Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əli ibn Yusif ibn Taşfin (1084–1143) — Əlmürabilər sülaləsinin əmiri.
| Əli ibn Yusif | |
|---|---|
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1083 və ya 1084 |
| Vəfat tarixi | 26 yanvar 1143 |
| Ailəsi | Mürabitlər dövləti |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
1084-cü ildə Səbtədə (Cəuta) doğuldu. Əlmürabilər dövlətinin qurucusu beş oğlundan biridir. Anası xristian bir cariyədir. Atası tərəfindən vəliəhd təyin edildi. Parlaq zəkasıyla diqqətləri üzərinə çəkdi və on səkkiz yaşında ikən Divan-ı Məzalimə nəzarət etməklə vəzifələndirildi. Atasının ölümü üzərinə qardaşı Əbu Tahir Təmim ilə Lemtunə və digər Sanhacə qəbilələrindən biat alaraq "əmirül-müslimin" ünvanıyla Mərakeşdə taxta çıxdı (1106). Ölkənin hər tərəfinə xəbər göndərib biət istədi. Qardaşıoğlu Yəhya ibn Əbu Bəkrin vali olduğu Fas şəhəri xariç bütün şəhərlər itaat ərz etdilər. Əli dərhal onun üzərinə yürüdü və 7 dekabr 1106-cı il tarixində Fasa girərək onu biətə məcbur etdi.
Atasından zəngin bir xəzinə və hüzurlu bir ölkə alan Əli b. Yusif taxta keçər-keçməz böyük bir cihad hərəkatına girişdi və xristian krallıqlarına qarşı dörd səfər düzənlədi. Buna qarşılık Kastilya kralı VI Alfonso da Zəllakada uğradığı məğlubiyyətin pis izlərini silmək məqsədiylə qraf Garcia Ordonəz komandasında bir ordu hazırladı. Bu ordu Əlinin böyük qardaşı Əbu Tahir Təmim komandasındakı Murabıt ordusuna Uclés (Uklic) önlərində məğlub oldu (1108). Əsir alınan və daha sonra da öldürülənlər arasında kiçik yaşdakı oğlu və tək varisi Sancho da vardı. Bu meydan savaşı Murabıtları İspaniyada qüdrətlərinin zirvəsinə çıxardı. Əli 1109-cu ildə şəxsən Tuleytula (Toledo) üzərinə yürüdü. Kastiliya torpaqlarındakı Madrid və digər bəzi şəhərləri ələ keçirdiysə də, Tuləytulanı ala bilmədi. Əlinin İspaniyaya etdiyi səfərlər sonunda Talavera şəhəri keçici olaraq ələ keçirildi (1109). Murabıtlar daha sonra Hudilərin əlindəki Sarakustanı (Saraqosa) zəbt etdilər (1110). Buna qarşılıq Sir ibn Əbu Bəkr komandasındakı birliklər Portuqaliyada Lissabonu və bəzi kiçik şəhərləri zəbt edərək uğurlu nəticələr əldə etdilər (1110). 1113-cü ildə Tuleytulaya qarşı ikinci bir səfər daha düzənləndi, fəqət nəticə alınmadı. 1117-ci ildə Coimbra da alındı. Sarakusta daha sonra Araqon kralı tərəfindən təkrar ələ keçirildi (1118). Murabıtların İspaniyadakı xristian hökmdarlara qarşı səfərləri bundan sonra da davam etdi. Bu arada Alfonso tərəfindən mühasirə edilən Lerida bölgəsindəki Fraqa, Murabıt komandanı Yəhya b. Əli b. Qaniyənin hərəkatı sonucu qurtarıldı və Araqon kralı böyük bir məğlubiyyətə uğradı (1134). Abbasi xəlifəsi ona bu cihad hərəkatı səbəbiylə "muizzüd-dövlətil-Abbasiyyə" ünvanını verdi.
Bəzi məziyətlərinə baxmayaraq Əli ibn Yusif, dövləti atası kimi yaxşı idarə edə biləcək qabiliyətdə deyildi. Böyük ölçüdə Maliki fəqihlərin təsiri altında qaldı. Bu səbəblə onun dövründə kəlam və fəlsəfə yasaqlandı, bu elmlərlə uğraşanlar Rafıziliklə suçlandı. Fəqihlərin fitvası üzərinə Qəzzalinin "İhyaü ulumid-din" adlı əsərinin yandırılmasını əmr etdi. Bunun üzərinə "İhya Kurtuba Camii həyətində parça-parça edilərək yandırıldı (1109). Bunu duyan Qazzali çox üzüldü və "Allah da onların dövlətini parça-parça etsin" deyə qarğış etdi.
Əli ibn Yusifin hökmdarlıq illərində Kurtuba bir mədəniyyət mərkəzi halına gəldi. Onun və atası Yusifin katibi İbn Abdun ilə İbn Kuzman dövrün diqqəti çəkən şairləriydi. Əli imar-inşaat fəaliyətlərində də oldu və Fastakı Karaviyyin Camisini genişlətdi, Tləmsəndəki Cami-i Kəbir onun zamanında tamamlandı (1136). Muvahhidlərin Fas üzərinə apardığı səfərlər Əli ibn Yusifin ölkəsində qarışıqlıklara səbəb oldu. Fəqət o Muvahhidlərin Mərakeşi zəbt etdiyini və Murabıtların çökdüyünü görmədən öldü (27 yanvar 1143). Bütün bunlara baxmayaraq Əli ibn Yusifin zamanı müsəlmanların Əndülüsdəki ən parlaq dövrlərindən biri olarak qəbul edilir.
Həmçinin bax
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Eli ibn Yusif ibn Tasfin 1084 1143 Elmurabiler sulalesinin emiri Eli ibn YusifSexsi melumatlarDogum tarixi 1083 ve ya 1084Vefat tarixi 26 yanvar 1143 1143 01 26 Ailesi Murabitler dovleti Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati1084 cu ilde Sebtede Ceuta doguldu Elmurabiler dovletinin qurucusu bes oglundan biridir Anasi xristian bir cariyedir Atasi terefinden veliehd teyin edildi Parlaq zekasiyla diqqetleri uzerine cekdi ve on sekkiz yasinda iken Divan i Mezalime nezaret etmekle vezifelendirildi Atasinin olumu uzerine qardasi Ebu Tahir Temim ile Lemtune ve diger Sanhace qebilelerinden biat alaraq emirul muslimin unvaniyla Merakesde taxta cixdi 1106 Olkenin her terefine xeber gonderib biet istedi Qardasioglu Yehya ibn Ebu Bekrin vali oldugu Fas seheri xaric butun seherler itaat erz etdiler Eli derhal onun uzerine yurudu ve 7 dekabr 1106 ci il tarixinde Fasa girerek onu biete mecbur etdi Atasindan zengin bir xezine ve huzurlu bir olke alan Eli b Yusif taxta kecer kecmez boyuk bir cihad herekatina girisdi ve xristian kralliqlarina qarsi dord sefer duzenledi Buna qarsilik Kastilya krali VI Alfonso da Zellakada ugradigi meglubiyyetin pis izlerini silmek meqsediyle qraf Garcia Ordonez komandasinda bir ordu hazirladi Bu ordu Elinin boyuk qardasi Ebu Tahir Temim komandasindaki Murabit ordusuna Ucles Uklic onlerinde meglub oldu 1108 Esir alinan ve daha sonra da oldurulenler arasinda kicik yasdaki oglu ve tek varisi Sancho da vardi Bu meydan savasi Murabitlari Ispaniyada qudretlerinin zirvesine cixardi Eli 1109 cu ilde sexsen Tuleytula Toledo uzerine yurudu Kastiliya torpaqlarindaki Madrid ve diger bezi seherleri ele kecirdiyse de Tuleytulani ala bilmedi Elinin Ispaniyaya etdiyi seferler sonunda Talavera seheri kecici olaraq ele kecirildi 1109 Murabitlar daha sonra Hudilerin elindeki Sarakustani Saraqosa zebt etdiler 1110 Buna qarsiliq Sir ibn Ebu Bekr komandasindaki birlikler Portuqaliyada Lissabonu ve bezi kicik seherleri zebt ederek ugurlu neticeler elde etdiler 1110 1113 cu ilde Tuleytulaya qarsi ikinci bir sefer daha duzenlendi feqet netice alinmadi 1117 ci ilde Coimbra da alindi Sarakusta daha sonra Araqon krali terefinden tekrar ele kecirildi 1118 Murabitlarin Ispaniyadaki xristian hokmdarlara qarsi seferleri bundan sonra da davam etdi Bu arada Alfonso terefinden muhasire edilen Lerida bolgesindeki Fraqa Murabit komandani Yehya b Eli b Qaniyenin herekati sonucu qurtarildi ve Araqon krali boyuk bir meglubiyyete ugradi 1134 Abbasi xelifesi ona bu cihad herekati sebebiyle muizzud dovletil Abbasiyye unvanini verdi Bezi meziyetlerine baxmayaraq Eli ibn Yusif dovleti atasi kimi yaxsi idare ede bilecek qabiliyetde deyildi Boyuk olcude Maliki feqihlerin tesiri altinda qaldi Bu sebeble onun dovrunde kelam ve felsefe yasaqlandi bu elmlerle ugrasanlar Rafizilikle suclandi Feqihlerin fitvasi uzerine Qezzalinin Ihyau ulumid din adli eserinin yandirilmasini emr etdi Bunun uzerine Ihya Kurtuba Camii heyetinde parca parca edilerek yandirildi 1109 Bunu duyan Qazzali cox uzuldu ve Allah da onlarin dovletini parca parca etsin deye qargis etdi Eli ibn Yusifin hokmdarliq illerinde Kurtuba bir medeniyyet merkezi halina geldi Onun ve atasi Yusifin katibi Ibn Abdun ile Ibn Kuzman dovrun diqqeti ceken sairleriydi Eli imar insaat fealiyetlerinde de oldu ve Fastaki Karaviyyin Camisini genisletdi Tlemsendeki Cami i Kebir onun zamaninda tamamlandi 1136 Muvahhidlerin Fas uzerine apardigi seferler Eli ibn Yusifin olkesinde qarisiqliklara sebeb oldu Feqet o Muvahhidlerin Merakesi zebt etdiyini ve Murabitlarin cokduyunu gormeden oldu 27 yanvar 1143 Butun bunlara baxmayaraq Eli ibn Yusifin zamani muselmanlarin Endulusdeki en parlaq dovrlerinden biri olarak qebul edilir Hemcinin baxElmurabilerIstinadlar Ali b Yusuf b Tasufin Diccionario biografico espanol isp Real Academia de la Historia 2011 Dictionary of African Biography ing E K Akyeampong Henry Louis Gates Jr NYC OUP 2012