Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Merkalli şkalası — zəlzələ nəticəsində yaranan Yer titrəyişlərinin intensivliyini qiymətləndirmək üçün istifadə edilən seysmik şkala. 1902-ci ildə amerikalı Cüzeppe Merkallinin "Merkalli intensivlik şkalası" əsasında hazırlanmış "Modifikasiya olunmuş Merkalli şkalası (MMİ)"adlanır.
Tarixi
Zəlzələ - zəlzələ nəticəsində yaranan seysmik enerjidən qaynaqlansa da, enerjinin nə qədər seysmik dalğa kimi yayıldığına görə fərqlənir. XIX əsrin sonlarından başlayaraq İsveçrədə və İtaliyada tərtib olunmuş Rossi-Forel (RF) zəlzələ intensivliyi şkalası geniş yayılmışdı. Rossi-Forel (RF) zəlzələ intensivliyi şkalası italiyalı Mişel Stefano Konte de Rossi və isveçrəli Fransua-Alfons Forel tərəfindən hazırlanmışdır. Rossi-Forel (RF) şkalasına görə, seysmik titrəyişlər intensivliklərinə görə 10 dərəcəyə bölünürdülər Daha sonra İtalyan vulkanoloqu Cüzeppe Merkalli 1902-ci ildə "Rossi-Forel şkala"sını təkmilləşdirərək 12 ballıq-Modifikasiya edilmiş Merkalli intensivlik şkalasını tərtib edir. Merkalli intensivlik şkalası 10 ballıq "Rossi-Forel şkalası"nı qoruyub saxlayır, hər dərəcənin təsvirini genişləndirir. Merkalli şkalası İtaliyanın Meteorologiya və Geodinamika Mərkəzi İdarəsi tərəfindən qəbul edilir. 1931-ci ildə amerikalı alimlər Q.Vud və F.Nyumen, 1956-cı ildə isə Çarlz Fransis Rixter şkalaya müəyyən dəyişikliklər etmişlər və hazırda bu şkala «Modifikasiya olunmuş Merkallı şkalası (MMI)» adlanır. XX əsrin əvvəllərinə qədər baş vermiş zəlzələləri episentr zonasında "Rossi-Forel şkalası", "Merkalli şkalası" və digər analoji şkalalar üzrə təyin edilən intensivliklərinə görə bir-biri ilə müqayisə edirdilər. Lakin hətta alınan məlumatlar dəqiq olduqda belə tədqiqat zonasında müxtəlifliyi, ocağın dərinliyinin təsiri və digər nəzərə alınması çətin olan amillər metodun xətalara malik olmasını şərtləndirirlər. Bundan əlavə, zəlzələ əhali yaşamayan ərazilərdə və ya dəniz və okeanlarda baş verdikdə belə şkalalar da rolunu itirir və zəlzələnin intensivliyini də qiymətləndirmək mümkün olmur. Bütün bunları nəzərə alaraq Çarlz Fransis Rixter yalnız zəlzələnin başlanğıc enerjisindən asılı olan və seysmoqramdakı zəlzələ yazılarının amplitudları əsasında təyin edilən yeni bir «maqnituda» şkalası tərtib etdi. Müəllifin əsas məqsədi fərdi qiymətləndirmə və təsadüfi hallardan əmələ gələn xətalardan azad, bilavasitə seysmik cihazların göstəricilərinə əsaslanaraq güclü, orta güclü və zəif zəl¬zələləri fərqləndirmək olmuşdur.
Merkalli şkalasının müasir görünüşü
| l. | İnsanlar tərəfindən hiss olunmur. |
|---|---|
| II. | Binaların yuxarı mərtəbələrində sakit mühitdə hiss olunur. |
| III. | İçəridə hiss olunur; sanki pəncərələrin altından yüngül maşın keçir. Asılan əşyalar yellənir. |
| IV. | Sanki ağır yük maşını keçir; pəncərə şüşələri və qab-qacaq cingildəyir, qapılar cırıldayır. |
| V. | Küçədə hiss olunur; insanlar oyanır, qablardan maye tökülür. |
| VI. | Hər kəs tərəfindən hiss olunur; qorxmuş insanlar küçəyə qaçırlar; çatlamış gips və kərpic işləri; mebelin dəyişdirilməsi və dəyişdirilməsi; pəncərə şüşələri qırılır. |
| VII. | Hərəkət edən nəqliyyat vasitələrinin sürücüləri tərəfindən hiss olunur; gips çökür, kərpic, keramik plitələr düşür və s.;Su obyektlərinin səthində dalğalar əmələ gəlir. |
| VIII. | Maşın sürməkdə çətinlik yaranır; binalarda suvaq düşür, bəzi kərpic divarlar, bacalar, qüllələr, abidələr uçur; ağac budaqları qırılır; yaş torpaqda çatlar əmələ gəlir. |
| IX. | Ümumi çaxnaşma; binaların çərçivələri və yeraltı borular partladı; yerdə əhəmiyyətli çatlar və qum huniləri əmələ gəlir. |
| X. | Çərçivə konstruksiyalarının və təməllərin kərpic işlərinin əksəriyyəti çökür; bəndlərə və bəndlərə ciddi ziyan; körpülər dağılır; güclü sürüşmələr. |
| XI. | Dəmir yollarının ciddi deformasiyası; yeraltı boru xətləri tamamilə sıradan çıxıb. |
| XII. | Demək olar ki, hər yer tam məhv olur; üfüq xəttinin pozulması; obyektlər havaya uçur. |
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Seysmologiyanın əsas elementləri". səh.97. ek.anl.az. 27 aprel 2023-cü il tarixində arxivləşdirilib.
Xarici keçidlər
- What is the Mercalli Scale?
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Merkalli skalasi zelzele neticesinde yaranan Yer titreyislerinin intensivliyini qiymetlendirmek ucun istifade edilen seysmik skala 1902 ci ilde amerikali Cuzeppe Merkallinin Merkalli intensivlik skalasi esasinda hazirlanmis Modifikasiya olunmus Merkalli skalasi MMI adlanir TarixiZelzele zelzele neticesinde yaranan seysmik enerjiden qaynaqlansa da enerjinin ne qeder seysmik dalga kimi yayildigina gore ferqlenir XIX esrin sonlarindan baslayaraq Isvecrede ve Italiyada tertib olunmus Rossi Forel RF zelzele intensivliyi skalasi genis yayilmisdi Rossi Forel RF zelzele intensivliyi skalasi italiyali Misel Stefano Konte de Rossi ve isvecreli Fransua Alfons Forel terefinden hazirlanmisdir Rossi Forel RF skalasina gore seysmik titreyisler intensivliklerine gore 10 dereceye bolunurduler Daha sonra Italyan vulkanoloqu Cuzeppe Merkalli 1902 ci ilde Rossi Forel skala sini tekmillesdirerek 12 balliq Modifikasiya edilmis Merkalli intensivlik skalasini tertib edir Merkalli intensivlik skalasi 10 balliq Rossi Forel skalasi ni qoruyub saxlayir her derecenin tesvirini genislendirir Merkalli skalasi Italiyanin Meteorologiya ve Geodinamika Merkezi Idaresi terefinden qebul edilir 1931 ci ilde amerikali alimler Q Vud ve F Nyumen 1956 ci ilde ise Carlz Fransis Rixter skalaya mueyyen deyisiklikler etmisler ve hazirda bu skala Modifikasiya olunmus Merkalli skalasi MMI adlanir XX esrin evvellerine qeder bas vermis zelzeleleri episentr zonasinda Rossi Forel skalasi Merkalli skalasi ve diger analoji skalalar uzre teyin edilen intensivliklerine gore bir biri ile muqayise edirdiler Lakin hetta alinan melumatlar deqiq olduqda bele tedqiqat zonasinda muxtelifliyi ocagin derinliyinin tesiri ve diger nezere alinmasi cetin olan amiller metodun xetalara malik olmasini sertlendirirler Bundan elave zelzele ehali yasamayan erazilerde ve ya deniz ve okeanlarda bas verdikde bele skalalar da rolunu itirir ve zelzelenin intensivliyini de qiymetlendirmek mumkun olmur Butun bunlari nezere alaraq Carlz Fransis Rixter yalniz zelzelenin baslangic enerjisinden asili olan ve seysmoqramdaki zelzele yazilarinin amplitudlari esasinda teyin edilen yeni bir maqnituda skalasi tertib etdi Muellifin esas meqsedi ferdi qiymetlendirme ve tesadufi hallardan emele gelen xetalardan azad bilavasite seysmik cihazlarin gostericilerine esaslanaraq guclu orta guclu ve zeif zel zeleleri ferqlendirmek olmusdur Merkalli skalasinin muasir gorunusul Insanlar terefinden hiss olunmur II Binalarin yuxari mertebelerinde sakit muhitde hiss olunur III Iceride hiss olunur sanki pencerelerin altindan yungul masin kecir Asilan esyalar yellenir IV Sanki agir yuk masini kecir pencere suseleri ve qab qacaq cingildeyir qapilar cirildayir V Kucede hiss olunur insanlar oyanir qablardan maye tokulur VI Her kes terefinden hiss olunur qorxmus insanlar kuceye qacirlar catlamis gips ve kerpic isleri mebelin deyisdirilmesi ve deyisdirilmesi pencere suseleri qirilir VII Hereket eden neqliyyat vasitelerinin suruculeri terefinden hiss olunur gips cokur kerpic keramik pliteler dusur ve s Su obyektlerinin sethinde dalgalar emele gelir VIII Masin surmekde cetinlik yaranir binalarda suvaq dusur bezi kerpic divarlar bacalar qulleler abideler ucur agac budaqlari qirilir yas torpaqda catlar emele gelir IX Umumi caxnasma binalarin cerciveleri ve yeralti borular partladi yerde ehemiyyetli catlar ve qum hunileri emele gelir X Cercive konstruksiyalarinin ve temellerin kerpic islerinin ekseriyyeti cokur bendlere ve bendlere ciddi ziyan korpuler dagilir guclu surusmeler XI Demir yollarinin ciddi deformasiyasi yeralti boru xetleri tamamile siradan cixib XII Demek olar ki her yer tam mehv olur ufuq xettinin pozulmasi obyektler havaya ucur Hemcinin baxAMEA nezdinde Respublika Seysmoloji Xidmet Merkezi Rossi Forel skalasi Rixter skalasi Medvedyev Sponhoyer Karnik skalasi Moment maqnitud skalasi Carlz Fransis RixterIstinadlar Seysmologiyanin esas elementleri seh 97 ek anl az 27 aprel 2023 cu il tarixinde arxivlesdirilib Xarici kecidlerWhat is the Mercalli Scale