Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Debat — özündə mübahisə, müzakirə, ziddiyyət, xüsusilə də Parlamentdə və ya hər hansı bir toplantıda ictimai mövzularla bağlı müzakirəni birləşdirən çəkişmə fəaliyyətidir.
Debat interaktiv və müxtəlif əks tərəflərin təmsilçilərindən ibarət müzakirə metodudur. Debat yalnız nəticəni analiz edən deduktiv əsaslandırmadan, yalnız nəyinsə doğru olub olmadığını müəyyən edən faktual mübahisədən və yalnız inandırma taktikalarından ibarət ritorikadan fərqli olaraq, daha geniş anlayışı özündə əks etdirir. Debatda məntiqi davamlılıq, faktların dəqiqliyi və auditoriyaya emosional müraciət inandırma üçün mühüm rol oynayır və məsələni daha üstün kontekstdə və çərçivədə, daha mahircəsinə əsaslandıra bilən tərəf digərini üstələyir. Debatda faktlardan daha çox tərəflərin öz aralarında gəldiyi konsensus və ya birgə formal nəticəyə gəlmə əsas rol oynayır. Formal debat yarışlarında, tərəflərin hər biri üçün keçərli müəyən qaydalar və çərçivə mövcud olur.
Debatlar həm siyasi mövzularda rəsmi orqanlarda, parlamentlərdə, həm də elmi və yaradıcılıq məqsədləri ilə keçirilir. Bir incəsənət metodu kimi debatın əsas məqsədi istənilən mövqedə opponentlə bərabər şərtlər altında rasional şəkildə müzakirə aparmaq bacarığının aşılanmasıdır.
Debatın müxtəlif formalarının tarixi qədim Yunanıstana gedib çıxsa da, müasir formada debat cəmiyyətlərinin yaranması XVIII əsrdə baş vermişdir. Debat Cəmiyyətləri XVIII əsrin əvvəllərində Londonda yaranmış və tezliklə milli həyatın məşhur armaturuna çevrilmişdir. Bu cəmiyyətlərin necə yaranması haqqında dəqiq məlumat olmasa da, XVIII əsrin ortalarında Londonda artıq aktiv debat cəmiyyəti mədəniyyəti formalaşmışdı. Debat mövzuları dövlət siyasətindən tutmuş sevgi və evlilik məsələlərinə qədər geniş sahəni əhatə edirdi. Bu Debat Cəmiyyətləri öz sıralarına cinsindən və sosial mövqelərindən asılı olmayaraq hər kəsi qəbul edir və o İntibah dövrünə ictimai sferada öz töhfəsini verirdi. Bu cəmiyyətlər hər kəsə öz fikirlərini bildirməyə və tənqid etməyə imkan verən, yeni ideyalara qucaq açan müzakirə sferası formalaşdıra bilmişdilər.
1726-cı ildə ruhani ictimai təqdimat bacarığının təkmilləşdirilməsi məqsədilə Natiqlik qurumu təsis etmiş, bu qurumun tədbirləri barədə vaxtaşırı elanlar vermiş və bu tezliklə Londonda ictimai sferanın ayrılmaz hissəsi halına gəlmişdir. Henli həmçinin ilk debat klub məkanının yaradıcısı hesab olunur, belə ki, o öz otağında iki platforma təşkil etmiş və girişi qəbul üçün yararlı şəkildə qurmuşdur. Sonradan Henli öz müəssisəsini Lincoln’s İnn Field-ə köçürdükdən sonra bu işini bir az da təkmilləşdirmişdir. Artıq insanlar bunun üçün pul ödəməyə belə hazır idilər. Beləcə 1770-ci illərdə debat cəmiyyətləri London ictimaiyyətində möhkəm əsaslarda yaradılmağa başlanılmışdı.
1780-ci ildə 35 müxtəlif debat cəmiyyəti 650–1200 insan arasında debatlar üçün elanlar verdilər. Debatlarda müzakirə olunacaq mövzu xüsusi seçilmiş moderator tərəfindən təqdim olunurdu, bəzi cəmiyyətlərdə bu, prezident adlanırdı. Bu şəxs həmçinin oyunda qaydaları müəyyənləşdirirdi. Spikerlər onlara verilmiş müəyyən vaxt çərçivəsi daxilində öz mövqelərini əsaslandırır, sonda isə qalibi müəyyən etmək üçün səsvermə keçirilir və ya nəticənin daha bir debatdan sonra müəyyən lunması barədə qərar qəbul edilirdi. Spikerlərə qarşı tərəfə iftira atmağa və təhqir etməyə, eləcə də mövzudan kənara çıxmağa icazə verilmirdi.
İlk tələbə debat cəmiyyəti 1794-cü ildə yaradılmış olmuşdur. Bu günə qədər davamlı şəkildə fəaliyyət göstərən ilk tələbə debat cəmiyyəti isə 1815-ci ildə əsası qoyulmuş . Kembric Cəmiyyəti sonradan digər universitətlərdə də , kimi belə cəmiyyətlərin yaradılması üçün model rolunu oynamışdır.
Təhsildə debat
- Yarış xarakterli debatlar. Belə debatlarda komandalar yarışır və bunlardan biri hər hansı kriteriyaya görə qalib elan olunur. Yarış xarakterli debatların müxtəlif mövzulu və reqlamentli növləri mövcuddur. Burada əsas məqsəd gəncləri gələcəkdə əhəmiyyətli müzakirələr aparma və problemlərin həlli üçün qərar qəbul etmə bacarıqlarına alışdırmaqdır. Yarış debatları lokal, ümumxalq və beynəlxalq səviyyədə keçirilir. Orta və ali məktəblərdə debatlar müəyyən edilmiş reqlamentə uyğun aparılır və onlara bir və ya bir neçə hakim tərəfindən nəzarət edilir. Hər bir tərəf qalib gəlməyə çalışır. Tərəflər ya verilən bəyanatın tərəfində, ya da əleyhində dayanır. Təsdiq edən tərəf öz təkliflərini müdafiə üçün debat aparır, inkar edən tərəf isə verilən arqumetləri təkzib etməyə çalışır.
Debatın növləri
Parlament debatı
Parlament debatının reqlamenti ingilis parlamentindəki qaydalar üzrə qurulmuşdur, burada tərəflər hökumət və opponent olur. Parlament debatları hazırda bir çox ölkələrdə oynanılır və Birləşmiş Krallıq, Hindistan, Yunanıstan kimi ölkələrdə əsas oynanılan debat növüdür. Bu növ özü də alt növlərə ayrılır:
- Britaniya Parlament debatı. Bu debat formasında dörd komanda olur, ikisi hökumət (biri açılışda, biri bağlanışda iştirak edir) və eyni qayda ilə iki opponent komandası. Bağlanışda çıxış edən tərəflər ya öz mövqelərinin gücləndirilməsi üçün yeni arqumentlər verir, ya da açılış komandaları tərəfindən verilən arqumentləri gücləndirirlər. Yarış raundunda komandalar birinci yerdən dördüncü yerə kimi sıralanırlar, birinci yeri tutan komanda 3 xal, ikinci yer 2 xal, üçüncü yer 1 xal, dördüncü yer isə 0 xal qazanır. Adətən birinci və ikinci yeri tutan komandalar eyni mövqedən olurlar. Bu debat növü beynəlxalq çempionatlarda müraciət edilən növdür.
- Kanada Parlament debatı. Bu yarış növündə bir hökumət komandası və bir opponent komandası olur. Komandaların hər birində iki nəfər iştirak edir. Hökumət komandada bunlardan biri Baş nazir, digəri isə hökumət üzvü adlanır, opponent komandada isə müvafiq olaraq opponent lideri və opponent üzvü anlayışları mövcuddur. Belə debatlarda hökuməti təmsil edən komanda oyuna əvvəlcədən hazırlıqlı gəlsə də, opponent komandanın hansı gedişi edəcəyi oyun zamanı müəyyənləşir.
Oksford debatı
Bu debat növündə də təsdiq və inkar olmaqla iki komanda iştirak edir. Qalib isə auditoriya arasında səsvermə yolu ilə seçilir. Oyundan qabaq auditoriya arasında mövzunun lehinə, əleyhinə və ya bitərəf olma haqqında sorğu keçirilir. Sonradan hər bir panelist (spikerlər belə adlanır) öz mövqeyinə dair yeddi dəqiqəlik çıxış edir , bunun ardıyca isə moderator vasitəsilə auditoriya panelistlərə öz suallarını ünvanlayır. Sonda isə hər bir panelist iki dəqiqəlik son çıxışı edir və auditoriya arasında yekun səsvermə keçirilir.
Meys debatı
Debatın bu növü İngiltərədə məktəblilər arasında məşhurdur. Oyunda iki komanda və hər komandada iki oyunçu olur. Təsdiq tərəf hər hansı bir təkliflə çıxış edir (Məsələn, bu palata hesab edir ki, məhbuslara səsvermə hüququ verilməlidir), inkar tərəf isə bunun əleyhinə çıxmalıdır. Müəyyən edilmiş ardıcıllıqla (Təsdiq 1, İnkar 1, Təsdiq 2, İnkar 2) spikerlər hər biri yeddi dəqiqəlik çıxış edir. Hər çıxışın beşinci dəqiqəsindən sonra opponent komanda üzvləri spikerə sual vermək hüququna malikdirlər, təbii ki spikerin də buna razılığı olmalıdır. Belə suallar adətən komandanın zəif nöqtəsindən vurmaq, ya da spikerin dediyi hər hansı fakta qarşı çıxmaq üçün verilir. Yuxarıda xatırladılan dörd çıxış bitdikdən sonra auditoriya komandalara öz suallarını ünvanlayır. Sualların ardıyca hər komandadan bir spiker (bu adətən 1-ci spiker olur) 4 dəqiqəlik çıxış edir. Bu yekun çıxışda auditoriyanın verdiyi suallara cavablar, eləcə də mövqeyin yekun əsaslandırılması öz əksini tapır. Debatın bu formatında analitik bacarıqlar, xüsusi tərz, arqumentlərin güclülüyü əsas götürülür.
Ces debatı
Debatın bu formatı İrlandiyada orta məktəb səviyyəsində keçirilir. Yarışda 5 spiker iştirak edir. Bunların dördü iki-iki komanda şəklində, biri isə hər iki tərəfdə yarışır. Çıxışlar 4 dəqiqə, 30 saniyə çəkir, son 30 saniyə ərzində opponentin sual istəkləri qəbul olunmur.
İctimai debat
1997-ci il, fevralın 15-də Texasda St. Mary Universitetində yaradılmışdır və hazırda ABŞ-nin Arkanzas, Luiziana, Kanzas, Alabama, Texas, Missisipi, Vaşinqton, Oreqon, Florida və Oklahoma ştatlarında məşhurdur. Bu assosiasiya universitetlər arasında ən sürətlə yayılan debat cəmiyyətidir. Bu formatda faktlardan çox ictimai təqdimat bacarıqları əsas rol oynayır və hər spiker hakimi öz mövqeyinə inandırmağa çalışır, hər turnirin sonunda ən yaxşı spikerlər mükafatlandırılır. Belə debatlar həm komanda şəklində, həm də individual şəkildə olur. Mövzu siyahısı oyundan 30 dəqiqə qabaq spikerlərə təqdim olunur, birgə danışıqlar nəticəsində mövzulardan biri seçilir. Tərəflər təsdiq və inkar olmaqla ikiyə bölünür, oyun spikerlərin açılış nitqləri ilə başlayır, çarpaz suallarla müşayiət olunur və yekun nitqlə bitir. Debatın bu formatı universitet səviyyəsində keçirilir.
Avstralasiya debatı
Debatın bu növündə də iki komanda iştirak edir. Mövzuların tipi regiondan regiona fərqlənir, aktual və hamını maraqlandıran mövzulara üstünlük verilir. Hər komanda 3 spikerdən ibarət olur və hər spikerin komandada öz mövqeyi olur. Məsələn, 3-cü spiker Komandanın Kapitanı adlanır və opponentin arqumentlərini bir-bir təkzib etmək səlahiyyəti var. Sonda isə 1-ci spikerlər yenidən çıxış edirlər, lakin yeni fakt təqdim edə bilməzlər. Bu format adətən məktəb səviyyəsində keçirilir.
Asiya debatı
Asiyada ən böyük debat turniridir və burada Orta Şərqdən tutmuş Yaponiyaya kimi bütün ölkələrdən komandalar iştirak edir. Əsas iştirakçılar Cənub-Şərqi Asiya ölkələrindən olduğu üçün turnirlər də əsasən bu ölkələrdə keçirilir.
Asiya debatı Avstralasiya debatı ilə oxşarlıq təşkil edir. Yeganə fərq ondadır ki, spikerlərin çıxış müddəti 7 dəqiqədir , eləcə də 1-ci və 7-ci dəqiqələrdə spikerə sual vermək qadağandır. Oyun "Baş Nazir"in çıxışı ilə başlayır və Opponent liderinin çıxışı ilə müşayiət olunur. Sonuncu çıxışda isə əvvəlcə opponent üzvü, daha sonra isə hökumət üzvü çıxış edir. Hökumət üzvünün çıxışı 4 dəqiqə davam edir və bu çıxış zamanı ona sual verilmir.
Siyasət debatları
ABŞ-da keçirilir və həm də çarpaz suallar debatları da adlandırılır, belə ki, hər çıxışdan sonra 3 dəqiqəlik çarpaz suallar roundu olur. Təsdiq komanda layihə hazırlayır, inkar isə sübut etməyə çalışır ki, layihə yararsızdır və yaxşı təşkil olunmayıb, ya da çox baha başa gəldiyi üçün həyata keçirilə bilməz.
Hazırlıqsız çıxışlı debatlar
Burada hər biri iki nəfərdən ibarət iki komanda iştirak edir və oyuna əvvəlcədən hazırlıq olmur. Çıxışlar ardıcıl olaraq təsdiq 1, inkar 1, təsdiq 2, inkar 2 şəklində sıralanır. Bu çıxışların hər biri 6 dəqiqəlikdir və hər çıxışdan sonra çarpaz suallar raundu baş tutur. Daha sonra yenidən birinci spikerlər, ardıyca isə ikinci spikerlər 4 dəqiqəlik təkzib çıxışı edirlər. Təkzib zamanı yeni arqumentlər verilmir.
Linkoln-Duqlas debatı
Bu debat formatı ABŞ ali məktəblərində keçirilir. Yarışda bir nəfər bir nəfərə qarşı yarışır və müzakirə əsasən real ümumdünya problemlərinə fəlsəfi nəzəriyyələrin cəlb olunması üzərinə fokuslanır. Tərəflərdən biri qətnaməni hazırlayır, digəri isə bu qətnaməyə "hücum edir". Bu format siyasət debatlarına alternativ olaraq yaradılsa da, onun bir çox taktikalarını mənimsəmişdir, lakin burada yazılı fakt təqdim olunması Siyasət Debatlarına nisbətən az tələb olunur. Siyasət və Linkoln-Duqlas debat turnirləri adətən eyni universitetlərdə ardıcıl keçirilir.
Ümumdünya Karl Popper Debatı Çempionatları
Hər il (İDEA) Gənclər Forumları təşkil edir və bu Forumlarda Karl Popper Debatı çempionatları keçirilir. Dünyanın müxtəlif ölkələrindən gənclər bu turnirlərdə iştirak edirlər. Məşhur filosofun şərəfinə adlandırılmış Karl Popper debatları Şərqi və Mərkəzi Avropa ali məktəblərində geniş yayılmış formatdır. Bu format tənqidi düşüncə bacarıqlarını və müxtəlif mövqelərə tolerantlığı aşılayır. Komandalar 3 nəfərdən ibarət olur və hazırlıq prosesi zamanı hər komanda hər iki mövqe üçün hazırlaşır. Oyun zamanı 1-ci spikerlərin çıxış müddəti 6 dəqiqə, digər spikerlərin çıxış müddəti isə 5 dəqiqədir. Çıxışlar zamanı mövqe arqument və faktlarla əsaslandırılır. Həmçinin hər çıxışdan sonra 3 dəqiqəlik çarpaz suallar raundu baş tutur.
Simulyasiya debatları
Belə debat yarışları ali məktəblərdə keçirilir və bunlara Konqres Debatı, BMT Modeli, Avropa Gənclər Parlamenti və s. tipli tədbirlər daxildir.
Bədahətən debat
Digər formatlara nisbətən bu debat formatı daha sərbəstdir və möhkəm reqlament üzərində qurulmayıb. Mövzu iştirakçılara oyundan 15–20 dəqiqə əvvəl təqdim edilir. Daha sonra oyun göstərilmiş ardıcıllıqla aparılır: Hər spiker 5 dəqiqəlik çıxış edir; 10 dəqiqəlik müzakirə raundu ; çarpaz suallar raundu; beş dəqiqəlik fasilə, hər komanda üçün 4 dəqiqəlik təkzib çıxışı.
Paris Debatı
Bu, nisbətən yeni fransız formatıdır. Oyunda hər biri 5 nəfərdən ibarət iki komanda iştirak edir və verilmiş mövzu üzrə müzakirə aparırlar. Formatda əsas üstünlük verilən faktorlar arqumentlərin güclülüyü, güclü ritorika bacarığı, spikerin özünün xarizması və yumor hissi və ən əsası, komanda işinin yaxşı təşkilidir. Hər spiker 6 dəqiqə çıxış edir, çıxışın ilk və son dəqiqəsi istisna olmaqla, çıxış zamanı opponent komanda spikerə sual və ya şərh verə bilər.
Debatın digər formaları
Onlayn debatlar
İnternetdə xüsusi təşkil olunmuş müzakirə saytları mövcuddur ki, bunlara onlayn forumları misal göstərmək olar. İndiyə kimi iki onlayn debat çempionatı baş tutmuşdur ki, bunları Debatewise və təşkil etmişdir.
İstinad
- Debat nədir? Debat Haqqinda Hərşey (2020)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Debat ozunde mubahise muzakire ziddiyyet xususile de Parlamentde ve ya her hansi bir toplantida ictimai movzularla bagli muzakireni birlesdiren cekisme fealiyyetidir Alimler arasinda debat illustrasiya Debat interaktiv ve muxtelif eks tereflerin temsilcilerinden ibaret muzakire metodudur Debat yalniz neticeni analiz eden deduktiv esaslandirmadan yalniz neyinse dogru olub olmadigini mueyyen eden faktual mubahiseden ve yalniz inandirma taktikalarindan ibaret ritorikadan ferqli olaraq daha genis anlayisi ozunde eks etdirir Debatda mentiqi davamliliq faktlarin deqiqliyi ve auditoriyaya emosional muraciet inandirma ucun muhum rol oynayir ve meseleni daha ustun kontekstde ve cercivede daha mahircesine esaslandira bilen teref digerini usteleyir Debatda faktlardan daha cox tereflerin oz aralarinda geldiyi konsensus ve ya birge formal neticeye gelme esas rol oynayir Formal debat yarislarinda tereflerin her biri ucun kecerli mueyen qaydalar ve cercive movcud olur Debatlar hem siyasi movzularda resmi orqanlarda parlamentlerde hem de elmi ve yaradiciliq meqsedleri ile kecirilir Bir incesenet metodu kimi debatin esas meqsedi istenilen movqede opponentle beraber sertler altinda rasional sekilde muzakire aparmaq bacariginin asilanmasidir Debatin muxtelif formalarinin tarixi qedim Yunanistana gedib cixsa da muasir formada debat cemiyyetlerinin yaranmasi XVIII esrde bas vermisdir Debat Cemiyyetleri XVIII esrin evvellerinde Londonda yaranmis ve tezlikle milli heyatin meshur armaturuna cevrilmisdir Bu cemiyyetlerin nece yaranmasi haqqinda deqiq melumat olmasa da XVIII esrin ortalarinda Londonda artiq aktiv debat cemiyyeti medeniyyeti formalasmisdi Debat movzulari dovlet siyasetinden tutmus sevgi ve evlilik meselelerine qeder genis saheni ehate edirdi Bu Debat Cemiyyetleri oz siralarina cinsinden ve sosial movqelerinden asili olmayaraq her kesi qebul edir ve o Intibah dovrune ictimai sferada oz tohfesini verirdi Bu cemiyyetler her kese oz fikirlerini bildirmeye ve tenqid etmeye imkan veren yeni ideyalara qucaq acan muzakire sferasi formalasdira bilmisdiler 1726 ci ilde ruhani ictimai teqdimat bacariginin tekmillesdirilmesi meqsedile Natiqlik qurumu tesis etmis bu qurumun tedbirleri barede vaxtasiri elanlar vermis ve bu tezlikle Londonda ictimai sferanin ayrilmaz hissesi halina gelmisdir Henli hemcinin ilk debat klub mekaninin yaradicisi hesab olunur bele ki o oz otaginda iki platforma teskil etmis ve girisi qebul ucun yararli sekilde qurmusdur Sonradan Henli oz muessisesini Lincoln s Inn Field e kocurdukden sonra bu isini bir az da tekmillesdirmisdir Artiq insanlar bunun ucun pul odemeye bele hazir idiler Belece 1770 ci illerde debat cemiyyetleri London ictimaiyyetinde mohkem esaslarda yaradilmaga baslanilmisdi 1780 ci ilde 35 muxtelif debat cemiyyeti 650 1200 insan arasinda debatlar ucun elanlar verdiler Debatlarda muzakire olunacaq movzu xususi secilmis moderator terefinden teqdim olunurdu bezi cemiyyetlerde bu prezident adlanirdi Bu sexs hemcinin oyunda qaydalari mueyyenlesdirirdi Spikerler onlara verilmis mueyyen vaxt cercivesi daxilinde oz movqelerini esaslandirir sonda ise qalibi mueyyen etmek ucun sesverme kecirilir ve ya neticenin daha bir debatdan sonra mueyyen lunmasi barede qerar qebul edilirdi Spikerlere qarsi terefe iftira atmaga ve tehqir etmeye elece de movzudan kenara cixmaga icaze verilmirdi Ilk telebe debat cemiyyeti 1794 cu ilde yaradilmis olmusdur Bu gune qeder davamli sekilde fealiyyet gosteren ilk telebe debat cemiyyeti ise 1815 ci ilde esasi qoyulmus Kembric Cemiyyeti sonradan diger universitetlerde de kimi bele cemiyyetlerin yaradilmasi ucun model rolunu oynamisdir Tehsilde debatYaris xarakterli debatlar Bele debatlarda komandalar yarisir ve bunlardan biri her hansi kriteriyaya gore qalib elan olunur Yaris xarakterli debatlarin muxtelif movzulu ve reqlamentli novleri movcuddur Burada esas meqsed gencleri gelecekde ehemiyyetli muzakireler aparma ve problemlerin helli ucun qerar qebul etme bacariqlarina alisdirmaqdir Yaris debatlari lokal umumxalq ve beynelxalq seviyyede kecirilir Orta ve ali mekteblerde debatlar mueyyen edilmis reqlamente uygun aparilir ve onlara bir ve ya bir nece hakim terefinden nezaret edilir Her bir teref qalib gelmeye calisir Terefler ya verilen beyanatin terefinde ya da eleyhinde dayanir Tesdiq eden teref oz tekliflerini mudafie ucun debat aparir inkar eden teref ise verilen arqumetleri tekzib etmeye calisir Debatin novleriParlament debati Parlament debatinin reqlamenti ingilis parlamentindeki qaydalar uzre qurulmusdur burada terefler hokumet ve opponent olur Parlament debatlari hazirda bir cox olkelerde oynanilir ve Birlesmis Kralliq Hindistan Yunanistan kimi olkelerde esas oynanilan debat novudur Bu nov ozu de alt novlere ayrilir Britaniya Parlament debati Bu debat formasinda dord komanda olur ikisi hokumet biri acilisda biri baglanisda istirak edir ve eyni qayda ile iki opponent komandasi Baglanisda cixis eden terefler ya oz movqelerinin guclendirilmesi ucun yeni arqumentler verir ya da acilis komandalari terefinden verilen arqumentleri guclendirirler Yaris raundunda komandalar birinci yerden dorduncu yere kimi siralanirlar birinci yeri tutan komanda 3 xal ikinci yer 2 xal ucuncu yer 1 xal dorduncu yer ise 0 xal qazanir Adeten birinci ve ikinci yeri tutan komandalar eyni movqeden olurlar Bu debat novu beynelxalq cempionatlarda muraciet edilen novdur Kanada Parlament debati Bu yaris novunde bir hokumet komandasi ve bir opponent komandasi olur Komandalarin her birinde iki nefer istirak edir Hokumet komandada bunlardan biri Bas nazir digeri ise hokumet uzvu adlanir opponent komandada ise muvafiq olaraq opponent lideri ve opponent uzvu anlayislari movcuddur Bele debatlarda hokumeti temsil eden komanda oyuna evvelceden hazirliqli gelse de opponent komandanin hansi gedisi edeceyi oyun zamani mueyyenlesir Oksford debati Bu debat novunde de tesdiq ve inkar olmaqla iki komanda istirak edir Qalib ise auditoriya arasinda sesverme yolu ile secilir Oyundan qabaq auditoriya arasinda movzunun lehine eleyhine ve ya biteref olma haqqinda sorgu kecirilir Sonradan her bir panelist spikerler bele adlanir oz movqeyine dair yeddi deqiqelik cixis edir bunun ardiyca ise moderator vasitesile auditoriya panelistlere oz suallarini unvanlayir Sonda ise her bir panelist iki deqiqelik son cixisi edir ve auditoriya arasinda yekun sesverme kecirilir Meys debati Debatin bu novu Ingilterede mektebliler arasinda meshurdur Oyunda iki komanda ve her komandada iki oyuncu olur Tesdiq teref her hansi bir teklifle cixis edir Meselen bu palata hesab edir ki mehbuslara sesverme huququ verilmelidir inkar teref ise bunun eleyhine cixmalidir Mueyyen edilmis ardicilliqla Tesdiq 1 Inkar 1 Tesdiq 2 Inkar 2 spikerler her biri yeddi deqiqelik cixis edir Her cixisin besinci deqiqesinden sonra opponent komanda uzvleri spikere sual vermek huququna malikdirler tebii ki spikerin de buna raziligi olmalidir Bele suallar adeten komandanin zeif noqtesinden vurmaq ya da spikerin dediyi her hansi fakta qarsi cixmaq ucun verilir Yuxarida xatirladilan dord cixis bitdikden sonra auditoriya komandalara oz suallarini unvanlayir Suallarin ardiyca her komandadan bir spiker bu adeten 1 ci spiker olur 4 deqiqelik cixis edir Bu yekun cixisda auditoriyanin verdiyi suallara cavablar elece de movqeyin yekun esaslandirilmasi oz eksini tapir Debatin bu formatinda analitik bacariqlar xususi terz arqumentlerin gucluluyu esas goturulur Ces debati Debatin bu formati Irlandiyada orta mekteb seviyyesinde kecirilir Yarisda 5 spiker istirak edir Bunlarin dordu iki iki komanda seklinde biri ise her iki terefde yarisir Cixislar 4 deqiqe 30 saniye cekir son 30 saniye erzinde opponentin sual istekleri qebul olunmur Ictimai debat 1997 ci il fevralin 15 de Texasda St Mary Universitetinde yaradilmisdir ve hazirda ABS nin Arkanzas Luiziana Kanzas Alabama Texas Missisipi Vasinqton Oreqon Florida ve Oklahoma statlarinda meshurdur Bu assosiasiya universitetler arasinda en suretle yayilan debat cemiyyetidir Bu formatda faktlardan cox ictimai teqdimat bacariqlari esas rol oynayir ve her spiker hakimi oz movqeyine inandirmaga calisir her turnirin sonunda en yaxsi spikerler mukafatlandirilir Bele debatlar hem komanda seklinde hem de individual sekilde olur Movzu siyahisi oyundan 30 deqiqe qabaq spikerlere teqdim olunur birge danisiqlar neticesinde movzulardan biri secilir Terefler tesdiq ve inkar olmaqla ikiye bolunur oyun spikerlerin acilis nitqleri ile baslayir carpaz suallarla musayiet olunur ve yekun nitqle bitir Debatin bu formati universitet seviyyesinde kecirilir Avstralasiya debati Debatin bu novunde de iki komanda istirak edir Movzularin tipi regiondan regiona ferqlenir aktual ve hamini maraqlandiran movzulara ustunluk verilir Her komanda 3 spikerden ibaret olur ve her spikerin komandada oz movqeyi olur Meselen 3 cu spiker Komandanin Kapitani adlanir ve opponentin arqumentlerini bir bir tekzib etmek selahiyyeti var Sonda ise 1 ci spikerler yeniden cixis edirler lakin yeni fakt teqdim ede bilmezler Bu format adeten mekteb seviyyesinde kecirilir Asiya debati Asiyada en boyuk debat turniridir ve burada Orta Serqden tutmus Yaponiyaya kimi butun olkelerden komandalar istirak edir Esas istirakcilar Cenub Serqi Asiya olkelerinden oldugu ucun turnirler de esasen bu olkelerde kecirilir Asiya debati Avstralasiya debati ile oxsarliq teskil edir Yegane ferq ondadir ki spikerlerin cixis muddeti 7 deqiqedir elece de 1 ci ve 7 ci deqiqelerde spikere sual vermek qadagandir Oyun Bas Nazir in cixisi ile baslayir ve Opponent liderinin cixisi ile musayiet olunur Sonuncu cixisda ise evvelce opponent uzvu daha sonra ise hokumet uzvu cixis edir Hokumet uzvunun cixisi 4 deqiqe davam edir ve bu cixis zamani ona sual verilmir Siyaset debatlari ABS da kecirilir ve hem de carpaz suallar debatlari da adlandirilir bele ki her cixisdan sonra 3 deqiqelik carpaz suallar roundu olur Tesdiq komanda layihe hazirlayir inkar ise subut etmeye calisir ki layihe yararsizdir ve yaxsi teskil olunmayib ya da cox baha basa geldiyi ucun heyata kecirile bilmez Hazirliqsiz cixisli debatlar Burada her biri iki neferden ibaret iki komanda istirak edir ve oyuna evvelceden hazirliq olmur Cixislar ardicil olaraq tesdiq 1 inkar 1 tesdiq 2 inkar 2 seklinde siralanir Bu cixislarin her biri 6 deqiqelikdir ve her cixisdan sonra carpaz suallar raundu bas tutur Daha sonra yeniden birinci spikerler ardiyca ise ikinci spikerler 4 deqiqelik tekzib cixisi edirler Tekzib zamani yeni arqumentler verilmir Linkoln Duqlas debati Bu debat formati ABS ali mekteblerinde kecirilir Yarisda bir nefer bir nefere qarsi yarisir ve muzakire esasen real umumdunya problemlerine felsefi nezeriyyelerin celb olunmasi uzerine fokuslanir Tereflerden biri qetnameni hazirlayir digeri ise bu qetnameye hucum edir Bu format siyaset debatlarina alternativ olaraq yaradilsa da onun bir cox taktikalarini menimsemisdir lakin burada yazili fakt teqdim olunmasi Siyaset Debatlarina nisbeten az teleb olunur Siyaset ve Linkoln Duqlas debat turnirleri adeten eyni universitetlerde ardicil kecirilir Umumdunya Karl Popper Debati CempionatlariHer il IDEA Gencler Forumlari teskil edir ve bu Forumlarda Karl Popper Debati cempionatlari kecirilir Dunyanin muxtelif olkelerinden gencler bu turnirlerde istirak edirler Meshur filosofun serefine adlandirilmis Karl Popper debatlari Serqi ve Merkezi Avropa ali mekteblerinde genis yayilmis formatdir Bu format tenqidi dusunce bacariqlarini ve muxtelif movqelere tolerantligi asilayir Komandalar 3 neferden ibaret olur ve hazirliq prosesi zamani her komanda her iki movqe ucun hazirlasir Oyun zamani 1 ci spikerlerin cixis muddeti 6 deqiqe diger spikerlerin cixis muddeti ise 5 deqiqedir Cixislar zamani movqe arqument ve faktlarla esaslandirilir Hemcinin her cixisdan sonra 3 deqiqelik carpaz suallar raundu bas tutur Simulyasiya debatlari Bele debat yarislari ali mekteblerde kecirilir ve bunlara Konqres Debati BMT Modeli Avropa Gencler Parlamenti ve s tipli tedbirler daxildir Bedaheten debat Diger formatlara nisbeten bu debat formati daha serbestdir ve mohkem reqlament uzerinde qurulmayib Movzu istirakcilara oyundan 15 20 deqiqe evvel teqdim edilir Daha sonra oyun gosterilmis ardicilliqla aparilir Her spiker 5 deqiqelik cixis edir 10 deqiqelik muzakire raundu carpaz suallar raundu bes deqiqelik fasile her komanda ucun 4 deqiqelik tekzib cixisi Paris Debati Bu nisbeten yeni fransiz formatidir Oyunda her biri 5 neferden ibaret iki komanda istirak edir ve verilmis movzu uzre muzakire aparirlar Formatda esas ustunluk verilen faktorlar arqumentlerin gucluluyu guclu ritorika bacarigi spikerin ozunun xarizmasi ve yumor hissi ve en esasi komanda isinin yaxsi teskilidir Her spiker 6 deqiqe cixis edir cixisin ilk ve son deqiqesi istisna olmaqla cixis zamani opponent komanda spikere sual ve ya serh vere biler Debatin diger formalariOnlayn debatlar Internetde xususi teskil olunmus muzakire saytlari movcuddur ki bunlara onlayn forumlari misal gostermek olar Indiye kimi iki onlayn debat cempionati bas tutmusdur ki bunlari Debatewise ve teskil etmisdir IstinadDebat nedir Debat Haqqinda Hersey 2020