Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Vulkanologiya — yerin daxilində baş verən dəyişikliklər nəticəsində maqmanın xaric olması ilə müşahidə edilən geoloji struktur olan vulkanları öyrənən elm.
Maqma Yer səthinə vulkan boğazı və ya vulkan kanalı vasitəsilə püskürür. Vulkanın səthdə püskürdüyü yerdə əmələ gələn qıfvari çökəklik krater adlanır. Vulkanlar çox güclü olduqda onların kraterləri kiçik olur və yaxud heç olmur. Diametri 1500 metrdən artıq olan krater kaldera adlanır. Ən böyük kaldera Yaponiyadakı Aso, Filippindəki Apo vulkanlarının kalderasıdır. Yer səthinə çıxan qazları uçmuş, soyumuş maqma – lava, vulkan boğazında bərkimiş lava isə nekk adlanır. Başqa sözlə desək, müəyyən vaxtdan sonra eroziya və denudasiya nəticəsində vulkanik dağ aşınır və vulkan boğazında soyumuş lava qayalı təpə əmələ gətirir ki, buna da nekk deyilir. Məsələn, Qazax rayonundakı Göyəzən dağı. Vulkan püskürən zaman odlu maqmanın temperaturu 850º – 1250 °C arasında olur.
Geomorofloji termin
Vulkanologiya- (rus. вулканология, ing. volcanology) (vulkan sözündən və yun. logos- söz, elm)- vulk. əmələ gəlmə səbəbini, inkişafını, quruluşunu, püskürmə məhsullarının tərkibini, fəaliyyət xarakterinin dəyişilməsi, eləcə də yer səthində vulk. yerləşməsi qanuauyğunluqlarını öyrənən elm.
Vulkan növləri
Fəaliyyətdə olan vulkanlar
Püskürməsi haqqında əldə tarixi yazılı məlumat olan vulkanlara fəaliyyətdə olan vulkanlar deyilir. Yer üzərində 817 fəal vulkan qeydə alınmışdır ki, onlardan 620-si yaxın zamanlarda püskürmüşdür. Fəaliyyətdə olan vulkanların təqribən 75 %-i Sakit okeanın odlu qurşağı və Böyük Zond adalar qövsündə yerləşir. Zəlzələlər kimi vulkanlar da cavan, seysmik ərazilərdə, tavaların sərhədində daha çox müşahidə edilir. İtaliyada –Vezuvi (1281 m), Etna (3323 m), Stramaboli, İslandiyada – Hekla (4191 m), Rusiyadakı Kamçatka yarımadasında – Klyuçovskaya Sopka (4688 m), Avaçinskaya Sopka, Yaponiyada – Fudziyama (3776 m), Zond adalarında – Kerinçi (3800 m), Slamet (3430 m), Aquna, Amerikada yerləşən Havay adlarında – Mauna Loa, Mauna Kea, Kilauea, Cənubi Amerikada – Kotopaxi (5897 m), San-Pedro (5974 m), Ruis (5400 m), Şimali Amerikada Meksikada – Orisaba (5747), Taxumulko (4220 m), Şasta (4317 m), Reynir (4392 m), İndoneziyada – Krakatau (813 m), Yeni Zelandiyada – Ruapexu (2797 m), Şərqi Afrikada – Klimancaro (5895 m), Qərbi Afrikada – Kamerun (4070 m), Antraktidada – Erebus (3794 m) və s. fəaliyyətdə olan ən məşhur vulkanlardır. Bizim eranın 79-cu ilində Vezuvinin püskürməsi nəticəsində Neapolun cənubundakı Pompey şəhəri bütünlüklə vulkan külünün altında qalmışdır. Etna vulkanı hər 10 ildən bir güclü püskürür.
Sönmüş vulkanlar
Püskürməsi haqqında əldə heç bir tarixi yazılı məlumat olmayan vulkanlara sönmüş vulkanlar deyilir. Yer kürəsinin sönmüş vulkanları daha çoxdur. Onlar haqqında heç bir məlumat olmasa da, vulkan külləri, kraterlər, vulkan konusları nə vaxtsa burada çox güclü vulkanizm prosesinin olmasını sübut edir. Alp dağlarında, Türkiyədə – Böyük Ağrı, Kiçik Ağrı, Böyük Qafqaz dağlarında – Elbrus (5642 m), Kazbek (5033 m), Azərbaycanda Kiçik Qafqaz dağlarında – Böyük İşıqlı, Qızılboğaz (3550 m), Axar-Baxar, Gəlinqaya,Yaponiyada — Fudzi (3777m),Cənubi Amerikada – Çimboraso (6310 m), Lyulyaylyako (6723 m), İranda – Savalan (4821 m), Səhənd (3722 m), Dəmavənd (5604 m) və s. ən məşhur sönmüş vulkanlardır. Qədim vulkan püskürmələrinin izləri Qarabağ vulkanik yaylasında da öz izlərini saxlamışdır. Bəzən sönmüş hesab edilən vulkanlar yenidən fəaliyyətə başlayır. Belə vulkanlarıyatmış vulkan adlandırırlar. Məsələn, 1960-cı ildə Çilidə zəlzələ zamanı sönmüş vulkan hesab edilən 9 vulkan püskürdü.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Vulkanologiya // Geomorfoloji terminlərin izahlı lüğəti. Bakı: "Elm". 2012. səh. 177. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vulkanologiya yerin daxilinde bas veren deyisiklikler neticesinde maqmanin xaric olmasi ile musahide edilen geoloji struktur olan vulkanlari oyrenen elm Maqma Yer sethine vulkan bogazi ve ya vulkan kanali vasitesile puskurur Vulkanin sethde puskurduyu yerde emele gelen qifvari cokeklik krater adlanir Vulkanlar cox guclu olduqda onlarin kraterleri kicik olur ve yaxud hec olmur Diametri 1500 metrden artiq olan krater kaldera adlanir En boyuk kaldera Yaponiyadaki Aso Filippindeki Apo vulkanlarinin kalderasidir Yer sethine cixan qazlari ucmus soyumus maqma lava vulkan bogazinda berkimis lava ise nekk adlanir Basqa sozle desek mueyyen vaxtdan sonra eroziya ve denudasiya neticesinde vulkanik dag asinir ve vulkan bogazinda soyumus lava qayali tepe emele getirir ki buna da nekk deyilir Meselen Qazax rayonundaki Goyezen dagi Vulkan puskuren zaman odlu maqmanin temperaturu 850º 1250 C arasinda olur Geomorofloji terminVulkanologiya rus vulkanologiya ing volcanology vulkan sozunden ve yun logos soz elm vulk emele gelme sebebini inkisafini qurulusunu puskurme mehsullarinin terkibini fealiyyet xarakterinin deyisilmesi elece de yer sethinde vulk yerlesmesi qanuauygunluqlarini oyrenen elm Vulkan novleriFealiyyetde olan vulkanlar Vezuvi vulkani Puskurmesi haqqinda elde tarixi yazili melumat olan vulkanlara fealiyyetde olan vulkanlar deyilir Yer uzerinde 817 feal vulkan qeyde alinmisdir ki onlardan 620 si yaxin zamanlarda puskurmusdur Fealiyyetde olan vulkanlarin teqriben 75 i Sakit okeanin odlu qursagi ve Boyuk Zond adalar qovsunde yerlesir Zelzeleler kimi vulkanlar da cavan seysmik erazilerde tavalarin serhedinde daha cox musahide edilir Italiyada Vezuvi 1281 m Etna 3323 m Stramaboli Islandiyada Hekla 4191 m Rusiyadaki Kamcatka yarimadasinda Klyucovskaya Sopka 4688 m Avacinskaya Sopka Yaponiyada Fudziyama 3776 m Zond adalarinda Kerinci 3800 m Slamet 3430 m Aquna Amerikada yerlesen Havay adlarinda Mauna Loa Mauna Kea Kilauea Cenubi Amerikada Kotopaxi 5897 m San Pedro 5974 m Ruis 5400 m Simali Amerikada Meksikada Orisaba 5747 Taxumulko 4220 m Sasta 4317 m Reynir 4392 m Indoneziyada Krakatau 813 m Yeni Zelandiyada Ruapexu 2797 m Serqi Afrikada Klimancaro 5895 m Qerbi Afrikada Kamerun 4070 m Antraktidada Erebus 3794 m ve s fealiyyetde olan en meshur vulkanlardir Bizim eranin 79 cu ilinde Vezuvinin puskurmesi neticesinde Neapolun cenubundaki Pompey seheri butunlukle vulkan kulunun altinda qalmisdir Etna vulkani her 10 ilden bir guclu puskurur Fudzi vulkaniSonmus vulkanlar Puskurmesi haqqinda elde hec bir tarixi yazili melumat olmayan vulkanlara sonmus vulkanlar deyilir Yer kuresinin sonmus vulkanlari daha coxdur Onlar haqqinda hec bir melumat olmasa da vulkan kulleri kraterler vulkan konuslari ne vaxtsa burada cox guclu vulkanizm prosesinin olmasini subut edir Alp daglarinda Turkiyede Boyuk Agri Kicik Agri Boyuk Qafqaz daglarinda Elbrus 5642 m Kazbek 5033 m Azerbaycanda Kicik Qafqaz daglarinda Boyuk Isiqli Qizilbogaz 3550 m Axar Baxar Gelinqaya Yaponiyada Fudzi 3777m Cenubi Amerikada Cimboraso 6310 m Lyulyaylyako 6723 m Iranda Savalan 4821 m Sehend 3722 m Demavend 5604 m ve s en meshur sonmus vulkanlardir Qedim vulkan puskurmelerinin izleri Qarabag vulkanik yaylasinda da oz izlerini saxlamisdir Bezen sonmus hesab edilen vulkanlar yeniden fealiyyete baslayir Bele vulkanlariyatmis vulkan adlandirirlar Meselen 1960 ci ilde Cilide zelzele zamani sonmus vulkan hesab edilen 9 vulkan puskurdu Hemcinin baxVulkan sutunu Vulkan ucqunu Vulkan yaylasi Vulkan zelzelesiIstinadlarVulkanologiya Geomorfoloji terminlerin izahli lugeti Baki Elm 2012 seh 177 ISBN 978 9952 453 14 0 Vikianbarda Vulkanologiya ile elaqeli mediafayllar var