Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
"Azəraeronaviqasiya" Hava Hərəkəti İdarəsi (və ya qısaca AZANS) — Azərbaycan Respublikasının hava məkanında uçuşların təhlükəsizliyinin, hava hərəkətinin əlaqələndirilməsi və xidmət funksiyasını yerinə yetirir. "Azərbaycan Hava Yolları" Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin "Azəraeronaviqasiya" Hava Hərəkəti İdarəsinin Hava Hərəkətinin İdarəedilməsi Baş Mərkəzinin yeni binası Heydər Əliyev adına Beynəlxalq Hava Limanında yerləşir. Baş Mərkəzin yeni binası rəsmi olaraq 2013-cü ildə açılmışdır. Açılışda Prezident İlham Əliyev şəxsən iştirak etmişdir.
| Azəraeronaviqasiya | |
|---|---|
| Ümumi məlumatlar | |
| Sənaye | aviasiya |
| Təsis tarixi | 1 aprel 1996 |
| Baş qərargahın yeri | Bakı |
| asec.az | |
"Azəraeronaviqasiya" Hava Hərəkəti İdarəsinin tarixi
1996-cı il aprelin 1-də Dövlət Konserninin müdiriyyətinin qərarı ilə, ICAO və Avropa İnkişaf Bankının himayəsi altında, "Azərbaycan Hava Yolları" Dövlət Konserninin struktur bölmələri arasında ilk olaraq hüquqi müstəqillik statusu əldə etmiş "Azəraeronaviqasiya" (AZANS) aeronaviqasiya xidməti müəssisəsi yaradılmışdır. Yeni müəssisənin başlıca vəzifəsi, Azərbaycan Respublikasının hava məkanında uçuşların təhlükəsizliyinin təmin edilməsi olmuş və eyni zamanda, ona hava hərəkətinin əlaqələndirilməsi və xidmət funksiyası da həvalə edilmişdir.
Müəssisənin fəaliyyətinin əsas məqsədləri aşağıdakılardır:
beynəlxalq standartlar əsasında yüksək keyfiyyətli aeronaviqasiya xidmətinin təmin edilməsi; yeni beynəlxalq standartların və tövsiyələrin çevik tətbiqi, texniki sistemlərin və informasiya təminatının inkişafı və müasirləşdirilməsi; səriştəli və ixtisaslı heyətin öyrədilməsi və hazırlanması; etibarlı və yüksək keyfiyyətli aeronaviqasiya və meteorologiya məlumatlarının təqdim edilməsi.
Yeni təşkilatın qarşısında qoyulmuş başlıca məqsədlərdən biri ICAO CNS|ATM konsepsiyasının tələblərinə uyğun olaraq, texniki və texnoloji baxımdan yenidən tam təchizetmə məsələsindən ibarətdir. "Azəraeronaviqasiya" müəssisəsi yaradıldığı ilk gündən etibarən uçuşların aeronaviqasiya təminatının milli sisteminin qurulması ilə bağlı mürəkkəb vəzifələrin həll edilməsi üçün intensiv işə başlanmışdır. Buna, həmçinin dövlət başçısı, Azərbaycanın ümummilli lideri Heydər Əliyevin həyata keçirdiyi məqsədyönlü siyasətin də böyük töhfəsi olmuşdur.
Bütün regional layihələrdə fəal iştirak, müasir naviqasiya avadanlığının, müasir texnologiyaların, ICAO tərəfindən tövsiyə edilən prosedurların və praktikanın tətbiqi və əlbəttə ki, yüksək ixtisaslı mütəxəssislərin hazırlanması dünya aviaşirkətləri üçün Bakının iqtisadi cəhətdən cəlbediciliyini nəzərə çarpacaq dərəcədə yüksəltmiş və hərəkət intensivliyinin müntəzəm artımını təmin etmişdir. Ölkədə aviasiyanın inkişafında ən müsbət məqamlardan biri Bakı aeroportunda Heydər Əliyevin adını daşıyan yeni beynəlxalq aerovağzal kompleksinin istismara verilməsi olmuşdur.
1996-cı ilin sonunda "AZAL" Dövlət Konserni tərəfindən bağlanmış müqavilə əsasında Bakı şəhərində Hava Hərəkəti İdarəsinin Əsas Mərkəzində müasir avtomatlaşdırılmış sistemin satın alınıb quraşdırılması üçün "Azəraernaviqasiya" müəssisəsi Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankından kredit almışdır. Yeni strukturun qarşısında duran məqsədlərə nail olmaq üçün, həyata keçirilən modernizasiya prosesində hava hərəkətinə xidmət sahəsində standart və prosedurların beynəlxalq harmonizasiyası yolu ilə rabitə, naviqasiya və müşahidə sistemləri ilə təmin edilmiş texnologiyalardan istifadə olunmuşdur.
1997-ci ildən etibarən hava hərəkətinin idarə edilməsinin yeni Baş Mərkəzinin yaradılması üçün işlərə başlanılmışdır. Bu, həmin vaxtdan dünya aviasiya icmasına fəal şəkildə inteqrasiya olunan Azərbaycan mülki aviasiyasının əsas nailiyyətlərindən biri olmuşdur. Ölkənin aeronaviqasiya sisteminin nüvəsinə çevrilmiş Hava Hərəkətinin Avtomatlaşdırılmış İdarəetmə Mərkəzi Beynəlxalq Mülki Aviasiya Təşkilatının CNS/ATM konsepsiyasına uyğun texniki və əməliyyat səviyyələrinin tələbləri nəzərə alınmaqla qurulmuşdur.
2002-ci ildən etibarən radiolokasiya sistemlərinin müasirləşdirilməsi işlərinə başlanmış və Bakıda, Naxçıvanda, Yevlaxda, Gəncədə və daha sonra Lənkəranda və Qəbələdə RSM 970 S və STAR2000 stansiyaları istismara verilmişdir. Görülən işlər nəticəsində respublikanın və qonşu ölkələrin hava məkanının radiolokasiya sahəsilə maksimal örtülməsinə nail olunmuşdur.
Süni örtüklü bütün uçuş-enmə zolaqları mürəkkəb meteoşərtlərdə yerə enmə sistemləri, ILS 420/DME dəqiq keçidli səmt-qlissad mayakları ilə təchiz edilmişdir ki, bu da ICAO-nun II və III kateqoriyası üzrə bütün hava gəmilərinin enib qalxmasına imkan vermişdir. Hava hərəkətini idarəetmə (HHİ) qüllələri, HHİ texniki blokları və RTOPİS, habelə HHİ avtomatlaşdırılmış sistemləri qurulmuşdur. Azərbaycan Respublikasının bütün ərazisində geniş zonalı multilaterasiya və ADS-B sisteminin tətbiqi layihəsinin planlı şəkildə həyata keçirilməsinə başlanmışdır.
Dayanmadan artan hava hərəkəti axınına lazımi səviyyədə və beynəlxalq tələblərə və standartlara uyğun şəkildə xidmət etməyə hazır olmaq üçün "Azəraeronaviqasiya" Hava Hərəkəti İdarəsinin və Hava Hərəkətinin Vahid İdarəetmə Sisteminin Baş Mərkəzinin yeni binasının geniş formatlı layihəsi işlənib hazırlanmış və 2012-ci ildə 65 m hündürlüyündə qülləsi olan kompleksin tikintisinə başlanmışdır. Yeni Mərkəzdə müasir texnologiyalar və gələcək üçün hesablanmış texniki inkişafın nailiyyətləri tətbiq olunacaqdır, məsələn: İspaniyanın "INDRA" şirkətinin istehsalı olan avtomatlaşdırılmış HHİ sistemləri, OLDİ, Searidge video müşahidə sistemləri, AMHS, ADS-B, A-SMGCS və s.
Bu gün Hava Hərəkəti İdarəsi – gündəlik qrafiklə uçan bütün sinfilərə aid 270 hava gəmisi deməkdir. Onların yarıdan çoxu dünyanın aparıcı aviaşirkətlərinin Avropa və Asiya arasında həyata keçirilən tranzit reyslərdə uçur. Şaqulu eşelonlaşdırmada qısaldılmış intervalların uğurlu tətbiqindən sonra hərəkət axını nəzərəçarpacaq dərəcədə çoxalmışdır. On altı il ərzində hava hərəkətinin intensivliyi 200%-dən çox artmışdır.
Bu gün "Azəraeronaviqasiya" Hava Hərəkəti İdarəsi ICAO və EUROCONTROL tərəfindən tövsiyə edilən standartların və praktikanın tətbiqi yolu ilə Avropa aeronaviqasiya sisteminə inteqrasiya olmağa çalışır.
Dünyanın və Avropanın bir çox aviasiya təşkilatlarına üzvlük, hava hərəkətinin Avropa standartlarına uyğun təşkili sahəsində beynəlxalq hüquqi-normativ bazanın tətbiqi, aeronaviqasiya sahəsində aparılan beynəlxalq müşavirələr ölkəmiz tərəfindən Avropa dövlətlərinin nəzərə alacağı milli maraqların həyata keçirilməsinə və ölkəmizin hava hərəkətinin təşkili üzrə ümumavropa proqramının tamhüquqlu iştirakçısı olmasına imkan verəcəkdir.
Azərbaycan aviasiyasının tarixi
20 oktyabr 1910-cu il tarixində Bakı şəhərinin üzərindən ilk təyyarə uçmuşdur. Sergey Utoçkinin idarə etdiyi uşaqsayağı yöndəmsiz və möhkəm olmayan "Farman-4" sistemli fransız biplanı heyrətdən yerində donmuş tamaşaçıların başı üzərində bir neçə dairə vurmuş, sonra isə gurultulu alqışlar altında yerə enmişdi. Azərbaycanın mülki aviasiyası öz inkişafına 1923-cü ildə ilk poçt və sanitar reyslərinin icrası ilə başlayıb. Ondan kənd təsərrüfatında həşəratlarla mübarizə üçün istifadə edilirdi. Həmin dövrdə xüsusi təyinatlı aviasiya, sanitar aviasiyası yaradılır. 20-ci illərdə Xəzər dənizi üzərində uçuşların birində təyyarəçi Teymur Mustafayev dənizin dibindən çıxan qovuqlar və su üzərində yağlı ləkələr görüb. Bu haqda "Azneft" rəhbərliyinə xəbər verilmişdir. Həmin yerə gələn geoloqlar neft sahələri aşkar ediblər. Bununla da Xəzər dənizinin akvatoriyasında neft yataqlarının mənimsənilməsinə başlanılıb və indi dənizdən neft çıxarılması dünyanın aparıcı şirkətləri tərəfindən fəal inkişaf etdirilir. Azərbaycan hava məkanının aviatorların iş yeri olması haqqında, Respublikada mülki aviasiyanın inkişafı haqqında bizim tarixi arayışmız. 1923-cü ilin avqust ayında "Yunkers" təyyarəsində Bakı-Tbilisi-Bakı marşrutu ilə uçuş həyata keçirilmişdi. Mülki Aviasiya Şurası tərəfindən hazırlanan mülki aviasiyanın 3 illik inkişaf proqramı (1924–1926-cı illər) Azərbaycanın mülki aviasiyasının yaradılması və inkişafında mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Həmin plan Respublikanın mülki aviasiyasının planlı şəkildə inkişafını, Bakı-Tbilisi-Bakı; Bakı-Pyatiqorsk-Bakı; Bakı-Hacıqabul-Yevlax-Bakı marşrutları ilə Qafqazda ilk hava traslarının yaradılmasını nəzərdə tuturdu. 1925-ci ildə Azərbaycan və Gürcüstan aviasiyasının birləşməsi baş verib. Bu da iki respublikanın iqtisadi əməkdaşlığına şərait yaradıb. 1925-ci ildə Keşlədə hava limanı tikilib və poçt, yük və sərnişin daşınmaları ilə məşğul olan "Hava stansiyası" yaradılıb. Hava limanları arasında təyyarələrin qalxması və enməsi barədə məlumat mübadiləsi teleqraf vasitəsilə həyata keçirilirdi. 1926-cı ildə -Qroznı-Mahaçqala-Bakı-Yevlax-Tbilisi müntəzəm hava trasları açılıb.
Müharibədən əvvəl Respublikada iqtisadiyyatın və sənayenin inkişafı mülki aviasiyanın inkişafına şərait yaradır (Bakıda (Binə) (1930–1933), Yevlaxda (1932), Hacıqabulda (Şəki) (1933) hava limanlarının inşasına başlanılır). Həmin dövrdə hava traslarının yeni naviqasiya avadanlığı ilə təchizatı da aparılırdı. 1933-cü il iyunun 25-də ilk dəfə olaraq Qafqaz dağlarından keçməklə Moskvaya uçuş həyata keçirilib və bununla da Moskvaya yol 1100 km qısalıb. 1933-cü ildə Bakı hava limanında rabitə kanalları ilə təmin etmək üçün Radioötürücü Mərkəz istismara verilib. Mərkəz hava limanının və HNİ-nin fəaliyyətini təmin edirdi. 1937-ci ildə Bakı-Moskva marşrutu ilə müntəzəm hava xətti açılıb. Onun vasitəsilə hər gün 15 sərnişin aparılırdı, bu da o vaxt üçün böyük nailiyyət idi. Moskvaya müntəzəm reyslərin icrası zamanı Moskva ilə birbaşa teleqraf kanalı açılmışdı və təyyarələrin uçuşu haqqında məlumatlar göndərilirdi. 1938-ci ildə Sərəncamı ilə Bakı hava limanı müstəqil təsərrüfat vahidinə ayrılmışdı. Bu da uçuşların müntəzəmliyinin, təhlükəsizliyinin və qənaətliliyinin artırılmasına imkan yaradıb. Eyni zamanda Bakı-Moskva; Bakı-Xarkov; Bakı-Rostov; Bakı-Qroznı aviasiya trasları şəbəkəsi genişlənib. Mülki aviasiya Azərbaycan xalq təsərrüfatının ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Müharibə illərindən sonra Respublika hava nəqliyyatının dirçəlişi başlanıb. "Lİ-2" təyyarələrində sərnişinlər, poçt, həmçinin xalq təsərrüfatı üçün təcili yüklər daşınıb. Sülh dövrü səmasında ilk traslar Moskva, Aşqabad, Xarkov, respublika daxilində Yevlax, Gəncə (Kirovabad) və Hacıqabula açılmışdı. Moskvaya uçuş Bakı-Mahaçqala-Həştərxan-Stalinqrad (Volqoqrad)-Voronej-Moskva marşrutu ilə keçib. 1954-cü ilə qədər təyyarələrlə rabitə QD () ilə həyata keçirilirdi. 1955-ci ildə ABŞ istehsalı olan ilk UQD () radiostansiyası yaradılıb. 1956-cı ildə onlar sovet istehsalı olan UQD radiostansiyaları ilə əvəz edilib. Bakı hava limanında quraşdırılan ilk lokasiya avadanlığı 1956-cı ildə işə salınan YRS () olub. YRS istismara verildikdən sonra HNİ dispetçeri təyyarənin uzaqlığını və azimutunu, həmçinin onun dövlət mənsubiyyətini müəyyən etmək imkanını əldə edib. 1950-ci ilə qədər Bakı hava limanında təyyarələrin enməsinə nəzarət vizual keçirilirdi. 1950-ci ildən başlayaraq enməyə giriş üçün ötürücü radiostansiyalardan istifadə olunmağa başlayıb. 1955-ci ildə Azərbaycanın hava məkanına yeni çoxyerli İl-14 təyyarəsi qalxıb. Qısa müddət ərzində aviasiya mütəxəssisləri yeni aviasiya texnikasına yiyələniblər. Respublikanın mülki aviasiyasında yeni dövr 1959-cu ildə — yeni İl-18 turbopərli təyyarəsinin Azərbaycana gətirilməsindən başlanıb. Hava traslarında çoxyerli rahat İl-18 təyyərəsinin uçuşlarının başlanması ilə əlaqədar mühəndis-texniki və dispetçer heyətinin ixtisasını tez bir zamanda yenidən qaldırmaq lazım idi. 60-cı illərin əvvəllərində QD diapazonunda rabitə kanallarına əlavə olaraq operativ şəkildəHNİ məntəqələri ilə teleqraf və telefon rabitə kanalları tətbiq olunmağa başlandı. Həmin vaxt, yeni pilotaj və naviqasiya avadanlığı ilə təchiz edilmiş yeni turbopərli texnikanın mənimsənilməsi dövründə, həmçinin uçuşların təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün yüksək ixtisaslı mühəndislərin hazırlanması tələb olunurdu. Yeni nəsil təyyarələrin təhlükəsiz idarəolunması və enməsi üçün Bakı hava limanını yeni lokasiya və naviqasiya vasitələri ilə təchiz etmək lazım idi. Bu məqsədlə 1959-cu ildə dairəvi görünüşlü radiolokator P-20 ("Romaşka") istismara verilib. Bundan əlavə, ilk alətli enmə sistemi (ES-50) də istismara verilib. 60-cı illərdə ilk enmə radiolokatoru yaranır, 1962-ci ildə Bakı hava limanında 335 və 155 kurslu yeni QEZ () istismar edilməyə başlanıb. Yeni QEZ ötürücü radiostansiyası və iki enmə sistemi "ES-75" ilə təchiz edilib. Yeni xəttin təchizi zamanı görünüşlü və enmə radiolokatoru "RSP-5" də istismara verilib. 1964-cü ildə təyyarəsürmə və enmənin yerüstü vasitələrinin inkişafında yeni mərhələ başlanır. Yeni enmə radiolokatoru "PRL-7", aerodrom radiolokatoru "DRL-7" istismara verilir. 1968-ci ildə "PRL-7" daha müasir və dəqiq "RP-2F" (Çexiya istehsalı "TECNA") radiolokatoru ilə əvəz edilir. Onun vasitəsilə HNİ dispetçeri enmə zamanı təyyarəyə daha dəqiq nəzarət edirdi. Azərbaycan mülki aviasiyasında sürətli texniki proqreslə bağlı problem uğurla həll olunmuşdur. 1967-ci ildə Bakı aviatorları İl-14-ü əvəz edən An-24 turbin təyyarələrini uğurla mənimsəyiblər. 70-ci illərdə respublikanın 11 rayonunda, o cümlədən Naxçıvanda, Beyləqanda, Zaqatalada reaktiv təyyarələrinin qəbulu üçün süni örtüklü qalxma-enmə zolağı tikilib. Bakı və Gəncə hava limanları müasir radio və işıq texnikası vasitələri ilə təchiz edlmişdir. Bu da uçuşların təhlükəsizliyinin və müntəzəmliyinin artırılmasına şərait yaradıb. Respublikanın hava traslarına həmin illər yeni , Yak-40 reaktiv laynerləri çıxıb. 1976–1980-ci illərdə Azərbaycanda mülki aviasiyanın yüksək inkişaf templəri nəzərdə tutulurdu. Həmin məqsədlə Tu-154 magistral təyyarəsinin qəbulu üçün Bakı hava limanında qalxma-enmə zolağında yenidənqurma işləri aparılıb. Yeni müasir aerovağzal kompleksini 1984–1988-ci illərdə tikmək planlaşdırılırdı. Lakin kompleksin inşası dayandırılmışdı və yalnız xarici sərmayələrin cəlb edilməsi nəticəsində 1999-cu il oktyabrın 2-də tikinti başa çatıb və aerovoğzal kompleksinin açılışı keçirilib. Binanın 8 mərtəbəsində müəssisəsinin baş ofisi yerləşib.
90-cı illər Azərbaycan mülki aviasiyasının inkişafında möhtəşəm hallar baş verib. 1991-ci ildə Azərbaycan müstəqillik qazandıqda mülki aviasiya yenidən beynəlxalq xarakterli olub. 1992-ci ildə Azərbaycan Beynəlxalq Mülki Aviasiya haqqında qoşulur, ICAO-nun üzvü olur. "", "" təyyarələrinin istismarına başlayır. "Boeing" təyyarələrinin uçuşlarını təmin etmək üçün İCAO standartlarına cavab verən radiolokasiya nəzarəti tələb olunur. Həmin məqsədlə "Azəraeronaviqasiya" müəssisəsi 1996-cı ildə İCAO tələblərinə cavab verən ikinci "Koren AS" radiolokatorunu alıb və istismara verib. Aerodrom zonasına radiolokasiya nəzarətinin təmin edilməsi üçün 1998-ci ilin yanvar ayında "İrtış" istismara verilib. 2004-cü ildə Binə hava limanının adı dəyişdirilərək mərhum prezident Heydər Əliyevin adına adlandırılmışdır.
Heydər Əliyev Beynəlxalq Hava Limanında yeni terminal inşa edilir. Terminalın layihəsi və tikintisi isə mərkəzi ofisi Londonda yerləşən şirkətinə həvalə edib. Yeni terminal ümumi sahəsi isə 53 min kvadrat metr olacaq və ildə 3 milyon sərnişinə xidmət edə biləcək. Eyni zamanda, 8 "hava körpüsü"nə malik terminal "Airbus A380" tipli təyyarələri qəbul edə biləcək. Terminalın estetik görüşünü və konik fasada malik olması sərnişinlərin rahatlığı və uçuşqabağı stresin azaldılması üçün nəzərdə tutulub. Belə ki, terminalın böyük şüşə divarlarında içəri Günəş şüaları asanlıqla daxil olacaq. Terminalda ticarət və istirahət zonaları da olacaq. Terminalın inşasına 2011-ci ildə başlanıb. Tikinti işlərinin 2013-cü ilədək başa çatıdırllacağı planlaşdırılıb.
2012-ci ildə mövcud terminalın döşəməsi və tavanı tamamilə yenilənib. Mövcud terminal beləcə, inşa edilən yeni terminalın arxitekturası ilə döşənib.
Mülki hava donanmasının tərkibinə "Airbus-319", "Airbus-320", "ATR-72" və "ATR-42" avialaynerləri əlavə olundu.
2010-cu il iyulun 22-də "Boeing" və "Azərbaycan Hava Yolları" arasında iki 737 tipli təyyarənin bir 767–300ER (genişlənmiş diapazon) tipli təyyarə və iki 767 tipli təyyarə ilə dəyişdirilməsinə dair saziş imzalandı.
2010-cu il dekabrın 24-də AZAL bütün Rusiya istehsallı təyyarələrin istifadəsindən imtina etdi.
2011-ci ilin yanvar ayında Avropa İqtisadiyyat, Sənaye və Ticarət Palatasının (EEIG) Direktorlar Şurasının yekdil qərarı ilə "Azərbaycan Hava Yolları" QSC-yə Avropa Xidmət Standartı verildi.
2011-ci il iyunun 2-də "Azərbaycan Hava Yolları" iki "Boeing 767–300ERs" tipli təyyarəsindən birincisini aldı.
2013-cü ilin may ayında "Azərbaycan Hava Yolları" iki "Airbus А-340" təyyarəsindən birincisini aldı.
2014-cü il 23 və 24 dekabr tarixlərində "Azərbaycan Hava Yolları" iki "Boeing 787 Dreamliner" təyyarəsini aldı.
2016-cı il 27 mart tarixində "Azərbaycan Hava Yolları" aviaşirkəti aşağı büdcəli "AZALJET" brendini yaratdı.
2016-cı il 14 dekabr tarixində "Azərbaycan Hava Yolları" aviaşirkəti aşağı büdcəli "" brendini yaratdı.
2017-ci il mart ayında Skytrax Heydər Əliyev Beynəlxalq Aeroportunu Rusiya və MDB ölkələrinin bütün hava limanları arasında ən yaxşısı adlandırıb.
2017-ci il sentyabr ayında AZAL QSC-nin tərkibinə daxil olan loukoster "Buta Airways" uçuşları həyata keçirməyə başlayıb.
2018-ci il iyun ayından Heydər Əliyev Beynəlxalq Aeroportunda "Azəraeronaviqasiya" HHİ-nin nəzdində Azərbaycan Hava Məkanına Nəzarət və Səmərəlilik Mərkəzinin (ASEC) rəsmi açılışı olub.
2021-ci ilin oktyabr ayında Füzuli Beynəlxalq Hava Limanının açılışı baş tutub.
2022-ci ilin oktyabr ayında Zəngilan Beynəlxalq Hava Limanının açılışı baş tutub.
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- Heydər Əliyev Beynəlxalq Hava Limanında yeni terminal tikiləcək [ölü keçid]
- . 2012-07-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-01-19.
- "Arxivlənmiş surət". 2017-07-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-01-19.
- http://far.az/38205-daha-iki-airbus-a340-teyyaresi-azerbaycana-getirildi.html[ölü keçid]
- . 2016-03-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-01-19.
Xarici keçidlər
- Rəsmi sayti (ing.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Azeraeronaviqasiya Hava Hereketi Idaresi ve ya qisaca AZANS Azerbaycan Respublikasinin hava mekaninda ucuslarin tehlukesizliyinin hava hereketinin elaqelendirilmesi ve xidmet funksiyasini yerine yetirir Azerbaycan Hava Yollari Qapali Sehmdar Cemiyyetinin Azeraeronaviqasiya Hava Hereketi Idaresinin Hava Hereketinin Idareedilmesi Bas Merkezinin yeni binasi Heyder Eliyev adina Beynelxalq Hava Limaninda yerlesir Bas Merkezin yeni binasi resmi olaraq 2013 cu ilde acilmisdir Acilisda Prezident Ilham Eliyev sexsen istirak etmisdir AzeraeronaviqasiyaUmumi melumatlarSenaye aviasiyaTesis tarixi 1 aprel 1996Bas qerargahin yeri Bakiasec az Azeraeronaviqasiya Hava Hereketi Idaresinin tarixi1996 ci il aprelin 1 de Dovlet Konserninin mudiriyyetinin qerari ile ICAO ve Avropa Inkisaf Bankinin himayesi altinda Azerbaycan Hava Yollari Dovlet Konserninin struktur bolmeleri arasinda ilk olaraq huquqi musteqillik statusu elde etmis Azeraeronaviqasiya AZANS aeronaviqasiya xidmeti muessisesi yaradilmisdir Yeni muessisenin baslica vezifesi Azerbaycan Respublikasinin hava mekaninda ucuslarin tehlukesizliyinin temin edilmesi olmus ve eyni zamanda ona hava hereketinin elaqelendirilmesi ve xidmet funksiyasi da hevale edilmisdir Muessisenin fealiyyetinin esas meqsedleri asagidakilardir beynelxalq standartlar esasinda yuksek keyfiyyetli aeronaviqasiya xidmetinin temin edilmesi yeni beynelxalq standartlarin ve tovsiyelerin cevik tetbiqi texniki sistemlerin ve informasiya teminatinin inkisafi ve muasirlesdirilmesi seristeli ve ixtisasli heyetin oyredilmesi ve hazirlanmasi etibarli ve yuksek keyfiyyetli aeronaviqasiya ve meteorologiya melumatlarinin teqdim edilmesi Yeni teskilatin qarsisinda qoyulmus baslica meqsedlerden biri ICAO CNS ATM konsepsiyasinin teleblerine uygun olaraq texniki ve texnoloji baximdan yeniden tam techizetme meselesinden ibaretdir Azeraeronaviqasiya muessisesi yaradildigi ilk gunden etibaren ucuslarin aeronaviqasiya teminatinin milli sisteminin qurulmasi ile bagli murekkeb vezifelerin hell edilmesi ucun intensiv ise baslanmisdir Buna hemcinin dovlet bascisi Azerbaycanin umummilli lideri Heyder Eliyevin heyata kecirdiyi meqsedyonlu siyasetin de boyuk tohfesi olmusdur Butun regional layihelerde feal istirak muasir naviqasiya avadanliginin muasir texnologiyalarin ICAO terefinden tovsiye edilen prosedurlarin ve praktikanin tetbiqi ve elbette ki yuksek ixtisasli mutexessislerin hazirlanmasi dunya aviasirketleri ucun Bakinin iqtisadi cehetden celbediciliyini nezere carpacaq derecede yukseltmis ve hereket intensivliyinin muntezem artimini temin etmisdir Olkede aviasiyanin inkisafinda en musbet meqamlardan biri Baki aeroportunda Heyder Eliyevin adini dasiyan yeni beynelxalq aerovagzal kompleksinin istismara verilmesi olmusdur 1996 ci ilin sonunda AZAL Dovlet Konserni terefinden baglanmis muqavile esasinda Baki seherinde Hava Hereketi Idaresinin Esas Merkezinde muasir avtomatlasdirilmis sistemin satin alinib qurasdirilmasi ucun Azeraernaviqasiya muessisesi Avropa Yenidenqurma ve Inkisaf Bankindan kredit almisdir Yeni strukturun qarsisinda duran meqsedlere nail olmaq ucun heyata kecirilen modernizasiya prosesinde hava hereketine xidmet sahesinde standart ve prosedurlarin beynelxalq harmonizasiyasi yolu ile rabite naviqasiya ve musahide sistemleri ile temin edilmis texnologiyalardan istifade olunmusdur 1997 ci ilden etibaren hava hereketinin idare edilmesinin yeni Bas Merkezinin yaradilmasi ucun islere baslanilmisdir Bu hemin vaxtdan dunya aviasiya icmasina feal sekilde inteqrasiya olunan Azerbaycan mulki aviasiyasinin esas nailiyyetlerinden biri olmusdur Olkenin aeronaviqasiya sisteminin nuvesine cevrilmis Hava Hereketinin Avtomatlasdirilmis Idareetme Merkezi Beynelxalq Mulki Aviasiya Teskilatinin CNS ATM konsepsiyasina uygun texniki ve emeliyyat seviyyelerinin telebleri nezere alinmaqla qurulmusdur 2002 ci ilden etibaren radiolokasiya sistemlerinin muasirlesdirilmesi islerine baslanmis ve Bakida Naxcivanda Yevlaxda Gencede ve daha sonra Lenkeranda ve Qebelede RSM 970 S ve STAR2000 stansiyalari istismara verilmisdir Gorulen isler neticesinde respublikanin ve qonsu olkelerin hava mekaninin radiolokasiya sahesile maksimal ortulmesine nail olunmusdur Suni ortuklu butun ucus enme zolaqlari murekkeb meteosertlerde yere enme sistemleri ILS 420 DME deqiq kecidli semt qlissad mayaklari ile techiz edilmisdir ki bu da ICAO nun II ve III kateqoriyasi uzre butun hava gemilerinin enib qalxmasina imkan vermisdir Hava hereketini idareetme HHI qulleleri HHI texniki bloklari ve RTOPIS habele HHI avtomatlasdirilmis sistemleri qurulmusdur Azerbaycan Respublikasinin butun erazisinde genis zonali multilaterasiya ve ADS B sisteminin tetbiqi layihesinin planli sekilde heyata kecirilmesine baslanmisdir Dayanmadan artan hava hereketi axinina lazimi seviyyede ve beynelxalq teleblere ve standartlara uygun sekilde xidmet etmeye hazir olmaq ucun Azeraeronaviqasiya Hava Hereketi Idaresinin ve Hava Hereketinin Vahid Idareetme Sisteminin Bas Merkezinin yeni binasinin genis formatli layihesi islenib hazirlanmis ve 2012 ci ilde 65 m hundurluyunde qullesi olan kompleksin tikintisine baslanmisdir Yeni Merkezde muasir texnologiyalar ve gelecek ucun hesablanmis texniki inkisafin nailiyyetleri tetbiq olunacaqdir meselen Ispaniyanin INDRA sirketinin istehsali olan avtomatlasdirilmis HHI sistemleri OLDI Searidge video musahide sistemleri AMHS ADS B A SMGCS ve s Bu gun Hava Hereketi Idaresi gundelik qrafikle ucan butun sinfilere aid 270 hava gemisi demekdir Onlarin yaridan coxu dunyanin aparici aviasirketlerinin Avropa ve Asiya arasinda heyata kecirilen tranzit reyslerde ucur Saqulu eselonlasdirmada qisaldilmis intervallarin ugurlu tetbiqinden sonra hereket axini nezerecarpacaq derecede coxalmisdir On alti il erzinde hava hereketinin intensivliyi 200 den cox artmisdir Bu gun Azeraeronaviqasiya Hava Hereketi Idaresi ICAO ve EUROCONTROL terefinden tovsiye edilen standartlarin ve praktikanin tetbiqi yolu ile Avropa aeronaviqasiya sistemine inteqrasiya olmaga calisir Dunyanin ve Avropanin bir cox aviasiya teskilatlarina uzvluk hava hereketinin Avropa standartlarina uygun teskili sahesinde beynelxalq huquqi normativ bazanin tetbiqi aeronaviqasiya sahesinde aparilan beynelxalq musavireler olkemiz terefinden Avropa dovletlerinin nezere alacagi milli maraqlarin heyata kecirilmesine ve olkemizin hava hereketinin teskili uzre umumavropa proqraminin tamhuquqlu istirakcisi olmasina imkan verecekdir Azerbaycan aviasiyasinin tarixi20 oktyabr 1910 cu il tarixinde Baki seherinin uzerinden ilk teyyare ucmusdur Sergey Utockinin idare etdiyi usaqsayagi yondemsiz ve mohkem olmayan Farman 4 sistemli fransiz biplani heyretden yerinde donmus tamasacilarin basi uzerinde bir nece daire vurmus sonra ise gurultulu alqislar altinda yere enmisdi Azerbaycanin mulki aviasiyasi oz inkisafina 1923 cu ilde ilk poct ve sanitar reyslerinin icrasi ile baslayib Ondan kend teserrufatinda heseratlarla mubarize ucun istifade edilirdi Hemin dovrde xususi teyinatli aviasiya sanitar aviasiyasi yaradilir 20 ci illerde Xezer denizi uzerinde ucuslarin birinde teyyareci Teymur Mustafayev denizin dibinden cixan qovuqlar ve su uzerinde yagli lekeler gorub Bu haqda Azneft rehberliyine xeber verilmisdir Hemin yere gelen geoloqlar neft saheleri askar edibler Bununla da Xezer denizinin akvatoriyasinda neft yataqlarinin menimsenilmesine baslanilib ve indi denizden neft cixarilmasi dunyanin aparici sirketleri terefinden feal inkisaf etdirilir Azerbaycan hava mekaninin aviatorlarin is yeri olmasi haqqinda Respublikada mulki aviasiyanin inkisafi haqqinda bizim tarixi arayismiz 1923 cu ilin avqust ayinda Yunkers teyyaresinde Baki Tbilisi Baki marsrutu ile ucus heyata kecirilmisdi Mulki Aviasiya Surasi terefinden hazirlanan mulki aviasiyanin 3 illik inkisaf proqrami 1924 1926 ci iller Azerbaycanin mulki aviasiyasinin yaradilmasi ve inkisafinda muhum ehemiyyet kesb edir Hemin plan Respublikanin mulki aviasiyasinin planli sekilde inkisafini Baki Tbilisi Baki Baki Pyatiqorsk Baki Baki Haciqabul Yevlax Baki marsrutlari ile Qafqazda ilk hava traslarinin yaradilmasini nezerde tuturdu 1925 ci ilde Azerbaycan ve Gurcustan aviasiyasinin birlesmesi bas verib Bu da iki respublikanin iqtisadi emekdasligina serait yaradib 1925 ci ilde Keslede hava limani tikilib ve poct yuk ve sernisin dasinmalari ile mesgul olan Hava stansiyasi yaradilib Hava limanlari arasinda teyyarelerin qalxmasi ve enmesi barede melumat mubadilesi teleqraf vasitesile heyata kecirilirdi 1926 ci ilde Qrozni Mahacqala Baki Yevlax Tbilisi muntezem hava traslari acilib Heyder Eliyev Beynelxalq Hava Limaninin 1 ci terminali Muharibeden evvel Respublikada iqtisadiyyatin ve senayenin inkisafi mulki aviasiyanin inkisafina serait yaradir Bakida Bine 1930 1933 Yevlaxda 1932 Haciqabulda Seki 1933 hava limanlarinin insasina baslanilir Hemin dovrde hava traslarinin yeni naviqasiya avadanligi ile techizati da aparilirdi 1933 cu il iyunun 25 de ilk defe olaraq Qafqaz daglarindan kecmekle Moskvaya ucus heyata kecirilib ve bununla da Moskvaya yol 1100 km qisalib 1933 cu ilde Baki hava limaninda rabite kanallari ile temin etmek ucun Radiooturucu Merkez istismara verilib Merkez hava limaninin ve HNI nin fealiyyetini temin edirdi 1937 ci ilde Baki Moskva marsrutu ile muntezem hava xetti acilib Onun vasitesile her gun 15 sernisin aparilirdi bu da o vaxt ucun boyuk nailiyyet idi Moskvaya muntezem reyslerin icrasi zamani Moskva ile birbasa teleqraf kanali acilmisdi ve teyyarelerin ucusu haqqinda melumatlar gonderilirdi 1938 ci ilde Serencami ile Baki hava limani musteqil teserrufat vahidine ayrilmisdi Bu da ucuslarin muntezemliyinin tehlukesizliyinin ve qenaetliliyinin artirilmasina imkan yaradib Eyni zamanda Baki Moskva Baki Xarkov Baki Rostov Baki Qrozni aviasiya traslari sebekesi genislenib Mulki aviasiya Azerbaycan xalq teserrufatinin ayrilmaz hissesine cevrilib Muharibe illerinden sonra Respublika hava neqliyyatinin dircelisi baslanib LI 2 teyyarelerinde sernisinler poct hemcinin xalq teserrufati ucun tecili yukler dasinib Sulh dovru semasinda ilk traslar Moskva Asqabad Xarkov respublika daxilinde Yevlax Gence Kirovabad ve Haciqabula acilmisdi Moskvaya ucus Baki Mahacqala Hesterxan Stalinqrad Volqoqrad Voronej Moskva marsrutu ile kecib 1954 cu ile qeder teyyarelerle rabite QD ile heyata kecirilirdi 1955 ci ilde ABS istehsali olan ilk UQD radiostansiyasi yaradilib 1956 ci ilde onlar sovet istehsali olan UQD radiostansiyalari ile evez edilib Baki hava limaninda qurasdirilan ilk lokasiya avadanligi 1956 ci ilde ise salinan YRS olub YRS istismara verildikden sonra HNI dispetceri teyyarenin uzaqligini ve azimutunu hemcinin onun dovlet mensubiyyetini mueyyen etmek imkanini elde edib 1950 ci ile qeder Baki hava limaninda teyyarelerin enmesine nezaret vizual kecirilirdi 1950 ci ilden baslayaraq enmeye giris ucun oturucu radiostansiyalardan istifade olunmaga baslayib 1955 ci ilde Azerbaycanin hava mekanina yeni coxyerli Il 14 teyyaresi qalxib Qisa muddet erzinde aviasiya mutexessisleri yeni aviasiya texnikasina yiyelenibler Respublikanin mulki aviasiyasinda yeni dovr 1959 cu ilde yeni Il 18 turboperli teyyaresinin Azerbaycana getirilmesinden baslanib Hava traslarinda coxyerli rahat Il 18 teyyeresinin ucuslarinin baslanmasi ile elaqedar muhendis texniki ve dispetcer heyetinin ixtisasini tez bir zamanda yeniden qaldirmaq lazim idi 60 ci illerin evvellerinde QD diapazonunda rabite kanallarina elave olaraq operativ sekildeHNI menteqeleri ile teleqraf ve telefon rabite kanallari tetbiq olunmaga baslandi Hemin vaxt yeni pilotaj ve naviqasiya avadanligi ile techiz edilmis yeni turboperli texnikanin menimsenilmesi dovrunde hemcinin ucuslarin tehlukesizliyinin temin edilmesi ucun yuksek ixtisasli muhendislerin hazirlanmasi teleb olunurdu Yeni nesil teyyarelerin tehlukesiz idareolunmasi ve enmesi ucun Baki hava limanini yeni lokasiya ve naviqasiya vasiteleri ile techiz etmek lazim idi Bu meqsedle 1959 cu ilde dairevi gorunuslu radiolokator P 20 Romaska istismara verilib Bundan elave ilk aletli enme sistemi ES 50 de istismara verilib 60 ci illerde ilk enme radiolokatoru yaranir 1962 ci ilde Baki hava limaninda 335 ve 155 kurslu yeni QEZ istismar edilmeye baslanib Yeni QEZ oturucu radiostansiyasi ve iki enme sistemi ES 75 ile techiz edilib Yeni xettin techizi zamani gorunuslu ve enme radiolokatoru RSP 5 de istismara verilib 1964 cu ilde teyyaresurme ve enmenin yerustu vasitelerinin inkisafinda yeni merhele baslanir Yeni enme radiolokatoru PRL 7 aerodrom radiolokatoru DRL 7 istismara verilir 1968 ci ilde PRL 7 daha muasir ve deqiq RP 2F Cexiya istehsali TECNA radiolokatoru ile evez edilir Onun vasitesile HNI dispetceri enme zamani teyyareye daha deqiq nezaret edirdi Azerbaycan mulki aviasiyasinda suretli texniki proqresle bagli problem ugurla hell olunmusdur 1967 ci ilde Baki aviatorlari Il 14 u evez eden An 24 turbin teyyarelerini ugurla menimseyibler 70 ci illerde respublikanin 11 rayonunda o cumleden Naxcivanda Beyleqanda Zaqatalada reaktiv teyyarelerinin qebulu ucun suni ortuklu qalxma enme zolagi tikilib Baki ve Gence hava limanlari muasir radio ve isiq texnikasi vasiteleri ile techiz edlmisdir Bu da ucuslarin tehlukesizliyinin ve muntezemliyinin artirilmasina serait yaradib Respublikanin hava traslarina hemin iller yeni Yak 40 reaktiv laynerleri cixib 1976 1980 ci illerde Azerbaycanda mulki aviasiyanin yuksek inkisaf templeri nezerde tutulurdu Hemin meqsedle Tu 154 magistral teyyaresinin qebulu ucun Baki hava limaninda qalxma enme zolaginda yenidenqurma isleri aparilib Yeni muasir aerovagzal kompleksini 1984 1988 ci illerde tikmek planlasdirilirdi Lakin kompleksin insasi dayandirilmisdi ve yalniz xarici sermayelerin celb edilmesi neticesinde 1999 cu il oktyabrin 2 de tikinti basa catib ve aerovogzal kompleksinin acilisi kecirilib Binanin 8 mertebesinde Azeraeronaviqasiya muessisesinin bas ofisi yerlesib 90 ci iller Azerbaycan mulki aviasiyasinin inkisafinda mohtesem hallar bas verib 1991 ci ilde Azerbaycan musteqillik qazandiqda mulki aviasiya yeniden beynelxalq xarakterli olub 1992 ci ilde Azerbaycan Beynelxalq Mulki Aviasiya haqqinda qosulur ICAO nun uzvu olur teyyarelerinin istismarina baslayir Boeing teyyarelerinin ucuslarini temin etmek ucun ICAO standartlarina cavab veren radiolokasiya nezareti teleb olunur Hemin meqsedle Azeraeronaviqasiya muessisesi 1996 ci ilde ICAO teleblerine cavab veren ikinci Koren AS radiolokatorunu alib ve istismara verib Aerodrom zonasina radiolokasiya nezaretinin temin edilmesi ucun 1998 ci ilin yanvar ayinda Irtis istismara verilib 2004 cu ilde Bine hava limaninin adi deyisdirilerek merhum prezident Heyder Eliyevin adina adlandirilmisdir Azerbaycan Hava Yollarina mexsus teyyareler Heyder Eliyev Beynelxalq Hava Limaninda Heyder Eliyev Beynelxalq Hava Limaninda yeni terminal insa edilir Terminalin layihesi ve tikintisi ise merkezi ofisi Londonda yerlesen sirketine hevale edib Yeni terminal umumi sahesi ise 53 min kvadrat metr olacaq ve ilde 3 milyon sernisine xidmet ede bilecek Eyni zamanda 8 hava korpusu ne malik terminal Airbus A380 tipli teyyareleri qebul ede bilecek Terminalin estetik gorusunu ve konik fasada malik olmasi sernisinlerin rahatligi ve ucusqabagi stresin azaldilmasi ucun nezerde tutulub Bele ki terminalin boyuk suse divarlarinda iceri Gunes sualari asanliqla daxil olacaq Terminalda ticaret ve istirahet zonalari da olacaq Terminalin insasina 2011 ci ilde baslanib Tikinti islerinin 2013 cu iledek basa catidirllacagi planlasdirilib 2012 ci ilde movcud terminalin dosemesi ve tavani tamamile yenilenib Movcud terminal belece insa edilen yeni terminalin arxitekturasi ile dosenib Azerbaycan Hava Yollari Boeing 787 Londonun Heathrow hava limaninda Mulki hava donanmasinin terkibine Airbus 319 Airbus 320 ATR 72 ve ATR 42 avialaynerleri elave olundu 2010 cu il iyulun 22 de Boeing ve Azerbaycan Hava Yollari arasinda iki 737 tipli teyyarenin bir 767 300ER genislenmis diapazon tipli teyyare ve iki 767 tipli teyyare ile deyisdirilmesine dair sazis imzalandi 2010 cu il dekabrin 24 de AZAL butun Rusiya istehsalli teyyarelerin istifadesinden imtina etdi 2011 ci ilin yanvar ayinda Avropa Iqtisadiyyat Senaye ve Ticaret Palatasinin EEIG Direktorlar Surasinin yekdil qerari ile Azerbaycan Hava Yollari QSC ye Avropa Xidmet Standarti verildi 2011 ci il iyunun 2 de Azerbaycan Hava Yollari iki Boeing 767 300ERs tipli teyyaresinden birincisini aldi 2013 cu ilin may ayinda Azerbaycan Hava Yollari iki Airbus A 340 teyyaresinden birincisini aldi 2014 cu il 23 ve 24 dekabr tarixlerinde Azerbaycan Hava Yollari iki Boeing 787 Dreamliner teyyaresini aldi 2016 ci il 27 mart tarixinde Azerbaycan Hava Yollari aviasirketi asagi budceli AZALJET brendini yaratdi 2016 ci il 14 dekabr tarixinde Azerbaycan Hava Yollari aviasirketi asagi budceli brendini yaratdi 2017 ci il mart ayinda Skytrax Heyder Eliyev Beynelxalq Aeroportunu Rusiya ve MDB olkelerinin butun hava limanlari arasinda en yaxsisi adlandirib 2017 ci il sentyabr ayinda AZAL QSC nin terkibine daxil olan loukoster Buta Airways ucuslari heyata kecirmeye baslayib 2018 ci il iyun ayindan Heyder Eliyev Beynelxalq Aeroportunda Azeraeronaviqasiya HHI nin nezdinde Azerbaycan Hava Mekanina Nezaret ve Semerelilik Merkezinin ASEC resmi acilisi olub 2021 ci ilin oktyabr ayinda Fuzuli Beynelxalq Hava Limaninin acilisi bas tutub 2022 ci ilin oktyabr ayinda Zengilan Beynelxalq Hava Limaninin acilisi bas tutub IstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Heyder Eliyev Beynelxalq Hava Limaninda yeni terminal tikilecek olu kecid 2012 07 09 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 01 19 Arxivlenmis suret 2017 07 13 tarixinde Istifade tarixi 2017 01 19 http far az 38205 daha iki airbus a340 teyyaresi azerbaycana getirildi html olu kecid 2016 03 15 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 01 19 Xarici kecidlerResmi sayti ing