Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çjuan Tszı, (莊子, ing. Zhuang Zi; təq. e.ə. 369 – təq. e.ə. 288) — qədim Çin filosofu, daosizmin banilərindən biri, Sun çarlığının Xuanxe vadisində anadan olmuşdur.
| Çjuan Tszı | |
|---|---|
| 莊子, ing. Zhuang Zi, ing. Chuang Tse | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Sun çarlığı, Xuanxe vadisi |
| Vəfat tarixi | |
| Fəaliyyəti | filosof, yazıçı, şair |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Gəncliyində lak ağacları plantasiyasında nəzarətçi işləmişdir. Sonralar işdən çıxıb azad filosof kimi yaşamağa başlamış, səndəl hörməklə, balıq ovlamaqla dolanmışdır.
Xalq arasında böyük şöhrət qazanıb gününü dostları və şagirdləri ilə söhbətlərdə keçirmişdir. Dərin dərrakəli bir adam kimi yanına məsləhətə gələnlərə düzgün yol göstərmiş, məsələləri xeyirxahlıq və ədalətlə yoluna qoymuşdur.
Çjuan Tszı dünyaya tamaşa edib əylənən, kədər və iztirabın nə olduğunu bilmədən yaşayan bir müdrik kimi hətta əyalət hakiminin məsləhətçisi olmaq təklifindən belə imtina etmişdir.
Rəvayətə görə arvadını dəfn edəndə, hətta özü öləndə belə çöhrəsi qayğı və kədərdən uzaq olmuşdur. Ümumiyyətlə, bioqrafiyasında hər şey naməlum və sirlərlə əhatə olunmuşdur. Lakin onun əsərləri aydın, mənalı və düşündürücüdür. Formaca bu əsərlər pritçalar, novella və dialoqlar şəklində yazılıb indiyə kimi "Çjuan Tszı" adı ilə xalq arasında və fəlsəfə tarixində yaşamaqdadır. Bu əsərlər başdan-başa konfutsiçilərin və monistlərin əleyhinə çevrilmişdir və mahiyyətcə daosizm ruhundadır. Filosof öz böyük sələfi kimi insanın bütün ləyaqətini, həyatın bütün dəyər və mənasını onun təbiətlə həmahəng olmasında görür. Məhz bu baxımdan təbiəti və təbiiliyi korlayan hər cür fəaliyyətin, hətta ağıllılığın əleyhinə çıxır. Sivilizasiya xəstəliyindən xilas olmağı təbiətin qoynuna qaçmaqda görür.
Əsərlərindən fraqmentlər
Bir dəfə Çjuan yuxuda görür ki, kəpənəkdir, göydə qayğısız-qayğısız süzür. O, ürəkdən ləzzət alır, bilmirdi ki, Çjuandır. Birdən oyanıb gördü ki, o, Çjuandır və başa düşə bilmədi ki, Çjuana elə gəlirdi ki, o kəpənəkdir, yoxsa kəpənəkdir, yuxuda görür ki, Çjuandır.
Dülgər Kremen Tsi çarlığına gedərkən yolda yer mehrabının yanında dövrəsinə onlarla qol çatmayan dağ yüksəkliyində nəhəng bir palıd görür. Onun yerdən 80 dirsək hündürlükdə nəhəng çətiri vardı. Avaralar yarmarkaya yığışan kimi hamı onun tamaşasına yığışmışdı. Dülgər dayanmadan, heç dönüb baxmadan öz yolu ilə gedir. Şagirdləri ağaca doyunca tamaşa edir, gəlib ona çatır və soruşurlar:
- Niyə siz yan ötüb, heç dönüb baxmadınız da? Müəllim, axı, biz əlimizə balta və dəhrə alıb sizin dalınızca gələndən bəri belə gözəl material görməmişik.
- Bəsdirin, kəsin səsinizi, - deyə dülgər onlara acıqlanır. - Ondan heç nə çıxmaz. Qayıq düzəltsən batacaq, tabut düzəltsən tezliklə çürüyəcək, qab düzəltsən çatlayacaq, qapı düzəltsən şirəsi axacaq, sütun düzəltsən qurd yeyəcək. Bu ağac yararsızdır. Ona görə çox yaşayıb.
Dülgər evə qayıdandan sonra yuxuda görür ki, mehrab yaxınlığındakı palıd ona deyir:
- Sən məni hansı ağaclara oxşatmaq istəyirsən? Bəzək ağaclarınamı?! Yemişan və ya ? Onların meyvəsi yetişən kimi dərilir, dəriləndə isə böyük budaqları sınır, kiçikləri qırılır. Xeyir verdiklərinə görə bütün ömürləri boyu təhqir olunub əziyyət çəkir, təbiətin onlara verdiyi ömrü yaşaya bilməyib məhv olurlar. Buna görə də mən çoxdan bəri səmərəsiz olmağa çalışıb öz istəyimə nail oldum. Bunun xeyri isə göz qabağındadır. Əgər bir şeyə yarasaydım, bu qədər yüksələ bilərdimmi? Bundan başqa sən də bir şey, mən də bir şeyəm, məgər bir şey digəri haqqında fikir yürüdə bilərmi? Səmərəsiz öləri məxluq olan sən insan, səmərəsiz ağacı mühakimə etməyə haqqın varmı?
Ayılandan sonra dülgər yuxusunu yozmağa başlayır. Şagirdləri ondan soruşurlar:
- Əgər palıd xeyir verməyə can atmırsa, niyə bəs mehrab yanında bitib?
- Kəsin səsinizi, o burda ona görə bitib ki, nadanlar onu təhqir eləməsinlər. Bununla belə, o tamam başqa bir, səbəbə görə uzun ömür sürüb. Onu adi ölçülərlə mühakimə etsək, biz həqiqətdən uzaqlaşmış olarıq.
- Siz bilirsizmi bütün şeylər üçün ümumi olan həqiqət nədir?
- Mən onu necə bilə bilərəm?
- Bəs nəyi bilmədiyinizi bilirsizmi?
- Mən onu necə bilə bilərəm?
- Onda belə çıxır ki, heç kim heç nə bilmir?
- Mən onu necə bilə bilərəm? Bununla belə mən bu barədə nəsə deməyə çalışaram. Hardan bilmək olar ki, mənim bilik adlandırdığım biliksizlik deyil? Hardan bilmək olar ki, mənim biliksizlik adlandırdığım bilik deyil?
Məşhur rəssam portret əsərlərini nəzərdə tutub Çjuan Tszı yazır: "Belə tabloları yorulmadan bütün günü seyrə dalırsan. Ruhunu cəmləşdirib bütün varlığınla qapanıb birdən birə möcüzənin gücüylə mütləq həqiqət dərk edilir. Mənim "mən"imdə dünya unudulur, bütün formalar itir, biliklər yox olur. Bədən həqiqətən quru ağaca, ürək isə cansız külə dönür. эn incə həqiqət bu deyilmi? Və beləcə ali həqiqətə tapınıb bütün həyat və qüvvəmlə bayram içində yaşayıram.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France Record #11887919x // BnF catalogue général (fr.). Paris: BnF.
- Əlisa Nicat. Dünya filosofları. Bakı: 1996, səh.18.
- Əlisa Nicat. Dünya filosofları. Bakı: 1996, səh.19.
- Əlisa Nicat. Dünya filosofları. Bakı: 1996, səh.20.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cjuan Tszi 莊子 ing Zhuang Zi teq e e 369 teq e e 288 qedim Cin filosofu daosizmin banilerinden biri Sun carliginin Xuanxe vadisinde anadan olmusdur Cjuan Tszi莊子 ing Zhuang Zi ing Chuang TseDogum tarixi e e 369Dogum yeri Sun carligi Xuanxe vadisiVefat tarixi e e 286Fealiyyeti filosof yazici sair Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiGencliyinde lak agaclari plantasiyasinda nezaretci islemisdir Sonralar isden cixib azad filosof kimi yasamaga baslamis sendel hormekle baliq ovlamaqla dolanmisdir Xalq arasinda boyuk sohret qazanib gununu dostlari ve sagirdleri ile sohbetlerde kecirmisdir Derin derrakeli bir adam kimi yanina meslehete gelenlere duzgun yol gostermis meseleleri xeyirxahliq ve edaletle yoluna qoymusdur Cjuan Tszi dunyaya tamasa edib eylenen keder ve iztirabin ne oldugunu bilmeden yasayan bir mudrik kimi hetta eyalet hakiminin meslehetcisi olmaq teklifinden bele imtina etmisdir Revayete gore arvadini defn edende hetta ozu olende bele cohresi qaygi ve kederden uzaq olmusdur Umumiyyetle bioqrafiyasinda her sey namelum ve sirlerle ehate olunmusdur Lakin onun eserleri aydin menali ve dusundurucudur Formaca bu eserler pritcalar novella ve dialoqlar seklinde yazilib indiye kimi Cjuan Tszi adi ile xalq arasinda ve felsefe tarixinde yasamaqdadir Bu eserler basdan basa konfutsicilerin ve monistlerin eleyhine cevrilmisdir ve mahiyyetce daosizm ruhundadir Filosof oz boyuk selefi kimi insanin butun leyaqetini heyatin butun deyer ve menasini onun tebietle hemaheng olmasinda gorur Mehz bu baximdan tebieti ve tebiiliyi korlayan her cur fealiyyetin hetta agilliligin eleyhine cixir Sivilizasiya xesteliyinden xilas olmagi tebietin qoynuna qacmaqda gorur Eserlerinden fraqmentlerBir defe Cjuan yuxuda gorur ki kepenekdir goyde qaygisiz qaygisiz suzur O urekden lezzet alir bilmirdi ki Cjuandir Birden oyanib gordu ki o Cjuandir ve basa duse bilmedi ki Cjuana ele gelirdi ki o kepenekdir yoxsa kepenekdir yuxuda gorur ki Cjuandir Dulger Kremen Tsi carligina gederken yolda yer mehrabinin yaninda dovresine onlarla qol catmayan dag yuksekliyinde neheng bir palid gorur Onun yerden 80 dirsek hundurlukde neheng cetiri vardi Avaralar yarmarkaya yigisan kimi hami onun tamasasina yigismisdi Dulger dayanmadan hec donub baxmadan oz yolu ile gedir Sagirdleri agaca doyunca tamasa edir gelib ona catir ve sorusurlar Niye siz yan otub hec donub baxmadiniz da Muellim axi biz elimize balta ve dehre alib sizin dalinizca gelenden beri bele gozel material gormemisik Besdirin kesin sesinizi deye dulger onlara aciqlanir Ondan hec ne cixmaz Qayiq duzeltsen batacaq tabut duzeltsen tezlikle curuyecek qab duzeltsen catlayacaq qapi duzeltsen siresi axacaq sutun duzeltsen qurd yeyecek Bu agac yararsizdir Ona gore cox yasayib Dulger eve qayidandan sonra yuxuda gorur ki mehrab yaxinligindaki palid ona deyir Sen meni hansi agaclara oxsatmaq isteyirsen Bezek agaclarinami Yemisan ve ya Onlarin meyvesi yetisen kimi derilir derilende ise boyuk budaqlari sinir kicikleri qirilir Xeyir verdiklerine gore butun omurleri boyu tehqir olunub eziyyet cekir tebietin onlara verdiyi omru yasaya bilmeyib mehv olurlar Buna gore de men coxdan beri semeresiz olmaga calisib oz isteyime nail oldum Bunun xeyri ise goz qabagindadir Eger bir seye yarasaydim bu qeder yuksele bilerdimmi Bundan basqa sen de bir sey men de bir seyem meger bir sey digeri haqqinda fikir yurude bilermi Semeresiz oleri mexluq olan sen insan semeresiz agaci muhakime etmeye haqqin varmi Ayilandan sonra dulger yuxusunu yozmaga baslayir Sagirdleri ondan sorusurlar Eger palid xeyir vermeye can atmirsa niye bes mehrab yaninda bitib Kesin sesinizi o burda ona gore bitib ki nadanlar onu tehqir elemesinler Bununla bele o tamam basqa bir sebebe gore uzun omur surub Onu adi olculerle muhakime etsek biz heqiqetden uzaqlasmis olariq Siz bilirsizmi butun seyler ucun umumi olan heqiqet nedir Men onu nece bile bilerem Bes neyi bilmediyinizi bilirsizmi Men onu nece bile bilerem Onda bele cixir ki hec kim hec ne bilmir Men onu nece bile bilerem Bununla bele men bu barede nese demeye calisaram Hardan bilmek olar ki menim bilik adlandirdigim biliksizlik deyil Hardan bilmek olar ki menim biliksizlik adlandirdigim bilik deyil Meshur ressam portret eserlerini nezerde tutub Cjuan Tszi yazir Bele tablolari yorulmadan butun gunu seyre dalirsan Ruhunu cemlesdirib butun varliginla qapanib birden bire mocuzenin gucuyle mutleq heqiqet derk edilir Menim men imde dunya unudulur butun formalar itir bilikler yox olur Beden heqiqeten quru agaca urek ise cansiz kule donur en ince heqiqet bu deyilmi Ve belece ali heqiqete tapinib butun heyat ve quvvemle bayram icinde yasayiram IstinadlarBibliotheque nationale de France Record 11887919x BnF catalogue general fr Paris BnF Elisa Nicat Dunya filosoflari Baki 1996 seh 18 Elisa Nicat Dunya filosoflari Baki 1996 seh 19 Elisa Nicat Dunya filosoflari Baki 1996 seh 20 Xarici kecidler