Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Adi qəşəng durna (lat. Anthropoides virgo) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin durnakimilər dəstəsinin durnalar fəsiləsinin qəşəng durna cinsinə aid heyvan növü.
| Adi qəşəng durna | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||
| Elmi təsnifat | ||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Sinif: İnfrasinif: Klad: Klad: Dəstə: Yarımdəstə: Fəsiləüstü: Fəsilə: Cins: Növ: Adi qəşəng durna | ||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||
| ||||||
Təsviri
Ümumi rəngi göyümtül. Başının yanları, boğazı və boynunun ön hissəsi qaradır. Boynunun qara lələkləri döşünə sallanır. Gözlərinin arxasından bir topa ağ lələk boyununun yanlarına sallanır. Ayaqları qara, dimdiyi sarımtıldır. Diri kütləsi 2-3 kq-dır.
Yayılması
Avropa, Asiya və Afrikada yayılıb. Afrikanın şimalında, Şimali Qafqazda, Qazaxıstanda, Sibibirin cənubunda yuvalayır, Şimali Qərbi Afrikada, Fələstin, İraq, Pakistan, Hindistanda, Birmada qışlayır. Azərbaycanda Kür-Araz ovalığında və Acınohur-Ceyrançöl alçaq dağlıq sahələrində rast gəlinir. Azərbaycan ərazisində miqrasiya edənlərin əksəriyyəti martın sonu aprelin əvvəlində köçü başa çatdırırlar. Yazda ilk dəstə 21 martda Samux rayonu ərazisində, 4 fərddən ibarət sonuncu qatar 22 mayda Şirvan milli parkında qeydə alındı. 2002-ci ilin may ayında 1 fərd Naxçıvan şəhəri ətrafında və Samux ərazisində müşahidə edilmişdir. Payızda kütləvi köç avqustun sonundan sentyabrın sonunadək davam edir. Avqustun 28-dən, sentyabrın 7-dək Samuxun Hacılar kəndi ətrafına quşun ümumi sayı 1060 fərd olan 12 qatar yenərək 3-7 gün orada qalmışdır. 2002-ci ildə 16 sentyabr -1 okyabr aralığında Qızılağac qoruğunun Kürdili sahəsində 21-93 fərddən ibarət cənuba uçan qatarlar qeydə alınmışdır. Kürsəngi gölü ətrafında istirahət edən və hər biri 500 fərddən ibarət 2 ən böyük qatar 2006-cı ildə qeydə alınmışdır.
Həyat tərzi
Digər durnalardan fərqli bataqlıq sahələrdə deyil, ot örtüyü hündür olmayan-çöllərdə, yarımsəhralarda məskunlaşır. Eyni zamanda çaylara, göllərə yaxın əkin sahələrində də qidalanır və yuvalayır. Monoqam quşdur. Qışda və miqrasiya vaxtında taxıl, və yabanı. bitkilərin toxumları, eyni zamanda cücülərlə və xırda heyvanları ovlayırlar. Əsasən səhər və axşam saatlarında yemlənir.
Sayı
Dünyada sayı 230 - 280 min fərd təşkil edir. 2005-2010-cu illərdə yaz-payız köçündə Azərbaycan ərazisində 4 minə yaxın fərd qeydə alınmışdır. 13. 10. 1958-ci ildə Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğunda ötüb keçərkən 84, 1961-1964-cü illərdə Ağgöldə 400, 16. 11. 2000-ci ildə Ceyrançöl-nohur alçaq dağlığında 2 fərdi qeydə alınıb. Azərbaycan ərazisində yazda miqrasiya edən durnanın sayı 2005-ci ildə 70; 2007-ci ildə 347; 2008-ci ildə 963; 2009-cu ildə 1018; 20010-cu ildə 864 fərd təşkil etmişdir. Payız köçündə isə 2005-ci ildə 1013; 2006-cı ildə 2060; 2007-ci ildə 2102; 2008-ci ildə 3012; 2009-cu ildə 3211; 2010-cu ildə 2087 fərd qeydə alınmışdır.
Azalma səbəbləri
Yuvalama yerlərində xam torpaqların şumlanıb əkilməsi, kənd təsərrüfatı işləri zamanı yuvaların dağıdılması, yeyilən dənlərdən kütləvi zəhərlənmə, intensiv mal-qara otarılması, çoban itləri tərəfindən olan narahatlıq və brakonyerlik.
Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər
Ovlanması qadağandır. Qızılağac, Körçay, Turyançay və Samur Dövlət Təbiət Qoruqları, Şirvan və Ağgöl Milli Parkların olması miqrasiyasına müsbət təsir edir. CİTES, Bonn, Bern konvensiyalarına və AEWA sazişinə daxil edilmişdir.
Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər
Yemlənmək, geçələmək və istirahət üçün daimi istifadə etdikləri sahələr yerli ekoloji təşkilat və bələdiyələr tərəfindən nəzarətə götürülməli, əhali arasında təbliğat işi aparılmalıdır.
İstinadlar
- HBW and BirdLife Taxonomic Checklist v2. / red. BirdLife International 2017.
- eBird Taxonomy v2018. EBird, 2018.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Adi qeseng durna lat Anthropoides virgo heyvanlar aleminin xordalilar tipinin quslar sinfinin durnakimiler destesinin durnalar fesilesinin qeseng durna cinsine aid heyvan novu Adi qeseng durnaElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarSinif QuslarInfrasinif YenidamaqlilarKlad Klad Deste DurnakimilerYarimdeste Fesileustu Fesile DurnalarCins Qeseng durnaNov Adi qeseng durnaBeynelxalq elmi adiAnthropoides virgo L 1758 Sekil axtarisiITIS 176192TesviriUmumi rengi goyumtul Basinin yanlari bogazi ve boynunun on hissesi qaradir Boynunun qara lelekleri dosune sallanir Gozlerinin arxasindan bir topa ag lelek boyununun yanlarina sallanir Ayaqlari qara dimdiyi sarimtildir Diri kutlesi 2 3 kq dir YayilmasiAvropa Asiya ve Afrikada yayilib Afrikanin simalinda Simali Qafqazda Qazaxistanda Sibibirin cenubunda yuvalayir Simali Qerbi Afrikada Felestin Iraq Pakistan Hindistanda Birmada qislayir Azerbaycanda Kur Araz ovaliginda ve Acinohur Ceyrancol alcaq dagliq sahelerinde rast gelinir Azerbaycan erazisinde miqrasiya edenlerin ekseriyyeti martin sonu aprelin evvelinde kocu basa catdirirlar Yazda ilk deste 21 martda Samux rayonu erazisinde 4 ferdden ibaret sonuncu qatar 22 mayda Sirvan milli parkinda qeyde alindi 2002 ci ilin may ayinda 1 ferd Naxcivan seheri etrafinda ve Samux erazisinde musahide edilmisdir Payizda kutlevi koc avqustun sonundan sentyabrin sonunadek davam edir Avqustun 28 den sentyabrin 7 dek Samuxun Hacilar kendi etrafina qusun umumi sayi 1060 ferd olan 12 qatar yenerek 3 7 gun orada qalmisdir 2002 ci ilde 16 sentyabr 1 okyabr araliginda Qizilagac qorugunun Kurdili sahesinde 21 93 ferdden ibaret cenuba ucan qatarlar qeyde alinmisdir Kursengi golu etrafinda istirahet eden ve her biri 500 ferdden ibaret 2 en boyuk qatar 2006 ci ilde qeyde alinmisdir Heyat terziDiger durnalardan ferqli bataqliq sahelerde deyil ot ortuyu hundur olmayan collerde yarimsehralarda meskunlasir Eyni zamanda caylara gollere yaxin ekin sahelerinde de qidalanir ve yuvalayir Monoqam qusdur Qisda ve miqrasiya vaxtinda taxil ve yabani bitkilerin toxumlari eyni zamanda cuculerle ve xirda heyvanlari ovlayirlar Esasen seher ve axsam saatlarinda yemlenir SayiDunyada sayi 230 280 min ferd teskil edir 2005 2010 cu illerde yaz payiz kocunde Azerbaycan erazisinde 4 mine yaxin ferd qeyde alinmisdir 13 10 1958 ci ilde Qizilagac Dovlet Tebiet Qorugunda otub kecerken 84 1961 1964 cu illerde Aggolde 400 16 11 2000 ci ilde Ceyrancol nohur alcaq dagliginda 2 ferdi qeyde alinib Azerbaycan erazisinde yazda miqrasiya eden durnanin sayi 2005 ci ilde 70 2007 ci ilde 347 2008 ci ilde 963 2009 cu ilde 1018 20010 cu ilde 864 ferd teskil etmisdir Payiz kocunde ise 2005 ci ilde 1013 2006 ci ilde 2060 2007 ci ilde 2102 2008 ci ilde 3012 2009 cu ilde 3211 2010 cu ilde 2087 ferd qeyde alinmisdir Azalma sebebleriYuvalama yerlerinde xam torpaqlarin sumlanib ekilmesi kend teserrufati isleri zamani yuvalarin dagidilmasi yeyilen denlerden kutlevi zeherlenme intensiv mal qara otarilmasi coban itleri terefinden olan narahatliq ve brakonyerlik Qorunmasi ucun qebul edilmis tedbirlerOvlanmasi qadagandir Qizilagac Korcay Turyancay ve Samur Dovlet Tebiet Qoruqlari Sirvan ve Aggol Milli Parklarin olmasi miqrasiyasina musbet tesir edir CITES Bonn Bern konvensiyalarina ve AEWA sazisine daxil edilmisdir Qorunmasi ucun meslehet gorulmus tedbirlerYemlenmek gecelemek ve istirahet ucun daimi istifade etdikleri saheler yerli ekoloji teskilat ve belediyeler terefinden nezarete goturulmeli ehali arasinda tebligat isi aparilmalidir IstinadlarHBW and BirdLife Taxonomic Checklist v2 red BirdLife International 2017 eBird Taxonomy v2018 EBird 2018 Hemcinin bax