Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Jan-Marten Şarko (fr. Jean-Martin Charcot; 1825 — 1893) — fransız həkim-psixiatr, Ziqmund Freydin müəllimi, üzrə mütəxəssis, psixogen təbiəti haqda yeni təlimin yaradıcısı. Öz hipotezlərinin doğruluğunu sübut etmək üçün psixiatriya sahəsində kliniki tədqiqatlarının çoxunu hipnoz vasitəsilə etmişdir. Paris universitetində psixiatriya kafedrasının yaradıcısı olmuşdur. Paris Elmlər Akademiyasının (1883-cü ildən), Fransa Coğrafiya Cəmiyyətinin üzvü olmuşdur.
| Jan-Martin Şarko | |
|---|---|
| fr. Jean-Martin Charcot | |
 | |
| Doğum tarixi | 29 noyabr 1825[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 16 avqust 1893[…](67 yaşında) |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | həkim, psixoloq, psixiatr, boyakar[d] |
| Fəaliyyət illəri | 1840–1893 |
| Üzvlüyü | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Qütb tədqiqatçısı, okeanoqraf atasıdır.
Bioqrafiya
O, 29 noyabr 1825-ci il tarixində Parisdə kasıb kareta ustasının ailəsində anadan olmuşdur. Onun atası 3 oğlundan yalnız Jan-Martinə yaxşı təhsil verə bilmişdir. Onu Kondors liseyinə qoyurlar. 1844-cü ildə o, Paris universitetinin tibb fakültəsinə daxil olur. Dörd ildən sonra o, 1658-ci ildən "qoca, epileptik və xəstə qadınar üçün sığınacaq" sayılan Salpetrier xəstəxanasında intern vəzifəsində çalışır.
1858-ci ildə o, tibb doktoru, 1860-cı ildə nevropatologiya professoru olmuşdur. 1862-ci ildə o, xəstəxanaya baş həkim qismində qayıdır və ona "psixi sayılmayan epileptik və isteriya"nı(o dövrdə isteriya psixi xəstəlik sayılmırdı) tədqiq edən bölmə verilir. 1866-cı ildə Şarko Salpetrierdə daxili, 1870-ci ildən isə sinir xəstəlikləri haqda leksiya oxumağa başlayır. Onun leksiyaları o qədər məşhurlaşır ki, hətta tanınmış həkim və alimlər onun leksiyalarına qulaq asmağa gəlirdilər. 1872-ci ildə o, Paris universitetinin tibb fakültəsində patoloji anatomiya professoru təyin olunur. Şarko sinir xəstəlikləri sahəsində genişmiqyaslı tədqiqatların lazım olmasını başa düşərək Salpetrierdə psixi pozuntulu yeni xəstələri qəbul etməyə başladı. Bunun üçün Salpetrierdə yeni laboratoriyalar və patoloji-anatomik muzey yaradılmışdır. Bu dəyişikliklər nəticəsində ixtisaslaşmış patoloji institut yaradılır. 1882-ci ildə Şarkonun dostlarının və özünün səyləri nəticəsində Salpetrierdə sinir xəstəlikləri üzrə yeni kafedra açılmış və bu kafedraya Şarko öz rəhbərlik etmişdir. 1880-ci ildə onun tərəfindən "Nevrologiyanın arxivi" adlı jurnal yaradılmışdır.
1883-cü ildə Paris Elmlər Akademiyasının üzvü təyin olunur. Bu vaxta qədər o, artıq əcnəbi akademiyaların və elmi cəmiyyətlərin üzvü olmuşdur. 16 avqust 1893-cü il tarixində Şarko Morvanda dünyasını dəyişmişdir. Onun dəfn mərasimi çox sakit şəkildə keçirilmişdir. Buna səbəb hələ sağlığında o, bildirmişdir ki, "onun tabutuna nə bir çələng qoyulsun, nə də danışıq nitqi söylənilməsin".
Elmi-tədqiqat işi
Özünün tədqiqat fəaliyyətinin başlanğıcında Şarko daxili xəstəliklərlə (vərəm,revmatizm, pnevmoniya, böyrək xəstəlikləri) məşğul olurdu. Sonra o beynin quruluşu, orada funksiyaların məhdudlaşması və beynin strukturunu pozan xəstəlikləri öyrənməyə başlamışdır. Şarko patomorfoloji dəlillərdən istifadə edərək, əzələlərin fəaliyyətdən qalması nəticəsində peyda olan poliomielit və bir neçə xəstəlik arasındakı əlaqəni yaratmışdır. 1868-ci ildə o, sklerozun, 1869-cu ildə isə yan amiotrofik sklerozun (Şarko xəstəliyi kimi də tanınır) ilk müfəssəl təsvirini vermişdir. Ş. Buşarla birlikdə beyinə qan axmanın səbəblərini vermişdir.
1870-ci ildən isə Şarko sinir sistemi xəstəlikləri (Parkinson xəstəliyi) ilə maraqlanmağa başlamışdır. O, Salpetrier klinikasında isteriya xəstələri ilə məşğul olan bölməyə rəhbərlik etmişdir. Özünün klinika praktikasında Şarko qadın xəstələrin beyin pozuntusu və bu cür orqanik pozuntuların olmadan iflic, korluq, şiş kimi bədən xəstəliklərindən əziyyət çəkdiyinə diqqət yetirmişdir. O, həmçinin, bu qadınların hipnoza yüksək hissiyatını müşahidə etmişdir. Tibb və psixopatologiya üzrə kütlə leksiyalarında Şarko hipnoz vasitəsilə eksperimentlər keçirərək xəstələrinin bədənin bir hissəsini iflic edirdi. Sonra Şarko onları hipnoz vasitəsilə yenidən əvvəlki sağlam vəziyyətlərinə qaytarırdı. Nəticədə o belə qərara gəlmişdir ki, isteriya vəziyyətində olan insan adi həyatda hipnoz altında olur. Onun fikrincə bu cür insanlar bədənin hansısa bir hissəsinə güclü və yaxud zəif bir zərbədən iflic ola bilərdilər.
Artıq Şarkonun ölümündən sonra 1899-cu ildə onun "Şəfaverici inam" kitabı nəşr olunur. Bu kitabda isteriya simptomlarının sağalmasında inamın həlledici rol oynadığı göstərilmişdir. Bütün bədən xəstəliklərinin müqəddəslər, onların quru cəsədi və ikonaları ilə sağalması da burada qeyd olunmuşdur. O bir dəfə belə söyləmişdir:
"Şəfaverici inamı dini və dünyəvi olmaqla iki hissəyə ayırmaq olmaz, bu eyni fəaliyyət göstərən eyni beyin prosesidir ". Şarko hesab edirdi ki, Assizli Fransisk, Müqəddəs Terezanın özü də "sonradan özlərinin şəfaverəcəkləri xəstəlikdən, daha doğrusu isteriyadan" əziyyət çəkmişdilər.
Şarko öz xəstəxanasında təkcə qadınları deyil, kişiləri də qəbul etməyə müvəffəq olmuşdur. Onun tədqiqatları nəticəsində belə qərara gəlindi ki, isteriya — təkcə qadın xəstəliyi deyil.
Şarkonun başçılıq etdiyi Salpetrierdəki elmi məktəbi ilə yanaşı, Nansidə başçılıq etdiyi məktəb var idi. Bu məktəb də klinikada yaradılmış və həmçinin hipnozun təbiətini və praktikada tətbiqini öyrənirdi. Nansi məktəbinin nümayəndələrinin fikrincə, müxtəlif insanlarda təsirlənmə qabiliyyəti müxtəlif dərəcədədir. Nansi məktəbinin fikrincə, hipnoz təbiətən psixolojidir, lakin Şarko hipnozu orqanik (üzvi) hesab edirdi. Hal-hazırda Nansi məktəbinin bu məsələdə düz olduğu aydınlaşdırılsa da, Şarkonun elmə verdiyi töhfələri unutmaq lazım deyil. Bu iki məktəb arasındakı diskussiyalar hipnotizm fəaliyyətinin öyrənilməsi üçün baza rolunu oynamaqla yanaşı, həm də sinir xəstəliklərinin tədqiqi və müalicəsi üçün real, effektiv vasitə olmuşdur. Onların tədqiqatların ən əsas nəticəsi, psixologiya və fiziologiya arasında sıx münasibətlərin yaranmasına gətirib çıxarması olmuşdur.
Şarko Ziqmund Freydə çox böyük təsir göstərmişdir. 1885-ci ildə Freyd Salpetrierdə təcrübə keçmək üçün Şarkonun yanına gəlir. Onun klinikada olduğu 4 ay, onun gələcək işlərinin istiqamətini müəyyən etdi. Şarko Freydi bacarıqlı tələbə hesab edirdi və ona inanaraq öz işlərini alman dilinə tərcümə etməyə verirdi. Məhz isteriya haqda öz tədqiqatlarında Freyd psixoanalizin ilk eskizlərini verir. O, sonralar J. M. Şarko haqda belə demişdir: " Heç bir insan onun qədər mənə təsir göstərə bilməmişdir…… Mən onun mühazirələrindən elə bil Notr-Damdakı kimi mükəmməllik haqda tam yeni təsəvvürlərlə dolu olan hisslərlə çıxırdım."
Şarkonun Salpetrierdə çalışması nəticəsində xəstəxana dünya əhəmiyyətli tədqiqat institutuna çevrilmişdir. Şarkonun Rişe, P. Jane, A. Bine kimi onun işini davam etdirən şagirdləri olmuşdur.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Jean Martin Charcot // Léonore verilənlər bazası (fr.). ministère de la Culture.
- Jean-Martin Charcot // Who Named It? (ing.).
- RKDartists (nid.).
- Шарко Жан Мартен // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Jan Marten Sarko fr Jean Martin Charcot 1825 1893 fransiz hekim psixiatr Ziqmund Freydin muellimi uzre mutexessis psixogen tebieti haqda yeni telimin yaradicisi Oz hipotezlerinin dogrulugunu subut etmek ucun psixiatriya sahesinde kliniki tedqiqatlarinin coxunu hipnoz vasitesile etmisdir Paris universitetinde psixiatriya kafedrasinin yaradicisi olmusdur Paris Elmler Akademiyasinin 1883 cu ilden Fransa Cografiya Cemiyyetinin uzvu olmusdur Jan Martin Sarkofr Jean Martin CharcotDogum tarixi 29 noyabr 1825 1825 11 29 Dogum yeri Paris Burbon restavrasiyasiVefat tarixi 16 avqust 1893 1893 08 16 67 yasinda Defn yeri Monmartr qebiristanligiFealiyyeti hekim psixoloq psixiatr boyakar d Fealiyyet illeri 1840 1893Uzvluyu Fransa Elmler Akademiyasi 1883 Isvec Kral Elmler Akademiyasi Vikianbarda elaqeli mediafayllar Qutb tedqiqatcisi okeanoqraf atasidir BioqrafiyaO 29 noyabr 1825 ci il tarixinde Parisde kasib kareta ustasinin ailesinde anadan olmusdur Onun atasi 3 oglundan yalniz Jan Martine yaxsi tehsil vere bilmisdir Onu Kondors liseyine qoyurlar 1844 cu ilde o Paris universitetinin tibb fakultesine daxil olur Dord ilden sonra o 1658 ci ilden qoca epileptik ve xeste qadinar ucun siginacaq sayilan Salpetrier xestexanasinda intern vezifesinde calisir 1858 ci ilde o tibb doktoru 1860 ci ilde nevropatologiya professoru olmusdur 1862 ci ilde o xestexanaya bas hekim qisminde qayidir ve ona psixi sayilmayan epileptik ve isteriya ni o dovrde isteriya psixi xestelik sayilmirdi tedqiq eden bolme verilir 1866 ci ilde Sarko Salpetrierde daxili 1870 ci ilden ise sinir xestelikleri haqda leksiya oxumaga baslayir Onun leksiyalari o qeder meshurlasir ki hetta taninmis hekim ve alimler onun leksiyalarina qulaq asmaga gelirdiler 1872 ci ilde o Paris universitetinin tibb fakultesinde patoloji anatomiya professoru teyin olunur Sarko sinir xestelikleri sahesinde genismiqyasli tedqiqatlarin lazim olmasini basa duserek Salpetrierde psixi pozuntulu yeni xesteleri qebul etmeye basladi Bunun ucun Salpetrierde yeni laboratoriyalar ve patoloji anatomik muzey yaradilmisdir Bu deyisiklikler neticesinde ixtisaslasmis patoloji institut yaradilir 1882 ci ilde Sarkonun dostlarinin ve ozunun seyleri neticesinde Salpetrierde sinir xestelikleri uzre yeni kafedra acilmis ve bu kafedraya Sarko oz rehberlik etmisdir 1880 ci ilde onun terefinden Nevrologiyanin arxivi adli jurnal yaradilmisdir 1883 cu ilde Paris Elmler Akademiyasinin uzvu teyin olunur Bu vaxta qeder o artiq ecnebi akademiyalarin ve elmi cemiyyetlerin uzvu olmusdur 16 avqust 1893 cu il tarixinde Sarko Morvanda dunyasini deyismisdir Onun defn merasimi cox sakit sekilde kecirilmisdir Buna sebeb hele sagliginda o bildirmisdir ki onun tabutuna ne bir celeng qoyulsun ne de danisiq nitqi soylenilmesin Elmi tedqiqat isiOzunun tedqiqat fealiyyetinin baslangicinda Sarko daxili xesteliklerle verem revmatizm pnevmoniya boyrek xestelikleri mesgul olurdu Sonra o beynin qurulusu orada funksiyalarin mehdudlasmasi ve beynin strukturunu pozan xestelikleri oyrenmeye baslamisdir Sarko patomorfoloji delillerden istifade ederek ezelelerin fealiyyetden qalmasi neticesinde peyda olan poliomielit ve bir nece xestelik arasindaki elaqeni yaratmisdir 1868 ci ilde o sklerozun 1869 cu ilde ise yan amiotrofik sklerozun Sarko xesteliyi kimi de taninir ilk mufessel tesvirini vermisdir S Busarla birlikde beyine qan axmanin sebeblerini vermisdir 1870 ci ilden ise Sarko sinir sistemi xestelikleri Parkinson xesteliyi ile maraqlanmaga baslamisdir O Salpetrier klinikasinda isteriya xesteleri ile mesgul olan bolmeye rehberlik etmisdir Ozunun klinika praktikasinda Sarko qadin xestelerin beyin pozuntusu ve bu cur orqanik pozuntularin olmadan iflic korluq sis kimi beden xesteliklerinden eziyyet cekdiyine diqqet yetirmisdir O hemcinin bu qadinlarin hipnoza yuksek hissiyatini musahide etmisdir Tibb ve psixopatologiya uzre kutle leksiyalarinda Sarko hipnoz vasitesile eksperimentler kecirerek xestelerinin bedenin bir hissesini iflic edirdi Sonra Sarko onlari hipnoz vasitesile yeniden evvelki saglam veziyyetlerine qaytarirdi Neticede o bele qerara gelmisdir ki isteriya veziyyetinde olan insan adi heyatda hipnoz altinda olur Onun fikrince bu cur insanlar bedenin hansisa bir hissesine guclu ve yaxud zeif bir zerbeden iflic ola bilerdiler Jan Martin Sarko isteriya haqda leksiya oxuyur Qadini Sarkonun sagirdi Jozef Babinski tutmusdur Artiq Sarkonun olumunden sonra 1899 cu ilde onun Sefaverici inam kitabi nesr olunur Bu kitabda isteriya simptomlarinin sagalmasinda inamin helledici rol oynadigi gosterilmisdir Butun beden xesteliklerinin muqeddesler onlarin quru cesedi ve ikonalari ile sagalmasi da burada qeyd olunmusdur O bir defe bele soylemisdir Sefaverici inami dini ve dunyevi olmaqla iki hisseye ayirmaq olmaz bu eyni fealiyyet gosteren eyni beyin prosesidir Sarko hesab edirdi ki Assizli Fransisk Muqeddes Terezanin ozu de sonradan ozlerinin sefaverecekleri xestelikden daha dogrusu isteriyadan eziyyet cekmisdiler Sarko oz xestexanasinda tekce qadinlari deyil kisileri de qebul etmeye muveffeq olmusdur Onun tedqiqatlari neticesinde bele qerara gelindi ki isteriya tekce qadin xesteliyi deyil Sarkonun basciliq etdiyi Salpetrierdeki elmi mektebi ile yanasi Nanside basciliq etdiyi mekteb var idi Bu mekteb de klinikada yaradilmis ve hemcinin hipnozun tebietini ve praktikada tetbiqini oyrenirdi Nansi mektebinin numayendelerinin fikrince muxtelif insanlarda tesirlenme qabiliyyeti muxtelif derecededir Nansi mektebinin fikrince hipnoz tebieten psixolojidir lakin Sarko hipnozu orqanik uzvi hesab edirdi Hal hazirda Nansi mektebinin bu meselede duz oldugu aydinlasdirilsa da Sarkonun elme verdiyi tohfeleri unutmaq lazim deyil Bu iki mekteb arasindaki diskussiyalar hipnotizm fealiyyetinin oyrenilmesi ucun baza rolunu oynamaqla yanasi hem de sinir xesteliklerinin tedqiqi ve mualicesi ucun real effektiv vasite olmusdur Onlarin tedqiqatlarin en esas neticesi psixologiya ve fiziologiya arasinda six munasibetlerin yaranmasina getirib cixarmasi olmusdur Sarko Ziqmund Freyde cox boyuk tesir gostermisdir 1885 ci ilde Freyd Salpetrierde tecrube kecmek ucun Sarkonun yanina gelir Onun klinikada oldugu 4 ay onun gelecek islerinin istiqametini mueyyen etdi Sarko Freydi bacariqli telebe hesab edirdi ve ona inanaraq oz islerini alman diline tercume etmeye verirdi Mehz isteriya haqda oz tedqiqatlarinda Freyd psixoanalizin ilk eskizlerini verir O sonralar J M Sarko haqda bele demisdir Hec bir insan onun qeder mene tesir gostere bilmemisdir Men onun muhazirelerinden ele bil Notr Damdaki kimi mukemmellik haqda tam yeni tesevvurlerle dolu olan hisslerle cixirdim Sarkonun Salpetrierde calismasi neticesinde xestexana dunya ehemiyyetli tedqiqat institutuna cevrilmisdir Sarkonun Rise P Jane A Bine kimi onun isini davam etdiren sagirdleri olmusdur IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Jean Martin Charcot Leonore verilenler bazasi fr ministere de la Culture Jean Martin Charcot Who Named It ing RKDartists nid Sharko Zhan Marten Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969