Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qırmızı Ruprext (alm. Ruprecht I der Rote, 9 iyun 1309, Volfratshauzen; 16 fevral 1390, Noyştadt an der Vaynştasse) — Vittelsbax sülaləsindən Reyn qraf-palatini (1353-1356), rəsmi olaraq ilk Pfals kürfürstü (1329-1390) və Heydelberq Universitetinin qurucusu idi.
| I Ruprext | |
|---|---|
 | |
| 10 yanvar 1356 – 16 fevral 1390 (ləqəbi: Qırmızı) | |
| Əvvəlki | Titul yaradıldı |
| Sonrakı | II Ruprext |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 9 iyun 1309 |
| Vəfat tarixi | 16 fevral 1390(80 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Atası | I Rudolf |
| Ailəsi | Vittelsbax sülaləsi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
İlk illəri
1309-cu ildə Yuxarı Bavariya hersoqu I Rudolf və onun arvadı Nassaulu Matilda (Almanların kralı qızı). Atası 1319-cu ildə vəfat edəndə Ruprext cəmi 10 yaşı vardı. Ölümündən sonra o, anası və qardaşları (ö.1327) və birlikdə qraf İohann fon Nassaunun qəyyumluğu altında idi. 1317-ci il fevralın 26-da silah gücü ilə bağladığı müqavilə əsasında əmisi IV Lüdviq öz qardaşının əlindən Reyn Pfalsını alıb ələ keçirmişdi. Müharibə 1322-ci ilin avqustunda başa çatdı, lakin yalnız 1323-cü ilin iyununda IV Lüdviq və onun üç qardaşıoğlu arasında barışıq oldu. 1329-cu ildə Ruprext və qardaşı Rudolf 1329-cu ildə Pfalsın müstəqil bir knyazlığa çevrilməsinə nail oldular. Əvvəlcə hər ikisi ərazini qardaşı oğlu II Ruprext ilə birlikdə idarə etdilər və 1338-ci ildə knyazlıqlarını bölüşdülər.
Ruprext 1353-cü ildə Rudolfun ölümündən sonra Rudolfun mülkünü miras aldıqda və yeganə Reyn qraf-palatini olduqda, yeni imperator Yuxarı Pfalsın bir hissəsini bu tituldan ayırdı və "Yeni Bohemiya" adı ilə Lüksemburq sülaləsinin mülklərinə daxil etdi. Ruprextə qardaşından imperatora xeyli borc miras almışdı. 1376-cı ildə Almanların kralı seçilməsi üçün Ruprext yenidən IV Karldan qalan torpaqlardan Oppenhaym, Nierştayn, İnqelhaym və Bolandenin bəzi hissələri də daxil olmaqla əhəmiyyətli ödənişlər və böyük ərazilər aldı. Bundan əlavə, Ruprext 1357-ci ildə Kaiserslautern və Boldendən başlayaraq ölümünə qədər demək olar ki, bütün ələ keçirdi.
Kürfürstlüyü
1356-cı ilin Qızıl Bullası ilə Pfalz Müqəddəs Roma imperatorunun seçilməsi üçün səsvermə hüququ, irsi seçki hüququ (bu səbəbdən Palatin Elektoratlığı (alm. Kurfürstentum Pfalz) adını aldı) verildi. 1379-cu ildən Ruprext Kürreyn dairəsindən Papa maraqlarını təmsil etdiyi Urban Liqasının üzvlərindən biri idi.
Ümumi Alman Bioqrafiyası (alm. Allgemeine Deutsche Biographie) bu hökmdarı aşağıdakı kimi xarakterizə edir:
Ruprext hətta müasirləri tərəfindən də yüksək ehtiramla qarşılanırdı, o, həm də zahiri görkəminə görə hörmətli, cəngavər bir görünüşə sahib idi. Amansız enerji ilə o, mülayim, xeyirxah bir centlmen, kilsə və keşişliyin himayədarı, dul qadınların və yetimlərin dostu hesab olunurdu. Maddi güclərindən mərahətlə istifadə etməyi bildiyi yəhudilər onu ədalətli, insanpərvər bir müdafiəçi kimi xatırlayırdılar.Yakob Vill, Ümumi Alman Bioqrafiyası, 1889, 29-cu cild, səh.731–737
Heydelberq Universiteti
1386-cı il oktyabrın 1-də Ruprext onun adını daşıyan Heydelberq Universitetini qurdu; bu universitet indi də mövcuddur və onu indiki Almaniya torpağındakı ən qədim universitet edir. Kilsəyə sadiq olan kürfürst tərəfindən təməlinin qoyulmasının əsas səbəbi 1378-ci ildəki qərb parçalanması idi: Avinyondan Romaya qayıdan Papa ölümündən sonra, əsasən fransız kardinalları onun Romadakı varisi VI Urbanı görməməzliyə vurdular və Fransaya dost olan papa seçdilər. Fransız və almanların ən çox üz tutduğu Paris Sorbon Universiteti buna görə də Avinyon papasının tərəfini tutdu, Pfals isə Roma papasını qətiyyətlə dəstəklədi və qarşı tərəfin tərəfdarlarını ruhani idarələrinə buraxmadı. Praqa Universiteti də Roma tərəfində olsa da, insanlar oradakı tədris materialından narazı idilər; üstəlik, imperiyanın qərbindən gələn tələbələri uzun səyahətə və bahalı xərclərə məruz qoyurdu. Belə bir vəziyyətdə, Ruprext eyni mövqeni paylaşan alim İnqenli Marsiliusla birlikdə Heidelberqdə Pfals universiteti yaratmağa qərar verdi. 1386-cı il oktyabrın 18-də universitet təntənəli yığıncaqla açıldı və növbəti gün mühazirələrə başlandı. Həmin ildən sağ qalmış universitet möhürü – Heydelberq Universitetinin bu gün də öz loqosu kimi istifadə edir – yaradılmasının səbəbini və proqramını parlaq şəkildə əks etdirir: Müqəddəs Pyotr taxtda papalığın simvolu kimi ortada oturur, əlində güclü açar var. Kürfürst I Ruprext sağ tərəfdə diz çökür və aslanlı Pfalz gerbini ehtiramla uzadır. Pyotrun solunda, eyni şəkildə Vittelsbax sülaləsinin gerbini təklif edən qəyyum və kürfürst varisi II Ruprext diz çökür.
Ailəsi
I Ruprext 1350-ci ildə Flandriya qrafı I İohannın qızı Namurlu Elizabet (1330-1382) ilə evləndi. Evlilik uşaqsız qaldı. 1385-ci ildə ikinci evliliyində o, öz qardaşı nəvəsi Beatriks fon Berqlə (1360-1395) (II Ruprextin qızı Anna (1346 - 30 noyabr 1415), 1363-cü ildə ilk Berq hersoqu ilə evlənmişdi), bu evlilik də uşaqsız qaldı. Ruprext 1390-cı ildə öldü və onun yerinə qardaşı oğlu II Ruprext keçdi.
İstinadlar
- Ruprecht (Ruprecht I.) // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
- Eike Wolgast: Die Universität Heidelberg 1386-1986. Springer-Verlag, Berlin 1986, , S. 3 (online) 2021-10-19 at the Wayback Machine
- Werner Moritz: .
Ədəbiyyat
- Volker Rödel: Ruprecht I., der Ältere. Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 22, Duncker & Humblot, Berlin 2005, ISBN 3-428-11203-2, S. 288 f. (Rəqəmsal).
- Jakob Wille: Ruprecht I. Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 29, Duncker & Humblot, Leipzig 1889, S. 731–737.
- Ruprecht I. der Stifter der Heidelberger Universität. Universität Heidelberg, 1786, ohne Autorenangabe; (Rəqəmsal)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qirmizi Ruprext alm Ruprecht I der Rote 9 iyun 1309 Volfratshauzen 16 fevral 1390 Noystadt an der Vaynstasse Vittelsbax sulalesinden Reyn qraf palatini 1353 1356 resmi olaraq ilk Pfals kurfurstu 1329 1390 ve Heydelberq Universitetinin qurucusu idi I RuprextPfals kurfurstu10 yanvar 1356 16 fevral 1390 leqebi Qirmizi EvvelkiTitul yaradildiSonrakiII RuprextSexsi melumatlarDogum tarixi 9 iyun 1309 1309 06 09 Vefat tarixi 16 fevral 1390 1390 02 16 80 yasinda Vefat yeri Noystadt an der Vaynstrase d Reynland PfaltsAtasi I RudolfAilesi Vittelsbax sulalesi Vikianbarda elaqeli mediafayllarIlk illeri1309 cu ilde Yuxari Bavariya hersoqu I Rudolf ve onun arvadi Nassaulu Matilda Almanlarin krali qizi Atasi 1319 cu ilde vefat edende Ruprext cemi 10 yasi vardi Olumunden sonra o anasi ve qardaslari o 1327 ve birlikde qraf Iohann fon Nassaunun qeyyumlugu altinda idi 1317 ci il fevralin 26 da silah gucu ile bagladigi muqavile esasinda emisi IV Ludviq oz qardasinin elinden Reyn Pfalsini alib ele kecirmisdi Muharibe 1322 ci ilin avqustunda basa catdi lakin yalniz 1323 cu ilin iyununda IV Ludviq ve onun uc qardasioglu arasinda barisiq oldu 1329 cu ilde Ruprext ve qardasi Rudolf 1329 cu ilde Pfalsin musteqil bir knyazliga cevrilmesine nail oldular Evvelce her ikisi erazini qardasi oglu II Ruprext ile birlikde idare etdiler ve 1338 ci ilde knyazliqlarini bolusduler Ruprext 1353 cu ilde Rudolfun olumunden sonra Rudolfun mulkunu miras aldiqda ve yegane Reyn qraf palatini olduqda yeni imperator Yuxari Pfalsin bir hissesini bu tituldan ayirdi ve Yeni Bohemiya adi ile Luksemburq sulalesinin mulklerine daxil etdi Ruprexte qardasindan imperatora xeyli borc miras almisdi 1376 ci ilde Almanlarin krali secilmesi ucun Ruprext yeniden IV Karldan qalan torpaqlardan Oppenhaym Nierstayn Inqelhaym ve Bolandenin bezi hisseleri de daxil olmaqla ehemiyyetli odenisler ve boyuk eraziler aldi Bundan elave Ruprext 1357 ci ilde Kaiserslautern ve Boldenden baslayaraq olumune qeder demek olar ki butun ele kecirdi Kurfurstluyu1356 ci ilin Qizil Bullasi ile Pfalz Muqeddes Roma imperatorunun secilmesi ucun sesverme huququ irsi secki huququ bu sebebden Palatin Elektoratligi alm Kurfurstentum Pfalz adini aldi verildi 1379 cu ilden Ruprext Kurreyn dairesinden Papa maraqlarini temsil etdiyi Urban Liqasinin uzvlerinden biri idi Umumi Alman Bioqrafiyasi alm Allgemeine Deutsche Biographie bu hokmdari asagidaki kimi xarakterize edir Ruprext hetta muasirleri terefinden de yuksek ehtiramla qarsilanirdi o hem de zahiri gorkemine gore hormetli cengaver bir gorunuse sahib idi Amansiz enerji ile o mulayim xeyirxah bir centlmen kilse ve kesisliyin himayedari dul qadinlarin ve yetimlerin dostu hesab olunurdu Maddi guclerinden merahetle istifade etmeyi bildiyi yehudiler onu edaletli insanperver bir mudafieci kimi xatirlayirdilar Yakob Vill Umumi Alman Bioqrafiyasi 1889 29 cu cild seh 731 737 Heydelberq Universiteti Esas meqale Heydelberq Universiteti 1386 ci il oktyabrin 1 de Ruprext onun adini dasiyan Heydelberq Universitetini qurdu bu universitet indi de movcuddur ve onu indiki Almaniya torpagindaki en qedim universitet edir Kilseye sadiq olan kurfurst terefinden temelinin qoyulmasinin esas sebebi 1378 ci ildeki qerb parcalanmasi idi Avinyondan Romaya qayidan Papa olumunden sonra esasen fransiz kardinallari onun Romadaki varisi VI Urbani gormemezliye vurdular ve Fransaya dost olan papa secdiler Fransiz ve almanlarin en cox uz tutdugu Paris Sorbon Universiteti buna gore de Avinyon papasinin terefini tutdu Pfals ise Roma papasini qetiyyetle destekledi ve qarsi terefin terefdarlarini ruhani idarelerine buraxmadi Praqa Universiteti de Roma terefinde olsa da insanlar oradaki tedris materialindan narazi idiler ustelik imperiyanin qerbinden gelen telebeleri uzun seyahete ve bahali xerclere meruz qoyurdu Bele bir veziyyetde Ruprext eyni movqeni paylasan alim Inqenli Marsiliusla birlikde Heidelberqde Pfals universiteti yaratmaga qerar verdi 1386 ci il oktyabrin 18 de universitet tenteneli yigincaqla acildi ve novbeti gun muhazirelere baslandi Hemin ilden sag qalmis universitet mohuru Heydelberq Universitetinin bu gun de oz loqosu kimi istifade edir yaradilmasinin sebebini ve proqramini parlaq sekilde eks etdirir Muqeddes Pyotr taxtda papaligin simvolu kimi ortada oturur elinde guclu acar var Kurfurst I Ruprext sag terefde diz cokur ve aslanli Pfalz gerbini ehtiramla uzadir Pyotrun solunda eyni sekilde Vittelsbax sulalesinin gerbini teklif eden qeyyum ve kurfurst varisi II Ruprext diz cokur AilesiI Ruprext 1350 ci ilde Flandriya qrafi I Iohannin qizi Namurlu Elizabet 1330 1382 ile evlendi Evlilik usaqsiz qaldi 1385 ci ilde ikinci evliliyinde o oz qardasi nevesi Beatriks fon Berqle 1360 1395 II Ruprextin qizi Anna 1346 30 noyabr 1415 1363 cu ilde ilk Berq hersoqu ile evlenmisdi bu evlilik de usaqsiz qaldi Ruprext 1390 ci ilde oldu ve onun yerine qardasi oglu II Ruprext kecdi IstinadlarRuprecht Ruprecht I Brockhauz Ensiklopediyasi alm Eike Wolgast Die Universitat Heidelberg 1386 1986 Springer Verlag Berlin 1986 S 3 online 2021 10 19 at the Wayback Machine Werner Moritz EdebiyyatVolker Rodel Ruprecht I der Altere Neue Deutsche Biographie NDB Band 22 Duncker amp Humblot Berlin 2005 ISBN 3 428 11203 2 S 288 f Reqemsal Jakob Wille Ruprecht I Allgemeine Deutsche Biographie ADB Band 29 Duncker amp Humblot Leipzig 1889 S 731 737 Ruprecht I der Stifter der Heidelberger Universitat Universitat Heidelberg 1786 ohne Autorenangabe Reqemsal