Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qafqaz quru qurbağası (lat. Bufo verrucosissimus) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin suda-quruda yaşayanlar sinfinin quyruqsuzlar dəstəsinin quru qurbağaları fəsiləsinin quru qurbağası cinsinə aid heyvan növü. Krasnodar diyarının qırmızı kitabına daxildir.
| Qafqaz quru qurbağası | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Sinifüstü: Klad: Sinif: Yarımsinif: Dəstəüstü: Klad: Dəstə: Yarımdəstə: Fəsiləüstü: Fəsilə: Cins: Növ: Qafqaz quru qurbağası | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Xüsusiyyətləri
Rusiyanın ən böyük suda-quruda yaşayanıdlr. Uzunluğu 170 mm-dir. Rəngi boz və ya parlaq-qəhvəyidir. Çömçəquyruqlar qara rəngdə olur. Yetkin olmayan qurbağalar narıncıdır. Azərbaycanın ən iri qurbağasıdır. Dərisi hamar qabarlıdır, üstdən boz və ya qəhvəyi rəngdədir (açıqdan tünd rəngə qədər müxtəlif çalarda), tünd xallıdır. Başda, həmçinin bədənin yanlarında və ya alt tərəfində tikancıqlar olur. Arxa ətrafların barmaqlarını birləşdirən qabarlar ikiqatdır. Parotidlərin üzərində tünd zolaq və ya tünd xallar olur, ya da olmur. Qarın tərəfi sarımtıl, zəif xallıdır. Erkəklərin rezonatorları yoxdur. Onlar dişilərdən xırda olub, bədənin uzunluğu 120 mm-ə qədər olur.
Arealı
Qərbi Qafqazın endemik növüdür. Arealı əsasən ön dağlıq və dağlıq əraziləri əhatə edir. Arealı cənubdan meşə zonası ilə əhatələnmişdir. Qafqaz quru qurbağası Rusiya, Gürcüstan, Azərbaycan, İran və Türkiyədə yayılmışdır. İlk əvvəllər yarımnöv olaraq hesab edilirdi. Göl ətrafları, çay kənarları, gölməçələr və su tutarlarının kənarlarında müşahidə etmək olur. Gündüzləri nəmli yerlərdə, daş altlarında və oyuqlarda gizlənirlər. Gecə saatları isə ov edirlər. Bəzən onları mağaralarda belə görmək olar. Qidalanmasında əsasən onurğasızlar üstünlük təşkil edir.
Yaşayış yeri və həyat tərzi
Meşə sahəsinin sakinləridir. Həm düzənliklərdə, həm də dağlarda (1900 m-dək yüksəklikdə) rast gəlinir. Enliyarpaq, qarışıq və iynəyarpaqlı meşələrdə, kolluqlarda bağlarda, çəmənlərdə və bostanlarda, çox vaxt yaşayış məntəqələrinin yaxınlığında rast gəlinir. Adətən bir dəfə seçdiyi yerə bağlıdır. Toranlıq və gecə həyat tərzi keçirir. Ən çox axşam və səhər fəaldır. Gündüz daşların altındakı boşluqlarda, qırılmış ağac budaqlarının və çürümüş kötüklərin altında, quru ot tayalarında gizlənir. Sıx otluqlarda və tutqun havada gündüz də rast gəlinir. Çoxalmaq üçün martın sonunda və daha gec (dağlarda) durğun və ya zəif axarlı su hövzələrinə gedirlər. Erkəklər dişiləri həm quruda, həm də suda seçirlər. Cütləşmə düzənliklərdə adətən 10 gün, dağlarda isə avqusta qədər davam edir. 3 – 15 m uzunluğunda kürü qaytanları gecə suda olan daşlar, bitkilər üzərinə və s. qoyulur. Embrional inkişafı bir həftəyə qədər çəkir. Metamorfoz 50 günə qədər uzanır. Qabıqdəyişmə, ehtimal ki, ildə bir dəfə avqustun əvvəlində baş verir. Köhnə qabıq özü tərəfindən yeyilir. Əsasən quruda yaşayan cücülərlə (qarışqa, haf, taxıl biti, tırtıllar, ikiqanadlılar və s.), hörümçəklərlə, ilbiz, soxulcan və başqa onurğasızlarla qidalanırlar. Düşmənləri çox azdır. Yırtıcı məməlilər və quşlar bir qayda olaraq onları ovlamaqdan çəkinirlər. Təbiətdə ömrünün uzunluğu orta hesabla 10 ilə qədərdir. Cinsi yetkinliyə erkəklər 2-3, dişilər isə 3 yaşda çatırlar.
Sayları
Müxtəlif ərazilərdə 1000 metr maşrutda 20 başdan 1—5 arasına qədər ola bilir. 1980-х illərə qədər saylarında stabillik olmuşdur. Hazırda isə saylarında azalma vardır. Azalmanın səbəbləri: meşələrin qırılması, su tutarlarının kirlənməsi, gölməçələrin qurudulması, torpaqların intensiz olaraq əkin sahələrinə çevrilməsi və müəyyən dövrlərdə müşahidə edilən quraqlıqlar.
Məhdudlaşdırıcı amillər
Su mənbələrinin qurudulması və çirklənməsi, avtomobil yollarında ölüm və meşələrin qırılması.
Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər
İUCN siyahısına NT kateqoriyası ilə daxil edilib. Zaqatala Dövlət Təbiət Qoruğunda mühafizə olunur.
Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər
Nadir və xeyirli növ olduğundan kənd və meşə təsərrüfatlarında qorunmasını təbliğ etmək vacibdir.
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2001.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qafqaz quru qurbagasi lat Bufo verrucosissimus heyvanlar aleminin xordalilar tipinin suda quruda yasayanlar sinfinin quyruqsuzlar destesinin quru qurbagalari fesilesinin quru qurbagasi cinsine aid heyvan novu Krasnodar diyarinin qirmizi kitabina daxildir Qafqaz quru qurbagasiElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad Yarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad Klad Klad Klad XoanlarKlad Klad Klad Klad Klad Sinifustu DordayaqlilarKlad Sinif Suda quruda yasayanlarYarimsinif ZirehsizlerDesteustu Klad Deste QuyruqsuzlarYarimdeste Fesileustu Fesile Quru qurbagalariCins Quru qurbagasiNov Qafqaz quru qurbagasiBeynelxalq elmi adiBufo verrucosissimus Pall 1814Sekil axtarisiITIS 585630NCBI 655847EOL 1010608XususiyyetleriRusiyanin en boyuk suda quruda yasayanidlr Uzunlugu 170 mm dir Rengi boz ve ya parlaq qehveyidir Comcequyruqlar qara rengde olur Yetkin olmayan qurbagalar narincidir Azerbaycanin en iri qurbagasidir Derisi hamar qabarlidir ustden boz ve ya qehveyi rengdedir aciqdan tund renge qeder muxtelif calarda tund xallidir Basda hemcinin bedenin yanlarinda ve ya alt terefinde tikanciqlar olur Arxa etraflarin barmaqlarini birlesdiren qabarlar ikiqatdir Parotidlerin uzerinde tund zolaq ve ya tund xallar olur ya da olmur Qarin terefi sarimtil zeif xallidir Erkeklerin rezonatorlari yoxdur Onlar disilerden xirda olub bedenin uzunlugu 120 mm e qeder olur ArealiQerbi Qafqazin endemik novudur Areali esasen on dagliq ve dagliq erazileri ehate edir Areali cenubdan mese zonasi ile ehatelenmisdir Qafqaz quru qurbagasi Rusiya Gurcustan Azerbaycan Iran ve Turkiyede yayilmisdir Ilk evveller yarimnov olaraq hesab edilirdi Gol etraflari cay kenarlari golmeceler ve su tutarlarinin kenarlarinda musahide etmek olur Gunduzleri nemli yerlerde das altlarinda ve oyuqlarda gizlenirler Gece saatlari ise ov edirler Bezen onlari magaralarda bele gormek olar Qidalanmasinda esasen onurgasizlar ustunluk teskil edir Yasayis yeri ve heyat terziMese sahesinin sakinleridir Hem duzenliklerde hem de daglarda 1900 m dek yukseklikde rast gelinir Enliyarpaq qarisiq ve iyneyarpaqli meselerde kolluqlarda baglarda cemenlerde ve bostanlarda cox vaxt yasayis menteqelerinin yaxinliginda rast gelinir Adeten bir defe secdiyi yere baglidir Toranliq ve gece heyat terzi kecirir En cox axsam ve seher fealdir Gunduz daslarin altindaki bosluqlarda qirilmis agac budaqlarinin ve curumus kotuklerin altinda quru ot tayalarinda gizlenir Six otluqlarda ve tutqun havada gunduz de rast gelinir Coxalmaq ucun martin sonunda ve daha gec daglarda durgun ve ya zeif axarli su hovzelerine gedirler Erkekler disileri hem quruda hem de suda secirler Cutlesme duzenliklerde adeten 10 gun daglarda ise avqusta qeder davam edir 3 15 m uzunlugunda kuru qaytanlari gece suda olan daslar bitkiler uzerine ve s qoyulur Embrional inkisafi bir hefteye qeder cekir Metamorfoz 50 gune qeder uzanir Qabiqdeyisme ehtimal ki ilde bir defe avqustun evvelinde bas verir Kohne qabiq ozu terefinden yeyilir Esasen quruda yasayan cuculerle qarisqa haf taxil biti tirtillar ikiqanadlilar ve s horumceklerle ilbiz soxulcan ve basqa onurgasizlarla qidalanirlar Dusmenleri cox azdir Yirtici memeliler ve quslar bir qayda olaraq onlari ovlamaqdan cekinirler Tebietde omrunun uzunlugu orta hesabla 10 ile qederdir Cinsi yetkinliye erkekler 2 3 disiler ise 3 yasda catirlar SaylariMuxtelif erazilerde 1000 metr masrutda 20 basdan 1 5 arasina qeder ola bilir 1980 h illere qeder saylarinda stabillik olmusdur Hazirda ise saylarinda azalma vardir Azalmanin sebebleri meselerin qirilmasi su tutarlarinin kirlenmesi golmecelerin qurudulmasi torpaqlarin intensiz olaraq ekin sahelerine cevrilmesi ve mueyyen dovrlerde musahide edilen quraqliqlar Mehdudlasdirici amillerSu menbelerinin qurudulmasi ve cirklenmesi avtomobil yollarinda olum ve meselerin qirilmasi Qorunmasi ucun qebul edilmis tedbirlerIUCN siyahisina NT kateqoriyasi ile daxil edilib Zaqatala Dovlet Tebiet Qorugunda muhafize olunur Qorunmasi ucun meslehet gorulmus tedbirlerNadir ve xeyirli nov oldugundan kend ve mese teserrufatlarinda qorunmasini teblig etmek vacibdir IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 2001 Hemcinin bax