Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Məhabad Cümhuriyyəti (kürd. Komarî Mehabad) və ya Kürdüstan Milli Hökuməti — 1946–1947-ci illərdə mövcud olmuş kürd dövləti. Məhabad Cümhuriyyəti 1946-cı ilin 22 yanvarında SSRİ-nin dəstəyi nəticəsində yaradılmışdır. BMT tərəfindən tanınmayan Məhabad Cümhuriyyəti, 1947-ci ilin 30 mart tarixində dağılmışdır. Cümhuriyyət 13 nazirdən təşkil olunmuş komitə tərəfindən idarə olunurdu. Qazı Məhəmməd Məhabad Cümhuriyyətini ilk və tək dövlət başçısı olmuşdur. Məhabad Cümhuriyyətinin paytaxtı Məhabad şəhəri olmuşdur. Cümhuriyyətin adı da elə bu şəhərdən götürülmüşdür.
| Demokratik Respublika | |||||
| Məhabad Cümhuriyyəti | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| كوماری مهاباد | |||||
| |||||
| Himn: Ey Reqîb (Azərbaycanca: "Ey Düşmən") | |||||
 | |||||
 | |||||
| Paytaxt | Məhəbad | ||||
| Rəsmi dilləri | Kürd dili | ||||
| Ərazisi | 37.437 km² | ||||
| İdarəetmə forması | təkpartiyalı sistem | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Dövlətin yaradılması və süqutu
1945-ci ilin noyabr ayında SSRİ-nin yardımı ilə İranda birinci Azərbaycan Demokrat Firqəsi yaradıldı. Bundan sonra İranda yaşayan kürdlərin silahlandırılması başlandı. 1.200 tüfəng və digər hərbi ləvazımatlar peşmərgə birliklərinə göndərildi. Məqsəd İranda yaşayan kürdləri siyasi baxımdan oyandırmaq və burada yeni bir kürd dövləti qurmaq idi. 22 yanvar, 1946-cı ildə Məhabad şəhərinin meydanında yeni cümhuriyyətin qurulduğu rəsmən elan edildi. Bu münasibətlə SSRİ Məhabad Cümhuriyyətinə 5.000 tüfəng göndərmişdir.
1947-ci ilin 9 mayında SSRİ-nin İrandan çıxmasından sonra, İran ordusu Məhabad Cümhuriyyətinin üzərinə hücum etdi. 31 mart 1947-ci ildə dövlət başçısı Qazı Məhəmməd, başnazir Şeyx Hacı Baba və müdafiə naziri Məhəmməd Hüseyn xan Məhabad şəhərinin mərkəzi meydanında asılaraq edam edilmişdir. Dövlətin digər məmurlarından olan Mustafa Bərzani isə gizli yolla Bakıya qaçmışdır.
Məhabad Cümhuriyyət ilə ADF arasında olan münasibətlər
3 may, 1946-cı ildə Məhabad Cümhuriyyət ilə Azərbaycan Demokrat Firqəsi arasında müqavilə imzalanmışdır. Müqaviləyə əsasən:
- Hər iki tərəf bir-birlərinə nümayəndə göndərməli və münasibətlərin inkişaf etməsinə zəmin yaratmalı idilər.
- Hər iki hökumətin nümayəndələrinin iştirakı ilə iqtisadi şura yaradılmalı və iqtisadi məsələlər müzakirə etməli idi.
- Lazım olanda hər iki hökumət bir-birlərinə hərbi yardım göstərməli idilər.
- Azərbaycan Demokrat Firqəsində kürdlərin yaşadığı ərazilərdə kürd, Məhabad Cümhuriyyətində isə Azərbaycanlıların yaşadığı ərazilərdə Azərbaycanlı millət vəkili seçilməli və öz xalqını təmsil etməli idi.
- Azərbaycan Demokrat Firqəsi ərazilərində yaşayan kürd gənclər üçün təhsil almaq imkanı yaradılmalı idi. Həmin qərar Məhabad Cümhuriyyətində yaşayan Azərbaycanlılar üçündə qəbul edilmişdir.
- İranla aparılan danışıqlar zamanı hər iki hökumətin ümumi razılığı olmalı idi.
- Məhabad Cümhuriyyət və Azərbaycan Demokrat Firqəsinə digər bir dövlət tərəfindən hərbi və ya siyasi müdaxilə olardısa, hər iki dövlət eyni maraqları müdafiə edərək, düşmənə qarşı birləşməli idi.
Mənbə
- Jr. Archie Roosevelt. The Kurdish Republic of Mahabad // Middle East Journal. Vol. 1, No. 3. Published by Middle East Institute. — July 1947, pp. 247–269.
- Yassin, Burhaneddin A., Vision or Realty: The Kurds in the Policy of the Great Powers, 1941–1947, Lund/Sweden, 1995.
- William Eagleton, Jr., The Kurdish Republic of 1946, Oxford University Press, London 1963.
- David McDowall. A modern history of the Kurds. London: I.B. Tauris, 2007.
- Susan Meiselas, Kurdistan In the Shadow of History, Random House, 1997.
- M. Khoubrouy-Pak, Une république éphémère au Kurdistan, Paris, 2002.
- Жигалина О. И., Национальное движение курдов в Иране (1918–1947), М. "Наука", 1988.
- М. С. Лазарев, Курдистан и курдский вопрос (1923–1945), М. Издательская фирма "Восточная литература" РАН, 2005.
- Archie Roosevelt, Jr., 'The Kurdish Republic of Mahabad' Middle East Journal, 1947,1 (July).
- 'The Republic of Kurdistan. Fifty Years Later', International Journal of Kurdish Studies, 1997, C.1–2.
- Moradi Golmorad, 'Ein Jahr autonome Regierung in Kurdistan, die Mahabad-Republik 1946–1947' Geschichte der kurdischen Aufstandsbewegungen von der arabisch-islamischen Invasion bis zur Mahabad-Republik, Bremen, 1992.
- Necefkuli Pısyan (Çev: Evdila Piştderî), Kanlı Mahabad'dan Aras'ın Kıyılarına, Avesta, İstanbul, 2001,
Xarici keçidlər
- Күрдүстан Милли Һөкумәти // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: [10 ҹилддә]. VI ҹилд: Куба—Мисир. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1982. С. 48.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mehabad Cumhuriyyeti kurd Komari Mehabad ve ya Kurdustan Milli Hokumeti 1946 1947 ci illerde movcud olmus kurd dovleti Mehabad Cumhuriyyeti 1946 ci ilin 22 yanvarinda SSRI nin desteyi neticesinde yaradilmisdir BMT terefinden taninmayan Mehabad Cumhuriyyeti 1947 ci ilin 30 mart tarixinde dagilmisdir Cumhuriyyet 13 nazirden teskil olunmus komite terefinden idare olunurdu Qazi Mehemmed Mehabad Cumhuriyyetini ilk ve tek dovlet bascisi olmusdur Mehabad Cumhuriyyetinin paytaxti Mehabad seheri olmusdur Cumhuriyyetin adi da ele bu seherden goturulmusdur Demokratik RespublikaMehabad Cumhuriyyetiكوماری مهابادBayraq GerbHimn Ey Reqib Azerbaycanca Ey Dusmen 22 yanvar 1946 15 dekabr 1946Paytaxt MehebadResmi dilleri Kurd diliErazisi 37 437 km Idareetme formasi tekpartiyali sistem Vikianbarda elaqeli mediafayllarDovletin yaradilmasi ve suqutu1945 ci ilin noyabr ayinda SSRI nin yardimi ile Iranda birinci Azerbaycan Demokrat Firqesi yaradildi Bundan sonra Iranda yasayan kurdlerin silahlandirilmasi baslandi 1 200 tufeng ve diger herbi levazimatlar pesmerge birliklerine gonderildi Meqsed Iranda yasayan kurdleri siyasi baximdan oyandirmaq ve burada yeni bir kurd dovleti qurmaq idi 22 yanvar 1946 ci ilde Mehabad seherinin meydaninda yeni cumhuriyyetin quruldugu resmen elan edildi Bu munasibetle SSRI Mehabad Cumhuriyyetine 5 000 tufeng gondermisdir 1947 ci ilin 9 mayinda SSRI nin Irandan cixmasindan sonra Iran ordusu Mehabad Cumhuriyyetinin uzerine hucum etdi 31 mart 1947 ci ilde dovlet bascisi Qazi Mehemmed basnazir Seyx Haci Baba ve mudafie naziri Mehemmed Huseyn xan Mehabad seherinin merkezi meydaninda asilaraq edam edilmisdir Dovletin diger memurlarindan olan Mustafa Berzani ise gizli yolla Bakiya qacmisdir Mehabad Cumhuriyyet ile ADF arasinda olan munasibetler3 may 1946 ci ilde Mehabad Cumhuriyyet ile Azerbaycan Demokrat Firqesi arasinda muqavile imzalanmisdir Muqavileye esasen Her iki teref bir birlerine numayende gondermeli ve munasibetlerin inkisaf etmesine zemin yaratmali idiler Her iki hokumetin numayendelerinin istiraki ile iqtisadi sura yaradilmali ve iqtisadi meseleler muzakire etmeli idi Lazim olanda her iki hokumet bir birlerine herbi yardim gostermeli idiler Azerbaycan Demokrat Firqesinde kurdlerin yasadigi erazilerde kurd Mehabad Cumhuriyyetinde ise Azerbaycanlilarin yasadigi erazilerde Azerbaycanli millet vekili secilmeli ve oz xalqini temsil etmeli idi Azerbaycan Demokrat Firqesi erazilerinde yasayan kurd gencler ucun tehsil almaq imkani yaradilmali idi Hemin qerar Mehabad Cumhuriyyetinde yasayan Azerbaycanlilar ucunde qebul edilmisdir Iranla aparilan danisiqlar zamani her iki hokumetin umumi raziligi olmali idi Mehabad Cumhuriyyet ve Azerbaycan Demokrat Firqesine diger bir dovlet terefinden herbi ve ya siyasi mudaxile olardisa her iki dovlet eyni maraqlari mudafie ederek dusmene qarsi birlesmeli idi MenbeJr Archie Roosevelt The Kurdish Republic of Mahabad Middle East Journal Vol 1 No 3 Published by Middle East Institute July 1947 pp 247 269 Yassin Burhaneddin A Vision or Realty The Kurds in the Policy of the Great Powers 1941 1947 Lund Sweden 1995 William Eagleton Jr The Kurdish Republic of 1946 Oxford University Press London 1963 David McDowall A modern history of the Kurds London I B Tauris 2007 Susan Meiselas Kurdistan In the Shadow of History Random House 1997 M Khoubrouy Pak Une republique ephemere au Kurdistan Paris 2002 Zhigalina O I Nacionalnoe dvizhenie kurdov v Irane 1918 1947 M Nauka 1988 M S Lazarev Kurdistan i kurdskij vopros 1923 1945 M Izdatelskaya firma Vostochnaya literatura RAN 2005 Archie Roosevelt Jr The Kurdish Republic of Mahabad Middle East Journal 1947 1 July The Republic of Kurdistan Fifty Years Later International Journal of Kurdish Studies 1997 C 1 2 Moradi Golmorad Ein Jahr autonome Regierung in Kurdistan die Mahabad Republik 1946 1947 Geschichte der kurdischen Aufstandsbewegungen von der arabisch islamischen Invasion bis zur Mahabad Republik Bremen 1992 Necefkuli Pisyan Cev Evdila Pistderi Kanli Mahabad dan Aras in Kiyilarina Avesta Istanbul 2001 ISBN 975 7112 51 8Xarici kecidlerKүrdүstan Milli Һokumәti Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 10 ҹilddә VI ҹild Kuba Misir Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1982 S 48