Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Stepanos Orbelyan (erm. Ստեփանոս Օրբելյան, 1250 – 1303) – sülaləsindən olan tarixçi, kilsə xadimi, “Sisakan ölkəsinin tarixi” əsərinin müəllifi.
| Stepanos Orbelyan | |
|---|---|
| erm. Ստեփանոս Օրբելյան | |
| Doğum tarixi | 1250 |
| Vəfat tarixi | 1303 |
| Dəfn yeri |
|
| Atası | Tarsayciyan Orbelyan[d] |
| Elm sahəsi | tarix |
Bioqrafiya
Stepanos Orbelyan Sünik ərazisində yerləşən Çxuk havarında (müasir Sisiyan şəhərinin ərazisi) doğulmuşdur. Sünikin knyaz sülaləsi olan Orbelyanlar nəslindəndir. Gəncliyində Sünik knyazı olan əmisi Smbat Orbelyan tərəfindən övladlığa götürülmüşdür. Stepanos yaxşı təhsil almış və 1280-ci ildə dini fəaliyyət üçün icazə almışdır. -ci ildə Kilikiya Erməni Çarlığına səfər etmiş və buradan erməni katolikosu II Konstantin Pronaqorç tərəfindən Sünikə yepiskop göndərilmişdir. Bu haqda tarixçi özü məlumat verir. Stepanos Orbelyan ən qədim dövrlərdən başlayaraq Sünikin tarixindən bəhs edən “Sisakan ölkəsinin tarixi” əsərinin müəllifi kimi məşhurdur.
Stepanos Orbelyan 1303 -1304-cü ildə vəfat edib və monastırında Orbelyanların ailə türbəsində dəfn edilib. 1304-cü və ya 1306-cı ildə memar tərəfindən onun məzarı üzərində xaçkar ucaldılmışdır. Əvvəllər isə Momik Stepanosun əlyazmalarını miniatürlərlə bəzəmişdir.
Sünik ölkəsinin tarixi
Stepanos Orbelyan “Sünik ölkəsinin tarixi” (erm. Patmut'yun Nahangin Sisakan)əsərini təxminən 1297-1300-cü illərdə tamamlamışdır. Əsərini yazarkən Orbelyan Moisey Xorenli, və başqa erməni tarixçilərinin əsərlərindən, həmçinin, bizim dövrümüzə gəlib çatmamış tarixi qaynaqlardan istifadə etmişdir.
Stepanos Orbelyan qədim tarixi mənbələri tədqiq edərkən uzun əsrlər boyunca baş vermiş müharibələr nəticəsində bir çox erkən mənbələr və yazılı sənədlərin məhv edildiyini aşkara çıxarmışdır. Tədqiqatlarının yekununda Stepanos Orbelyan 10.000-dən çox əlyazmanın məhv edildiyi qərarına gəlmişdir.
1864 və 1866-cı illərdə əsər fransız şərqşünası tərəfindən fransız dilinə tərcümə olunmuşdur. Bundan başqa əsərin müəyyən hissələri gürcü və rus dillərinə də tərcümə olunmuşdur. Əsərin bu günə kimi Azərbaycan dilinə tərcüməsi mövcud deyil.
Nəşrləri
- Stepanos Orbelyan, «Sisakan ölkəsinin tarixi», Tiflis, 1910 (erm.)
- Stepanos Orbelyan, «Sisakan ölkəsinin tarixi», Paris, 1859 (fr.)
Dini fəaliyyəti
Stepanos Orbelyan Qafqaz tarixi üzrə mühüm mənbə hesab edilən "Sünik ölkəsinin tarixi" əsərindən başqa dini məzmunlu iki əsərin də müəllifidir: "Kilsə adından axıdılan göz yaşları" (erm. Voghb i dimats' surb Kat'oghikeyin) və "Diofizitliyə qarşı arqumentlər" (erm. Hakacharut'iun unndem yerkabnakats). Birinci əsərinin əsas məzmunu monqollar tərəfindən işğal edilmiş qədim kilsələrə qayıdış, ikinci əsərin məzmunu isə erməni katolikosu VII Qriqor Anavarzetsinin kilsənin qərbləşdirilməsi və bizanslaşdırılması siyasətinə qarşı fikirlərdən ibarətdir.
Həyatı boyunca Stepanos Orbelyan Sünikdə bir neçə kilsə inşasını sifariş etmiş və inşaat işlərinə rəhbərlik etmişdir. XIII əsrdə onun himayəsi altında Alagöz kəndində (erm. Yexegis) Müqəddəs Stepanos kilsəsi inşa edilmişdir. Bu məbəd özünəməxsus memarlıq quruluşuna malikdir. Bir absidalı binada ibadət zamanı ibadtçilər (adətən döyüşçülər olurdular) məbədin həyətində açıq səma altında dayanırdılar.
Məşhur kilsəsinin inşasında da Stepanos Orbelyanın rolu olmuşdur. Noravəng monastırı Amağu kəndindən 2 km aralıda yerləşir. Kompleksə iki kilsə, rahiblər üçün yaşayış binası və Orbelyanların ailə türbəsi yerləşir. Kompleksin qərbində Müqəddəs Karapet kilsəsi (1221-1227) yerləşir.
Orbelyanların ailə türbsi olan Müqəddəs Qriqori kilsəsi 1275-ci ildə inşa edilmişdir. İkiyaruslu kils isə 1339-cu ildə Burtel Orbelyan trəfindən inşa etdirilmişdir. 2002-ci ildə tamamilə bərpa olunmuş Noravəng monastır kompleksi UNESCO Ümumdünya irsi siyahısına salınmışdır.
İstinadlar
- (erm.) Torosyan, K. «Ստեպանոս Օրբելյան» (Stepanos Orbelian). Ermənistan Sovet Ensiklopediyası. vol. xi. Yerevan: , 1985, pp. 139-140
- Hacikyan, Agop Jack; Gabriel Basmajian; Edward S. Franchuk. The Heritage of Armenian Literature: From the Sixth to the Eighteenth, vol. 2. Detroit: Wayne State University. 2002. səh. 534. ISBN .
- Jannic Durand, Ioanna Rapti et Dorota Giovannoni (dir.), Armenia sacra — Mémoire chrétienne des Arméniens (ive ‑ xviiie siècle), Somogy / Musée du Louvre, Paris, 2007 (), p. 320.
- Sitat səhvi: Yanlış
<ref>teqi;Hacikyan 534adlı istinad üçün mətn göstərilməyib - Thomas F. Mathews et Alice Taylor, The Armenian Gospels of Gladzor, the life of Christ illuminated, Getty Publications, Los Angeles, 2001 (), p. 27.
- Stepan Mnatsakanyan et E. Zakaryan, « Մոմիկ » (« Momik »), Ermənistan Sovet Ensiklopediyası, op. cit., p. 698-699. (erm.)
- Hacikyan et al. The Heritage of Armenian Literature, p. 535.
- Histoire de la Siounie, Saint Petersburg, 1864, accessed 2012-03-06
- Ətraflı məlumat üçün bax: Cowe, S. Peter, "Catholicos Grigor VII Anavarzetsi and Stepanos Orbelian, Metropolitan of Siunik, in Dialogue" in Armenian Cilicia, eds. Richard G. Hovannisian and Simon Payaslian. UCLA Armenian History and Culture Series: Historic Armenian Cities and Provinces, 7. Costa Mesa, California: Mazda Publishers, 2008, pp. 245-260.
Xarici keçidlər
- Stepanos Orbelyan, Xronika (erm.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Stepanos Orbelyan erm Ստեփանոս Օրբելյան 1250 1303 sulalesinden olan tarixci kilse xadimi Sisakan olkesinin tarixi eserinin muellifi Stepanos Orbelyanerm Ստեփանոս ՕրբելյանDogum tarixi 1250Vefat tarixi 1303Defn yeri Noraveng d Atasi Tarsayciyan Orbelyan d Elm sahesi tarixBioqrafiyaMemar xackari 1306 Stepanos Orbelyan Sunik erazisinde yerlesen Cxuk havarinda muasir Sisiyan seherinin erazisi dogulmusdur Sunikin knyaz sulalesi olan Orbelyanlar neslindendir Gencliyinde Sunik knyazi olan emisi Smbat Orbelyan terefinden ovladliga goturulmusdur Stepanos yaxsi tehsil almis ve 1280 ci ilde dini fealiyyet ucun icaze almisdir ci ilde Kilikiya Ermeni Carligina sefer etmis ve buradan ermeni katolikosu II Konstantin Pronaqorc terefinden Sunike yepiskop gonderilmisdir Bu haqda tarixci ozu melumat verir Stepanos Orbelyan en qedim dovrlerden baslayaraq Sunikin tarixinden behs eden Sisakan olkesinin tarixi eserinin muellifi kimi meshurdur Stepanos Orbelyan 1303 1304 cu ilde vefat edib ve monastirinda Orbelyanlarin aile turbesinde defn edilib 1304 cu ve ya 1306 ci ilde memar terefinden onun mezari uzerinde xackar ucaldilmisdir Evveller ise Momik Stepanosun elyazmalarini miniaturlerle bezemisdir Sunik olkesinin tarixiStepanos Orbelyan eserlerini uzun muddet yasadigi Tatev monastirinda yazmisdir Stepanos Orbelyan Sunik olkesinin tarixi erm Patmut yun Nahangin Sisakan eserini texminen 1297 1300 cu illerde tamamlamisdir Eserini yazarken Orbelyan Moisey Xorenli ve basqa ermeni tarixcilerinin eserlerinden hemcinin bizim dovrumuze gelib catmamis tarixi qaynaqlardan istifade etmisdir Stepanos Orbelyan qedim tarixi menbeleri tedqiq ederken uzun esrler boyunca bas vermis muharibeler neticesinde bir cox erken menbeler ve yazili senedlerin mehv edildiyini askara cixarmisdir Tedqiqatlarinin yekununda Stepanos Orbelyan 10 000 den cox elyazmanin mehv edildiyi qerarina gelmisdir 1864 ve 1866 ci illerde eser fransiz serqsunasi terefinden fransiz diline tercume olunmusdur Bundan basqa eserin mueyyen hisseleri gurcu ve rus dillerine de tercume olunmusdur Eserin bu gune kimi Azerbaycan diline tercumesi movcud deyil Nesrleri Stepanos Orbelyan Sisakan olkesinin tarixi Tiflis 1910 erm Stepanos Orbelyan Sisakan olkesinin tarixi Paris 1859 fr Dini fealiyyetiStepanos Orbelyan monastirinin insasinda istirak etmis vefat etdikden sonra ise kompleksin terkibinde olan Orbelyanlarin aile turbesinde defn edilmisdir Stepanos Orbelyan Qafqaz tarixi uzre muhum menbe hesab edilen Sunik olkesinin tarixi eserinden basqa dini mezmunlu iki eserin de muellifidir Kilse adindan axidilan goz yaslari erm Voghb i dimats surb Kat oghikeyin ve Diofizitliye qarsi arqumentler erm Hakacharut iun unndem yerkabnakats Birinci eserinin esas mezmunu monqollar terefinden isgal edilmis qedim kilselere qayidis ikinci eserin mezmunu ise ermeni katolikosu VII Qriqor Anavarzetsinin kilsenin qerblesdirilmesi ve bizanslasdirilmasi siyasetine qarsi fikirlerden ibaretdir Heyati boyunca Stepanos Orbelyan Sunikde bir nece kilse insasini sifaris etmis ve insaat islerine rehberlik etmisdir XIII esrde onun himayesi altinda Alagoz kendinde erm Yexegis Muqeddes Stepanos kilsesi insa edilmisdir Bu mebed ozunemexsus memarliq qurulusuna malikdir Bir absidali binada ibadet zamani ibadtciler adeten doyusculer olurdular mebedin heyetinde aciq sema altinda dayanirdilar Meshur kilsesinin insasinda da Stepanos Orbelyanin rolu olmusdur Noraveng monastiri Amagu kendinden 2 km aralida yerlesir Komplekse iki kilse rahibler ucun yasayis binasi ve Orbelyanlarin aile turbesi yerlesir Kompleksin qerbinde Muqeddes Karapet kilsesi 1221 1227 yerlesir Orbelyanlarin aile turbsi olan Muqeddes Qriqori kilsesi 1275 ci ilde insa edilmisdir Ikiyaruslu kils ise 1339 cu ilde Burtel Orbelyan trefinden insa etdirilmisdir 2002 ci ilde tamamile berpa olunmus Noraveng monastir kompleksi UNESCO Umumdunya irsi siyahisina salinmisdir Istinadlar erm Torosyan K Ստեպանոս Օրբելյան Stepanos Orbelian Ermenistan Sovet Ensiklopediyasi vol xi Yerevan 1985 pp 139 140 Hacikyan Agop Jack Gabriel Basmajian Edward S Franchuk The Heritage of Armenian Literature From the Sixth to the Eighteenth vol 2 Detroit Wayne State University 2002 seh 534 ISBN 0 8143 3023 1 Jannic Durand Ioanna Rapti et Dorota Giovannoni dir Armenia sacra Memoire chretienne des Armeniens ive xviiie siecle Somogy Musee du Louvre Paris 2007 ISBN 978 2 7572 0066 7 p 320 Sitat sehvi Yanlis lt ref gt teqi Hacikyan 534 adli istinad ucun metn gosterilmeyib Thomas F Mathews et Alice Taylor The Armenian Gospels of Gladzor the life of Christ illuminated Getty Publications Los Angeles 2001 ISBN 978 0 89236 627 3 p 27 Stepan Mnatsakanyan et E Zakaryan Մոմիկ Momik Ermenistan Sovet Ensiklopediyasi op cit p 698 699 erm Hacikyan et al The Heritage of Armenian Literature p 535 Histoire de la Siounie Saint Petersburg 1864 accessed 2012 03 06 Etrafli melumat ucun bax Cowe S Peter Catholicos Grigor VII Anavarzetsi and Stepanos Orbelian Metropolitan of Siunik in Dialogue in Armenian Cilicia eds Richard G Hovannisian and Simon Payaslian UCLA Armenian History and Culture Series Historic Armenian Cities and Provinces 7 Costa Mesa California Mazda Publishers 2008 pp 245 260 Xarici kecidlerStepanos Orbelyan Xronika erm