Cümlə

Cümlə — bitmiş fikri ifadə edən söz və ya söz birləşməsidir. Cümlə vasitəsilə bir hadisə haqqında məlumat verilir, bir şey soruşulur, bir işə təhrik olunur.

• Cümlənin qurulmasında sözlərlə yanaşı, söz birləşmələri də iştirak edir. Heç bir söz və ya söz birləşməsi bitmiş fikir ifadə etmədən cümlə şəklinə düşə bilməz.
• Cümlə bir sözdən də ibarət ola bilər: Səhərdir.
• Cümlənin əsasını mübtəda və xəbər təşkil edir ki, bu da cümlənin qrammatik əsası adlanır.
• Yalnız köməkçi nitq hissələrindən də ibarət cümlə ola bilər. Belə cümlələrə söz cümlə deyilir. Sən gələcəksənmi? -Bəli.
  

Cümlənin məqsəd və intonasiyaya görə növləri

Hər bir cümlə müəyyən məqsədlə söylənilir. Cümlələr məqsəd və intonasiyaya görə 4 yerə bölünür:

1. Nəqli cümlə — Dünən hava yağışlı idi.
2. Sual cümləsi — İsmin quruluşca neçə növü var?
3. Əmr cümləsi — İbrahim dərslərini oxu.
4. Nida cümləsi — Ah, hava necə də gözəldir!

Cümlənin quruluşca növləri

1. Mürəkkəb cümlə

Cümlə üzvləri

Məna və qrammatik cəhətdən bir-biri ilə əlaqədar olan, müəyyən suallara cavab verən sözlərə cümlə üzvləri deyilir. Cümlənin 5 üzvü var:

Baş üzvlər

1. Mübtəda
2. Xəbər

İkinci dərəcəli üzvlər

1. Tamamlıq
2. Təyin
3. Zərflik

Ədəbiyyat

Seyidov Y.M., Əsədova T.A, Azərbaycan dili, Bakı, Çaşıoğlu, 2003 (8–9. siniflər üçün dərslik)