Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İsmayıl Ələkbər oğlu Sadıqov (15 yanvar 1928, Gədəbəy — 29 dekabr 2008, Bakı) — ekoloq alim, biologiya elmləri doktoru (1974), professor (1989), AMEA-nın müxbir üzvü (2001).
| İsmayıl Sadıqov | |
|---|---|
| İsmayıl Ələkbər oğlu Sadıqov | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Gədəbəy, Azərbaycan SSR |
| Vəfat tarixi | (80 yaşında) |
| Vəfat yeri | Bakı, Azərbaycan |
| Vətəndaşlığı |  SSRİ→ Azərbaycan |
| Milliyyəti | azərbaycanlı |
| Atası | Ələkbər Sadıqov |
| Elm sahəsi | biologiya |
| Elmi dərəcəsi | biologiya elmləri doktoru (1974) |
| Elmi adı | professor (1989) |
| Təhsili | Moskva Baytarlıq Akademiyası |
| Üzvlüyü | AMEA (2001) |
Haqqında
İsmayıl Sadıqov 15 yanvar 1928-ci ildə Gədəbəy rayonunun Soyuqbulaq kəndində anadan olub. 1945-ci ildə Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetinin Baytarlıq fakültəsinə daxil olub, sonra təhsilini Moskva Zoobaytarlıq İnstitutunda və Moskva Baytarlıq Akademiyasında davam etdirib və oranı 1950-ci ildə bitirib.
Əmək fəaliyyəti
İsmayıl Sadıqov 1950–1974-cü illərdə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Zoologiya İnstitutunun Parazitologiya şöbəsində kiçik və böyük elmi işçi olub, daha sonra 1974–2008-ci illərdə Helmintologiya laboratoriyasına rəhbərlik edib.
Akademik fəaliyyəti
İsmayıl Sadıqov Moskvada K. İ. Skryabin adına Ümumiittifaq Helmintologiya İnstitutunun əmkədaşı, professor A. M. Petrovun rəhbərliyi altında 1956-cı ildə "Azərbaycanda xəzdərili vəhşi heyvanların helmint faunası" mövzusunda dissertasiya müdafiə edərək biologiya üzrə fəlsəfə doktoru, 1974-cü ildə isə akademik S. M. Əsədovun rəhbərliyi altında "Azərbaycanda xəzdərili sənaye heyvanlarının helmintləri" mövzusunda dissertasiya müdafiə edərək bilologiya elmləri doktoru elmi adını alıb. 1989-cu ildə "Helmintologiya" ixtisası üzrə professor elmi adına layiq görülən İsmayıl Sadıqov 2001-ci ildə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü seçilib.
İsmayıl Sadıqov vəhşi heyvanların helmint faunasını öyrənən alimdir. O, helmintoz törədicilərindən insan üçün xərçəng xəstəliyi kimi təhlükəli olan trixinella, exinokokk və yumru qurdların təbii ocaqlarını aşkar edib. Habelə İsmayıl Sadıqov belə ocaqların ləğv edilməsi yollarını müəyyən etmiş və aşkar edilmiş helmintləri təhlil edərəkən parazitlə sahib orqanizm arasında filogenetik bağlılıq prinsipini irəli sürmüşdür.
Alim tərəfindən müəyyən edilib ki, Azərbaycanda vəhşi məməlilərdə aşkar edilən 76 növ helmint insan və heyvanların helmintləri ilə ümumilik təşkil edir. O, həmin helmintlərdən 38 növün epidemioloji və epizootoloji, 34 növün isə epizootoloji rolu olduğunu sübut edib.
İlk dəfə olaraq Azərbaycanın ev və vəhşi xəzdərili heyvanların, yarasaların, cücüyeyən və digər xırda məməlilərin müxtəlif zonalarda onların helmintfaunası və bioekoloji xüsusiyyətləri tədqiq edilib. Onlarda 173 növ helmint aşkar edilib. 10 növü elm üçün yenidir və dünya ədəbiyyatlarında öz əksini tapıb. 104 növü Azərbaycan faunası üçün yeni qeyd edilib. Azərbaycan heyvanlarında parazitlik edən 71 növün insan və ev heyvanları üçün təbii ocaqlığı aşkar edilib. Ev heyvanlarının başlıca helmintozlarının zonalar üzrə yayılması və onlara qarşı mübarizə tədbirləri hazırlanıb. İlk dəfə olaraq geohelmintlərin sürfələrinin süni yolla alınması, işlənməsi və nematodlara öldürücü və fiksəedici maddə tapılıb.
"Azərbaycanda xəzdərili heyvanların helmintləri" (1962), "Azərbaycanın sənaye əhəmiyyətli heyvanlarının helmintləri" (1981) və "Zaqafqaziyada xırda məməlilərin parazit qurdlar faunası" (1989) monoqrafiyalarında alimin tədqiqat işlərinin nəticələri öz əksini tapıb. İsmayıl Sadıqovun çapdan çıxmış elmi əsərlərin ümumi sayı 193, xaricdə çıxmış elmi əsərlərin ümumi sayı 56, müəlliflik şəhadətnamələrinin və patentlərin sayı 3-dür. İsmayıl Sadıqovun rəhbərliyi altında 8 elmlər namizədi və 1 elmlər doktoru dissertasiyası müdafiə edilib.
Əsas elmi əsərlərin adları
- Azərbaycanda xəzdərili heyvanların helmint faunası (az.). Bakı şəhəri, Az. EA nəşriyyatı, 1962, 173 səh.
- Azərbaycanda sənaye heyvanlarının helmintləri (rus dilində). Bakı şəh., "Elm" nəşr., 1981, 167 səh.
- Zaqafqaziyanın xırda məməlilərin parazit helmintləri. Tiflis şəhəri, 1989, "Metsnizeba" nəşriyyyatı. Kuraşvili B. E., Matsabaridze G. V., Rodonaya T. E.
- Şirvan dövlət qoruğunda ceyranda (Casella subqutturosa) nəhəng fassiolanın (F.giganti'ca Cobbold,
- 1989) tapılması. AEA "Xəbərlər" biol.ser. 1–2, 1991, səh. 3–6 (az. dilində).
- İnsan və ev heyvanlarının başlıca helmintozlarının təbii ocağına dair. AEA "Xəbərlər", 1999, № 1, səh.38–42
Vəfatı
İsmayıl Sadıqov 29 dekabr 2008-ci ildə Bakı şəhərində vəfat edib.
Təltif və mükafatları
- "1941–1945-ci illərdə Böyük Vətən müharibəsi rəşadətli əməyinə görə" medalı (1947);
- Azərbaycan SSR "Bilik" Cəmiyyətinin Fəxri Fərmanı (1968);
- "V. İ. Leninin 100 illiyinə" həsr olunmuş yubiley medalı (1970);
- Az. EA-nın RH "1973-cü il sosializm yarısında qələbə" nişanı (1973);
- Ümumittifaq "Bilik" Cəmiyyətinin Fəxri Fərmanları (1976, 1979, 1981, 1982);
- "1977-ci il sosializm yarışında qələbə" nişanı (1977);
- Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı Elmi-Texniki Cəmiyyətinin Fəxri Fərmanı (1980);
- "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsinin 40 illiyi" medalı (1985);
- "Əmək veteranı" medalı (1989);
- İ. Sadıqov 1991-ci ildə respublikanın bir qrup parazitoloq alimləri ilə birlikdə "Azərbaycanda kənd təsərrüfatı heyvanları, quş və balıqlarının başlıca parazitar xəstəliklərinə qarşı profilaktikanın elmi əsasları"nı işləyib təsərrüfatlara tətbiqinə görə Azərbaycan Respublikası Dövlət mükafatı laureatı layiq görülüb.
- AMEA-nın Fəxri Fərmanı (1998);
- AMEA-nın və AMEA-nın Azad Həmkarlar Təşkilatının Fəxri Fərmanı (2003);
İstinadlar
- "Sadiqov İsmayıl Ələkbər oğlu" (Azərbaycan). science.gov.az. 21.09.2021 tarixində .
- "İsmayıl Sadıqov". nkpi.az. 2016-01-16. 2024-01-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-01-19.
- "İsmayıl Ələkbər oğlu Sadıqov" (PDF). preslib.az. 2024-01-22 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 22-01-2024.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ismayil Elekber oglu Sadiqov 15 yanvar 1928 Gedebey 29 dekabr 2008 Baki ekoloq alim biologiya elmleri doktoru 1974 professor 1989 AMEA nin muxbir uzvu 2001 Ismayil SadiqovIsmayil Elekber oglu SadiqovDogum tarixi 15 yanvar 1928Dogum yeri Gedebey Azerbaycan SSRVefat tarixi 29 dekabr 2008 80 yasinda Vefat yeri Baki AzerbaycanVetendasligi SSRI AzerbaycanMilliyyeti azerbaycanliAtasi Elekber SadiqovElm sahesi biologiyaElmi derecesi biologiya elmleri doktoru 1974 Elmi adi professor 1989 Tehsili Moskva Baytarliq AkademiyasiUzvluyu AMEA 2001 HaqqindaIsmayil Sadiqov 15 yanvar 1928 ci ilde Gedebey rayonunun Soyuqbulaq kendinde anadan olub 1945 ci ilde Azerbaycan Dovlet Aqrar Universitetinin Baytarliq fakultesine daxil olub sonra tehsilini Moskva Zoobaytarliq Institutunda ve Moskva Baytarliq Akademiyasinda davam etdirib ve orani 1950 ci ilde bitirib Emek fealiyyetiIsmayil Sadiqov 1950 1974 cu illerde Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasinin Zoologiya Institutunun Parazitologiya sobesinde kicik ve boyuk elmi isci olub daha sonra 1974 2008 ci illerde Helmintologiya laboratoriyasina rehberlik edib Akademik fealiyyetiIsmayil Sadiqov Moskvada K I Skryabin adina Umumiittifaq Helmintologiya Institutunun emkedasi professor A M Petrovun rehberliyi altinda 1956 ci ilde Azerbaycanda xezderili vehsi heyvanlarin helmint faunasi movzusunda dissertasiya mudafie ederek biologiya uzre felsefe doktoru 1974 cu ilde ise akademik S M Esedovun rehberliyi altinda Azerbaycanda xezderili senaye heyvanlarinin helmintleri movzusunda dissertasiya mudafie ederek bilologiya elmleri doktoru elmi adini alib 1989 cu ilde Helmintologiya ixtisasi uzre professor elmi adina layiq gorulen Ismayil Sadiqov 2001 ci ilde Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasinin muxbir uzvu secilib Ismayil Sadiqov vehsi heyvanlarin helmint faunasini oyrenen alimdir O helmintoz toredicilerinden insan ucun xerceng xesteliyi kimi tehlukeli olan trixinella exinokokk ve yumru qurdlarin tebii ocaqlarini askar edib Habele Ismayil Sadiqov bele ocaqlarin legv edilmesi yollarini mueyyen etmis ve askar edilmis helmintleri tehlil edereken parazitle sahib orqanizm arasinda filogenetik bagliliq prinsipini ireli surmusdur Alim terefinden mueyyen edilib ki Azerbaycanda vehsi memelilerde askar edilen 76 nov helmint insan ve heyvanlarin helmintleri ile umumilik teskil edir O hemin helmintlerden 38 novun epidemioloji ve epizootoloji 34 novun ise epizootoloji rolu oldugunu subut edib Ilk defe olaraq Azerbaycanin ev ve vehsi xezderili heyvanlarin yarasalarin cucuyeyen ve diger xirda memelilerin muxtelif zonalarda onlarin helmintfaunasi ve bioekoloji xususiyyetleri tedqiq edilib Onlarda 173 nov helmint askar edilib 10 novu elm ucun yenidir ve dunya edebiyyatlarinda oz eksini tapib 104 novu Azerbaycan faunasi ucun yeni qeyd edilib Azerbaycan heyvanlarinda parazitlik eden 71 novun insan ve ev heyvanlari ucun tebii ocaqligi askar edilib Ev heyvanlarinin baslica helmintozlarinin zonalar uzre yayilmasi ve onlara qarsi mubarize tedbirleri hazirlanib Ilk defe olaraq geohelmintlerin surfelerinin suni yolla alinmasi islenmesi ve nematodlara oldurucu ve fikseedici madde tapilib Azerbaycanda xezderili heyvanlarin helmintleri 1962 Azerbaycanin senaye ehemiyyetli heyvanlarinin helmintleri 1981 ve Zaqafqaziyada xirda memelilerin parazit qurdlar faunasi 1989 monoqrafiyalarinda alimin tedqiqat islerinin neticeleri oz eksini tapib Ismayil Sadiqovun capdan cixmis elmi eserlerin umumi sayi 193 xaricde cixmis elmi eserlerin umumi sayi 56 muelliflik sehadetnamelerinin ve patentlerin sayi 3 dur Ismayil Sadiqovun rehberliyi altinda 8 elmler namizedi ve 1 elmler doktoru dissertasiyasi mudafie edilib Esas elmi eserlerin adlari Azerbaycanda xezderili heyvanlarin helmint faunasi az Baki seheri Az EA nesriyyati 1962 173 seh Azerbaycanda senaye heyvanlarinin helmintleri rus dilinde Baki seh Elm nesr 1981 167 seh Zaqafqaziyanin xirda memelilerin parazit helmintleri Tiflis seheri 1989 Metsnizeba nesriyyyati Kurasvili B E Matsabaridze G V Rodonaya T E Sirvan dovlet qorugunda ceyranda Casella subqutturosa neheng fassiolanin F giganti ca Cobbold 1989 tapilmasi AEA Xeberler biol ser 1 2 1991 seh 3 6 az dilinde Insan ve ev heyvanlarinin baslica helmintozlarinin tebii ocagina dair AEA Xeberler 1999 1 seh 38 42VefatiIsmayil Sadiqov 29 dekabr 2008 ci ilde Baki seherinde vefat edib Teltif ve mukafatlari 1941 1945 ci illerde Boyuk Veten muharibesi resadetli emeyine gore medali 1947 Azerbaycan SSR Bilik Cemiyyetinin Fexri Fermani 1968 V I Leninin 100 illiyine hesr olunmus yubiley medali 1970 Az EA nin RH 1973 cu il sosializm yarisinda qelebe nisani 1973 Umumittifaq Bilik Cemiyyetinin Fexri Fermanlari 1976 1979 1981 1982 1977 ci il sosializm yarisinda qelebe nisani 1977 Azerbaycan Kend Teserrufati Elmi Texniki Cemiyyetinin Fexri Fermani 1980 1941 1945 ci iller Boyuk Veten muharibesinin 40 illiyi medali 1985 Emek veterani medali 1989 I Sadiqov 1991 ci ilde respublikanin bir qrup parazitoloq alimleri ile birlikde Azerbaycanda kend teserrufati heyvanlari qus ve baliqlarinin baslica parazitar xesteliklerine qarsi profilaktikanin elmi esaslari ni isleyib teserrufatlara tetbiqine gore Azerbaycan Respublikasi Dovlet mukafati laureati layiq gorulub AMEA nin Fexri Fermani 1998 AMEA nin ve AMEA nin Azad Hemkarlar Teskilatinin Fexri Fermani 2003 Istinadlar Sadiqov Ismayil Elekber oglu Azerbaycan science gov az 21 09 2021 tarixinde Ismayil Sadiqov nkpi az 2016 01 16 2024 01 19 tarixinde Istifade tarixi 2024 01 19 Ismayil Elekber oglu Sadiqov PDF preslib az 2024 01 22 tarixinde PDF Istifade tarixi 22 01 2024