Antuan Loran Lavuazye 26 avqust 1743 Paris Fransa krallığı 8 may 1794 Konkord meydanı Birinci Fransa Respublikası müasir

Antuan Loran Lavuazye (26 avqust 1743^[…], Paris, Fransa krallığı^[…] – 8 may 1794^[…], Konkord meydanı, Birinci Fransa Respublikası) — müasir kimyanın banisi.

Antuan Loran Lavuazye
fr. Antoine Laurent Lavoisier

Doğum tarixi	26 avqust 1743(1743-08-26)^[…]
Doğum yeri	Paris, Fransa krallığı^[…]
Vəfat tarixi	8 may 1794(1794-05-08)^[…](50 yaşında)
Vəfat yeri	Konkord meydanı, Birinci Fransa Respublikası
Vəfat səbəbi	baş kəsmə
Elm sahəsi	kimya
Təhsili	Paris Universitetinin Hüquq fakültəsi^[d] (1761–1764)
Üzvlüyü	London Kral Cəmiyyəti (1788–), Fransa Elmlər Akademiyası (1768–), Amerika Fəlsəfə Cəmiyyəti^[d]

Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Antuan Lavuazye' (fr. Antoine Laurent de Lavoisier) – fransız kimyaçısı. 1743-cü ildə anadan olmuşdur.1774-cü ildə havanın tərkibini eksperimental yolla sübut etmiş və flogiston nəzəriyyəsinin yalan olduğunu əsaslandırmışdır.

Həyatı

Lavuazye zəngin bir burjua ailəsində doğulmuşdu. Atası Paris Parlamentinin nəzdində olan 400 vəkildən biri idi və oğlunun da vəkili olmasını istəyirdi, lakin Lavuazye üçün təbii elmlər daha maraqlı idi, belə ki, o eyni zamanda hüquq, riyaziyyat, astronomiya, botanika, mineralogiya, geologiya və kimya üzrə təhsil almışdı.

Təhsili

Lavuazye ilk təhsilini Mazarini Kollecində almış, sonra hüquq məktəbinə getmiş və 1764-cü ildə hüquq üzrə lisenziya almışdı.

Lavuazye hüquq kursunda təhsil alaraq eyni zamanda o dövrdə Parisin ən yaxşı professorlarının rəhbərliyi altında təbii və dəqiq elmləri öyrənmişdir; riyaziyyat və astronomiyanı o , La Kailya adlı məşhur rahibin yanında, botanikanı Bernar de Jüssienin rəhbərliyi altında öyrənmiş, mineralogiya və geologiya kursunu Hettar, kimya kursunu isə Ruelin yanında keçmişdi.

1765-ci ildə Lavuazye Paris Elmlər Akademiyasının tapşırığı ilə yazdığı "Böyük şəhərin küçələrinin ən yaxşı şəkildə işıqlandırılması üsulu haqqında" adlı işini təqdim etmiş və 1766-cı ildə bu iş Akademiyanın qızıl medalına layiq görülmüşdü. 1763–1767-ci illərdə Lavuazye Fransanın mineraloji xəritəsinin tərtib edilməsində Hettara kömək etmək üçün onunla birlikdə bir neçə dəfə səyahətə çıxmışdı.

18 may 1768-ci il tarixində, 25 yaşında Lavuazye kimya üzrə Akademiyaya adyunkt (lat.. adjunctus köməkçi, müavin"присоединённый") seçilmişdi. O, 1778-ci ildə Akademiyanın həqiqi üzvü seçilmiş, 1785-dən isə onun direktoru olmuşdur. Milli Konventin hakimiyyəti dövründə Lavuazye Akademiyanın ən aktiv müdafiəçisi olmuş və onu xilas etmək üçün əlindən gələni etmişdi, lakin bu məsələdə o, uğursuz olmuşdu. Belə ki, 1793-cü ildə Akademiya ləğv edilmişdi.

1768-ci ildə, Lavuazye Akademiyaya seçildikdə, Baş ödəmə sisteminə (fr. fermier général titulaire) vergi ödəyicisi Bodonun səhmdarı oldu. 1779-cu ildə sonuncunun ölümü ilə, Lavuazye müstəqil üzv oldu (fermer général titulaire). Xalq Ödəmə sisteminə nifrət edirdi, lakin Lavuazyenin bunula bağlı fərdi fəaliyyəti, orijinal sənədlərə əsasən onun bioqrafı Qrimonun dediyi kimi, olduqca qüsursuz idi.

Elmi fəaliyyəti

Lavuazye ödəmədən əldə etdiyi böyük gəlirlərin çox hissəsini elmi təcrübələrə sərf edirdi. Məsələn, suyun tərkibinə dair təcrübələr ona 50 min livrə başa gəlmişdi. O, eksperimentləri üçün ən dəqiq və mükəmməl qurğular tərtib etməyə çalışırdı: bu baxımdan Fransa elmi texnologiyası ona çox borcludur. 1775-ci ildə nazir Türqo Lavuazyeni barıtla bağlı məsələlərinin həlli üzrə dörd idarəçidən biri təyin etdi. Lavuazyenin səyləri nəticəsində 1788-ci ildə Fransada barıt istehsalı iki dəfədən çox artaraq ildə 1600 min funtdan3,700 min funta çatmışdı. Lavuazye selitra yataqlarını tapmaq üçün ekspedisiyalar təşkil etmiş, onun təmizlənməsi və analizi ilə əlaqədar araşdırmalar aparmışdı; Lavuazye və Boma tərəfindən hazırlanan sintetik təmizləmə üsulları zamanımıza qədər gəlib çatmışdır. 1773-cü ildə Elmlər Akademiyası Lavuazyenin təşəbbüsü ilə selitranın ən sərfəli istehsal üsulu ilə əlaqədar ən yaxşı iş üçün mükafat təyin etmişdi.

1791-ci ilə qədər Lavuazye barıtla məşğul olmuşdu. O, barıt arsenalında yaşayırdı; onun laboratoriyası da burada yerləşirdi, bütün kimyəvi tədqiqatlarını o burada aparırdı. Laboratoriya o vaxt Parisin əsas elmi mərkəzlərindən biri idi. Elmin müxtəlif sahələrində təmsil olunan nümayəndələr elmi məsələləri müzakirə etmək üçün, həmçinin gənc alimlər Lavuazyedən təhsil almaq üçün bura gəlirdilər.

Elmi işlərdən və vergi sahəsində fəaliyyətindən başqa Lavuazye Akademiya və ya hökumətin tapşırığı ilə müxtəlif komissiyalarda iştirak edirdi. Beləliklə, məsələn, 1783-cü ildə Lavuazye Akademiyanın adından "mesmerizm", 1784-cü ildə "aerostat" haqqında hesabat hazırlamışdı. 1783–1788-ci illərdə Lavuazye Parisdəki cəmiyyətin və kənd təsərrüfatı komitəsinin üzvü idi. Bir sıra hesabatlarda o, vergi islahatı və kənd təsərrüfatı mədəniyyətinin ən yaxşı üsullarının yayılması ilə kəndli sinfinin vəziyyətini dəyişdirməyin zəruriliyini göstərir.

1778-ci ildən etibarən əmlak sahibinə çevrilən Lavuazye, əsasən qonşu torpaq sahiblərinə kömək məqsədilə aqronomik təcrübələrlə məşğul olurdu. 1788-ci ildə Lavuazye kənd təsərrüfatı komitəsinə əkinçilik təcrübələrinin məhsuldar nəticələrinə dair hesabatlarını təqdim edə bilmişdi.

Onun təşəbbüsü ilə iplik və toxuculuq məktəbləri təşkil olunmuşdu; bu müddətə qədər kətan və çətənə xam şəkildə xaricə göndərilir, oradan isə Fransaya hazır kətan parça gəlirdi; Lavuazye Bertolle tərəfindən kəşf edilmiş xlorla parçaların ağardılması üsulunu geniş şəkildə təbliğ edirdi; O, Paris yaxınlığında əkinlə bağlı təcrübələr üçün eksperimental sahələr yaratmaq zərurətini vurğulamış; müxtəlif kənd təsərrüfatı məsələləri üzrə əyalət iclasları üçün təlimatar hazırlamışdı. Lavuazyenin vətəninin iqtisadi vəziyyəti ilə yaxından tanış olmasının nəticəsi kimi Fransanın ərazi sərvətlərinin hesablanması ilə bağlı əsər ortaya çıxmışdı. 1791-ci ildə əsər Milli Assambleyaya təqdim edilmişdi. Bunda məqsəd ölkənin çətinlik çəkmədən ödəyə biləcəyi vergilərin ən səmərəli hesablanmasını əsaslandırmaq idi.

İnqilab dövründə Lavuazye Milli Xəzinədarlığın üzvü idi və orada ciddi və nümunəvi qayda-qanun yaratmışdı. Bu vəzifələri o təmənnasız həyata keçirirdi. 1790-cı ildə Milli Assambleya Elmlər Akademiyasına rasional ölçü və çəki sistemini hazırlamağı tapşırdı. Bu məqsədlə, Lavuazyenin daimi katibi və xəzinədarı kimi iştirak etdiyi bir komissiya təşkil edilmişdi; Bundan əlavə, ona və Güyoya disitllə edilmiş suyun 0 °C temperaturda həcm vahidinin vakuumda çəkisini müəyyən etmək tapşırılmışdı; və daha sonra Lavuazye Jan-Şarl Bordla birlikdə mis və platinin genişlənməsini təyin etmişdi.

Elmi işləri

Lavuazyenin ən mühüm əsərləri suyun torpağa çevrilməsi mümkünlüyü məsələsinə aid idi. O zaman bu sual bir çox tədqiqatçıları maraqlandırırdı və həll edilməmiş olaraq qalırdı. Lavuazye bu işə iki əsər həsr etmişdi: "Sur la təbiəti de l'eau et sur les expériences par les quelles de prétendu de prétendu de possibilité de son changement en terre" (1770). Bu əsərdə Lavuazye ilk dəfə kimyəvi problemləri təyin etməkdə əhəmiyyətli olan çəki anlayışlarını göstərmişdi.

Lavuazye elmin müxtəlif sahələrində bir sıra tədqiqatlar aparmışdı.

Kimya

Almazın kimyəvi təbiəti 1772-ci ildə ilk dəfə olaraq Lavuazye və onun əməkdaşları tərəfindən təyin edilmişdi. Lavuazye öz hesabına aldığı bir neçə almazı yanma temperaturuna qədər közərdərək sonra alınmış qazın tərkibini müəyyənləşdirmişdi.

Bu təcrübədən sonra Lavuazye qazların tədqiqinə müraciət edir. Fiziki cəhətdən qazlar artıq Boyl və Marriott tərəfindən araşdırılmışdı, lakin kimyəvi cəhətdən onlar hələ öyrənilməmiş sahə olaraq qalırdı. Qazların tədqiqinə başlayan Lavuazye bu sahənin öyrənilməsinin fizika və kimya sahəsində bir inqilab yaradacağını hiss edirdi. O bu fikri 1773-cü ildə laboratoriya jurnalında qeyd etmişdi. Hər şeydən əvvəl o metalların "əhəng"ə (o dövrdə bütün metal oksidlərini, məsələn, qırmızı civə oksidi və s. belə adlandırırdılar) çevrilməsi zamanı onun çəkisinin artması faktını yoxlamışdı. Hələ 1630-cu ildə Rey və 1669-cu idə Mayov tərəfindən müəyyən edilmiş fakt sübut edir ki, çəkinin artması Boylun düşündüyü kimi alovun deyil, havanın bir hissəsinin əlavə olunması hesabına baş verir.

Lavuazye hermetik bağlı qabda qalayı "əhəngə" çevirmişdi, içində qalay olan qabın ümumi çəkisi qalayın "əhəng"ə çevrilməsindən sonra dəyişməz qalmışdı; əgər kənardan qalaya nə isə birləşməsəydi bu mümkün ola bilməzdi. Lavuazye həm də müəyyən etmişdi ki, götürülmüş havanın miqdarı təcrübədən sonra 1/5 qədər azalır və qalan hava yanmaya kömək etmir. O, həmçinin kükürd və fosforun yanması zamanı çəkinin artdığını göstərmişdi. Onun müəyyən etdityi faktlar "Opuscules physiques et chimiques" (1773) və "Mémoire sur la calcination"(1774) adlı əsərlərdə təsvir olunmuşdur.

1774-cü ildə Pristli və Şeele tərəfindən oksigenin kəşf edilməsi Lavuazyeyə məsələni tam aydınlaşdırmağa imkan verdi. 1775-ci ildə Lavuazye Akademiyaya təqdim etdiyi "Sur la nature du principe qui se combine avec les métaux pendant leur calcination et qui en augmente le poids" əsərində metal "əhəng"inin yaranmasında oksigenin rolunu müəyyənləşdirir və oksigeni havanın tərkib hissələrindən biri olduğunu etiraf edir. Bunun ardınca Lavuazye bir sıra yazılarında o zaman ümumi qəbul olunmuş "flogiston" nəzəriyyəsinə əsaslarına görə tam zidd olan özünün yeni oksidləşmə və yanma nəzəriyyəsini inkişaf etdirmişdi.

Bexer (XVII əsrin sonu) tərəfindən elmə daxil edilmiş və Stale tərəfindən hazırlanmış (XVIII əsrin əvvəlləri) flogiston nəzəriyyəsinə görə, yanma və oksidləşmə qabiliyyəti olan bütün cisimlərdə xüsusi yanan başlanğıc maddə — "flogiston" var. Yanma prosesi zamanı flogiston cisimdən ayrılır və yerdə kül, "əhəng" qalır. Lavuazye göstərmişdi ki, yanma prosesində yanan cisimdən maddə ayrılmır, əksinə ona birləşir. Yanma və oksidləşmə proseslərinə yeni baxış müəyyən edərək, Lavuazye eyni zamanda havanın tərkibini düzgün başa düşmüşdü.

Analiz və sintez vasitəsilə o, havanın iki qazın qarışığı olduğunu göstərmişdi: bunlardan biri Lavuazyenin özünün ardıcıl olaraq adlandırdığı əsasən yanmaya kömək edən, "sağlam (salubre) hava, təmiz hava, həyat havası, oksigen", digər qaz — sağlam olmayan hava (moffette) və ya azot idi.

1774-cü ildən etibarən Lavuazye hidrogenin və ya sonra 1767-ci ildə Kavendiş tərəfindən kəşf edilmiş "yanacaqlı hava"nın yanmasının tədqiqi ilə məşğul olurdu. Lavuazye uzun müddət müəyyən bir nəticəyə gələ bilməmişdi. Yalnız 1783-cü ildə Lavuazye və Laplas aradıqlarını tapdılar: hidrogenin yanma məhsulu təmiz su oldu. O zaman yalnız Lavuazye yanma prosesini düzgün başa düşdüyündən suyun tərkibini də düzgün izah etmişdi.

1785-ci ildə, Lavuazye Menye ilə birlikgə hidrogen və oksigendən sintez vasitəsilə 45 q su ala bilmişdilər. O, 1783–84-cü illərdə Menye ilə birlikdə suyun dəmirlə parçalanmasını aparır. Suyun tərkibini düzgün müəyyən etmiş Lavuazyenin əsas yanma agenti kimi oksigen haqqında nəzəriyyəsi nifrətlə qarşılanmışdı.

Lavuazye flogiston nəzəriyyəsini açıq şəkildə tənqid edir və onun təhlükəli olduğunu göstərirdi (Réflexions sur le phlogistique, 1783). Suyun tərkibinin izahı flogiston nəzəriyyəsinə həlledici bir zərbə idi; onun tərəfdarları Lavuazyenin tərəfinə keçməyə başladılar.

1789-cu ildə Lavuazye bir çox xarici dillərə tərcümə edilən "İlk Kimya Dərsliyi" ni (Traité élémentaire de chimie) nəşr etdirdikdən sonra onun bir çox köhnə rəqibləri onun fikirlərini qəbul etdilər. Hava və suyun tərkibini izah edən Lavuazye bir çox digər sualları da açıqladı.

Üzvi maddələrin yanması nəticəsində su və karbon 2-oksidinin əmələ gəldiyini tapmaqla Lavuazye üzvi maddələrin tərkibinin karbon, hidrogen və oksigendən ibarət olduğunu təsdiqlədi. Eyni zamanda müəyyən miqdarda spirt, yağ və mumu yandıraraq və civə üzərində alınmış karbon 2-oksidin miqdarını müəyyən etməklə o, üzvi analizə ilk nümunələr verdi ("Sur la comina de principe oxygine avec l'esprit de vin, l'huile et différents corps combustibles, 1784)

Daha sonra o, şəkəri qırmızı civə oksidi ilə qızdıraraq yandırır, alınmış karbon turşusunu kalium hidroksidlə uddurur və çəkirdi. Lavuazye. həmçinin fermentləşmə prosesləri ilə məşğul olmuş və üzüm şəkərinin spirt və karbon 2-oksidinə bölünməsi faktını müəyyən etmişdi

Lavuazye kimya təcrübəsində tanınan cisimləri təsvir edən ilk şəxs olmuşdu. Onun təsnifatının əsasını oksid, turşu və duz anlayışları təşkil edirdi.

Oksid metalın oksigenlə birləşməsidir, məsələn, dəmir oksidi, civə, mis və s.; turşu kömür, kükürd, fosfor kimi qeyri-metal cismin oksigenlə birləşməsidir; üzvi turşuları sirkə, oksalat turşusu və s. Duz turşunun əsasla birləşməsindən formalaşır. Daha sonra tədqiqatların göstərildiyi kimi, bu təsnifat dar idi və buna görə də yanlış idi: bəzi turşular (hidrogen sulfid, sian turşusu) bu təsvirlərə uyğun gəlmirdi.

Fizika

Yanma prosesi ilə sıx bağlı olan istilik hadisələri də Lavuazye tərəfindən öyrənilmişdi. Laplasla birlikdə Lavuazye kalorimetriyanın əsasını qoymuşdu. Buz kalorimetr vasitəsilə onlar müxtəlif kimyəvi çevrilmələr zamanı, məsələn kömür, fosfor və hidrogenin yanması və nitrat, kükürd və kömür qarışığının partlayışı zamanı cisimlərdən ayrılan istilik tutumunu ölçə bilmişdilər.

Bu işlərlə onlar yeni bir tədqiqat sahəsi — termokimyanın təməlini qoymuş və onun əsas prinsipini aşağıdakı formada tərtib etmişdirlər: "Maddi sistemin halını dəyişdiyi zaman keçirdiyi hər hansı bir istilik dəyişikliyi sistemin ilkin hala yenidən qayıtdığı zaman əks istiqamətdə baş verir . Məsələn, karbon turşusunu kömür və oksigenə ayırmaq üçün kömürün oksigendə yanması zamanı ayrılan qədər istilik sərf etmək lazımdır. Lavuazye və Laplasın kalorimetrik və termokimyəvi tədqiqatları "Sur la chaleur" (1780) əsərində təsvir edilmişdi. 1781–82-ci illərdə onlar bərk cisimlərin genişlənməsini müəyyənləşdirmək üçün məlum üsul təklif etmişdilər. Havanın tərkibinə dair işlər aparan Lavuazye heyvanların nəfəs alması prosesində havanın məruz qaldığı dəyişiklikləri müəyyən etmişdi. Laboratoriya tədqiqatlatı apararkən Lavuazye aşkar etmişdi ki spirtin alovlanması üçün su məhlulunda onun ən azı 40% qatılığında olması lazımdır.

Fiziologiya

Lavuazye həyati proseslərin eksperimental tədqiqində — fiziologiyada da yeni bir dövr açmışdı. Lavuazyenin Laplasla birlikdə hazırladığı "Sur la chaleur" tədqiqat işi və 1789–90-cı illərdə Seqenlə birlikdə heyvanların tənəffüsü ilə bağlı apardığı tədqiqatlar fiziologiyada böyük əhəmiyyət kəsb edirdi. Bu tədqiqatlar göstərir ki, heyvanın tənəffüsü yavaş yanma prosesidir, bunun hesabına da orqanizmdə daimi istilik ehtiyatı təmin olunur. Yanma prosesində bədəndə sərf olunan enerji qidalanma vasitəsilə bərpa olunur. Lavuazye heyvan orqanizminin üç əhəmiyyətli funksiyasının: tənəffüs, həzm və transpirasiyanın əhəmiyyətini və əlaqəsini düzgün şəkildə başa düşmüşdü. Belə bölünmə həm ümumi baxışlara, həm də kimyəvi dəyişikliklərin hesablamalarına daha çox aydınlıq gətirdi. Hava və suyun tərkibi Lavuazye tərəfindən açıqlanmışdı; və yerin bir element hesab oluna bilinməməsi ilə bağlı bir çox sübut toplanmışdı, lakin Boyl (1661) tərəfindən təyin olunmuş elementar cisimlər haqqında yeni anlayış Lavuazye tərəfindən dəstəklənmiş və nəhayət, elmə daxil edilmişdi. Lavuazye hələ parçalanmamış cismi elementar cisim hesab edirdi. Sadə cisimlərin metal və metaloid kimi iki sadə cisim sinfi arasındakı fərqin aşkar edilməsi Lavuazyeyə aiddir.

Cisimlərin üç halı haqqında fikir dəLavuazye tərəfindən irəli sürülmüşdü. O, nəzəri olaraq bütün qaz cisimlərin temperaturun aşağı salınması vasitəsilə maye və bərk hala çevrilməsinin mümkünlüyünü ("Traité", I, 2-ci fəsil) qəbul edirdi. Lavuazyenin ideyası praktik olaraq yalnız 19-cu əsrin ortalarında həllini tapdı. Lavuazyenin fikrincə, qazlar çəkisi olan "əsas" və çəkisi olmayan materiyadan — istilikdən ibarətdir ki, bunun da hesabına onlar qaz halını saxlayır. Lavuazye ilk dəfə olaraq maddələrin kimyəvi dəyişmələrinin kəmiyyət baxımına əhəmiyyət vermiş və tərəzini kimyəvi laboratoriyada zəruri bir əşya hesab etmişdi. Öz tədqiqatlarında o, müxtəlif kimyəvi dəyişikliklər zamanı maddənin yox olmaması, təkrar yaranması və bu səbəbdən kimyəvi çevrilmədə iştirak edən cisimlərin çəkisinin çevrilmədən əvvəl və sonra dəyişməyəcəyi prinsipini əsas tuturdu. Bu fikir Lavuazye tərəfindən dəfələrlə ifadə edilmişdi ("Traité" -də (I, 13-cü bənd). Elmi kimyəvi sistemin əsasını təşkil edən bu həqiqət bizim əsrdə fizika tərəfindən əldə edilmiş enerjinin saxlanması qanunu kimi digər həqiqətlə birlikdə təbiətin müasir fəlsəfəsinin təməlini təşkil edir . .

Tribunal və edam

1791-ci ildən başlayaraq Lavuazye "incəsənət və peşələr üzrə məşvərət bürosu" nda iştirak edirdi. Büronun vəzifəsi hökumətin diqqətini ölkə üçün faydalı olan texniki ixtiralara və onlardan ən yaxşısının mükafatlandırılmasına cəlb etmək idi. Lavuazyenin məşvərət bürosunda iştirakının nəticəsi xalqın maarifləndirilməsinin təşkilinə dair qeydlər oldu. 1791-ci ildə Baş vergi yığımı qurumunun (Fr. Ferme générale) ləğv edilməsinə baxmayaraq vergi yığanlara edilən hücumlar davam edirdi. 1793-cü ildə deputat Burdon Konventdən keçmiş vergi yığanların həbsi və mühakiməsini tələb etdi. Vergiyığma halları ilə məşğul olmaq üçün yeni bir komissiya təyin edildi və o, son üç müqavilə dövründə bütün vergi yığanların həbs edilməsinin zəruri hesab etdi. Lavuazye digər vergi yığanlarla birlikdə 1793-cü il noyabrın sonlarında həbs edildi və Konvent onu inqilab tirbunalının məhkəməsinə vermək qərarına gəldi. Məhkum edilmişlər fransız xalqına qarşı cinayətdə, millətin düşmənlərinə yardım etməkdə və dövlətin müdafiəsi üçün lazım olan vəsaiti əllərlində saxlamalarında ittiham olunurdular. İnqilab tribunalı Robespyer tərəfindən siyahıdan adı silinmiş bir nəfərdən başqa bütün vergi yığanları (31 nəfər) ölümə məhkum etdi. Nə Məşvərət bürosundan göndərilən petisiya, nə vətəni qarşısında məlum xidmətləri və nə də elmi şöhrəti Lavuazyeni ölümdən qurtarmadı. 8 may 1794-cü il tarixində inqilab məhkəməsinin qərarı ilə Antuan Loran Lavuazyenin boynu vuruldu. Elm tarixçisi V. Ştrube, alimə edilən ittihamda sünilik və demaqogiyanın hiss olunduğunu qeyd etmişdi. Lavuazyenin həyat yoldaşının ifadəsinə görə onun müdafiəsində iştirak etməli olacaq alimlər onu xilas etmək üçün heç bir şey etməmişdilər.

Ailə

1771-ci ildə 28 yaşlı Lavuazye vergi yığma üzrə yoldaşının 13 yaşlı qızı Mariya Anna Pyeretta Polz ilə evlənir. Həyat yoldaşı elmi işində ona çox kömək edirdi. O, Lavuazyenin laboratoriya jurnallarına lazımi məlumatları daxil edir, ingilis dilində olan elmi məqalələri tərcümə edirdi, O, Kirvanın "Flogiston haqqında təcrübə" kitabını ingilis dilindən tərcümə etmişdi.

Xatirə

Lavuazyenin adı Eyfel qülləsinin birinci mərtəbəsində yerləşdirilmiş Fransanın ən məşhur alimlərinin adları olan siyahıya daxil edilmişdir. Lavuazye kimyaya ona qədər hələ mexanika, fizika, astronomiya kimi sahələrdə məhsuldar olduğunu artıq sübut etmiş hadisələrin dəqiq tənqidi və aydın təhlili üsulunu gətirmişdi. Bu baxımdan Lavuazye məqsədi təbiət hadisələrini tənzimləyən qanunları tapılması olan əsərlər zəncirində bir halqadır və onun adı Qaliley, Nyuton, Kepler və s. kimi adlarla bir sıradadır. 1935-ci ildə Beynəlxalq Astronomiya Birliyi Lavuazyenin adını Ayın görünən tərəfində olan kraterə vermişdi.

Mənbə

https://ru.wikipedia.org/wiki/Лавуазье_Антуан_Лоран
"Биография Лавуазье" (недоступная ссылка — история).
Delambre, Jean-Baptiste (1867). Serret, J. A., ed. "Œuvres de Lagrande". 1: xl. Параметр |contribution= пропущен (справка на английском)
Guerlac, Henry. Antoine-Laurent Lavoisier — Chemist and Revolutionary. — New York : Charles Scribner's Sons, 1973. — P. 130.
Volhad J. Die Begründung der Chemie durch Lavoisier. — Leipzig: Johann Ambrosius Barth, 1870.
Севергин В.М.. Пробирное искусство, или Руководство к химическому испытанию металлических руд и других ископаемых тел. Санкт-Петербург: ИАН, 1801. C. VII–VIII.
Погодин С. А. Лавуазье Антуан Лоран // Большая советская энциклопедия.— М.: Советская энциклопедия. 1969–1978.

Созонов С. Лавуазье, Антуан-Лоран (rus.). // Энциклопедический словарь СПб: Брокгауз — Ефрон, 1896. Т. XVII. С. 218–223.
Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
https://catalogues.royalsociety.org/CalmView/Record.aspx?src=CalmView.Persons&id=NA8248&pos=1.
https://www.academie-sciences.fr/fr/Liste-des-membres-depuis-la-creation-de-l-Academie-des-sciences/les-membres-du-passe-dont-le-nom-commence-par-l.html.
NNDB (ing.). 2002.
Лавуазье Антуан Лоран // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
https://www.britannica.com/biography/Antoine-Lavoisier.

[_a6fd88d8499b2cfc-1] Созонов С. Лавуазье, Антуан-Лоран (rus.). // Энциклопедический словарь СПб: Брокгауз — Ефрон, 1896. Т. XVII. С. 218–223.

[_76e40d9d6270f3af-2] Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.

[_7f8c55a9e0df1caf-3] ttps://catalogues.royalsociety.org/CalmView/Record.aspx?src=CalmView.Persons&id=NA8248&pos=1.

[_d0bdacb0486077f9-4] ttps://www.academie-sciences.fr/fr/Liste-des-membres-depuis-la-creation-de-l-Academie-des-sciences/les-membres-du-passe-dont-le-nom-commence-par-l.html.

[_20e488aa265d433d-5] NNDB (ing.). 2002.

[_581441409d96bf2a-6] Лавуазье Антуан Лоран // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.

[_fc8143441ffcd97f-7] ttps://www.britannica.com/biography/Antoine-Lavoisier.