Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Karmaskalı rayonu (başq. Ҡырмыҫҡалы районы) — Başqırdıstan Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon.
| Rayon | |||||
| Karmaskalı rayonu | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Ҡырмыҫҡалы районы | |||||
 | |||||
| |||||
|
| |||||
| Ölkə | |||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| Yaradılıb | 20 avqust 1930 | ||||
| Sahəsi | 1750,88 km² | ||||
| Saat qurşağı |
| ||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi |
| ||||
| Rəqəmsal identifikatorlar | |||||
| Telefon kodu | 34765 | ||||
| Poçt indeksi | 4530ХХ | ||||
| Rəsmi sayt | |||||
 | |||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Rayonun inzibati mərkəzi kəndidir. Ufadan 50 km cənubda yerləşir.
Coğrafi yerləşməsi
Başqırdıstanın mərkəzi hissəsində, Ağidel çayının sahili boyunca sahildə yerləşir. Rayonun ərazisi 1751 km² təşkil edir. Sərhədlərinin ümumi uzunluğu 903 km-dir. İqlimi kontinental, bir az qurudur. r. Orta illik temperatur: +2,5 °C, yanvar: -16 °C, iyul: +19 °C. Maksimal temperatur: +40 °C, minimal: −48 °C. Orta illik yağıntı 500 mm., quraq illərdə 350 mm. Ərazisindən Urşak, Aurqazı, Belıy KLuç, Uzen, Kuzelka çayları axır. Ərazisində əsasən boz meşə və qaraya bənzər torpaqlar geniş sahə tutur.
Meşələr 30,7 min hektar (rayon ərazisinin 17,5%) ərazini əhatə edir. Toplam oduncaq ehtiyatları 4 milyon m³ təşkil edir.
Tarixi
Rayon 1930-ci ildə təşkil edilmişdir. 1956-ci ildə Buzovyazov rayonunun böyük qismi Karmaskalı rayonuna birləşdirilir (cəmi 8 kənd sovetliyi isə Aurqazin rayonu ərazisinə daxil edilir.).
Əhali
Ümumrusiya siyahıya alınmasına Başqırdıstan Respublikası Karmaskalı rayonu ərazisin milli tərkibi: başqırdlar — 39,6 %, tatarlar — 31,9 %, ruslar — 16,5 %, çuvaşlar — 9,3 %, digər millər — 2,7 %. 1 yanvar 2015-ci il məlumatına görə rayon ərazisində 50174 nəfər yaşayır.
Əhalinin milli tərkibi
| İl | başqırdlar nəf. | başqırdlar % | tatarlar nəf. | tatarlar % | ruslar nəf. | ruslar % | Ümumi %nəf |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1970 | 12 289 | 21.3 % | 25 863 | 44.8 % | 57 743 | ||
| 1989 | 10 471 | 22,9 % | 21 756 | 47,6 % | 45 680 | ||
| 2002 | 23 296 | 42,7 % | 15 811 | 29 % | 8 767 | 16,1 % | 54 585 |
| 2010 | 20 236 | 39,6 % | 16 318 | 31,9 % | 8 418 | 16,5 % | 51 504 |
İnzibati-ətazi vahidləri
Rayonda 16 kənd inzivati vahidliyinə 122 yaşayış məntəqəsi daxildir.
İqtisadiyyat
Rayon əsasən sənaye-aqrar rayondu. Ərazisinin 120,8 min ha kənd təsərrüfatına cəlb olunmuşdur. 27,1 min ərazi otlaq sahələridir. Kənd təsərrüfatının şəkər çuğunduru, taxılçılıq, kartoxçuluq, ətlik-südlük heyvandarlıq, atçılıq, arıçılıq və donuzçuluq inkişaf etmişdir. Burada meşə təsərrüfatı mövcuddur. Ərazisindən Ufa — Orenburq, Karlaman — Maqnitaqorsk dəmiryolu, Ufa — Orenburq, Ufa — Beloresk avtomobil yolu keçir.
Sosial sfera
Rayon ərazisində 65 ümumtəhsil mərkəzi vardır ki bununda 31 orta məktəbdir. Burada Məhəmmədsəlim Umetbayev memorial muzeyi, Şərif Bikkulun ev muzeyi, bir rayon və 3 kənd xəstəxanası, 34 kütləvi kitabxana, 52 klub fəaliyyət göstərir. Tolbazında tarix diyarşunaslıq muzeyi vardır. Burada tatar və rus dillərində «Karmaskalinskaya nov» — «Uzen», başqırd dilində isə «Dairə» qəzeti buraxılır.
Şəxsiyyətlər
- Həmzə Ris oğlu Əhmədov — rusiyalı dövlət və siyasi xadim.
- Qənzəfər Usayev — Yemelyan Puqaçova və Salavat Yulevnanın yoldaşı,
- Mirsəid Heydərəli oğlu Sultanəliyev — siyasi xadim,
- Miniəli Minhacuddin oğlu Şaymuradov — general-mayor.
- Aleksey Nesteroviç Kalqanov — Sovet İttifaqı Qəhrəmanı,
- İvan Aleksandroviç Polunin — Sovet İttifaqı Qəhrəmanı,
- İvan Nikolayeviç Qraşev — Sovet İttifaqı Qəhrəmanı,
- Qriqori Semönoviç Vasilyev — Sovet İttifaqı Qəhrəmanı,
- Aleksey Födoroviç Nikiforov — Sovet İttifaqı Qəhrəmanı,
- Mustafa Şakir oğlu Qazizov — Şöhrət ordenli,
- Sabircan Abdulla oğlu Qunaqbayev — tanınmış bioloq, seleksiyaçı, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı,
- Banat Xəyrulla qızı Batırova — Başqırd MSSR ilk qadın Sosialist Əməyi Qəhrəmanı,
- Rail İsmayıl oğlu Kamalov — Sosialist Əməyi Qəhrəmanı,
- Fərid Şəmsəddin oğlu Sadıqov — Sosialist Əməyi Qəhrəmanı,
- Məhəmmədsəlim Ümütbayev — ictimai xadim, başqırd araşdırmaçı,
- Fənil Əsənov — yazıçı,
- Robert Nurməhəmməd oğlu Bayımov — yazıçı, tənqitçı,
- Şərif Bekqul — şair,
- Fərid İsənğulov — yazıçı,
- İrek Lutfi oğlu Kencəbulatov — şair,
- Nəcib Şəngəray oğlu Həmidov (1898—1943) — sovet hərbi xadimi, Polkovnik (1940 il).
- Ğaysa Batırgəray oğlu Hüseyinov — akademik, professor, yazıçı,
- Məhəmmədcan Hüseyinov — Rusiya Müsəlmanları Ruhani İdarəsinin ilk müftisi.
Mənbə
- Rayon saytı
- Сайт села Кармаскалы и Кармаскалинского района
- ЖКХ района 2015-01-13 at the Wayback Machine
- Инстаграм Кармаскалинского района
İstinadlar
- . 2020-05-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-10.
- https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tab-5_VPN-2020.xlsx (rus.).
- "Итоги Всероссийской переписи населения по Республике Башкортостан" (pdf). Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан. 2013-03-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-03-05.
- Давлетшина З. М. Татарское население Башкортостана: этнодемографическое исследование. Уфа: Гилем, 2001.
- Население Башкортостана: XIX—XXI века: статистический сборник/ Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан.- Уфа: Китап, 2008.- 448 с.:ил.
- "Закон Республики Башкортостан «Об изменениях в административно-территориальном устройстве Республики Башкортостан в связи с объединением отдельных сельсоветов и передачей населённых пунктов» (Принят Государственным Собранием — Курултаем Республики Башкортостан 18 ноября 2008 года)". 2014-11-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-09-10.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Karmaskali rayonu basq Ҡyrmyҫҡaly rajony Basqirdistan Respublikasinin erazisine daxil olan inzibati rayon RayonKarmaskali rayonuҠyrmyҫҡaly rajonyBayraq d Gerb54 22 10 sm e 56 10 40 s u Olke RusiyaTarixi ve cografiyasiYaradilib 20 avqust 1930Sahesi 1750 88 km Saat qursagi Yekaterinburq vaxti d UTC 05 00EhalisiEhalisi 52 715 nef 2021 Reqemsal identifikatorlarTelefon kodu 34765Poct indeksi 4530HHResmi sayt Vikianbarda elaqeli mediafayllar Rayonun inzibati merkezi kendidir Ufadan 50 km cenubda yerlesir Cografi yerlesmesiBasqirdistanin merkezi hissesinde Agidel cayinin sahili boyunca sahilde yerlesir Rayonun erazisi 1751 km teskil edir Serhedlerinin umumi uzunlugu 903 km dir Iqlimi kontinental bir az qurudur r Orta illik temperatur 2 5 C yanvar 16 C iyul 19 C Maksimal temperatur 40 C minimal 48 C Orta illik yaginti 500 mm quraq illerde 350 mm Erazisinden Ursak Aurqazi Beliy KLuc Uzen Kuzelka caylari axir Erazisinde esasen boz mese ve qaraya benzer torpaqlar genis sahe tutur Meseler 30 7 min hektar rayon erazisinin 17 5 erazini ehate edir Toplam oduncaq ehtiyatlari 4 milyon m teskil edir TarixiRayon 1930 ci ilde teskil edilmisdir 1956 ci ilde Buzovyazov rayonunun boyuk qismi Karmaskali rayonuna birlesdirilir cemi 8 kend sovetliyi ise Aurqazin rayonu erazisine daxil edilir EhaliUmumrusiya siyahiya alinmasina Basqirdistan Respublikasi Karmaskali rayonu erazisin milli terkibi basqirdlar 39 6 tatarlar 31 9 ruslar 16 5 cuvaslar 9 3 diger miller 2 7 1 yanvar 2015 ci il melumatina gore rayon erazisinde 50174 nefer yasayir Ehalinin milli terkibi Il basqirdlar nef basqirdlar tatarlar nef tatarlar ruslar nef ruslar Umumi nef1970 12 289 21 3 25 863 44 8 57 7431989 10 471 22 9 21 756 47 6 45 6802002 23 296 42 7 15 811 29 8 767 16 1 54 5852010 20 236 39 6 16 318 31 9 8 418 16 5 51 504Inzibati etazi vahidleriRayonda 16 kend inzivati vahidliyine 122 yasayis menteqesi daxildir IqtisadiyyatRayon esasen senaye aqrar rayondu Erazisinin 120 8 min ha kend teserrufatina celb olunmusdur 27 1 min erazi otlaq saheleridir Kend teserrufatinin seker cugunduru taxilciliq kartoxculuq etlik sudluk heyvandarliq atciliq ariciliq ve donuzculuq inkisaf etmisdir Burada mese teserrufati movcuddur Erazisinden Ufa Orenburq Karlaman Maqnitaqorsk demiryolu Ufa Orenburq Ufa Beloresk avtomobil yolu kecir Sosial sferaRayon erazisinde 65 umumtehsil merkezi vardir ki bununda 31 orta mektebdir Burada Mehemmedselim Umetbayev memorial muzeyi Serif Bikkulun ev muzeyi bir rayon ve 3 kend xestexanasi 34 kutlevi kitabxana 52 klub fealiyyet gosterir Tolbazinda tarix diyarsunasliq muzeyi vardir Burada tatar ve rus dillerinde Karmaskalinskaya nov Uzen basqird dilinde ise Daire qezeti buraxilir SexsiyyetlerHemze Ris oglu Ehmedov rusiyali dovlet ve siyasi xadim Qenzefer Usayev Yemelyan Puqacova ve Salavat Yulevnanin yoldasi Mirseid Heydereli oglu Sultaneliyev siyasi xadim Minieli Minhacuddin oglu Saymuradov general mayor Aleksey Nesterovic Kalqanov Sovet Ittifaqi Qehremani Ivan Aleksandrovic Polunin Sovet Ittifaqi Qehremani Ivan Nikolayevic Qrasev Sovet Ittifaqi Qehremani Qriqori Semonovic Vasilyev Sovet Ittifaqi Qehremani Aleksey Fodorovic Nikiforov Sovet Ittifaqi Qehremani Mustafa Sakir oglu Qazizov Sohret ordenli Sabircan Abdulla oglu Qunaqbayev taninmis bioloq seleksiyaci Sosialist Emeyi Qehremani Banat Xeyrulla qizi Batirova Basqird MSSR ilk qadin Sosialist Emeyi Qehremani Rail Ismayil oglu Kamalov Sosialist Emeyi Qehremani Ferid Semseddin oglu Sadiqov Sosialist Emeyi Qehremani Mehemmedselim Umutbayev ictimai xadim basqird arasdirmaci Fenil Esenov yazici Robert Nurmehemmed oglu Bayimov yazici tenqitci Serif Bekqul sair Ferid Isengulov yazici Irek Lutfi oglu Kencebulatov sair Necib Sengeray oglu Hemidov 1898 1943 sovet herbi xadimi Polkovnik 1940 il Gaysa Batirgeray oglu Huseyinov akademik professor yazici Mehemmedcan Huseyinov Rusiya Muselmanlari Ruhani Idaresinin ilk muftisi MenbeRayon sayti Sajt sela Karmaskaly i Karmaskalinskogo rajona ZhKH rajona 2015 01 13 at the Wayback Machine Instagram Karmaskalinskogo rajonaIstinadlar 2020 05 28 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 09 10 https rosstat gov ru storage mediabank tab 5 VPN 2020 xlsx rus Itogi Vserossijskoj perepisi naseleniya po Respublike Bashkortostan pdf Territorialnyj organ Federalnoj sluzhby gosudarstvennoj statistiki po Respublike Bashkortostan 2013 03 09 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 03 05 Davletshina Z M Tatarskoe naselenie Bashkortostana etnodemograficheskoe issledovanie Ufa Gilem 2001 ISBN 5 7501 0235 1 Naselenie Bashkortostana XIX XXI veka statisticheskij sbornik Territorialnyj organ Federalnoj sluzhby gosudarstvennoj statistiki po Respublike Bashkortostan Ufa Kitap 2008 448 s il Zakon Respubliki Bashkortostan Ob izmeneniyah v administrativno territorialnom ustrojstve Respubliki Bashkortostan v svyazi s obedineniem otdelnyh selsovetov i peredachej naselyonnyh punktov Prinyat Gosudarstvennym Sobraniem Kurultaem Respubliki Bashkortostan 18 noyabrya 2008 goda 2014 11 29 tarixinde Istifade tarixi 2017 09 10