Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Hüquq fəlsəfəsi hüququn təbiətini və hüququn digər normalar sistemləri, xüsusən də etika və siyasət fəlsəfəsi ilə əlaqəsini araşdıran fəlsəfənin bir qoludur.
Hüquq fəlsəfəsini Analitik hüquq və Normativ hüquqa bölmək olar. Analitik hüquqşünaslıq hüququn əsas xüsusiyyətlərini müəyyən etməklə hüququn nə olduğunu və nəyin olmadığını müəyyən etmək məqsədi daşıyır. Normativ hüquqşünaslıq həm hüququ formalaşdıran qeyri-hüquqi normaları, həm də qanunun yaratdığı və insan fəaliyyətinə rəhbərlik edən hüquq normalarını araşdırır.
Analitik Hüquq
Sosial elmlərin metodlarından istifadə etməklə hüquqi anlayışların məzmununu araşdıran eksperimental hüquqdan fərqli olaraq analitik hüquqşünaslıq konseptual təhlil alətləri vasitəsilə hüququn mahiyyəti haqqında ümumi məlumat verməyə çalışır. Hüquqşünaslar konkret yurisdiksiyada konkret məsələ ilə bağlı qanunun nə olduğu ilə maraqlandıqları zaman, hüquq filosofları mədəniyyətlər, zamanlar və məkanlar arasında paylaşılan hüququn xüsusiyyətlərini müəyyən etməkdə maraqlıdırlar. Birlikdə götürüldükdə, hüququn bu təməl xüsusiyyətləri filosofların ardınca getdikləri universal tərifi təklif edir. Ümumi yanaşma filosoflara, məsələn, hüququ əxlaqdan, siyasətdən və ya praktiki səbəblərdən ayıran şeylər haqqında suallar verməyə imkan verir. Çox vaxt bu sahənin alimləri qanunun onu digər hadisələrdən ayıran unikal xüsusiyyətlər toplusuna malik olduğunu güman edirlər, baxmayaraq ki, hamısı bu ehtimalı bölüşmür.
Bu sahə ənənəvi olaraq hüququn mahiyyəti haqqında məlumat verməyə diqqət yetirsə də, bəzi alimlər qanun çərçivəsindəki sahələrin təbiətini, məsələn, hüquq pozuntusu hüququ, müqavilə hüququ və ya cinayət hüququnu araşdırmağa başlamışlar. Bu alimlər qanunun müəyyən sahələrini nəyin fərqləndirdiyinə və bir sahənin digərindən necə fərqləndiyinə diqqət yetirirlər.
Hüququn təbiəti ətrafında bir neçə düşüncə məktəbi inkişaf etmişdir, bunlardan ən təsirlisi:
- Təbii əxlaqi hüquq nəzəriyyəsi, hüququn təbiətə xas olduğunu və ən azı qismən əxlaqı təşkil etdiyini iddia edir. Bu baxımdan, qanunvericilər əxlaqsız qanunları qəbul edə və hətta müvəffəqiyyətlə tətbiq edə bilsələr də, belə qanunlar hüquqi cəhətdən etibarsızdır. Bu fikir Maksim tərəfindən ələ keçirilir: ədalətsiz qanun həqiqi qanun deyil, burada "ədalətsiz" "təbii qanuna zidd" deməkdir. Təbii hüquq nəzəriyyəsi Akvinalı Fomanın fəlsəfəsində, xüsusən də onun "Hüquq haqqında traktat" ında əksini tapmışdır. 20-ci əsrin sonlarında Con Finnis bu nəzəriyyəyə marağı canlandırdı və onun müasir şəkildə işlənməsini təmin etdi.
- , hüququn ilk növbədə sosial faktlardan asılı olması fikridir. Hüquqi pozitivizm ənənəvi olaraq üç doktrina ilə əlaqələndirilmişdir: damazlıq tezisi, ayrıla bilmə tezisi və mülahizə tezisi. Damazlıq tezisində deyilir ki, direktivin qanun olub-olmadığını müəyyən etməyin düzgün yolu direktivin mənbəyinə baxmaqdır. Tezis iddia edir ki, direktivin əxlaqi və ya praktiki məziyyətlərini deyil, məsələn, direktivin qanuni hökumət daxilində müvafiq vəzifəli şəxs tərəfindən verilməsi faktı onun hüquqi qüvvəsini müəyyən edir. Ayrılabilirlik tezisi qanunun konseptual olaraq əxlaqdan fərqli olduğunu bildirir. Hüquq əxlaqı ehtiva edə bilsə də, ayrılıq tezisində deyilir ki, "qanunların əxlaqın müəyyən tələblərini təkrar istehsal etməsi və ya təmin etməsi heç bir mənada zəruri həqiqət deyil, baxmayaraq ki, əslində bunu çox vaxt ediblər". Hüquqi pozitivistlər ayrıla bilənlik tezisinin miqyası ilə bağlı razılaşmırlar. Eksklüziv hüquqi pozitivistlər, xüsusən də Cozef Raz standart tezisdən irəli gedir və əxlaqın ümumiyyətlə qanunun bir hissəsi olmasını inkar edir. Mülahizə tezisində deyilir ki, hakimlər mövcud qanunun nəticəni düzgün müəyyən etmədiyi hallarda onlara mülahizə etmək səlahiyyəti verir və yeni qanun yaradılır. Hüquqi pozitivizmin ən erkən müdafiəçisi Con Ostin olmuşdur. O 19-cu əsrin əvvəllərində Ceremi Bentamın yazılarından təsirlənmişdir. Ostin, qanunun cəza hədəsi ilə dəstəklənən bir əmr olduğunu söylədi. Müasir hüquqi pozitivizm bu baxışdan çoxdan vaz keçib. 20-ci əsrdə iki pozitivist bu sahəyə böyük təsir göstərdi: Hanz Kelsen və Herbert Hart. Kelsen, xüsusilə Avropada bəzi alimlərin bu gün qəbul etdiyi son və əsas hüquq norması olan "grundnorm" anlayışı üçün ən təsirli şəxsiyyətdir. Hart, sanksiyaların qanun üçün vacib olduğuna dair əvvəlki iddianı rədd etdi və bunun əvəzinə qanunun qaydaya əsaslandığını müdafiə etdi. Harta görə hüquq, hüquq subyektlərinin davranışını istiqamətləndirən ilkin qaydalar sistemi və əsas qaydaların necə dəyişdirilməsini, müəyyən edilməsini və mühakimə oluna biləcəyini tənzimləyən ikinci dərəcəli qaydalardır. Hartın nəzəriyyəsi geniş şəkildə bəyənilsə də, XX əsrin sonlarında Ronald Dvorkin, Con Rouls, Cozef Raz və Con Finnis də daxil olmaqla hüquq filosofları arasında qızğın müzakirələrə səbəb oldu.
- Qanunun məhkəmələr, hüquq-mühafizə orqanları və vəkillər tərəfindən qəbul edilən və çox vaxt ziddiyyətli və ya ixtiyari əsaslarla qərar verilən hüquqi realizmdir. görə hüquq rasional qayda və normalar sistemi deyil. Hüquqi realizm hüququn mücərrəd şəkildə təhlil oluna bilən təbiətə malik olması fikrinə tənqidi yanaşır. Bunun əvəzinə, hüquqi realistlər sosial elmlərdə əsası qoyulmuş hüquqa empirik yanaşmanı və dünyada aktual hüquq praktikasını müdafiə edirlər. Bu səbəbdən, hüquqi realizm çox vaxt hüquq sosiologiyası ilə əlaqələndirilir. ABŞ-də hüquqi realizmi 19-cu əsrin sonlarında Oliver Wendell Holmes və John Chipman Grey ilə ön plana çıxdı. Skandinaviyada isə 20-ci əsrdə Axel Hägerström ilə təsirli oldu.
- qanunun hüquqi mənbəyə əsaslandığını inkar edir, çünki qanun mütləq şəkildə icmaların əxlaq normalarını rəhbər tutan insan şərhindən asılıdır. Hakimlərin birdən çox üsulla işlərə baxma səlahiyyətinə malik olduğunu nəzərə alaraq, hüquqi şərhçilik deyir ki, hakimlər xarakterik olaraq üzv olduqları cəmiyyətlərin əxlaq normalarını, institusional faktlarını və sosial təcrübələrini ən yaxşı şəkildə qoruyan şəkildə qərar verirlər. Hüquqi şərhçilik deyir ki, o cəmiyyətdəki təcrübələrin əsaslandırılmasına dair bəzi əxlaqi həqiqətləri bilməyincə, bir cəmiyyətin qüvvədə olan hüquq sisteminin olub-olmadığını və ya qanunlarından hər hansı birinin nə olduğunu bilmək olmaz. Hüquqi şərhçilik 20-ci əsrin sonlarında Ronald Dvorkinin "Qanun İmperiyası" kitabında öz əksini tapmışdır.
Son illərdə hüququn mahiyyəti ilə bağlı mübahisələr getdikcə daha incələşir. Hüquqi pozitivizm daxilində hüquq və əxlaqın bir-birindən ayrıla bilməsi ilə bağlı mühüm mübahisələr mövcuddur. Eksklüziv hüquqi pozitivistlər iddia edirlər ki, normanın hüquqi qüvvəsi heç vaxt onun mənəvi düzgünlüyündən asılı deyil. İnklüziv hüquqi pozitivistlər iddia edirlər ki, əxlaqi mülahizələr normanın hüquqi qüvvəsini müəyyən edə bilər , lakin bunun belə olması vacib deyil. Pozitivizm inklüzivist nəzəriyyə kimi başlamışdır; lakin sonradan Cozef Raz, Con Qardner və Lesli Qrin də daxil olmaqla nüfuzlu eksklüziv hüquqi pozitivistlər bu ideyanı rədd etdilər.
Tez-tez " Hart-Dvorkin debatı " adlandırılan ikinci mühüm debat, 20-ci əsrin sonu və 21-ci əsrin əvvəllərində iki ən dominant məktəb, hüquqi şərhçilik və hüquqi pozitivizm arasındakı mübarizəyə aiddir.
Normativ Hüquq
Hüquq fəlsəfəsi analitik hüquqla yanaşı, normativ hüquq nəzəriyyələri ilə də məşğul olur. "Normativ hüquqşünaslıq qanunla bağlı normativ, qiymətləndirici və digər qaydada göstəriş verən sualları əhatə edir". Məsələn, "Qanunun məqsədi nədir?", "Hansı əxlaqi və ya siyasi nəzəriyyələr qanunun əsasını təşkil edir". Müasir əxlaqi və siyasi fəlsəfədə üç yanaşma təsirli olmuşdur və bu yanaşmalar normativ hüquq nəzəriyyələrində öz əksini tapmışdır:
- Utilitarizm, qanunların ən yaxşı nəticələr əldə etməsi üçün hazırlanmalı olduğu fikridir. Tarixən hüquqla bağlı utilitar düşüncə filosof Ceremi Bentamla əlaqələndirili. Müasir hüquq nəzəriyyəsində utilitar yanaşma tez-tez hüquq və iqtisadiyyat sahəsində çalışan alimlər tərəfindən müdafiə olunur.
- Deontologiya qanunların başqalarının muxtariyyət və hüquqlarını qorumaq öhdəliyimizi əks etdirməsi fikridir. Tarixən, hüquqla bağlı deontoloji düşüncə, xüsusilə görkəmli deontoloji hüquq nəzəriyyəsini formalaşdıran İmmanuel Kantla əlaqələndirilir. Başqa bir deontoloji yanaşmaya müasir hüquq filosofu Ronald Dvorkinin əsərlərində rast gəlmək olar.
- kimi aretaik əxlaq nəzəriyyələri, əxlaqda xarakterin rolunu vurğulayır. Fəzilət hüquqşünaslığı qanunların vətəndaşlar tərəfindən fəzilətli xarakterlərin inkişafına kömək etməli olduğu fikridir. Tarixən bu yanaşma Aristotellə əlaqələndirilir. Müasir fəzilət hüquqşünaslığı fəzilət etikasına dair fəlsəfi əsərlərdən ilham alır.
Hüquq fəlsəfəsinə tənqidi hüquqi tədqiqatlar və libertar hüquq nəzəriyyələri də daxil olmaqla bir çox başqa normativ yanaşmalar mövcuddur.
Hüquqi problemlərə fəlsəfi yanaşmalar
Hüquq filosofları həmçinin konstitusiya hüququ, müqavilə hüququ, cinayət hüququ və hüquq pozuntusu kimi xüsusi hüquqi subyektlərdə yaranan müxtəlif fəlsəfi problemlərlə də maraqlanırlar. Beləliklə, hüquq fəlsəfəsi müqavilə hüququ nəzəriyyələri, cinayət cəzası nəzəriyyələri, hüquq pozuntusu məsuliyyəti nəzəriyyələri və məhkəmə nəzarətinin əsaslandırılıb-əsaslandırılmaması sualı kimi müxtəlif mövzulara müraciət edir.
Həmçinin bax
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Huquq felsefesi huququn tebietini ve huququn diger normalar sistemleri xususen de etika ve siyaset felsefesi ile elaqesini arasdiran felsefenin bir qoludur Huquq felsefesini Analitik huquq ve Normativ huquqa bolmek olar Analitik huquqsunasliq huququn esas xususiyyetlerini mueyyen etmekle huququn ne oldugunu ve neyin olmadigini mueyyen etmek meqsedi dasiyir Normativ huquqsunasliq hem huququ formalasdiran qeyri huquqi normalari hem de qanunun yaratdigi ve insan fealiyyetine rehberlik eden huquq normalarini arasdirir Analitik HuquqSosial elmlerin metodlarindan istifade etmekle huquqi anlayislarin mezmununu arasdiran eksperimental huquqdan ferqli olaraq analitik huquqsunasliq konseptual tehlil aletleri vasitesile huququn mahiyyeti haqqinda umumi melumat vermeye calisir Huquqsunaslar konkret yurisdiksiyada konkret mesele ile bagli qanunun ne oldugu ile maraqlandiqlari zaman huquq filosoflari medeniyyetler zamanlar ve mekanlar arasinda paylasilan huququn xususiyyetlerini mueyyen etmekde maraqlidirlar Birlikde goturuldukde huququn bu temel xususiyyetleri filosoflarin ardinca getdikleri universal terifi teklif edir Umumi yanasma filosoflara meselen huququ exlaqdan siyasetden ve ya praktiki sebeblerden ayiran seyler haqqinda suallar vermeye imkan verir Cox vaxt bu sahenin alimleri qanunun onu diger hadiselerden ayiran unikal xususiyyetler toplusuna malik oldugunu guman edirler baxmayaraq ki hamisi bu ehtimali bolusmur Bu sahe enenevi olaraq huququn mahiyyeti haqqinda melumat vermeye diqqet yetirse de bezi alimler qanun cercivesindeki sahelerin tebietini meselen huquq pozuntusu huququ muqavile huququ ve ya cinayet huququnu arasdirmaga baslamislar Bu alimler qanunun mueyyen sahelerini neyin ferqlendirdiyine ve bir sahenin digerinden nece ferqlendiyine diqqet yetirirler Huququn tebieti etrafinda bir nece dusunce mektebi inkisaf etmisdir bunlardan en tesirlisi Tebii exlaqi huquq nezeriyyesi huququn tebiete xas oldugunu ve en azi qismen exlaqi teskil etdiyini iddia edir Bu baximdan qanunvericiler exlaqsiz qanunlari qebul ede ve hetta muveffeqiyyetle tetbiq ede bilseler de bele qanunlar huquqi cehetden etibarsizdir Bu fikir Maksim terefinden ele kecirilir edaletsiz qanun heqiqi qanun deyil burada edaletsiz tebii qanuna zidd demekdir Tebii huquq nezeriyyesi Akvinali Fomanin felsefesinde xususen de onun Huquq haqqinda traktat inda eksini tapmisdir 20 ci esrin sonlarinda Con Finnis bu nezeriyyeye maragi canlandirdi ve onun muasir sekilde islenmesini temin etdi huququn ilk novbede sosial faktlardan asili olmasi fikridir Huquqi pozitivizm enenevi olaraq uc doktrina ile elaqelendirilmisdir damazliq tezisi ayrila bilme tezisi ve mulahize tezisi Damazliq tezisinde deyilir ki direktivin qanun olub olmadigini mueyyen etmeyin duzgun yolu direktivin menbeyine baxmaqdir Tezis iddia edir ki direktivin exlaqi ve ya praktiki meziyyetlerini deyil meselen direktivin qanuni hokumet daxilinde muvafiq vezifeli sexs terefinden verilmesi fakti onun huquqi quvvesini mueyyen edir Ayrilabilirlik tezisi qanunun konseptual olaraq exlaqdan ferqli oldugunu bildirir Huquq exlaqi ehtiva ede bilse de ayriliq tezisinde deyilir ki qanunlarin exlaqin mueyyen teleblerini tekrar istehsal etmesi ve ya temin etmesi hec bir menada zeruri heqiqet deyil baxmayaraq ki eslinde bunu cox vaxt edibler Huquqi pozitivistler ayrila bilenlik tezisinin miqyasi ile bagli razilasmirlar Ekskluziv huquqi pozitivistler xususen de Cozef Raz standart tezisden ireli gedir ve exlaqin umumiyyetle qanunun bir hissesi olmasini inkar edir Mulahize tezisinde deyilir ki hakimler movcud qanunun neticeni duzgun mueyyen etmediyi hallarda onlara mulahize etmek selahiyyeti verir ve yeni qanun yaradilir Huquqi pozitivizmin en erken mudafiecisi Con Ostin olmusdur O 19 cu esrin evvellerinde Ceremi Bentamin yazilarindan tesirlenmisdir Ostin qanunun ceza hedesi ile desteklenen bir emr oldugunu soyledi Muasir huquqi pozitivizm bu baxisdan coxdan vaz kecib 20 ci esrde iki pozitivist bu saheye boyuk tesir gosterdi Hanz Kelsen ve Herbert Hart Kelsen xususile Avropada bezi alimlerin bu gun qebul etdiyi son ve esas huquq normasi olan grundnorm anlayisi ucun en tesirli sexsiyyetdir Hart sanksiyalarin qanun ucun vacib olduguna dair evvelki iddiani redd etdi ve bunun evezine qanunun qaydaya esaslandigini mudafie etdi Harta gore huquq huquq subyektlerinin davranisini istiqametlendiren ilkin qaydalar sistemi ve esas qaydalarin nece deyisdirilmesini mueyyen edilmesini ve muhakime oluna bileceyini tenzimleyen ikinci dereceli qaydalardir Hartin nezeriyyesi genis sekilde beyenilse de XX esrin sonlarinda Ronald Dvorkin Con Rouls Cozef Raz ve Con Finnis de daxil olmaqla huquq filosoflari arasinda qizgin muzakirelere sebeb oldu Qanunun mehkemeler huquq muhafize orqanlari ve vekiller terefinden qebul edilen ve cox vaxt ziddiyyetli ve ya ixtiyari esaslarla qerar verilen huquqi realizmdir gore huquq rasional qayda ve normalar sistemi deyil Huquqi realizm huququn mucerred sekilde tehlil oluna bilen tebiete malik olmasi fikrine tenqidi yanasir Bunun evezine huquqi realistler sosial elmlerde esasi qoyulmus huquqa empirik yanasmani ve dunyada aktual huquq praktikasini mudafie edirler Bu sebebden huquqi realizm cox vaxt huquq sosiologiyasi ile elaqelendirilir ABS de huquqi realizmi 19 cu esrin sonlarinda Oliver Wendell Holmes ve John Chipman Grey ile on plana cixdi Skandinaviyada ise 20 ci esrde Axel Hagerstrom ile tesirli oldu qanunun huquqi menbeye esaslandigini inkar edir cunki qanun mutleq sekilde icmalarin exlaq normalarini rehber tutan insan serhinden asilidir Hakimlerin birden cox usulla islere baxma selahiyyetine malik oldugunu nezere alaraq huquqi serhcilik deyir ki hakimler xarakterik olaraq uzv olduqlari cemiyyetlerin exlaq normalarini institusional faktlarini ve sosial tecrubelerini en yaxsi sekilde qoruyan sekilde qerar verirler Huquqi serhcilik deyir ki o cemiyyetdeki tecrubelerin esaslandirilmasina dair bezi exlaqi heqiqetleri bilmeyince bir cemiyyetin quvvede olan huquq sisteminin olub olmadigini ve ya qanunlarindan her hansi birinin ne oldugunu bilmek olmaz Huquqi serhcilik 20 ci esrin sonlarinda Ronald Dvorkinin Qanun Imperiyasi kitabinda oz eksini tapmisdir Son illerde huququn mahiyyeti ile bagli mubahiseler getdikce daha incelesir Huquqi pozitivizm daxilinde huquq ve exlaqin bir birinden ayrila bilmesi ile bagli muhum mubahiseler movcuddur Ekskluziv huquqi pozitivistler iddia edirler ki normanin huquqi quvvesi hec vaxt onun menevi duzgunluyunden asili deyil Inkluziv huquqi pozitivistler iddia edirler ki exlaqi mulahizeler normanin huquqi quvvesini mueyyen ede biler lakin bunun bele olmasi vacib deyil Pozitivizm inkluzivist nezeriyye kimi baslamisdir lakin sonradan Cozef Raz Con Qardner ve Lesli Qrin de daxil olmaqla nufuzlu ekskluziv huquqi pozitivistler bu ideyani redd etdiler Tez tez Hart Dvorkin debati adlandirilan ikinci muhum debat 20 ci esrin sonu ve 21 ci esrin evvellerinde iki en dominant mekteb huquqi serhcilik ve huquqi pozitivizm arasindaki mubarizeye aiddir Normativ HuquqHuquq felsefesi analitik huquqla yanasi normativ huquq nezeriyyeleri ile de mesgul olur Normativ huquqsunasliq qanunla bagli normativ qiymetlendirici ve diger qaydada gosteris veren suallari ehate edir Meselen Qanunun meqsedi nedir Hansi exlaqi ve ya siyasi nezeriyyeler qanunun esasini teskil edir Muasir exlaqi ve siyasi felsefede uc yanasma tesirli olmusdur ve bu yanasmalar normativ huquq nezeriyyelerinde oz eksini tapmisdir Utilitarizm qanunlarin en yaxsi neticeler elde etmesi ucun hazirlanmali oldugu fikridir Tarixen huquqla bagli utilitar dusunce filosof Ceremi Bentamla elaqelendirili Muasir huquq nezeriyyesinde utilitar yanasma tez tez huquq ve iqtisadiyyat sahesinde calisan alimler terefinden mudafie olunur Deontologiya qanunlarin basqalarinin muxtariyyet ve huquqlarini qorumaq ohdeliyimizi eks etdirmesi fikridir Tarixen huquqla bagli deontoloji dusunce xususile gorkemli deontoloji huquq nezeriyyesini formalasdiran Immanuel Kantla elaqelendirilir Basqa bir deontoloji yanasmaya muasir huquq filosofu Ronald Dvorkinin eserlerinde rast gelmek olar kimi aretaik exlaq nezeriyyeleri exlaqda xarakterin rolunu vurgulayir Fezilet huquqsunasligi qanunlarin vetendaslar terefinden feziletli xarakterlerin inkisafina komek etmeli oldugu fikridir Tarixen bu yanasma Aristotelle elaqelendirilir Muasir fezilet huquqsunasligi fezilet etikasina dair felsefi eserlerden ilham alir Huquq felsefesine tenqidi huquqi tedqiqatlar ve libertar huquq nezeriyyeleri de daxil olmaqla bir cox basqa normativ yanasmalar movcuddur Huquqi problemlere felsefi yanasmalarHuquq filosoflari hemcinin konstitusiya huququ muqavile huququ cinayet huququ ve huquq pozuntusu kimi xususi huquqi subyektlerde yaranan muxtelif felsefi problemlerle de maraqlanirlar Belelikle huquq felsefesi muqavile huququ nezeriyyeleri cinayet cezasi nezeriyyeleri huquq pozuntusu mesuliyyeti nezeriyyeleri ve mehkeme nezaretinin esaslandirilib esaslandirilmamasi suali kimi muxtelif movzulara muraciet edir Hemcinin baxMehkeme Huquq Edalet Qanun Huquq ve iqtisadiyyatIstinadlar