Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Endemik (yun. ἔνδημος — yerli) yerləşdiyi regionun ekoloji şərtləri üzündən yalnız müəyyən ərazidə yaşayan/yetişən, dünyanın başqa yerində yaşama/yetişmə ehtimalı olmayan heyvan və ya bitki. Endemik bitkilər və heyvanlar məhdud areala sahibdirlər, bu səbəbdən sayları da az olur, onlar nadir və nəsli kəsilməkdə olan növlər kimi Qırmızı kitaba tez-tez yazılırlar.
Növlərin məhdud arealda yerləşmə xarakteristikası endemizm adlanır. Endemizimin inkişafına coğrafi izolyasiya və iqlim şəraiti kömək edir. Növ (və ya yarımnöv) üçün endemizm çox kiçik bir ərazi ilə son dərəcə məhdudlaşa bilər. Məsələn, qoyunboğanın arealı Menorka adasında (İspaniya) cəmi bir neçə kvadrat kilometr təşkil edir. Okean adaları, təcrid edilmiş dağ vadiləri endemik formalarla daha zəngindir. Xüsusilə Müqəddəs Yelena adasında floranın 85 %-i, Qalapaqos adalarında isə 97 %-i endemikdir. Baykal gölünün flora və faunasının 75%-i endemikdir. Azərbaycanda 240 endemik bitki növü mövcuddur (Eldar şamı, Lənkəran akasiyası və s.)
Paleoendemiklər
Paleoendemiklər yaşayış yerinin onlardan daha mütərəqqi qruplardan təcrid olması sayəsində həyatda qala bilən qədim taksonların nümayəndələridirlər.
Paleoendemiklərin ən parlaq nümayəndələri Avstraliyanın birdəlikli (Monotremata) və kisəli (Metatheria) məməliləridir. Hazırda Avstraliyaya çoxlu sayda bitki və heyvan növlərinin gətirilməsi ilə əlaqədar digər endemik flora və fauna sıxışdırılır. Məsələn, Avstraliyaya dovşanların və keçilərin gətirilməsi onun təbiətinə nisbətən böyük ziyan vurmuşdur.
Ən qədim qrupların nümayəndələri olan paleoendemiklər canlı qazıntılar adlanır və təkamül nəzəriyyəsi baxımından böyük maraq kəsb edir. Ən məşhur canlı qazıntılar bu balıqlardır: Crossopterygii aid olan latimeria (Latimeria chalumnae) və sürünən heyvanlara aid edilən və dimdikbaşlar (Rhynchocephalia) dəstəsindən olan tuatara (Sphenodon punctatum).
Neoendemiklər
Neoendemiklər yeni təcrid olunmuş yerlərdə yaranan mütərəqqi gənc növlər və formalardır. Britaniya adalarının, Krımın, Baykalın endemikləri buraya aid edilir. Baykal gölünün ən tanınmış endemiki baykal suitisi (Pusa sibirica) sayılır.
İstinadlar
- . 2017-05-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-24.
- "Endemik Bitki Nedir". 2022-07-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-10-24.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Endemik yun ἔndhmos yerli yerlesdiyi regionun ekoloji sertleri uzunden yalniz mueyyen erazide yasayan yetisen dunyanin basqa yerinde yasama yetisme ehtimali olmayan heyvan ve ya bitki Endemik bitkiler ve heyvanlar mehdud areala sahibdirler bu sebebden saylari da az olur onlar nadir ve nesli kesilmekde olan novler kimi Qirmizi kitaba tez tez yazilirlar Yalniz Azerbaycanda biten Xezer Zeferani Crocus caspius Novlerin mehdud arealda yerlesme xarakteristikasi endemizm adlanir Endemizimin inkisafina cografi izolyasiya ve iqlim seraiti komek edir Nov ve ya yarimnov ucun endemizm cox kicik bir erazi ile son derece mehdudlasa biler Meselen qoyunboganin areali Menorka adasinda Ispaniya cemi bir nece kvadrat kilometr teskil edir Okean adalari tecrid edilmis dag vadileri endemik formalarla daha zengindir Xususile Muqeddes Yelena adasinda floranin 85 i Qalapaqos adalarinda ise 97 i endemikdir Baykal golunun flora ve faunasinin 75 i endemikdir Azerbaycanda 240 endemik bitki novu movcuddur Eldar sami Lenkeran akasiyasi ve s PaleoendemiklerPaleoendemikler yasayis yerinin onlardan daha mutereqqi qruplardan tecrid olmasi sayesinde heyatda qala bilen qedim taksonlarin numayendeleridirler Paleoendemiklerin en parlaq numayendeleri Avstraliyanin birdelikli Monotremata ve kiseli Metatheria memelileridir Hazirda Avstraliyaya coxlu sayda bitki ve heyvan novlerinin getirilmesi ile elaqedar diger endemik flora ve fauna sixisdirilir Meselen Avstraliyaya dovsanlarin ve kecilerin getirilmesi onun tebietine nisbeten boyuk ziyan vurmusdur En qedim qruplarin numayendeleri olan paleoendemikler canli qazintilar adlanir ve tekamul nezeriyyesi baximindan boyuk maraq kesb edir En meshur canli qazintilar bu baliqlardir Crossopterygii aid olan latimeria Latimeria chalumnae ve surunen heyvanlara aid edilen ve dimdikbaslar Rhynchocephalia destesinden olan tuatara Sphenodon punctatum NeoendemiklerNeoendemikler yeni tecrid olunmus yerlerde yaranan mutereqqi genc novler ve formalardir Britaniya adalarinin Krimin Baykalin endemikleri buraya aid edilir Baykal golunun en taninmis endemiki baykal suitisi Pusa sibirica sayilir Istinadlar 2017 05 10 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 10 24 Endemik Bitki Nedir 2022 07 12 tarixinde Istifade tarixi 2015 10 24