Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Psixika (qədim yunan dilində ψῡχικός "mənəvi, həyati") — psixologiyada və tibbdə bilik və elm sahələrindən asılı olaraq aşağıdakı kimi müəyyən edilən mürəkkəb bir anlayışdır:
- Düşüncə prosesləri və hadisələrinin məcmusu (hisslər, qavrayışlar, emosiyalar, yaddaş və s.); heyvanların və insanların ətraf mühitlə qarşılıqlı əlaqəsində həyatın spesifik aspekti;
- “Yüksək mütəşəkkil canlıların xarici aləmlə qarşılıqlı əlaqəsi prosesində yaranan və onların davranışında (fəaliyyətində) tənzimləyici funksiyanı yerinə yetirən obyektiv reallıq subyektinin aktiv nümayiş etdirmə forması”;
- Yüksək mütəşəkkil canlı materiyanın subyekt tərəfindən obyektiv aləmi aktiv şəkildə əks etdirməsindən, ondan ayrılmaz dünya mənzərəsinin qurulmasında və bu əsasda onun davranış və fəaliyyətinin tənzimlənməsindən ibarət olan sistemli xüsusiyyəti;
- İnsanın daxili aləmi.
Psixika insanların və heyvanların subyektiv aləmi olub, subyektiv şəkildə yaşanan proseslərin və halların bütün kompleksini əhatə edir: qavrayış, yaddaş, təfəkkür, niyyət, yuxu və s.
Psixika bütövlük, fəallıq, inkişaf, özünütənzimləmə, ünsiyyət, uyğunlaşma və s. kimi keyfiyyətlərlə xarakterizə olunur; somatik proseslərlə əlaqələndirilir. Bioloji təkamülün müəyyən mərhələsində meydana gəlmişdir. İ.P.Pavlov psixi fəaliyyəti ali sinir fəaliyyəti ilə əlaqədar olduğunu müəyyən etmişdir. Psixologiya elmi psixikanın öyrənilməsi ilə məşğul olur. 1970-ci illərdə psixologiya, nevrologiya və fiziologiyanın qovşağında psixi proseslərin beyin mexanizmlərini öyrənən psixologiyanın bir qolu olan inkişaf etmişdir.
Psixikanın təkamülü
Psixikanın əmələ gəlməsi materiyanın bioloji təşəkkülü ilə bağlıdır. Psixikanın filogenezdə inkişafı əksetdirmənin tropizm, instinktiv, intellektual və həyatda qazanılan davranış formalarında təzahür etmişdir. Elementar qıcıqlanma sadə, birhüceyrəli orqanizmlərdə belə özünü göstərir və onlar cavab reaksiyası verirlər. canlı orqanizmə bioloji təsir göstərə bilir ki, bunun nəticəsində həmin orqanizmin protoplazmasının xassəsi dəyişir. Bioloji amillərə özünəməxsus cavab vermək üsulları tropizmlər və ya taksiklər adlanır. Tropizmlərin bir sıra növləri vardır:
- fototropizm – düşən işığın istiqamətindən asılı olaraq bitki orqanlarının böyümə istiqamətinin və ya vəziyyətinin dəyişməsi;
- – işığın təsiri ilə hərəkətetmə meyli;
- – müəyyən fiziki-kimyəvi mühiti seçmə meyli;
- – mexaniki qıcıqlandırıcıların təsirilə hərəkət etmə meyli və s.
Canlılarda psixikanın təşəkkül tapması onların mühitə uyğunlaşa bilməmələri ilə bağlı olan dəyişikliklərdən yaranır. Bir çox canlıların davranışı instiktiv davranışdır və təbii tələbatdan doğur. Mühitin müəyyən şəraitinə, təsirinə qarşı mürəkkəb anadangəlmə reaksiya forması instinktlər adlanır. İnstinktiv davranış müəyyən bir növün hamısı üçün xarakterik olan anadangəlmə davranışdır. Bir çox alimlər hesab edirlər ki, instinktlər dəyişməzdir və canlıların fərdi qaydada mühitə uyğunlaşması prosesində dəyişməz qalır.
Ali heyvanlarda instinktiv davranış formaları ilə yanaşı dəyişkən formalı davranış – vərdişlər və intellektual hərəkətlər də mövcuddur. Vərdişlər inkişafın ən aşağı pilləsində belə özünü göstərir. Lakin açıq-aşkar ifadə olunan vərdişlər yalnız baş beyin qabığına malik olan heyvanlarda müşahidə edilir. Ali heyvanlarda davranışın ən yüksək səviyyəsi intellektual davranışdır. İntellektual davranışın əsasını ayrı-ayrı cisimlər arasındakı mürəkkəb münasibətləri əls etdirmək təşkil edir. Lakin heyvanların intellektual və ya əqli davranışı təbii ki, insan ağlından fərqli keyfiyyətə malikdir.
İstinadlar
- Психика // Большой Энциклопедический словарь. 2000.
- Немов Р. С. Психика (определение) // Психологический словарь / под ред. Н. В. Меньшиковой. — М.: Гуманитарный издательский центр ВЛАДОС (МПГУ), 2007. — С. 321. — 560 с.
- Шульговский В. В. Высшая нервная деятельность // Большая российская энциклопедия : сайт. — 2004.
Ədəbiyyat
- Кон И. С. Психология половых различий / Психология индивидуальных различий. Под ред. Ю. Б. Гиппенрейтера, В. Я. Романова. Издание 2-е // М.: ЧеРо, 2002. – 776 с. ISBN 5-88711-178-X. — С. 154-159.
- Крафт-Эбинг Рихард. Половая психопатия / Перевод: Н. Вигдорчик, Г. Григорьев // М.: Родина, 2019. — 576 с., ил. ISBN 978-5-907211-41-4.
- Филатова А. Ф. Психология половых различий и гендерная психология / УДК 159.922.2 // «Вестник Омского университета». 2007, № 1. ISSN 1812-3996. — С. 125-130.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Psixika qedim yunan dilinde psῡxikos menevi heyati psixologiyada ve tibbde bilik ve elm sahelerinden asili olaraq asagidaki kimi mueyyen edilen murekkeb bir anlayisdir Dusunce prosesleri ve hadiselerinin mecmusu hissler qavrayislar emosiyalar yaddas ve s heyvanlarin ve insanlarin etraf muhitle qarsiliqli elaqesinde heyatin spesifik aspekti Yuksek mutesekkil canlilarin xarici alemle qarsiliqli elaqesi prosesinde yaranan ve onlarin davranisinda fealiyyetinde tenzimleyici funksiyani yerine yetiren obyektiv realliq subyektinin aktiv numayis etdirme formasi Yuksek mutesekkil canli materiyanin subyekt terefinden obyektiv alemi aktiv sekilde eks etdirmesinden ondan ayrilmaz dunya menzeresinin qurulmasinda ve bu esasda onun davranis ve fealiyyetinin tenzimlenmesinden ibaret olan sistemli xususiyyeti Insanin daxili alemi Psixika insanlarin ve heyvanlarin subyektiv alemi olub subyektiv sekilde yasanan proseslerin ve hallarin butun kompleksini ehate edir qavrayis yaddas tefekkur niyyet yuxu ve s Psixika butovluk fealliq inkisaf ozunutenzimleme unsiyyet uygunlasma ve s kimi keyfiyyetlerle xarakterize olunur somatik proseslerle elaqelendirilir Bioloji tekamulun mueyyen merhelesinde meydana gelmisdir I P Pavlov psixi fealiyyeti ali sinir fealiyyeti ile elaqedar oldugunu mueyyen etmisdir Psixologiya elmi psixikanin oyrenilmesi ile mesgul olur 1970 ci illerde psixologiya nevrologiya ve fiziologiyanin qovsaginda psixi proseslerin beyin mexanizmlerini oyrenen psixologiyanin bir qolu olan inkisaf etmisdir Psixikanin tekamuluPsixikanin emele gelmesi materiyanin bioloji tesekkulu ile baglidir Psixikanin filogenezde inkisafi eksetdirmenin tropizm instinktiv intellektual ve heyatda qazanilan davranis formalarinda tezahur etmisdir Elementar qiciqlanma sade birhuceyreli orqanizmlerde bele ozunu gosterir ve onlar cavab reaksiyasi verirler canli orqanizme bioloji tesir gostere bilir ki bunun neticesinde hemin orqanizmin protoplazmasinin xassesi deyisir Bioloji amillere ozunemexsus cavab vermek usullari tropizmler ve ya taksikler adlanir Tropizmlerin bir sira novleri vardir fototropizm dusen isigin istiqametinden asili olaraq bitki orqanlarinin boyume istiqametinin ve ya veziyyetinin deyismesi isigin tesiri ile hereketetme meyli mueyyen fiziki kimyevi muhiti secme meyli mexaniki qiciqlandiricilarin tesirile hereket etme meyli ve s Canlilarda psixikanin tesekkul tapmasi onlarin muhite uygunlasa bilmemeleri ile bagli olan deyisikliklerden yaranir Bir cox canlilarin davranisi instiktiv davranisdir ve tebii telebatdan dogur Muhitin mueyyen seraitine tesirine qarsi murekkeb anadangelme reaksiya formasi instinktler adlanir Instinktiv davranis mueyyen bir novun hamisi ucun xarakterik olan anadangelme davranisdir Bir cox alimler hesab edirler ki instinktler deyismezdir ve canlilarin ferdi qaydada muhite uygunlasmasi prosesinde deyismez qalir Ali heyvanlarda instinktiv davranis formalari ile yanasi deyisken formali davranis verdisler ve intellektual hereketler de movcuddur Verdisler inkisafin en asagi pillesinde bele ozunu gosterir Lakin aciq askar ifade olunan verdisler yalniz bas beyin qabigina malik olan heyvanlarda musahide edilir Ali heyvanlarda davranisin en yuksek seviyyesi intellektual davranisdir Intellektual davranisin esasini ayri ayri cisimler arasindaki murekkeb munasibetleri els etdirmek teskil edir Lakin heyvanlarin intellektual ve ya eqli davranisi tebii ki insan aglindan ferqli keyfiyyete malikdir IstinadlarPsihika Bolshoj Enciklopedicheskij slovar 2000 Nemov R S Psihika opredelenie Psihologicheskij slovar pod red N V Menshikovoj M Gumanitarnyj izdatelskij centr VLADOS MPGU 2007 S 321 560 s Shulgovskij V V Vysshaya nervnaya deyatelnost Bolshaya rossijskaya enciklopediya sajt 2004 EdebiyyatKon I S Psihologiya polovyh razlichij Psihologiya individualnyh razlichij Pod red Yu B Gippenrejtera V Ya Romanova Izdanie 2 e M CheRo 2002 776 s ISBN 5 88711 178 X S 154 159 Kraft Ebing Rihard Polovaya psihopatiya Perevod N Vigdorchik G Grigorev M Rodina 2019 576 s il ISBN 978 5 907211 41 4 Filatova A F Psihologiya polovyh razlichij i gendernaya psihologiya UDK 159 922 2 Vestnik Omskogo universiteta 2007 1 ISSN 1812 3996 S 125 130