kataloqunu tərtib etmişdir. O irimiqyaslı astronomik problemlərə nəzər yetirib, o cümlədən ilin uzunluğu, ayla məsafəmiz, ay və günəş tutulmasının hesablanması.
Hipparcos süni peyki və Aydakı kraterlərdən biri onun şərəfinə adlandırılmışdır.
İstinadlar
- Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi. 1994.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Hipparx yun Ipparxos teq e e 190 Nikeya d Vifiniya teq e e 120 gum Rodos Qedim Yunanistan qedim yunan astronomu Hipparxq yun IpparxosDogum adi ἽpparxosDogum tarixi teq e e 190Dogum yeri Nikeya d VifiniyaVefat tarixi teq e e 120Vefat yeri gum Rodos Qedim YunanistanElm sahesi astronomiya Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiE e 190 ci ilde Anadoluda Vifiniya vilayetinin hazirda Iznik Turkiye seherinde dogulan Hipparx omrunun coxunu Rodosda kecirib E e 120 ci ilde Rodosda olduyu guman olunur IsleriFealiyyetinin cox az hissesi bize melum olsa da antik dovrun en gorkemli astronomlarimdan sayilir Dovrumuze gelib cixan yegane elmi isi Solili Aratin Aratus of Soli didaktik Fenomen seirine yazdigi tefsirdir Itib batmis eserlerine astronomiya teqvimi optika ve arifmetikaya dair kitablar Kutlesi terefinden asagi dartilan cisimlere dair adli traktati cografiya ve astronomiya barede yazilari ve oz eserlerinin siyahisi daxildir Apardigi hesablamalar sayesinde ilk ulduz qlobusunu hazirlamisdir Eramizin II esrinde yasamis Ptolomeyin Almagest eseri onun haqqinda en genis menbedir Ptolomey ozu onun en muhum xelefi sayilir Oz astronomiya ile bagli calismalarinda Hipparxin eserlerinden genis sekilde yararlanib Ptolomey Hipparxi zehmetkes heqiqet asiqi kimi teqdim edib Hipparxin coxlu muhum ve uzunmuddetli tohfelerine praktiki ve nezeri yenilikler daxildir O astronomiya ucun hendesi modeller tetbiq edib o cumleden cevre uzerinde cevre ve evvelden Apolloninin de istifade etdiyi essentrik orbiti merkezden kecmeyen modeli Triqonometriyanin esasini qoydugu guman edilir Musahidelerle xeyli maraqlanib E e 147 127 ci iller arasinda musahidelerini qeyd edib Ptolomeyin kimi tesvir etdiyi optik cihaz istifade edib hemcinin planisferik usturlabi astrolab kesf etmis ola biler Hipparx ulduzlarin movqeleri haqqinda ehateli musahideler aparib ve hesab edilir ki ilk ulduz kataloqunu tertib etmisdir O irimiqyasli astronomik problemlere nezer yetirib o cumleden ilin uzunlugu ayla mesafemiz ay ve gunes tutulmasinin hesablanmasi Hipparcos suni peyki ve Aydaki kraterlerden biri onun serefine adlandirilmisdir IstinadlarMaktutor riyaziyyat tarixi arxivi 1994