Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Atmosfer akustikası
Akustikanın bir bölməsi; atmosferdə səs dalğalarının yayılmasını öyrənir və atmosferi akustik üsullarla tədqiq edir. Atmosfer akustikasının mühüm vəzifələri atmosferin yer səthinə yaxın və yuxarı təbəqələrim tədqiq etmək, səs-küyün aradan qaldırılması yollarını, səs dalğalarının yayılmasını və s.öyrənir.
Atmosfer amili
Atmosferin fiziki vəziyyəti və kimyəvi tərkibi ilə bağlı amil (atmosferin seyrəkliyi, temperaturu, tərkibi, çirklənməsi və i.a.).
Atmosfer buzu
Bulud və dumanın tərkibində havanın yer səthinə, yerüstü əşyalara düşən sülb (bərk) halında olan su. Buludlardan qar, dolu, buzlu yağış və s. formalı Atmosfer buzu düşür; havadan şeh, qrov ayrılır.
Atmosfer çöküntüləri
Buludlardan damcı (yağış) və ya bərk halda (qar, dolu) yerə tökülən və havadan yer səthinə və ya əşya üstünə çökən (şeh, qrov) su. Yağıntının miqdarı düşən suyun əmələ gətirdiyi qatın qalınlığı ilə, mm-lə ölçülür. Atmosfer çöküntüləri yer kürəsində qeyri-bərabər, lakin qanunauyğun paylanır. Azərbaycanda yağıntıların miqdarı və rejimi müxtəlifdir. Yağıntının orta illik miqdarı 110 mm-dən (Puta) 1750 mm-ə (Kəkiran, Lənkəran) dəyişir. Atmosfer çöküntüləri hava və iqlimin mühüm elementlərindən olub kənd təsərrüfatı üçün böyük əhəmiyyətə malikdir. Atmosfer çöküntüləri xüsusi cihazlarla (yağışölçən, plüvioqraf və s.) ölçülür.
Atmosfer çöküntülərinin kimyəvi tərkibi
Sənaye müəssisələri tullantıları məhsullarının fiziki və kimyəvi xassələri ilə təyin olunur. Atmosferin çirklənməsində onların təsiri sürətlə artmaqda davam edir.
Atmosfer elektriki
Atmosferdə baş verən elektrik hadisələrinin məcmusu. Atmosfer elektriki nə atmosferin elektrik sahəsi, havamn ionlaşması və elektrik keçirməsi, buludların və yağıntıların elektrik yükü, elektrik cərəyanı və boşalmaları, o cümlədən ildırım və müqəddəs Elmanın işığı daxildir. Qütb şüalanması və gecə səmasının işığı da atmosfer elektriki ilə əlaqədardır.
Atmosfer faktoru
Atmosferin fiziki vəziyyəti və kimyəvi tərkibi ilə əlaqəli faktor (temperatur, seyrəklik dərəcəsi, çirklən- diricilərin olması).
Atmosfer jizikası
Atmosferdə baş verən fiziki proses və hadisələrdən bəhs edən elm; atmosferi təşkil edən qazların xassələrini, onların radiasiyasını udması və şüalandırmasını və buxarın kondensasiyasını, buludların və yağıntıların əmələ gəlməsini, atmosferdə baş verən hərəkətlərin müxtəlif formalarını, həmçinin bu hadisələr arasındakı asılılığı və s. öyrənir.
Atmosfer havasının çirklənməsi haqqında standart
Havanın keyfiyyət göstəricisinə nəzarəti reqlamentləşdirən qayda. Müxtəlif təşkilat və idarələr buna əsaslaranaraq vahid unifıkasiya olunmuş metodika ilə havanın təmizliyinə nəzarət edir və müşahidə aparır.
Atmosfer havasının vəziyyətinin qiymətləndirilməsi
Bir neçə il ərzində gündəlik müşahidələrlə inqrediyentlərin konsentrasiyasının orta yayılmasını səciyyələndirən havanın çirklənməsi göstəricilərinin analizi əsasında aparılır.
Atmosfer şüalanması
Atmosfer havasının kosmik fəzaya (keçən radiasiya) və Yer səthinə (qarşıdan gələn radiasiya Atmosfer şüalanmasının 70%-ə qədərini təşkil edir) yönələn xüsusi uzundalğalı (infraqırmızı) şüalanması. Atmosfer şüalanmasının uzunluğu 4-dən 120 mikrona qədərdir. Atmosfer şüalanmasında su buxan əsas rola malikdir.
Atmosferin çirklənməsinə nəzarət
Atmosferdə olan zərərli qarışıqları təyin etmək və qiymətləndirmək, həmçinin havanın keyfiyyətini aşkar etmək üçün yerinə yetirilir.
Atmosferin çirklənməsinin nəticələri
Atmosferi çirkləndirən maddələrin insanın sağlamlığına və bütövlüklə ətraf mühitə zərərli təsirinin nəticələri. Şəhər və sənaye rayonlarında atmosferin çirklənməsi müxtəlif xəstəliklərin əmələ gəlməsinə səbəb olur. Havanın çiirklənməsi ilə xroniki bronxit, ağciyərlərin emfizeması, astma və digər xəstəliklərə tutulanların sayı arasında əlaqə aşkar edilmişdir. Havanın çirklənməsi nəticəsində meşə massivləri, parklar, şəhər və iri sənaye obyektlərinə yaxın yerləşən kənd təsərrüfatı bitkiləri zədələnir. Atmosferdəki qarışıqların təsiri ilə bitkilərin uzunmüddətli zədələnməsi ilə yanaşı, çox vaxt toksik maddələrin qısamüddətli, lakin böyük həcmdə atılması nəticəsində geniş ərazilərdə bitki örtüyü məhv edilir. Havanın çirklənməsi yalnız canlı aləmə pis təsir göstərmir, həmçinin metalların karroziyasmı xeyli gücləndirir. Kimyəvi kombinatlar yerləşən rayonlarda kənd yerləri ilə müqayisədə dəmirin və alüminium qatışıqlarının korroziyasının sürətini dəfələrlə artınr. Havanın çirklənməsi mədəni abidələrə, yaşayış və istehsalat binalarına, müxtəlif materiallara böyük zərər yetirir.
Atmosferin çirklənməsinin təhlükəlilik dərəcəsi
Zərərli maddələrin qatılığmın atmosferin yerüstü hissəsində hesablanmış yüksək qiyməti ilə təyin olunur (mqm3). Bu, tullantı yerindən bir qədər məsafədə təyin oluna bilər.
Atmosferin hərəkət mərkəzləri
Özündən kənardakı ərazinin havasına və iqliminə güclü təsir göstərən xeyli sabit təzyiq sahələri. Daimi və mövsümi atmosferin hərəkət mərkəzləri vardır. Başlıca atmosferin hərəkət mərkəzləri bunlardır: Şimal yarımkürəsində: Azor, Honolulu və Arktika antisiklonları; İslandiya və Aleut siklonları; Mərkəzi Asiya və Şimali Amerika qış antisiklonları, Asiya və Şimali Amerika yay minimumları; Cənub yarımkürəsində: Cənub Anlantik okeanı, Cənub Sakit okeanı və Cənub Hind okeanı və Antarktida antisiklonları, Avstraliya, Cənub Amerika və Cənub antisiklonları yayda depressiyaya çevrilir.
Atmosferin radiasiya balansı
Atmosferin radiasiya balansı-Yerin atmosferi tərəfindən udulan və şüalandırılan radiasiya axınlarının riyazi cəmi. Atmosferin radiasiya balansının gəlir hissəsini atmosfer tərəfindən udulan düz və səpələnmiş günəş radiasiyası və yer səthinin şüalandırdığı uzun- dalğalı radiasiya təşkil edir. Atmosferin radiasiya balansının çıxar hissəsi isə atmosferdən yer səthinə doğru yönəlmiş (qarşılaşan şüalanma) və kosmik fəzaya gedən uzundalğalı radiasiyadan ibarətdir.
Atmosferin radiaktivliyi
Atmosferdə təbii və süni mənşəli radioaktiv qarışıqların miqdarı. Təbii mənbəli radioaktivli- yə yer qabığında yerləşən radioaktiv nuklid, uran, torium və aktiniumu göstərmək olar, onlar parçalanma prosesində atmosferə daxil olur. Təbii radioaktivliyin mənbəyinə həmçinin kosmik şüalar aiddir. Radioaktiv izotoplann antropogen mənbələri nüvə partlayışı, atom energetikası və sənaye sayılır. Atmosferdə radioaktiv maddələr əsasən aerozollarda (tüstü, dumanın hissəciklərində) toplanır. Atmosfer radiaktivliyi üzrə müşahidələr bir çox ölkələrdə aparılır.
Atmosferin şəffaflığı
Atmosferin radiasiya, o cümlədən görünən işığı buraxma qabiliyyəti. Atmosferin antropogen çirklənməsi (toz hissəcikləri, karbon qazı, kükürd, azot, aerozollarla) atmosfer şəffaflığını azaldır. Atmosferin şəffaflığının pozulmasının ən qlobal nəticəsi pamik effekti hesab olunur.
Xarici keçidlər
- Atmosferin təbəqələri 2017-10-06 at the Wayback Machine
Həmçinin bax
İstinadlar
- Qərib Məmmədov, Mahmud Xəlilov. Ensiklopedik ekoloji lüğət, Bakı 2008
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Atmosfer akustikasiAkustikanin bir bolmesi atmosferde ses dalgalarinin yayil masini oyrenir ve atmosferi akustik usullarla tedqiq edir Atmosfer akustikasinin muhum vezifeleri atmosferin yer sethine yaxin ve yuxari tebeqelerim tedqiq etmek ses kuyun aradan qaldirilmasi yollarini ses dalgalarinin yayilmasini ve s oyrenir Atmosfer amiliAtmosferin fiziki veziyyeti ve kimyevi terkibi ile bagli amil atmosferin seyrekliyi temperaturu terkibi cirklenmesi ve i a Atmosfer buzuBulud ve dumanin terkibinde havanin yer sethine yerustu esyalara dusen sulb berk halinda olan su Buludlardan qar dolu buzlu yagis ve s formali Atmosfer buzu dusur havadan seh qrov ayrilir Atmosfer cokuntuleriBuludlardan damci yagis ve ya berk halda qar dolu yere tokulen ve havadan yer sethine ve ya esya ustune coken seh qrov su Yagintinin miqdari dusen suyun emele getirdiyi qatin qalinligi ile mm le olculur Atmosfer cokuntuleri yer kuresinde qeyri beraber lakin qanunauygun paylanir Azerbaycanda yagintilarin miqdari ve rejimi muxtelifdir Yagintinin orta illik miqdari 110 mm den Puta 1750 mm e Kekiran Lenkeran deyisir Atmosfer cokuntuleri hava ve iqlimin muhum elementlerinden olub kend teserrufati ucun boyuk ehemiyyete malikdir Atmosfer cokuntuleri xususi cihazlarla yagisolcen pluvioqraf ve s olculur Atmosfer cokuntulerinin kimyevi terkibiSenaye muessiseleri tullantilari mehsullarinin fiziki ve kimyevi xas seleri ile teyin olunur Atmosferin cirklenme sinde onlarin tesiri suretle artmaqda davam edir Atmosfer elektrikiEsas meqale Atmosfer elektriki Atmosferde bas veren elektrik hadiselerinin mecmusu Atmosfer elektriki ne atmosferin elektrik sahesi havamn ionlasmasi ve elektrik kecirmesi buludlarin ve yagintilarin elektrik yuku elektrik cereyani ve bosalmalari o cumleden ildirim ve muqeddes Elmanin isigi daxildir Qutb sualanmasi ve gece semasinin isigi da atmosfer elektriki ile elaqedardir Atmosfer faktoruAtmosferin fiziki veziyyeti ve kimyevi terkibi ile elaqeli faktor temperatur seyreklik derecesi cirklen diricilerin olmasi Atmosfer jizikasiAtmosferde bas veren fiziki proses ve hadiselerden behs eden elm atmosferi teskil eden qazlarin xasselerini onlarin radiasiyasini udmasi ve sualandirmasini ve buxarin kondensasiyasini buludlarin ve yagintilarin emele gelmesini atmosferde bas veren hereketlerin muxtelif formalarini hemci nin bu hadiseler arasindaki asililigi ve s oyrenir Atmosfer havasinin cirklenmesi haqqinda standartHavanin keyfiyyet gostericisine nezareti reqlamentlesdiren qayda Muxtelif teskilat ve idareler buna esaslaranaraq vahid unifikasiya olunmus metodika ile havanin temizliyine nezaret edir ve musahide aparir Atmosfer havasinin veziyyetinin qiymetlendirilmesiBir nece il erzinde gundelik musahidelerle inqrediyentlerin konsentrasiyasinin orta yayilmasini seciyyelen diren havanin cirklenmesi gostericilerinin ana lizi esasinda aparilir Atmosfer sualanmasiAtmosfer havasinin kosmik fezaya kecen radiasiya ve Yer sethine qarsidan gelen radiasiya Atmosfer sualanmasinin 70 e qederini teskil edir yonelen xususi uzundalgali infraqirmizi sualanmasi Atmosfer sualanmasinin uzunlugu 4 den 120 mikrona qederdir Atmosfer sualanmasinda su buxan esas rola malikdir Atmosferin cirklenmesine nezaretAtmosferde olan zererli qarisiqlari teyin etmek ve qiymetlendirmek hemcinin havanin keyfiyyetini askar etmek ucun yerine yetirilir Atmosferin cirklenmesinin neticeleriAtmosferi cirklendiren mad delerin insanin saglamligina ve butovlukle etraf muhite zererli tesirinin neticeleri Seher ve senaye rayonlarinda atmosferin cirklenmesi muxtelif xesteliklerin emele gelmesine sebeb olur Havanin ciirklenmesi ile xroniki bronxit agciyerlerin emfizemasi astma ve diger xeste liklere tutulanlarin sayi arasinda elaqe askar edilmisdir Havanin cirklenmesi neticesinde mese mas sivleri parklar seher ve iri senaye obyektlerine yaxin yerlesen kend teserrufati bitkileri zedele nir Atmosferdeki qarisiqlarin tesiri ile bitkilerin uzunmuddetli zedelenmesi ile yanasi cox vaxt toksik maddelerin qisamuddetli lakin boyuk hecmde atilmasi neticesinde genis erazilerde bitki ortuyu mehv edilir Havanin cirklenmesi yalniz canli aleme pis tesir gostermir hemcinin metallarin karroziyasmi xeyli guclendirir Kimyevi kombinatlar yerlesen rayonlarda kend yerleri ile muqayisede demirin ve aluminium qatisiqlarinin korroziyasinin suretini defelerle artinr Havanin cirklenmesi medeni abidelere yasayis ve istehsalat binalarina muxtelif mate riallara boyuk zerer yetirir Atmosferin cirklenmesinin tehlukelilik derecesiZererli mad delerin qatiligmin atmosferin yerustu hissesinde hesablanmis yuksek qiymeti ile teyin olunur mqm3 Bu tullanti yerinden bir qeder mesafede teyin oluna biler Atmosferin hereket merkezleriOzunden kenardaki erazinin havasina ve iqlimine guclu tesir gosteren xeyli sabit tezyiq saheleri Daimi ve movsumi atmosferin hereket merkezleri vardir Baslica atmosferin hereket merkezleri bunlardir Simal ya rimkuresinde Azor Honolulu ve Arktika antisiklonlari Islandiya ve Aleut siklonlari Merkezi Asiya ve Simali Amerika qis antisiklonlari Asiya ve Simali Amerika yay minimumlari Cenub yarimkuresinde Cenub Anlantik okeani Cenub Sakit okeani ve Cenub Hind okeani ve Antarktida antisiklonlari Avstraliya Cenub Amerika ve Cenub antisiklonlari yayda depressiyaya cevrilir Atmosferin radiasiya balansiAtmosferin radiasiya balansi Yerin atmosferi terefinden udulan ve sualandirilan radiasiya axinlarinin riyazi cemi Atmosferin radiasiya balansinin gelir hissesini atmosfer terefinden udulan duz ve sepelenmis gunes radiasiyasi ve yer sethinin sualandirdigi uzun dalgali radiasiya teskil edir Atmosferin radiasiya balansinin cixar his sesi ise atmosferden yer sethine dogru yonelmis qarsilasan sualanma ve kosmik fezaya geden uzundalgali radiasiyadan ibaretdir Atmosferin radiaktivliyiAtmosferde tebii ve suni menseli radioaktiv qarisiqlarin miqdari Tebii menbeli radioaktivli ye yer qabiginda yerlesen radioaktiv nuklid uran torium ve aktiniumu gostermek olar onlar parcalanma prosesinde atmosfere daxil olur Tebii radioaktivliyin menbeyine hemcinin kosmik sualar aiddir Radioaktiv izotoplann antropogen menbeleri nuve partlayisi atom energetikasi ve senaye sayilir Atmosferde radio aktiv maddeler esasen aerozollarda tustu du manin hisseciklerinde toplanir Atmosfer radiaktivliyi uzre musahideler bir cox olkelerde aparilir Atmosferin seffafligiAtmos ferin radiasiya o cumleden gorunen isigi bu raxma qabiliyyeti Atmosferin antropogen cirklenmesi toz hissecikleri karbon qazi kukurd azot aerozollarla atmosfer seffafligini azaldir Atmosferin seffafliginin pozulmasinin en qlobal neticesi pamik effekti hesab olunur Xarici kecidlerAtmosferin tebeqeleri 2017 10 06 at the Wayback MachineHemcinin baxAtmosferIstinadlarQerib Memmedov Mahmud Xelilov Ensiklopedik ekoloji luget Baki 2008