Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Bloq – (ing. blog — şəbəkə jurnalı və ya hadisələr gündəliyi) fərdi jurnal olub, informasiyanı, fikirləri, şərhləri və müxtəlif tipli hiper əlaqələri özündə toplayan veb-saytdır. İngilis dilindəki “web” və “log” sözlərinin birləşməsindən alınan “weblog” sözlüyünün zamanla təhrif olunmuş formasıdır. Hazırda bloqlar ən güclü Veb 2.0 və yeni media alətlərindən biri hesab olunur. (blogger) – bloq yaradan insandır.
Bloq, əsasən yenidən köhnəyə doğru sıralanmış yazıların və şərhlərin yayımlandığı bir saytdır. Demək olar ki, bloq saytlarındakı şərhlər həmin bloqun əsas hərəkətverici qüvvəsidir. Şərhlərin sayəsində bloq müəllifi ilə oxucular arasında rabitə yaranır. Zaman keçdikcə bloqlarda yazılardan əlavə video, mp3, kiçik çat pəncərəsi və s. bir çox yeniliklər də mövcud olmağa başlamışdır.
Bloqlar internet istifadəçiləri arasında fikir, məlumat mubadiləsinin artmasında çox əhəmiyyətlidir. Fikir və düşüncələrlə yanaşı bəzi materialların və məlumatların paylaşılmasında da rol oynayır. Bir çox siyasətçilər, dövlət adamları, müğənnilər və cəmiyyətin digər yüksək kateqoriyalarına daxil olan insanlar öz fikir və amallarını, gündəlik həyat tərzlərini öz hobbi və fikirlərini çox vaxt bloqlar vasitəsiylə həyata keçiriblər. Və daha sonradan isə bloq sistemi yayılaraq hər bir insana öz sözünü deməyə şərait yaratdı. Bloq hər bir kəsə cəmiyyətdə çox fəal olmağa kömək edən vasitələrdən biridir.
Bloqdakı yazıların necəliyi onu yazanın, yəni müəllifinin maraq dairəsinə görə təşkil olunur. Yəni bloglarda hər sahə üzrə yazılar və məlumat, materiallara rast gəlmək olar. Bloqlar əksər vaxtlarda şəxsi olaraq fəaliyyət göstərir, yəni ki, bir tək müəllifə aid olur. Bəzən isə qrup şəklində, bir necə müəllif tərəfindən yazılar yazılır.
1990-cı illərin sonlarında bloqların yaranması və böyüməsi HTML və ya kompüter proqramlaşdırması kimi texnologiyaların meydana çıxması ilə üst-üstə düşdü. Əvvəllər məzmunu İnternetdə dərc etmək üçün HTML və Fayl Transfer Protokolu kimi texnologiyalar haqqında bilik tələb olunurdu və buna görə də erkən Veb istifadəçiləri hakerlər və kompüter həvəskarları olurdular.
"Advertising Age" jurnalının verdiyi məlumata görə, 2000-ci illərin axırı və 2010-cu illərin əvvəllərində ABŞ-də internet bloqlarının aktiv oxucu sayı Amerikanın bütün əhalisinin ¼-ni təşkil edərək 35 milyonu ötüb. Bloqlarda olan məlumatların oxunmasına onların hər biri həftədə 3.5 saat vaxt sərf edib ki, bu da ümumi iş vaxtının təxminən 9%-ni təşkil edib.
Çində xüsusi qanun ilə “anonim” bloqların yaradılması qadağan olunub. Bu qanuna görə, bloq sahibləri özlərinə ləqəb seçə bilərlər, ancaq bağlı olduqları serverlərin müdiriyyətinə əsl adlarını bildirməlidirlər.
Bir çox bloqlar fəlsəfə, din və incəsənətdən tutmuş elm, siyasət və idmana qədər müəyyən mövzu və ya mövzuya dair yazılar təqdim edir. Digərləri daha çox şəxsi onlayn gündəliklər və ya müəyyən bir fərdin və ya şirkətin onlayn brend reklamı kimi fəaliyyət göstərir. Tipik bir bloq mətni, rəqəmsal şəkilləri və mövzu ilə əlaqəli digər bloqlara, veb səhifələrə və digər mediaya keçidləri birləşdirir. Əksər bloqlar ilk növbədə mətnlidir, bəziləri incəsənətə (sənət bloqları), fotoşəkillərə (fotobloqlar), videolara (video bloqlar və ya "vloqlar"), musiqiyə (MP3 bloqlar) və audioya (podkastlar) diqqət yetirir. Mikrobloq, çox qısa yazıları özündə əks etdirən başqa bir bloq növüdür.
Yaranma tarixi
Termin kimi blog (weblog) ilk dəfə 1997-ci ilin 17 dekabrında "Robot Visdom" (Robot Wisdom) adlı internet-gündəlikdə müəllif Corn Berger (Jorn Barger) tərəfindən işlədilmişdir. Müəllif "İnternet-gündəlik" sözünə analoji olaraq "logging the web" sözünün qısaltması olan "weblog" ifadəsini işlətmişdir. Bu söz ingilis dilindən tərcümədə "şəbəkədə gündəlik yaratmaq" mənasını ifadə edir. Termin 1999-cu ilin aprelində "Peterme" bloqunun yaradıcısı (Peter Merholz) tərəfindən təhrif olundu və "we blog" – "biz bloq yaradırıq" kimi ifadə edildi. Bunun da nəticəsində "to blog" "bloq yaratmaq" ifadəsi yarandı və bugünkü bütün növ internet-gündəlikləri nəzərdə tutan ad – "blog" ifadəsi yarandı.
Bloq ideyasının yaranma tarixi və yaradıcısı haqqında dəqiq faktlar mövcud deyil. Bu ideyanın ilk müəllifi kimi üç şəxsin Tim Berners-Linin (Tim Berners-Lee), (Justin Hall) və (Dave Winer) adları çəkilir. Bunların hər biri bu və ya digər şəkildə bloqların təşəkkül tapmasında mühüm rol oynamış şəxslər sayılır..
2002-ci ilin noyabr ayında tanınmış sahibkar tərəfindən bloqlar üçün ilk axtarış sistemi – Technorati yaradıldı.
Bloqlar yeni kütləvi informasiya vasitəsi kimi
Bloqlar KİV-lə rəqabət aparan qüvvə kimi ilk dəfə özünü 2001-ci ilin 11 sentyabrında ABŞ-də baş vermiş terror hadisəsi zamanı göstərə bildi. Nyu-York bloqçuları hadisə baş verən məkandan operativ müsahibələr alıb, hadisə şahidlərindən faktlar toplayır, şəkillər çəkir, hadisələri şərh edib bloqlarda yerləşdirirdilər.
ABŞ-də və Rusiyada bəzi bloqlara KİV şəhadətnaməsi təqdim edilir. Rusiyada ilk dəfə "Livejournal.com" bloq saytının www.ottenki-serogo.livejournal.com [1] səhifəsinin müəllifinə KİV şəhadətnaməsi təqdim olunmuşdur. Verilən lisenziyaya əsasən, bloqçu Rusiya Federasiyasının qanunvericiliyinə uyğun olan reklam və xəbərlərlə çıxış edə bilər .
Bloqların KİV kimi qəbul olunması bir çox ölkələrdə KİV-ə olan təzyiqlərin bloqlara da olmasına səbəb olur. Bu məsələ Google və Mərkəzi Avropa Universitetinin təşkil etdiyi "Azadlıqda İnternet 2010" tədbirində (20-22 sentyabr, Budapeşt, Macarıstan) "Hökumət və bloqçular arasında siçan-pişik oyunu" başlığı altında geniş müzakirə olunub.
Bloqların siyasiləşməsi
2000-ci ilin noyabr ayı müstəqil jurnalist Joş Marşalın Florida ştatında ABŞ prezidentliyinə keçirilmiş seçkilərin mübahisəli nəticələrinə qarşı "Florida böhranı" adı altında müzakirələrə həsr olunmuş "Talkning Points Memo" (Danışıqların qeydi) adlı bloq istifadəyə verməsi bloqların siyasiləşməsinin başlanğıcı hesab olunur.
Azərbaycanda bloq
Hazırda Azərbaycanda minlərlə bloqlar aktiv olaraq yazılır və mütəmadi olaraq yenilənir. Azərbaycanda bloqların yazılması BarKamp tədbirlərindən sonra daha da sürətlənmişdir. Bloqçuluq Azərbaycanda sürətlə inkişaf etsə də, ATƏT və başqa təşkilatların hesabatlarında bloqçuluq və media ilə bağlı problemlərin qalması faktlarına ara-sıra rast gəlmək olur. Belə ki, Google və Mərkəzi Avropa Universitetinin birgə təşkil etdiyi "Azadlıqda İnternet 2010" adlı tədbirdə (20-22 sentyabr, 2010, Budapeşt, Macarıstan) ATƏT-dən olan nümayəndə Dunja Mijatovic Azərbaycanda bloqçuluq və medianın sıxılması barədə fikir bildirmişdi.
Həmçinin bax
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- . 2016-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-01-30.
- (PDF). 2013-08-11 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-08-17.
- "A.S.Əhmədova, Bloqlar siyasi texnologiya kimi, "İnformasiya Cəmiyyəti Problemləri" jurnalı 2/2010, AMEA İnformasiya Texnologiyaları İnstitutu, Bakı, Azərbaycan. s.105". 2023-07-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-07-05.
- . 2009-04-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-07-05.
- "Rəşad Mehbaliyev, "Azadlıqda İnternet 2010"". 2013-05-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-07-13.
- (PDF). 2013-08-11 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-08-17.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Bloq ing blog sebeke jurnali ve ya hadiseler gundeliyi ferdi jurnal olub informasiyani fikirleri serhleri ve muxtelif tipli hiper elaqeleri ozunde toplayan veb saytdir Ingilis dilindeki web ve log sozlerinin birlesmesinden alinan weblog sozluyunun zamanla tehrif olunmus formasidir Hazirda bloqlar en guclu Veb 2 0 ve yeni media aletlerinden biri hesab olunur blogger bloq yaradan insandir Bloq esasen yeniden kohneye dogru siralanmis yazilarin ve serhlerin yayimlandigi bir saytdir Demek olar ki bloq saytlarindaki serhler hemin bloqun esas hereketverici quvvesidir Serhlerin sayesinde bloq muellifi ile oxucular arasinda rabite yaranir Zaman kecdikce bloqlarda yazilardan elave video mp3 kicik cat penceresi ve s bir cox yenilikler de movcud olmaga baslamisdir Bloqlar internet istifadecileri arasinda fikir melumat mubadilesinin artmasinda cox ehemiyyetlidir Fikir ve dusuncelerle yanasi bezi materiallarin ve melumatlarin paylasilmasinda da rol oynayir Bir cox siyasetciler dovlet adamlari mugenniler ve cemiyyetin diger yuksek kateqoriyalarina daxil olan insanlar oz fikir ve amallarini gundelik heyat terzlerini oz hobbi ve fikirlerini cox vaxt bloqlar vasitesiyle heyata keciribler Ve daha sonradan ise bloq sistemi yayilaraq her bir insana oz sozunu demeye serait yaratdi Bloq her bir kese cemiyyetde cox feal olmaga komek eden vasitelerden biridir Bloqdaki yazilarin neceliyi onu yazanin yeni muellifinin maraq dairesine gore teskil olunur Yeni bloglarda her sahe uzre yazilar ve melumat materiallara rast gelmek olar Bloqlar ekser vaxtlarda sexsi olaraq fealiyyet gosterir yeni ki bir tek muellife aid olur Bezen ise qrup seklinde bir nece muellif terefinden yazilar yazilir 1990 ci illerin sonlarinda bloqlarin yaranmasi ve boyumesi HTML ve ya komputer proqramlasdirmasi kimi texnologiyalarin meydana cixmasi ile ust uste dusdu Evveller mezmunu Internetde derc etmek ucun HTML ve Fayl Transfer Protokolu kimi texnologiyalar haqqinda bilik teleb olunurdu ve buna gore de erken Veb istifadecileri hakerler ve komputer heveskarlari olurdular Advertising Age jurnalinin verdiyi melumata gore 2000 ci illerin axiri ve 2010 cu illerin evvellerinde ABS de internet bloqlarinin aktiv oxucu sayi Amerikanin butun ehalisinin ni teskil ederek 35 milyonu otub Bloqlarda olan melumatlarin oxunmasina onlarin her biri heftede 3 5 saat vaxt serf edib ki bu da umumi is vaxtinin texminen 9 ni teskil edib Cinde xususi qanun ile anonim bloqlarin yaradilmasi qadagan olunub Bu qanuna gore bloq sahibleri ozlerine leqeb sece bilerler ancaq bagli olduqlari serverlerin mudiriyyetine esl adlarini bildirmelidirler Bir cox bloqlar felsefe din ve incesenetden tutmus elm siyaset ve idmana qeder mueyyen movzu ve ya movzuya dair yazilar teqdim edir Digerleri daha cox sexsi onlayn gundelikler ve ya mueyyen bir ferdin ve ya sirketin onlayn brend reklami kimi fealiyyet gosterir Tipik bir bloq metni reqemsal sekilleri ve movzu ile elaqeli diger bloqlara veb sehifelere ve diger mediaya kecidleri birlesdirir Ekser bloqlar ilk novbede metnlidir bezileri incesenete senet bloqlari fotosekillere fotobloqlar videolara video bloqlar ve ya vloqlar musiqiye MP3 bloqlar ve audioya podkastlar diqqet yetirir Mikrobloq cox qisa yazilari ozunde eks etdiren basqa bir bloq novudur Yaranma tarixiTermin kimi blog weblog ilk defe 1997 ci ilin 17 dekabrinda Robot Visdom Robot Wisdom adli internet gundelikde muellif Corn Berger Jorn Barger terefinden isledilmisdir Muellif Internet gundelik sozune analoji olaraq logging the web sozunun qisaltmasi olan weblog ifadesini isletmisdir Bu soz ingilis dilinden tercumede sebekede gundelik yaratmaq menasini ifade edir Termin 1999 cu ilin aprelinde Peterme bloqunun yaradicisi Peter Merholz terefinden tehrif olundu ve we blog biz bloq yaradiriq kimi ifade edildi Bunun da neticesinde to blog bloq yaratmaq ifadesi yarandi ve bugunku butun nov internet gundelikleri nezerde tutan ad blog ifadesi yarandi Bloq ideyasinin yaranma tarixi ve yaradicisi haqqinda deqiq faktlar movcud deyil Bu ideyanin ilk muellifi kimi uc sexsin Tim Berners Linin Tim Berners Lee Justin Hall ve Dave Winer adlari cekilir Bunlarin her biri bu ve ya diger sekilde bloqlarin tesekkul tapmasinda muhum rol oynamis sexsler sayilir 2002 ci ilin noyabr ayinda taninmis sahibkar terefinden bloqlar ucun ilk axtaris sistemi Technorati yaradildi Bloqlar yeni kutlevi informasiya vasitesi kimiBloqlar KIV le reqabet aparan quvve kimi ilk defe ozunu 2001 ci ilin 11 sentyabrinda ABS de bas vermis terror hadisesi zamani gostere bildi Nyu York bloqculari hadise bas veren mekandan operativ musahibeler alib hadise sahidlerinden faktlar toplayir sekiller cekir hadiseleri serh edib bloqlarda yerlesdirirdiler ABS de ve Rusiyada bezi bloqlara KIV sehadetnamesi teqdim edilir Rusiyada ilk defe Livejournal com bloq saytinin www ottenki serogo livejournal com 1 sehifesinin muellifine KIV sehadetnamesi teqdim olunmusdur Verilen lisenziyaya esasen bloqcu Rusiya Federasiyasinin qanunvericiliyine uygun olan reklam ve xeberlerle cixis ede biler Bloqlarin KIV kimi qebul olunmasi bir cox olkelerde KIV e olan tezyiqlerin bloqlara da olmasina sebeb olur Bu mesele Google ve Merkezi Avropa Universitetinin teskil etdiyi Azadliqda Internet 2010 tedbirinde 20 22 sentyabr Budapest Macaristan Hokumet ve bloqcular arasinda sican pisik oyunu basligi altinda genis muzakire olunub Bloqlarin siyasilesmesi2000 ci ilin noyabr ayi musteqil jurnalist Jos Marsalin Florida statinda ABS prezidentliyine kecirilmis seckilerin mubahiseli neticelerine qarsi Florida bohrani adi altinda muzakirelere hesr olunmus Talkning Points Memo Danisiqlarin qeydi adli bloq istifadeye vermesi bloqlarin siyasilesmesinin baslangici hesab olunur Azerbaycanda bloqHazirda Azerbaycanda minlerle bloqlar aktiv olaraq yazilir ve mutemadi olaraq yenilenir Azerbaycanda bloqlarin yazilmasi BarKamp tedbirlerinden sonra daha da suretlenmisdir Bloqculuq Azerbaycanda suretle inkisaf etse de ATET ve basqa teskilatlarin hesabatlarinda bloqculuq ve media ile bagli problemlerin qalmasi faktlarina ara sira rast gelmek olur Bele ki Google ve Merkezi Avropa Universitetinin birge teskil etdiyi Azadliqda Internet 2010 adli tedbirde 20 22 sentyabr 2010 Budapest Macaristan ATET den olan numayende Dunja Mijatovic Azerbaycanda bloqculuq ve medianin sixilmasi barede fikir bildirmisdi Hemcinin baxBloqosfera BarKamp Sosial mediaIstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir 2016 03 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2009 01 30 PDF 2013 08 11 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 08 17 A S Ehmedova Bloqlar siyasi texnologiya kimi Informasiya Cemiyyeti Problemleri jurnali 2 2010 AMEA Informasiya Texnologiyalari Institutu Baki Azerbaycan s 105 2023 07 03 tarixinde Istifade tarixi 2011 07 05 2009 04 02 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 07 05 Resad Mehbaliyev Azadliqda Internet 2010 2013 05 12 tarixinde Istifade tarixi 2011 07 13 PDF 2013 08 11 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 08 17 Xarici kecidler