Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Malayziyanın dövlət quruluşu - 1957-ci ildə qəbul edilmiş Konstitusiyaya əsasən hüquqi-siyasi, inzibati, iqtisadi və ictimai münasibətlər sisitemi.
Dövlət quruluşu
Malayziya dünyada federal konstitusiyalı seçkili monarxiya formasında idarəetmə üsuluna malik yeganə ölkədir. Milli bayramlar olan müstəqillik günü (1957) 31 avqustda, federasiyanın yaranması günü isə (1963) 16 sentyabrda qeyd olunur. Malayziyanın konstitusiyası 31 avqust 1957-ci ildə qəbul edilmiş və bu günə qədər ona bir sıra dəyişikliklər edilmişdir.
İnzibati ərazi bölgüsü
Qərbi və Şərqi Malayziya olmaqla 2 bölgəyə ayrılan Federasiya, inzibati cəhətdən 13 ştatdan və 3 federal ərazidən ibarətdir. Qərbi Malayziya (Malaya) 11 ştatı (, Kedah, Kelantan, Malakka, Negeri-Sembelan, Paxanq, Perak, Perlis, Pulau-Pinanq, Selanqor və Trenqany) və Malakka yarımadasında yerləşən 2 federal ərazini (Putradcaya və paytaxt Kuala-Lumpur), Şərqi Malayziya isə 2 ştatı (Sabax və Saravak) və Kalimantan adasında yerləşən 1 federal ərazini (Labuan) özündə birləşdirir.
Dövlət başçısı
Dövlət başçısı olan Ali Rəhbər (hökmdar) və onun müavini - köməkçisi Malayziya Federasiyasının Hökmdarlar Şurası tərəfindən, Qərbi Malayziya bölgəsinə aid olan ştatların doqquz irsi hökmdarının (sultanlıqlar) arasından 5 illik müddətə seçilir.
Sultanlıqlar birlikdə Qubernatorlar Şurasını təşkil edir. Digər ştatların qubernatorları isə Şurada yalnız məşvərətçi səsə malikdirlər. Ali Hökmdar (Yanq di-Pertuan Aqonq), statusuna görə Federasiyada bütün yüksək vəzifəli şəxslərin fövqündə durur və heç bir məhkəmə qarşısında məsuliyyət daşımır.
Yanq di-Pertuan Aqonq istədiyi zaman Malayziya Hökmdarlar Şurasına müraciət edərək vəzifəsindən imtina edə və ya Hökmdarlar Şurası tərəfindən vəzifəsindən uzaqlaşdırıla bilər.
Dövlətin Ali Hökmdarını seçməkdə səlahiyyətli olan Hökmdarlar Şurası, eyni zamanda məhkəmə hakimlərini, Seçki və Dövlət Qulluğu komissiyalarının üzvlərini və digər vəzifəli şəxsləri təyin edərkən dövlət başçısına öz məsləhətlərini verir, habelə sərhədlərin demarkasiya və delimitasiya məsələləri ilə bağlı qanunvericilik aktlarını qəbul və ya rədd edir.
Mövcud Konstitusiyanın 39, 40 və 43-cü maddələrinə görə ölkədə icraedici hakimiyyət Ali Hökmdara məxsusdur. Malayziya ]]Parlament]]i qanunla bu funksiyanı digər şəxslərə həvalə edə bilər.
Əsasən mərasim funksiyalarını yerinə yetirən Yanq diPertuan Aqonq təyin etmiş olduğu Baş nazirin məsləhəti ilə Nazirlər Kabinetini təyin edir. Eyni zamanda Silahlı Qüvvələrin Ali Baş Komandanı sayılan Ali Hökmdar, müstəqil olaraq Federasiyanın Baş nazirini təyin etməkdə, Parlamentin buraxılması təklifinə razılıqdan imtinada, əfv fərmanı verməkdə, Konstitusiyaya düzəlişləri təsdiq etməkdə və s. digər mühüm məsələlərin həllində səlahiyyətlidir.
Qanunverici hakimiyyət
İkipalatalı Parlament: 70 yerlik Senatdan (Yuxarı Palatanın Prezidenti 26 aprel 2010-cu ildən etibarən UMNO-nun təmsilçisi Abu Zahar Ujanqdır) və 222 yerlik Nümayəndələr Palatasından (sədri 29 aprel 2008-ci ildən etibarən UMNO-nun nümayəndəsi Pandikar Amni Mulia olan Aşağı Palataya deputatlar ümumi və birbaşa seçkilərdə 5 il müddətinə seçilirlər) ibarət olan ali qanunverici orqandır.
Yuxarı Palatanın 44 senatoru ölkə qarşısında mühüm ictimai fəaliyyətinə, ticarət, sənaye, ictimai xidmət, kənd təsərrüfatı, mədəniyyət sahələrində xidmətlərinə görə, habelə Malayziyada yaşayan aborigenlərin maraqlarını müdafiə edən şəxslərin və milli azlıqların nümayəndələri arasından Ali Hökmdar tərəfindən təyin edilir, digər 26 üzv isə hər ştatdan 2 nəfər olmaqla ştatların hakimiyyət orqanları tərəfindən 5 illik müddətə təyin edilir.
Ümummilli məsələlərdə ictimai fikrin ifadə edilməsinin məkanı sayılan Parlament, bütün ölkə ərazisinə aid olan qanunları və digər qanunvericilik aktlarını işləyib hazırlayır və təsdiq edir, habelə Hökumətin maliyyə fəaliyyətinin icrasına şaquli nəzarəti həyata keçirir.
Bütün qanun layihələri hər iki palatada qəbul edildikdən, Yanq di-Pertuan Aqonqun razılığından və hakimiyyətə aid mətbuat orqanında dərc edildikdən sonra Qanun statusunu alır.
İcraedici hakimiyyət
Hökumət vasitəsilə icra hakimiyyətini həyata keçirən Ali Hökmdar, son Parlament seçkiləri nəticəsində qalib gəlmiş siyasi partiyanın üzvləri arasından Baş naziri (bir qayda olaraq qalib partiyanın lideri) və onun təqdimatı əsasında Nazirlər Kabinetinin üzvlərini (eyni zamanda Parlamentin Aşağı Palatasının üzvləri) təyin edir.
Dövlətin idarə olunmasına de-fakto rəhbərliyi həyata keçirən Baş nazir Nazirlər Kabinetinin iclaslarına sədrlik etmək, Hökumətin daxili və xarici siyasətini istiqamətləndirmək, nazirliklərin və digər qurumların inzibati fəaliyyətini əlaqələndirmək, Hökumət üzvlərinin, məhkəmə hakimlərinin, Seçki və Dövlət Qulluğu komissiyalarının üzvlərinin, habelə digər yüksək vəzifəli şəxslərin təyinatı zamanı Ali Hökmdara məsləhət vermək səlahiyyətinə malikdir.
Məhkəmə hakimiyyəti
İslam Malayziyada rəsmi din olsa da, 1965-ci ildə Federasiyada qəbul edilmiş “İslam Məhkəmələri haqqında” Qanuna uyğun olaraq Şəriət hüququ, yalnız əxlaq səviyyəsində (dini ayinlərin yerinə yetirilməsi və s.), habelə təhsil və maarifləndirmə fəaliyyətində tətbiq edilir.
Mövcud Konstitusiyaya görə, Malayziya Məhkəməsi Konstitusiyaya və qanunlara şərh vermək, habelə federal və ştat qanunlarını, Konstitusiyaya və ya federal qanunlara uyğun olmadığı təqdirdə və federal Parlamentin və ya ştatların qanunvericilik assambleyalarının (Parlament) yurisdiksiyası xaricində olduğu hallarda etibarsız elan etmək, Hökumətin bu və ya digər qanunsuz hərəkətlərini bəyan etmək hüququna malikdir.
Malayziyada məhkəmə hakimiyyəti, ali apelyasiya instansiyası sayılan və Konstitusiya Məhkəməsinin səlahiyyətlərini də özündə ehtiva edən Ali Məhkəmə tərəfindən həyata keçirilir. Yuxarı yaş həddi 65 olan Ali Məhkəmənin sədri və hakimləri Baş nazirin tövsiyəsi və Malayziya Hökmdarlar Şurasının məsləhəti ilə Ali Hökmdar (Yanq di-Pertuan Aqonq) tərəfindən, digər aşağı məhkəmə instansiyalarının üzvləri isə ştatların rəhbərləri tərəfindən təyin edilir.
Ölkədə paralel olaraq Malaya Ali Məhkəməsi (Qərbi Malayziya) və Borneo Ali Məhkəməsi (Şərqi Malayziya) də fəaliyyət göstərir.
Mənbə
- Малайзия. Справочник. М.: Наука, 1987, 368 с.
- Малайзия. Карманная энциклопедия. М.: Муравей-гайд, 2000. — 352 с.
- Погадаев, В. А. Малайский мир (Бруней, Индонезия, Малайзия, Сингапур). Лингвострановедческий словарь. Свыше 9000 словарных статей / Pogadaev, V.A. Dunia Melayu (Brunei, Indonesia, Malaysia, Singapura). Kamus Lingua-Budaya / Pogadaev, V.A. Malay World (Brunei, Indonesia, Malaysia, Singapore). Lingua-Cultural Dictionary). М.: Восточная книга, 2012. — 798 с. —
- Малайзия. Краткий справочник. Русско-малайский разговорник. Деловой совет по сотрудничеству с Малайзией. Составитель Виктор Погадаев. М.: Ключ-С, 2014. — 224 с. —
- Травников, А. И. Социально-политическая роль армии в Малайзии (1930—1987). — Краснодар: M&D production, 2004. — 120 с. —
Xarici keçidlər
- Портал правительства Малайзии 2008-08-27 at the Wayback Machine
- DMOZ-da Malayziyanın dövlət quruluşu
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Malayziyanin dovlet qurulusu 1957 ci ilde qebul edilmis Konstitusiyaya esasen huquqi siyasi inzibati iqtisadi ve ictimai munasibetler sisitemi Dovlet qurulusuMalayziya dunyada federal konstitusiyali seckili monarxiya formasinda idareetme usuluna malik yegane olkedir Milli bayramlar olan musteqillik gunu 1957 31 avqustda federasiyanin yaranmasi gunu ise 1963 16 sentyabrda qeyd olunur Malayziyanin konstitusiyasi 31 avqust 1957 ci ilde qebul edilmis ve bu gune qeder ona bir sira deyisiklikler edilmisdir Inzibati erazi bolgusuQerbi ve Serqi Malayziya olmaqla 2 bolgeye ayrilan Federasiya inzibati cehetden 13 statdan ve 3 federal eraziden ibaretdir Qerbi Malayziya Malaya 11 stati Kedah Kelantan Malakka Negeri Sembelan Paxanq Perak Perlis Pulau Pinanq Selanqor ve Trenqany ve Malakka yarimadasinda yerlesen 2 federal erazini Putradcaya ve paytaxt Kuala Lumpur Serqi Malayziya ise 2 stati Sabax ve Saravak ve Kalimantan adasinda yerlesen 1 federal erazini Labuan ozunde birlesdirir Dovlet bascisiDovlet bascisi olan Ali Rehber hokmdar ve onun muavini komekcisi Malayziya Federasiyasinin Hokmdarlar Surasi terefinden Qerbi Malayziya bolgesine aid olan statlarin doqquz irsi hokmdarinin sultanliqlar arasindan 5 illik muddete secilir Sultanliqlar birlikde Qubernatorlar Surasini teskil edir Diger statlarin qubernatorlari ise Surada yalniz mesveretci sese malikdirler Ali Hokmdar Yanq di Pertuan Aqonq statusuna gore Federasiyada butun yuksek vezifeli sexslerin fovqunde durur ve hec bir mehkeme qarsisinda mesuliyyet dasimir Yanq di Pertuan Aqonq istediyi zaman Malayziya Hokmdarlar Surasina muraciet ederek vezifesinden imtina ede ve ya Hokmdarlar Surasi terefinden vezifesinden uzaqlasdirila biler Dovletin Ali Hokmdarini secmekde selahiyyetli olan Hokmdarlar Surasi eyni zamanda mehkeme hakimlerini Secki ve Dovlet Qullugu komissiyalarinin uzvlerini ve diger vezifeli sexsleri teyin ederken dovlet bascisina oz meslehetlerini verir habele serhedlerin demarkasiya ve delimitasiya meseleleri ile bagli qanunvericilik aktlarini qebul ve ya redd edir Movcud Konstitusiyanin 39 40 ve 43 cu maddelerine gore olkede icraedici hakimiyyet Ali Hokmdara mexsusdur Malayziya Parlament i qanunla bu funksiyani diger sexslere hevale ede biler Esasen merasim funksiyalarini yerine yetiren Yanq diPertuan Aqonq teyin etmis oldugu Bas nazirin mesleheti ile Nazirler Kabinetini teyin edir Eyni zamanda Silahli Quvvelerin Ali Bas Komandani sayilan Ali Hokmdar musteqil olaraq Federasiyanin Bas nazirini teyin etmekde Parlamentin buraxilmasi teklifine raziliqdan imtinada efv fermani vermekde Konstitusiyaya duzelisleri tesdiq etmekde ve s diger muhum meselelerin hellinde selahiyyetlidir Qanunverici hakimiyyetIkipalatali Parlament 70 yerlik Senatdan Yuxari Palatanin Prezidenti 26 aprel 2010 cu ilden etibaren UMNO nun temsilcisi Abu Zahar Ujanqdir ve 222 yerlik Numayendeler Palatasindan sedri 29 aprel 2008 ci ilden etibaren UMNO nun numayendesi Pandikar Amni Mulia olan Asagi Palataya deputatlar umumi ve birbasa seckilerde 5 il muddetine secilirler ibaret olan ali qanunverici orqandir Yuxari Palatanin 44 senatoru olke qarsisinda muhum ictimai fealiyyetine ticaret senaye ictimai xidmet kend teserrufati medeniyyet sahelerinde xidmetlerine gore habele Malayziyada yasayan aborigenlerin maraqlarini mudafie eden sexslerin ve milli azliqlarin numayendeleri arasindan Ali Hokmdar terefinden teyin edilir diger 26 uzv ise her statdan 2 nefer olmaqla statlarin hakimiyyet orqanlari terefinden 5 illik muddete teyin edilir Umummilli meselelerde ictimai fikrin ifade edilmesinin mekani sayilan Parlament butun olke erazisine aid olan qanunlari ve diger qanunvericilik aktlarini isleyib hazirlayir ve tesdiq edir habele Hokumetin maliyye fealiyyetinin icrasina saquli nezareti heyata kecirir Butun qanun layiheleri her iki palatada qebul edildikden Yanq di Pertuan Aqonqun raziligindan ve hakimiyyete aid metbuat orqaninda derc edildikden sonra Qanun statusunu alir Icraedici hakimiyyetHokumet vasitesile icra hakimiyyetini heyata keciren Ali Hokmdar son Parlament seckileri neticesinde qalib gelmis siyasi partiyanin uzvleri arasindan Bas naziri bir qayda olaraq qalib partiyanin lideri ve onun teqdimati esasinda Nazirler Kabinetinin uzvlerini eyni zamanda Parlamentin Asagi Palatasinin uzvleri teyin edir Dovletin idare olunmasina de fakto rehberliyi heyata keciren Bas nazir Nazirler Kabinetinin iclaslarina sedrlik etmek Hokumetin daxili ve xarici siyasetini istiqametlendirmek nazirliklerin ve diger qurumlarin inzibati fealiyyetini elaqelendirmek Hokumet uzvlerinin mehkeme hakimlerinin Secki ve Dovlet Qullugu komissiyalarinin uzvlerinin habele diger yuksek vezifeli sexslerin teyinati zamani Ali Hokmdara meslehet vermek selahiyyetine malikdir Mehkeme hakimiyyetiIslam Malayziyada resmi din olsa da 1965 ci ilde Federasiyada qebul edilmis Islam Mehkemeleri haqqinda Qanuna uygun olaraq Seriet huququ yalniz exlaq seviyyesinde dini ayinlerin yerine yetirilmesi ve s habele tehsil ve maariflendirme fealiyyetinde tetbiq edilir Movcud Konstitusiyaya gore Malayziya Mehkemesi Konstitusiyaya ve qanunlara serh vermek habele federal ve stat qanunlarini Konstitusiyaya ve ya federal qanunlara uygun olmadigi teqdirde ve federal Parlamentin ve ya statlarin qanunvericilik assambleyalarinin Parlament yurisdiksiyasi xaricinde oldugu hallarda etibarsiz elan etmek Hokumetin bu ve ya diger qanunsuz hereketlerini beyan etmek huququna malikdir Malayziyada mehkeme hakimiyyeti ali apelyasiya instansiyasi sayilan ve Konstitusiya Mehkemesinin selahiyyetlerini de ozunde ehtiva eden Ali Mehkeme terefinden heyata kecirilir Yuxari yas heddi 65 olan Ali Mehkemenin sedri ve hakimleri Bas nazirin tovsiyesi ve Malayziya Hokmdarlar Surasinin mesleheti ile Ali Hokmdar Yanq di Pertuan Aqonq terefinden diger asagi mehkeme instansiyalarinin uzvleri ise statlarin rehberleri terefinden teyin edilir Olkede paralel olaraq Malaya Ali Mehkemesi Qerbi Malayziya ve Borneo Ali Mehkemesi Serqi Malayziya de fealiyyet gosterir MenbeMalajziya Spravochnik M Nauka 1987 368 s Malajziya Karmannaya enciklopediya M Muravej gajd 2000 352 s Pogadaev V A Malajskij mir Brunej Indoneziya Malajziya Singapur Lingvostranovedcheskij slovar Svyshe 9000 slovarnyh statej Pogadaev V A Dunia Melayu Brunei Indonesia Malaysia Singapura Kamus Lingua Budaya Pogadaev V A Malay World Brunei Indonesia Malaysia Singapore Lingua Cultural Dictionary M Vostochnaya kniga 2012 798 s ISBN 978 5 7873 0658 3 Malajziya Kratkij spravochnik Russko malajskij razgovornik Delovoj sovet po sotrudnichestvu s Malajziej Sostavitel Viktor Pogadaev M Klyuch S 2014 224 s ISBN 978 5 906751 01 0 Travnikov A I Socialno politicheskaya rol armii v Malajzii 1930 1987 Krasnodar M amp D production 2004 120 s ISBN 5 902830 01 XXarici kecidlerPortal pravitelstva Malajzii 2008 08 27 at the Wayback Machine DMOZ da Malayziyanin dovlet qurulusu