Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dəri — insanın və heyvanların bədənini bir sıra kənar təsirlərdən qoruyan, habelə hissiyyat, tənəffüs və istiliyin tənzimi proseslərində iştirak edən xarici örtükdür.
| Dəri | |
|---|---|
 İnsanın dəri örtüyü | |
 Dərinin quruluşu | |
| Latınca | Cutis |
| Yunanca | Derma |
| Qrey | subyekt 234 1065 |
| MeSH | Dermis |
| Dorlands/Elsevier | Skin |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Dəri özündən altda yerləşən toxumaları müxtəlif mexaniki zədələrdən qoruyur, bədənə xəstəlik törədən mikrobları və yad maddələri keçməyə qoymur. Həmçinin, dəri toxumalardan artıq su itkisinə mane olur və bədənin temperatur tənzimində mühüm rol oynayır. Eyni zamanda, dəri onda yerləşən xüsusi törəmələr – reseptorlar vasitəsi ilə xarici mühitin qıcıqlarını (mexaniki, istilik və s.) qəbul etdiyindən duyğu üzvlərindən biridir. Dəridə olan müxtəlif reseptorlar orqanizmlə xarici mühitin qarışılıqlı təsirində böyük rol oynayır.
Dəri ifrazat orqanı kimi də dissimilyasiyasının son məhsullarının çox az bir hissəsinin orqanizmdən xaric olunmasında iştirak edir. Dəridə ifrazat məsulları tər və piy vəziləri vasitəsilə xaric olunur. Dəridən tər daima xaric olur və bununla bədənin temperaturu və qanın osmotik təzyiqi tənzim olunur.
İnsan bir gündə 500-900 sm³ tər xaric edir. Yay aylarında isə tərin miqdarı 2-3 dəfə artır.
Dəri hissiyyatı
İnsan oxuduğu kitabın səhifələrini asanlıqla çevirə bilir, çünki əlləri səhifələri hiss etməkdə heç bir problem yaratmır. Eyni şəkildə düz, sürüşkən səthi olan cisimləri də məsələn, stəkanları da əlinə ala bilir. Bir tükə toxunduqda yumşaqlığını, bir qayanı tutduqda bərkliyini hiss edə bilir. Çünki dəri bütün bunları qəbul edib beyinə lazımi siqnalları göndərərək cisimlərin beyində qavranmasına kömək edən xüsusiyyətə malikdir.
İnsan dərisinin altında yerləşən toxunma sinirləri çox həssasdır və bədənə səpələnmişdir. Ən çox sinir ucu barmaq uclarında yerləşir. Bu da insana hərəkət asanlığı verir. Bununla yanaşı, kürəkdə də az sayda sinir ucu var.
İnsan dərisinin nəfəs alma qabiliyyəti yoxdur.
İnsan dərisi bir çox təbəqədən əmələ gələn, içində hissedici sinirlər, qan dövranı kanalları, ventilyasiya sistemləri, temperatur və nəm nizamlayıcıları olan, Günəş şüalarından bədəni qoruyan mürəkkəb orqandır.
İnsan dərisi orqanizmin su tarazlığının pozulmasının qarşısını alır, davamlı və elastikdir, öz-özünü təzələyə bilir, bədəni zərərli şüalardan qoruyur, xarici aləm ilə əlaqəni təmin edir, soyuq və ya isti havalarda bədənin temperaturunu tənzimləyir.
Dərinin quruluşu
İnsanın dərisi iki qatdan — xarici-dəriüstlüyü və epidermisdən və daxili-xüsusi dəri və ya dermadan ibarətdir. Dərinin altında boş piy toxuması yerləşir ki, bu da dərini bədənin daxili toxuması ilə birləşir. Dəriüstlüyü çoxqatlı epitel toxumasından ibarətdir. Onun üzərində bir-birinə sıx söykənən, rəngsiz pulcuqlara bənzər buynuzlaşmış ölü huceyrələr yerləşir. Bu qat dərinin qoruyucu qatını əmələ gətirərək bədənə mikroorqanizmlərin, bərk cismlərin, maye və qazların daxil olmasının qarşısını alır. Dəriüstlüyünün dərin qatı çoxqatlı canlı hüceyrələrdən təşkil olunmuş və həmin huceyrələr çoxalmaq qabiliyyətinə malikdir.
Dərinin buynuz pulcuqlardan ibarət olan üst qatı daim xarici mühitin təsiri altında sürtülüb tökülür. Lakin bunların altında yerləşən canlı hüceyrələrin fasiləsiz olaraq çoxalması nəticəsində həmin buynuz pulcuqlar yeniləri ilə əvəz olunur..
Xüsusi dəri
Sıx lifli birləşdirici toxumadan əmələ gəlmişdir. Xüsusi dərinin hüceyrəarası maddəsi elastik liflərdən təşkil olunmuşdur. Bunun sayəsində xüsusi dəri çox möhkəmliyi və həmçinin elastikliyi ilə fərqlənir və odur ki, bədənin hərəkətinə mane olmur. Dəridə piy və tər vəziləri yerləşir.
Piy vəziləri
Sadə və mürəkkəb quruluşlu olur. Onlar dəri üzərinə piy ifraz edərək, dərini və tükləri yumşaldır. Dərinin üzərini nazik piy qatı örtür. Bu piy qatı bədənə su və ona zərər yetirə biləcək başqa mayeləri buraxmır. Onlar dərinin yağlanmış qatı ilə axıb tokülür.
Tər vəziləri
Uzun borucuqlar şəklində olub, adətən, üç hissədə qıvrılaraq yumaqcıq əmələ gətirir. Tər vəzilərinin düz axacağı isə dəri üzərinə açılır. Tər vəziləri yumaqcıqlarını qan kapilyarları əhatə edir. Həmin kapilyardan axan qan tər vəzilərinə tərkibində həll olunmuş halda az miqdarda xörək duzu, sidik cövhəri və bəzi başqa maddələr olan su gətirir. Yumaqcıqlarda əmələ gələn tər, tər axacaqları vasitəsilə dəri üzərinə tökülür.
Tüklər
Dəridə tüklər yerləşir. İnsanda dərinin çox hissəsi seyrək yerləşən kiçik tüklərlə örtülmüş olur. Lakin insanda tük ötüyü bu və ya digər dərəcədə reduksiya olunmuşdur. Tüklər dəriüstlüyünün canlı qatındakı epitel hüceyrələrinin çoxalması sayəsində daim uzanır. Tüklərin kök hissəsinə insanlarda zəif inkişaf etmiş saya əzələlər birləşir. Bu əzələlər tükləri hərəkətə gətirir. Tükün gövdə hissəsi buynuzlanmış ölü hüceyrələrdən əmələ gəldiyindən, o böyümür. Tükün rəngi onun hüceyrələrində olan piqmentdən asılıdır. İnsanın barmaqlarının ucunda buynuz lövhə-dırnaqlar yerləşir. Dırnaqlar onların əsasında olan hüceyrələr hesabına böyüyür.
Dərinin tamlığı və təmizliyi insanın sağlamlığı üçün zəruridir. Zədəsiz dəri orqanizmi müxtəlif xəstəlik törədicilərinin daxil olmasından yaxşı qoruyur. Çirkli dəridə bakteriyalar çoxlu xəstəliklər yaradır. Odur ki, hər bir adam dərisini həmişə təmiz saxlamalı və zədələnməkdən qorumalıdır.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Kişi dəri baxımının xüsusiyyətlə". 2021-08-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-12-11.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Deri insanin ve heyvanlarin bedenini bir sira kenar tesirlerden qoruyan habele hissiyyat teneffus ve istiliyin tenzimi proseslerinde istirak eden xarici ortukdur DeriInsanin deri ortuyuDerinin qurulusuLatinca CutisYunanca DermaQrey subyekt 234 1065MeSH DermisDorlands Elsevier Skin Vikianbarda elaqeli mediafayllar Deri ozunden altda yerlesen toxumalari muxtelif mexaniki zedelerden qoruyur bedene xestelik toreden mikroblari ve yad maddeleri kecmeye qoymur Hemcinin deri toxumalardan artiq su itkisine mane olur ve bedenin temperatur tenziminde muhum rol oynayir Eyni zamanda deri onda yerlesen xususi toremeler reseptorlar vasitesi ile xarici muhitin qiciqlarini mexaniki istilik ve s qebul etdiyinden duygu uzvlerinden biridir Deride olan muxtelif reseptorlar orqanizmle xarici muhitin qarisiliqli tesirinde boyuk rol oynayir Deri ifrazat orqani kimi de dissimilyasiyasinin son mehsullarinin cox az bir hissesinin orqanizmden xaric olunmasinda istirak edir Deride ifrazat mesullari ter ve piy vezileri vasitesile xaric olunur Deriden ter daima xaric olur ve bununla bedenin temperaturu ve qanin osmotik tezyiqi tenzim olunur Insan bir gunde 500 900 sm ter xaric edir Yay aylarinda ise terin miqdari 2 3 defe artir Deri hissiyyatiInsan oxudugu kitabin sehifelerini asanliqla cevire bilir cunki elleri sehifeleri hiss etmekde hec bir problem yaratmir Eyni sekilde duz surusken sethi olan cisimleri de meselen stekanlari da eline ala bilir Bir tuke toxunduqda yumsaqligini bir qayani tutduqda berkliyini hiss ede bilir Cunki deri butun bunlari qebul edib beyine lazimi siqnallari gondererek cisimlerin beyinde qavranmasina komek eden xususiyyete malikdir Insan derisinin altinda yerlesen toxunma sinirleri cox hessasdir ve bedene sepelenmisdir En cox sinir ucu barmaq uclarinda yerlesir Bu da insana hereket asanligi verir Bununla yanasi kurekde de az sayda sinir ucu var Insan derisinin nefes alma qabiliyyeti yoxdur Insan derisi bir cox tebeqeden emele gelen icinde hissedici sinirler qan dovrani kanallari ventilyasiya sistemleri temperatur ve nem nizamlayicilari olan Gunes sualarindan bedeni qoruyan murekkeb orqandir Insan derisi orqanizmin su tarazliginin pozulmasinin qarsisini alir davamli ve elastikdir oz ozunu tezeleye bilir bedeni zererli sualardan qoruyur xarici alem ile elaqeni temin edir soyuq ve ya isti havalarda bedenin temperaturunu tenzimleyir Derinin qurulusuInsanin derisi iki qatdan xarici deriustluyu ve epidermisden ve daxili xususi deri ve ya dermadan ibaretdir Derinin altinda bos piy toxumasi yerlesir ki bu da derini bedenin daxili toxumasi ile birlesir Deriustluyu coxqatli epitel toxumasindan ibaretdir Onun uzerinde bir birine six soykenen rengsiz pulcuqlara benzer buynuzlasmis olu huceyreler yerlesir Bu qat derinin qoruyucu qatini emele getirerek bedene mikroorqanizmlerin berk cismlerin maye ve qazlarin daxil olmasinin qarsisini alir Deriustluyunun derin qati coxqatli canli huceyrelerden teskil olunmus ve hemin huceyreler coxalmaq qabiliyyetine malikdir Derinin buynuz pulcuqlardan ibaret olan ust qati daim xarici muhitin tesiri altinda surtulub tokulur Lakin bunlarin altinda yerlesen canli huceyrelerin fasilesiz olaraq coxalmasi neticesinde hemin buynuz pulcuqlar yenileri ile evez olunur Xususi deriSix lifli birlesdirici toxumadan emele gelmisdir Xususi derinin huceyrearasi maddesi elastik liflerden teskil olunmusdur Bunun sayesinde xususi deri cox mohkemliyi ve hemcinin elastikliyi ile ferqlenir ve odur ki bedenin hereketine mane olmur Deride piy ve ter vezileri yerlesir Piy vezileriSade ve murekkeb quruluslu olur Onlar deri uzerine piy ifraz ederek derini ve tukleri yumsaldir Derinin uzerini nazik piy qati ortur Bu piy qati bedene su ve ona zerer yetire bilecek basqa mayeleri buraxmir Onlar derinin yaglanmis qati ile axib tokulur Ter vezileriUzun borucuqlar seklinde olub adeten uc hissede qivrilaraq yumaqciq emele getirir Ter vezilerinin duz axacagi ise deri uzerine acilir Ter vezileri yumaqciqlarini qan kapilyarlari ehate edir Hemin kapilyardan axan qan ter vezilerine terkibinde hell olunmus halda az miqdarda xorek duzu sidik covheri ve bezi basqa maddeler olan su getirir Yumaqciqlarda emele gelen ter ter axacaqlari vasitesile deri uzerine tokulur TuklerDeride tukler yerlesir Insanda derinin cox hissesi seyrek yerlesen kicik tuklerle ortulmus olur Lakin insanda tuk otuyu bu ve ya diger derecede reduksiya olunmusdur Tukler deriustluyunun canli qatindaki epitel huceyrelerinin coxalmasi sayesinde daim uzanir Tuklerin kok hissesine insanlarda zeif inkisaf etmis saya ezeleler birlesir Bu ezeleler tukleri herekete getirir Tukun govde hissesi buynuzlanmis olu huceyrelerden emele geldiyinden o boyumur Tukun rengi onun huceyrelerinde olan piqmentden asilidir Insanin barmaqlarinin ucunda buynuz lovhe dirnaqlar yerlesir Dirnaqlar onlarin esasinda olan huceyreler hesabina boyuyur Derinin tamligi ve temizliyi insanin saglamligi ucun zeruridir Zedesiz deri orqanizmi muxtelif xestelik toredicilerinin daxil olmasindan yaxsi qoruyur Cirkli deride bakteriyalar coxlu xestelikler yaradir Odur ki her bir adam derisini hemise temiz saxlamali ve zedelenmekden qorumalidir Hemcinin baxSabl zerbesi simptomu Deri ve ezele hissiyyati Deri xercengi DermatologiyaIstinadlar Kisi deri baximinin xususiyyetle 2021 08 04 tarixinde Istifade tarixi 2020 12 11