Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Radikallar nəzəriyyəsi -Antuan Lavuazyenin fikrincə kimyəvi reaksiyalar zamanı radikal adlanan atomlar qrupu dəyişmədən, olduğu kimi bir birləşmədən başqa birləşməyə keçir.
Nəzəriyyənin yaranması
Bu nəzəriyyə, reaksiyalar zamanı atomların bütövlüyünü nəzərdə tuturdu. Buna əsaslanaraq, bəzi alimlər qeyri-üzvi kimyaya atomlar kimyası, üzvi kimyaya isə radikal kimyası tərifini verirdilər. 1815-ci ildə sian birləşmələrini öyrənərəkən CN qrupunun kimyəvi reaksiyalar zamanı dəyişməyərək, bir birləşmədən o biri birləşməyə keçdiyini qeyd etmişdir. və , adlandırdığımız C7H6O öyrənmiş və ondan hidrogenli benzoil C7H7OH, benzoilxlorid C7H5OCl, benzoilhidroksid C7H5OOH (benzoy turşusu), onun natrium duzunu C7H5OONa və başqa birləşmələri almış və bu reaksiyalar zamanı C7H6O qalığının dəyişməyərək təzə birləşməyə keçdiyini müşahidə etmişlər. Bu faktlar əsasında radikallar (qalıq) nəzəriyyəsi meydana çıxmışdı.
Radikallar nəzəriyyəsinin üzvi kimyada rolu
Radikallar nəzəriyyəsinin üzvi kimyanın inkişafında müəyyən rolu olmuşdur. Bu nəzəriyyə əsasında, yeni radikallar açılmış və bir çox yeni birləşmələr öyrənilmişdi. Radikallar nəzəriyyəsi vasitəsilə izomerlik hadisəsini də izah etməyə cəhd edirdilər. Məsələn, yuxarıda göstərdiyimiz C2H6O-nın iki izomerini, onlardan C2H5 və CH3 kimi iki müxtəlif radikalın olması ilə izah edirdilər, spirtə etil radikalının hidroksidi C2H5OH, metil efirinə isə metil radikalının oksidi (CH3)2O kimi baxırdılar.
Nəzəriyyənin nöqsanları
Faktlar əsasında irəli sürülmüş bu nəzəriyyənini bir çox nöqsanlar var idi. Bu nöqsanların əsas cəhəti radikalların tamamilə atomlara oxşadılması idi. Radikallar nəzəriyyəsi tərəfdarlarının fiktinə görə, radikallar da atomlar kimi sərbəst yaşaya bilməli, möhkəmlik etibarilə atomlara bənzədilən radikallar çox çətibnliklə parçalanmalı və reaksiya zamanı heç şəraitdə dəyişməməli idi. bundan başqa radikallar nəzəriyyəsi Berseliusun elektrokimya hipotezi ilə sıx əlaqədar idi. bu hipotezə görə, üzvi radikallarda elektromənfi atomlar olmamalıydı. C7H3O benzoil radikalın Berselius C7H5 radikalı ilə oksigen atomu birləşməsindən əmələ gələn mürəkkəb radikal hesab edirdi. lakin yeni faktlar sübut etdi ki, radikallar sərbəst yaşaya bilmir. metil radikalının CH3 alınması təşəbbüsləri mənfi nəticə verib, həmişə etanın CH3-CH3 alınması ilə nəticələnirdi. bundan başqa, bəzi reaksiyalar zamanı radikalların qeyri-sabitliyi məlum oldu. fransız kimyaçıları Duma xlorun üzvi turşulara təsirini öyrənərək, sirkə turşusundan xlor-sirkə turşusunun alındığını göstərdi:
- CH3-COOH+Cl2→CH2Cl—COOH+HCl
Mənbə
- M.Mövsümzadə, P.Qurbanov "Üzvi kimya", "Maarif"-1983.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Radikallar nezeriyyesi Antuan Lavuazyenin fikrince kimyevi reaksiyalar zamani radikal adlanan atomlar qrupu deyismeden oldugu kimi bir birlesmeden basqa birlesmeye kecir Nezeriyyenin yaranmasiBu nezeriyye reaksiyalar zamani atomlarin butovluyunu nezerde tuturdu Buna esaslanaraq bezi alimler qeyri uzvi kimyaya atomlar kimyasi uzvi kimyaya ise radikal kimyasi terifini verirdiler 1815 ci ilde sian birlesmelerini oyrenereken CN qrupunun kimyevi reaksiyalar zamani deyismeyerek bir birlesmeden o biri birlesmeye kecdiyini qeyd etmisdir ve adlandirdigimiz C7H6O oyrenmis ve ondan hidrogenli benzoil C7H7OH benzoilxlorid C7H5OCl benzoilhidroksid C7H5OOH benzoy tursusu onun natrium duzunu C7H5OONa ve basqa birlesmeleri almis ve bu reaksiyalar zamani C7H6O qaliginin deyismeyerek teze birlesmeye kecdiyini musahide etmisler Bu faktlar esasinda radikallar qaliq nezeriyyesi meydana cixmisdi Radikallar nezeriyyesinin uzvi kimyada roluRadikallar nezeriyyesinin uzvi kimyanin inkisafinda mueyyen rolu olmusdur Bu nezeriyye esasinda yeni radikallar acilmis ve bir cox yeni birlesmeler oyrenilmisdi Radikallar nezeriyyesi vasitesile izomerlik hadisesini de izah etmeye cehd edirdiler Meselen yuxarida gosterdiyimiz C2H6O nin iki izomerini onlardan C2H5 ve CH3 kimi iki muxtelif radikalin olmasi ile izah edirdiler spirte etil radikalinin hidroksidi C2H5OH metil efirine ise metil radikalinin oksidi CH3 2O kimi baxirdilar Nezeriyyenin noqsanlariFaktlar esasinda ireli surulmus bu nezeriyyenini bir cox noqsanlar var idi Bu noqsanlarin esas ceheti radikallarin tamamile atomlara oxsadilmasi idi Radikallar nezeriyyesi terefdarlarinin fiktine gore radikallar da atomlar kimi serbest yasaya bilmeli mohkemlik etibarile atomlara benzedilen radikallar cox cetibnlikle parcalanmali ve reaksiya zamani hec seraitde deyismemeli idi bundan basqa radikallar nezeriyyesi Berseliusun elektrokimya hipotezi ile six elaqedar idi bu hipoteze gore uzvi radikallarda elektromenfi atomlar olmamaliydi C7H3O benzoil radikalin Berselius C7H5 radikali ile oksigen atomu birlesmesinden emele gelen murekkeb radikal hesab edirdi lakin yeni faktlar subut etdi ki radikallar serbest yasaya bilmir metil radikalinin CH3 alinmasi tesebbusleri menfi netice verib hemise etanin CH3 CH3 alinmasi ile neticelenirdi bundan basqa bezi reaksiyalar zamani radikallarin qeyri sabitliyi melum oldu fransiz kimyacilari Duma xlorun uzvi tursulara tesirini oyrenerek sirke tursusundan xlor sirke tursusunun alindigini gosterdi CH3 COOH Cl2 CH2Cl COOH HClMenbeM Movsumzade P Qurbanov Uzvi kimya Maarif 1983