Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Aland adaları (isv. Åland — Oland) və ya Ahvenanmaafin Ahvenanmaa) — Finlandiyaya aid muxtar vilayət.
| Aland adaları | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| fin Ahvenanmaa isv. Landskapet Åland | |||||
| |||||
| "Islands of Peace" | |||||
| Himn: Ålänningens sång | |||||
 | |||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Paytaxt | Mariehamn | ||||
| Sahəsi | |||||
| • Ümumi | 13324 km² | ||||
| • Su sahəsi (%) | 89 | ||||
| Əhalisi | |||||
| • Əhali | 27 700 nəfər | ||||
| Valyuta | avro | ||||
| İnternet domeni | .ax | ||||
| AX | |||||
| Saat qurşaqları |
| ||||
| Nəqliyyatın yönü | sağ[d] | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Aland adaları Baltik dənizində yerləşən 8 000 adadan ibarət arxipelaqdır. Bu adaların əhalisi lap qədimdən İsveç dilində danışıb və 1808-ci ilədək İsveç krallığının tərkibinə daxil olub. 1808-1809-cu illər savaşının yekunlarına görə İsveç Finlandiyanı və Aland adalarını Rusiyaya verməyə məcbur olub, Sonuncu isə 1856-cı il Aland müharibəsində (Krım müharibəsinin bir hissəsi) məğlub olandan sonra Aland adalarını hərbsizləşdirilmiş zona kimi tanımaq zorunda qalıb. XX əsrin əvvəllərində ümumxalq səsverməsi keçirilib və Norveç dinc yolla İsveçdən ayrılıb. 1917-ci ildə Rusiya Finlandiyanın müstəqilliyini tanıyıb. Bu zaman Aland adalarının İsveç əhalisi öz qədim vətənləri olan İsveçlə birləşmək arzusunda bulunub. İsveç kralına adaların bütün yaşlı əhalisinin imzaladığı xahişnamə təqdim olunub. 1917-ci ilin dekabrında Finlandiya Aland əhalisinin arzusu əleyhinə gedərək onların öz müqəddəratlarını təyinetmə şərtlərini onunla razılaşdırmağı təklif edib. Alandlılar bu təklifi rədd ediblər, münaqişə yetişməyə başlasa da, tərəflərdən heç biri silaha əl atmayıb.
1921-ci ildə Millətlər Liqası Aland adalarının Finlandiyanın neytral və hərbsizləşdirilmiş ərazisi olması barədə qərar çıxarır. 1921-ci ilin iyununda verilmiş qərarla Finlandiyanın üzərinə adalarda yaşayan əhalinin İsveç dilini, adət və ənənələrini saxlamaq, İsveç mədəniyyətinin inkişafına təminat verməsi barədə öhdəlik qoyulur.
İsveçlə Finlandiya arasında bağlanmış müqaviləyə görə, Aland əhalisi dilini, mədəniyyətini, adətlərini saxlamaq hüququ alır, assimilyasiya olunmaq təhlükəsi aradan qalxır. İsveç adalardakı İsveç əhalisinin təhlükəsizliyinə və onunla maneəsiz əlaqə yaratmağa təminat alır.
1922-ci il özünüidarə qanununa əsasən, yerli parlament - laqtinq adaların daxili işləri və büdcə haqqında qanun qəbul edə bilər. Hökuməti də laqtinq təyin edir. Finlandiya konstitusiyasına uyğun olaraq özünüidarə qanunlarına Finlandiya parlamenti yalnız Aland adaları laqtinqinin icazəsi ilə dəyişikliklər edə bilər. Laqtinqin hüquqi səlahiyyətləri təhsil və mədəniyyəti, səhiyyə və iqtisadiyyatı, nəqliyyatı, kommunal təsərrüfatı, polisi, poçtu, radio və televiziyanı əhatə edir. Bu sahələr üzrə Alandın suveren dövlət səlahiyyətləri var. Qalan qanunvericilik səlahiyyətlərinin hamısı - xarici siyasət, mülki məcəllənin əsas hissəsi, məhkəmə və cinayət hüququ, gömrük və pul dövriyyəsi Finlandiyanın preroqatividir.
Aland əhalisinin mənafeyini qorumaq üçün Finlandiya parlamentinə arxipelaqdan bir deputat seçilir. Adaların qubernatorunu laqtinqin razılığı ilə Finlandiyanın prezidenti təyin edir. Qubernatorun səlahiyyəti Aland Adaları Nümayəndələr Şurasına (Şura paritet əsaslarla formalaşır) başçılıq etməkdən, laqtinqin sessiyalarını açıb bağlamaqdan ibarətdir.
İqtisadiyyat sahəsində münasibətlər belə qurulur: Finlandiya hökuməti vergiləri, gömrük rüsumlarını və başqa ödəncləri bütün ölkədə tətbiq edilən qaydalarla yığır. Arxipelaqın xərcləri dövlət büdcəsindən ödənir. Dövlət öz borcunu çıxandan sonra gəlirlərin bir hissəsini arxipelaq üçün ayırır. Qalan məbləği laqtinq büdcə maddələri üzrə bölüşdürür.
Finlandiya prezidentinin laqtinqin qəbul etdiyi qanunlara veto qoymaq hüququ var. Prezident ona göndərilmiş qanunlara yalnız iki halda - adaların parlamenti öz səlahiyyət həddini aşanda və ya qəbul edilmiş qanun Finlandiyanın daxili və xarici təhlükəsizliyi üçün qorxu yaradanda veto qoya bilər.
Adalarda yaşamaq hüququ həm də vətəndaşlıq hüququ sayılır. Adalarda doğulan və valideynlərindən biri Aland vətəndaşı olan uşaq bu hüquqa malikdir. Alandlılar eyni vaxtda həm də Finlandiya vətəndaşlarıdır. Aland vətəndaşlığı arxipelaqa köçüb orada 5 il yaşayan və İsveç dilini bilən hər bir Finlandiya vətəndaşına verilir.
Daşınmaz əmlaka malik olmaq hüququna qoyulan məhdudiyyətlər torpaq sahələrini alandlıların mülkiyyəti kimi möhkəmlətmək arzusu ilə izah olunur. Alanddan kənarda 5 il yaşamış ada sakini vətəndaşlığını itirir. Aland vətəndaşı Finlandiya ordusunda xidmət etmək mükəlləfiyyətindən azaddır. Adalarda hərbi hissə yerləşdirmək və hərbi qurğular qoymaq olmaz.
Aland Skandinaviya ölkələri ilə birbaşa əməkdaşlıq edə bilir. Skandinaviya ölkələri Nazirlər şurasının işində Aland hökuməti də iştirak edir.
Xarici siyasət Finlandiya hökumətinin və parlamentinin səlahiyyətinə daxildir. Lakin Finlandiya Alandın daxili işlərinə təsir göstərə biləcək beynəlxalq müqavilə imzalayanda bu müqavilənin qüvvəyə minməsini laqtinqlə razılaşdırmalıdır.
Adın etimologiyası
Tarix
Fiziki-coğrafi xarakteristika
İnzibati ərazi bölgüsü
İqtisadiyyat
Əhali
Dil
İsveç,fin dilləri
Din
Xristianlıq
Mədəniyyət
İdman
Elm
Təhsil
Səhiyyə
Mətbəx
KİV
Nəqliyyat
Siyasət
Silahlı qüvvələr: Aland adaları muxtar bölgəsinin heç bir silahlı qüvvələri yoxdur,Aland bölgəsinin əsgərlik həddinə çatmış vətəndaşları Finlandiya Milli ordusunda qulluq edirlər.Adanın təhlkəsizliyini Finlandiya dövləti təmin edir.
Şəkillər
İstinadlar
- Аланд адалары // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: [10 ҹилддә]. I ҹилд: А—Балзак. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1976. С. 212.
Xarici keçidlər
Həmçinin bax
 | Aland adaları ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Aland adalari isv Aland Oland ve ya Ahvenanmaafin Ahvenanmaa Finlandiyaya aid muxtar vilayet Aland adalarifin Ahvenanmaa isv Landskapet AlandBayraq d Gerb d Islands of Peace Himn Alanningens sangResmi dilleri isvec diliPaytaxt MariehamnSahesi Umumi 13324 km Su sahesi 89Ehalisi Ehali 27 700 neferValyuta avroInternet domeni axAXSaat qursaqlari UTC 02 00Serqi Avropa vaxti d UTC 03 00Neqliyyatin yonu sag d Vikianbarda elaqeli mediafayllar Aland adalari Baltik denizinde yerlesen 8 000 adadan ibaret arxipelaqdir Bu adalarin ehalisi lap qedimden Isvec dilinde danisib ve 1808 ci iledek Isvec kralliginin terkibine daxil olub 1808 1809 cu iller savasinin yekunlarina gore Isvec Finlandiyani ve Aland adalarini Rusiyaya vermeye mecbur olub Sonuncu ise 1856 ci il Aland muharibesinde Krim muharibesinin bir hissesi meglub olandan sonra Aland adalarini herbsizlesdirilmis zona kimi tanimaq zorunda qalib XX esrin evvellerinde umumxalq sesvermesi kecirilib ve Norvec dinc yolla Isvecden ayrilib 1917 ci ilde Rusiya Finlandiyanin musteqilliyini taniyib Bu zaman Aland adalarinin Isvec ehalisi oz qedim vetenleri olan Isvecle birlesmek arzusunda bulunub Isvec kralina adalarin butun yasli ehalisinin imzaladigi xahisname teqdim olunub 1917 ci ilin dekabrinda Finlandiya Aland ehalisinin arzusu eleyhine gederek onlarin oz muqedderatlarini teyinetme sertlerini onunla razilasdirmagi teklif edib Alandlilar bu teklifi redd edibler munaqise yetismeye baslasa da tereflerden hec biri silaha el atmayib 1921 ci ilde Milletler Liqasi Aland adalarinin Finlandiyanin neytral ve herbsizlesdirilmis erazisi olmasi barede qerar cixarir 1921 ci ilin iyununda verilmis qerarla Finlandiyanin uzerine adalarda yasayan ehalinin Isvec dilini adet ve enenelerini saxlamaq Isvec medeniyyetinin inkisafina teminat vermesi barede ohdelik qoyulur Isvecle Finlandiya arasinda baglanmis muqavileye gore Aland ehalisi dilini medeniyyetini adetlerini saxlamaq huququ alir assimilyasiya olunmaq tehlukesi aradan qalxir Isvec adalardaki Isvec ehalisinin tehlukesizliyine ve onunla maneesiz elaqe yaratmaga teminat alir 1922 ci il ozunuidare qanununa esasen yerli parlament laqtinq adalarin daxili isleri ve budce haqqinda qanun qebul ede biler Hokumeti de laqtinq teyin edir Finlandiya konstitusiyasina uygun olaraq ozunuidare qanunlarina Finlandiya parlamenti yalniz Aland adalari laqtinqinin icazesi ile deyisiklikler ede biler Laqtinqin huquqi selahiyyetleri tehsil ve medeniyyeti sehiyye ve iqtisadiyyati neqliyyati kommunal teserrufati polisi poctu radio ve televiziyani ehate edir Bu saheler uzre Alandin suveren dovlet selahiyyetleri var Qalan qanunvericilik selahiyyetlerinin hamisi xarici siyaset mulki mecellenin esas hissesi mehkeme ve cinayet huququ gomruk ve pul dovriyyesi Finlandiyanin preroqatividir Aland ehalisinin menafeyini qorumaq ucun Finlandiya parlamentine arxipelaqdan bir deputat secilir Adalarin qubernatorunu laqtinqin raziligi ile Finlandiyanin prezidenti teyin edir Qubernatorun selahiyyeti Aland Adalari Numayendeler Surasina Sura paritet esaslarla formalasir basciliq etmekden laqtinqin sessiyalarini acib baglamaqdan ibaretdir Iqtisadiyyat sahesinde munasibetler bele qurulur Finlandiya hokumeti vergileri gomruk rusumlarini ve basqa odencleri butun olkede tetbiq edilen qaydalarla yigir Arxipelaqin xercleri dovlet budcesinden odenir Dovlet oz borcunu cixandan sonra gelirlerin bir hissesini arxipelaq ucun ayirir Qalan meblegi laqtinq budce maddeleri uzre bolusdurur Finlandiya prezidentinin laqtinqin qebul etdiyi qanunlara veto qoymaq huququ var Prezident ona gonderilmis qanunlara yalniz iki halda adalarin parlamenti oz selahiyyet heddini asanda ve ya qebul edilmis qanun Finlandiyanin daxili ve xarici tehlukesizliyi ucun qorxu yaradanda veto qoya biler Adalarda yasamaq huququ hem de vetendasliq huququ sayilir Adalarda dogulan ve valideynlerinden biri Aland vetendasi olan usaq bu huquqa malikdir Alandlilar eyni vaxtda hem de Finlandiya vetendaslaridir Aland vetendasligi arxipelaqa kocub orada 5 il yasayan ve Isvec dilini bilen her bir Finlandiya vetendasina verilir Dasinmaz emlaka malik olmaq huququna qoyulan mehdudiyyetler torpaq sahelerini alandlilarin mulkiyyeti kimi mohkemletmek arzusu ile izah olunur Alanddan kenarda 5 il yasamis ada sakini vetendasligini itirir Aland vetendasi Finlandiya ordusunda xidmet etmek mukellefiyyetinden azaddir Adalarda herbi hisse yerlesdirmek ve herbi qurgular qoymaq olmaz Aland Skandinaviya olkeleri ile birbasa emekdasliq ede bilir Skandinaviya olkeleri Nazirler surasinin isinde Aland hokumeti de istirak edir Xarici siyaset Finlandiya hokumetinin ve parlamentinin selahiyyetine daxildir Lakin Finlandiya Alandin daxili islerine tesir gostere bilecek beynelxalq muqavile imzalayanda bu muqavilenin quvveye minmesini laqtinqle razilasdirmalidir Adin etimologiyasiTarixFiziki cografi xarakteristikaInzibati erazi bolgusuIqtisadiyyatEhaliDilIsvec fin dilleriDinXristianliqMedeniyyetIdmanElmTehsilSehiyyeMetbexKIVNeqliyyatSiyasetSilahli quvveler Aland adalari muxtar bolgesinin hec bir silahli quvveleri yoxdur Aland bolgesinin esgerlik heddine catmis vetendaslari Finlandiya Milli ordusunda qulluq edirler Adanin tehlkesizliyini Finlandiya dovleti temin edir SekillerIstinadlarAland adalary Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 10 ҹilddә I ҹild A Balzak Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1976 S 212 Xarici kecidlerVikianbarda elaqeli media fayllarHemcinin bax Aland adalari ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin