Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bontoklar, iqorotlar (hərbi mənada - dağlılar) - Filippinin dağ xalqlarından biri..
Bontoklar Luson adasındakı Mərkəzi Kordilyer dağlarında (Dağlıq əyaləti) yaşayırlar. Əsas mərkəzləri Bontok və Saqadadır. Sayları 57,2 min nəfərdir (2005).
Dilləri və dinləri
Filippin dillərinin Mərkəzi Kordilyer qrupunun mərkəzi bontok (dialektləri saqanda, ginaanq, bayyu) və finalliq (şərqi bontok, cənubi bontok; dialektləri Lias, barliq, kadaklan) dillərində danışırlar. Həmçinin ilokano, taqal, kankanay və ingilis dilləri yayılmışdır. Yazıları latın qrafikası əsasındadır. Bontokların əksəriyyəti ənənəvi inanclarını saxlayır, təqribən 8%-i xristiandır.
Tarixi
İspanların 1663-1665-ci illərdə mis və qızıl yataqlarını ələ keçirmək üçün ilk cəhdləri bontokların sərt müqavimətinə rast gəlmişdi. Yalnız XIX əsrin ortalarında ispanlar lepanto şəhərində hərbi qarnizon yerləşdirilməsinə nail oldular. Tədricən bontok şəhərlərində çoxsaylı polietnik əhali məskunlaşdı.
Əsas məşğuliyyətləri
Bontokların əsas məşğuliyyətləri terraslı toxa əkinçiliyidir (suvarma çəltik, şirin kartof-kamote, darı). Onların bir hissəsi heyvandarlıqla da məşğuldur; camış, donuz, inək, toyuq saxlayırlar. Şəkər qamışından və düyüdən spirtli içkilər hazırlayırlar. Qadınlar arasında (sapı əl ilə ağac lifindən əyirirlər; müasir mərkəzləri:Bontok və Samoki), parça boyadılması (göy rəng və həndəsi ornamentlər üstünlük təşkil edir), keramika istehsalı (mərkəzi Samoki yaşayış məskənidir); kişilər arasında bambuk və rotanqdan hörmə, ağac və daş üzərində oyma (düşmən başlarını təsvir edən heykəltaraşlıq başlıqlı dirək-komislər, ev bütləri - tinaqtaqoaların fiqurları; heyvan başlarının heykəltaraşlıq təsviri olan ayin qabları, və sair), musiqi alətlərinin və silahin (döyüş baltaları, nizələr, qalxanlar; müasir mərkəzi Tokukandır) düzəldilməsi yayılmışdır.
Etnoqrafik xüsusiyyətləri
Kişilərin geyimi ağac lifindən, yaxud parçadan hazırlanmış bel sarğısı, çiyinlik və toxunma papaqdan (suklanq), qadınların geyimi qısa, tikilməmiş yubkadan (lufid) ibarət olmuşdur. Nikaha qədər qızlar və oğlanlar qulağın sırğalıq hissəsini xüsusi oynaqlar taxmaqla böyüdürdülər. Düşmən başının ovu ilə bağlı bontoklar bədənlərinə şəkillər döydürürlər (tatuirovka).
Evlər daş, gil, ağac və bambukdan tikilir. Ərazilər icmalarnı (ato) düşmən başlarının saxlandığı, ağsaqqallar şurasının (intuqtikan) toplandığı və nikaha qədər oğlanların yaşadığı kişi məclisləri evi (ato) olan məskən, yaxud məhəllə təşkil edir. (Bontok şəhəri XVII əsrədək atonu birləşdirirdi). Oğlanlar 7 yaşınadək sünnət olunurdu. Qızlar üçün olan evlər (olaq) gənclərin görüş yeri idi. İcma və özəl torpaq mülkiyyəti formaları mürəkkəb idi: dərəcələrə (kadanqyan/kaşanqyan-ali, vad-ay nqaçanna - icmaçılar, pussilava - torpaqsızlar) ənənəvi bölgü hazırda qeyri-ənənəvi üsullarla varlananlar dərəcəsi (dövlət qulluğu, xaricdə iş və s.) - baknanaq (ilokan dilində - varlı) ilə tamamlanmışdır. Kadanqyanların irsi torpaq mülkiyyəti, ayin boyunbağları (akon), sincləri və şərab üçün qədim çini qabları olur. Onların vəzifəsi potlaça (kakao) tipli,yeməklərin paylanması (paopao) ilə sona çatan ictimai bayramların təşkilidir. İcmalararası münasibətlər düşmən başlarının ovu (tumo) və sülh razılaşmaları (peçen) sistemi ilə tənzimlənirdi. Yerlərin (luta), əcdadların (anito) ruhlarının, baş Allah kabunianın (şəxsləndirilmiş səma) və onun oğlu qəhrəman Lumauiqin kultları yayılmışdır. Ayinləri insupok (qadın şamanlar və kahinlər) və inçavatlar (mamaçalar) icra edirlər.
İstinadlar
- Albert Ernest Jenks. The Bontoc Igorot. Kessinger Publishing. 2004. səh. 12. ISBN .[ölü keçid]
- Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). 4-cü cild: Bəzirxana – Brünel (25 000 nüs.). Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. 2013. səh. 295–296. ISBN .
- "IGOROT Ethnic Groups - sagada-igorot.com". 2020-08-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-11-27.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bontoklar iqorotlar herbi menada daglilar Filippinin dag xalqlarindan biri Bontok doyuscu 1908 ci il Bontoklar Luson adasindaki Merkezi Kordilyer daglarinda Dagliq eyaleti yasayirlar Esas merkezleri Bontok ve Saqadadir Saylari 57 2 min neferdir 2005 Dilleri ve dinleriFilippin dillerinin Merkezi Kordilyer qrupunun merkezi bontok dialektleri saqanda ginaanq bayyu ve finalliq serqi bontok cenubi bontok dialektleri Lias barliq kadaklan dillerinde danisirlar Hemcinin ilokano taqal kankanay ve ingilis dilleri yayilmisdir Yazilari latin qrafikasi esasindadir Bontoklarin ekseriyyeti enenevi inanclarini saxlayir teqriben 8 i xristiandir TarixiIspanlarin 1663 1665 ci illerde mis ve qizil yataqlarini ele kecirmek ucun ilk cehdleri bontoklarin sert muqavimetine rast gelmisdi Yalniz XIX esrin ortalarinda ispanlar lepanto seherinde herbi qarnizon yerlesdirilmesine nail oldular Tedricen bontok seherlerinde coxsayli polietnik ehali meskunlasdi Esas mesguliyyetleriBontoklarin esas mesguliyyetleri terrasli toxa ekinciliyidir suvarma celtik sirin kartof kamote dari Onlarin bir hissesi heyvandarliqla da mesguldur camis donuz inek toyuq saxlayirlar Seker qamisindan ve duyuden spirtli ickiler hazirlayirlar Qadinlar arasinda sapi el ile agac lifinden eyirirler muasir merkezleri Bontok ve Samoki parca boyadilmasi goy reng ve hendesi ornamentler ustunluk teskil edir keramika istehsali merkezi Samoki yasayis meskenidir kisiler arasinda bambuk ve rotanqdan horme agac ve das uzerinde oyma dusmen baslarini tesvir eden heykeltarasliq basliqli direk komisler ev butleri tinaqtaqoalarin fiqurlari heyvan baslarinin heykeltarasliq tesviri olan ayin qablari ve sair musiqi aletlerinin ve silahin doyus baltalari nizeler qalxanlar muasir merkezi Tokukandir duzeldilmesi yayilmisdir Etnoqrafik xususiyyetleriKordilyer inzibati regionu Kisilerin geyimi agac lifinden yaxud parcadan hazirlanmis bel sargisi ciyinlik ve toxunma papaqdan suklanq qadinlarin geyimi qisa tikilmemis yubkadan lufid ibaret olmusdur Nikaha qeder qizlar ve oglanlar qulagin sirgaliq hissesini xususi oynaqlar taxmaqla boyudurduler Dusmen basinin ovu ile bagli bontoklar bedenlerine sekiller doydururler tatuirovka Evler das gil agac ve bambukdan tikilir Eraziler icmalarni ato dusmen baslarinin saxlandigi agsaqqallar surasinin intuqtikan toplandigi ve nikaha qeder oglanlarin yasadigi kisi meclisleri evi ato olan mesken yaxud mehelle teskil edir Bontok seheri XVII esredek atonu birlesdirirdi Oglanlar 7 yasinadek sunnet olunurdu Qizlar ucun olan evler olaq genclerin gorus yeri idi Icma ve ozel torpaq mulkiyyeti formalari murekkeb idi derecelere kadanqyan kasanqyan ali vad ay nqacanna icmacilar pussilava torpaqsizlar enenevi bolgu hazirda qeyri enenevi usullarla varlananlar derecesi dovlet qullugu xaricde is ve s baknanaq ilokan dilinde varli ile tamamlanmisdir Kadanqyanlarin irsi torpaq mulkiyyeti ayin boyunbaglari akon sincleri ve serab ucun qedim cini qablari olur Onlarin vezifesi potlaca kakao tipli yemeklerin paylanmasi paopao ile sona catan ictimai bayramlarin teskilidir Icmalararasi munasibetler dusmen baslarinin ovu tumo ve sulh razilasmalari pecen sistemi ile tenzimlenirdi Yerlerin luta ecdadlarin anito ruhlarinin bas Allah kabunianin sexslendirilmis sema ve onun oglu qehreman Lumauiqin kultlari yayilmisdir Ayinleri insupok qadin samanlar ve kahinler ve incavatlar mamacalar icra edirler IstinadlarAlbert Ernest Jenks The Bontoc Igorot Kessinger Publishing 2004 seh 12 ISBN 978 1 4191 5449 2 olu kecid Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde 4 cu cild Bezirxana Brunel 25 000 nus Baki Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi 2013 seh 295 296 ISBN 978 9952 441 03 1 IGOROT Ethnic Groups sagada igorot com 2020 08 09 tarixinde Istifade tarixi 2017 11 27