Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
 | Bu məqalə Zərdab şəhəri haqqındadır. Zərdab rayonu üçün Zərdab rayonu səhifəsinə baxın. |
Zərdab – Azərbaycan Respublikasının Zərdab rayonunun inzibati mərkəzi.
| Şəhər | |
| Zərdab | |
|---|---|
 | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Mərkəzin hündürlüyü | −3 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Öz coğrafi mövqeyinə görə bir zamanlar Kürdən əlverişli keçid kimi mühüm strateji rol oynamışdır. Zaman-zaman uzaq ölkələrdən yola çıxan səyyahlar, karvanlar və qoşunlar Kür çayını Zərdab ərazisindən keçmişlər. Mənbələrdə göstərilir ki, Şah İsmayıl Xətai Səfəvi qoşunları 1500 −1501-ci illərdə Ərzincandan Təbrizə hərəkət edərkən indiki Zərdab şəhərinin qarşısından Kürü keçmiş, Şamaxıya getmişdir. 1 Şah Təhmasib öz ordusuyla Şirvana (1538-ci il) və Şəkiyə (1551) hərəkət edərkən Cavaddan Kürü keçmiş, Zərdaba gəlmiş, buradan Qəbələyə, sonra Şamaxıya yürüş etmişdir. Professor Oqtay Əfəndiyev Azərbaycan Səfəvilər dövləti əsərində belə yazır:
I Şah Təhmasib Gürcüstan yürüşündən qayıdarkən Gəncədən keçdi, Yevlax adlanan yerdə dayandı… Zilhiccənin 11-də (fevralın 2-də) (bu, tarixi mənbələrdə Zərdabın qədim adını ifadə edir) keçidinin yanından Kürü keçdi… Əli Şabana gəldi.
Ötən əsrin 70-ci illərində Zərdab ərazisində görülən meliorasiya işləri zamanı bu yerlərdən keçən qədim karvan yolları boyunca ovdanlar, küp qəbirlər, əsrlər boyu torpaq altında qalsa da rəngini və keyfiyyətini itirməyən çini və keramik qablar, Eldəgizlər və digər hakimiyyətlər dövründə buraxılmış mis pullar, qadın bəzək şeyləri, məişət və mədəniyyət əşyaları üzə çıxırdı və indi bunların bir çox nümunələri Zərdab tarix diyarşunaslıq muzeyində eksponad kimi nümayiş etdirilir. Ümumiyytlə 1578-ci ilə aid tarixi mənbələrdə Zərdabın adına rast gəlinir.
Bir çox mənbələr Zərdab adını fars dilində zərd (sarı) və ab (su) sözlərinin birləşməsindən yarandığını göstərir, xəstəlik yayan sarı su mənasını verdiyini bildirir. Bəzi tədqiqatçılar isə bu adın axmaz, gölməçə mənasında işlədildiyini iddia edirlər. Amma yararlı boş sahələr olduğu halda insanların özləri də "xəstəlik yayan sarı su" adlandırdıqları yerdə məskunlaşmaları təbii suallar doğurur və o qədər də ağıla batmır. N. Zeydlisin "Bakı quberniyası" kitabındakı izahat isə maraqlıdır. N. Zeydlis yazır ki, ilk vaxtlar Zərdab sözü soyuq su mənasında işlədilmişdir. Həmin kitabda qeyd olunur ki, müəllifə yer adlarının izahında Mirzə Fətəli Axundov kömək etmişdir. Bir fərziyyəyə görə Zərdab qızıl (zər) və su (ab) mənasını verir. Çünki o vaxtlar Kür və Qarasu çayları daşırdı. Çökəklərdə-axmazlarda qalan su əkinlər və əkinçilər üçün qızıl qədər əhəmiyyətli idi. Hər il öz bəndlərini aşıb daşan bu sular torpaqları yuyaraq həm həqiqi, həm də məcazi mənada təmizləmişlər. Ola bilsin ki, bəzi tədqiqatçıların Zərdabı 'Beynəlnehreyn' (aydan arı, sudan duru) adlandırması da məhz bundan irəli gəlib. Olsun ki, məhz bu təmizlik bir sıra müqəddəs insanları bu torpağa çəkmişdir. Bunu bu torpaqda uyuyan neçə-neçə övliyalar, seyidlər, şıxlar da sübut edir.
'Allahın dostları' kitabında göstərilir ki, Hicrətin 30-cu ilində (Miladi 650-ci illər) Həzrəti Əlinin başçılıgı ilə ərəblər islamı yaymaq üçün Azərbaycana gəlmişlər, Tuqay meşələri yaxınlığındakı Suffin şəhəri ərazisində Suffin döyüşü olmuşdur. Bu ərazi Zərdabın indiki Yuxarı Seyidlər kəndinin yerində olan Yasər şəhərinin bir hissəsidir. Deyilənlərə görə peyğəmbərimizin müridi Veysəl Qərani də burada şəhid olmuşdur. Neçə illərdir ki, bu yerlər ziyarətgaha (Veysəlqara ziyarətgahı) çevrilmişdir.
İbn Cövşən və Əli İstəxrinin kitablarında Bərzəng (Bərzənd yaxud Bərdic) adlı şəhərdən söz açılır ki, bu da XII–XIII əsrin ən böyük şəhərlərindən hesab edilmişdir. Bu şəhər Zərdabın indiki Körpükənd kəndinin ərazisində olmuşdur. Zərdabın diğər kəndi- Əlvəndin də qədim tarixə malik olması söylənilir. Şərqdə ilk ipək, biyan kökü və qənd ustehsal edən sexləri bu kənddə açılıb. A. Bakıxanov 'Gülüstani-İrəm' əsərinə göstərir ki, Ağası xan 1775-ci ildə Əlvənd kəndində oturub bütün Şirvanı idarə edərmiş. Əlvənd bazarı həm də Şərqin ən böyük bazarlarından olmuşdur. Əjdər Fərzəli özünün 'Nizami zirvəsi' əsərində Nizaminin Qızıl Arslanla bu kənddə görüşdüyünü yazır. Əgər bu sadəcə yazıçı təxayülü deyilsə, biz dahi Nizami Gəncəviin Zərdab torpaqlarında olması ilə fəxr edə bilərik.
Tarixin sonrakı səhifələrində də Zərdab rayonunun adına rast gəlinir. 'Bakı quberniyası' adlı kitabda göstərilir ki, Zərdab kəndi xanlıqlar dövründə iri yaşayış məntəqəsi olub və zərdablılar əkinçilik , ipəkçilik , maldarlıqla məşğul olublar.
XIX–XX əsrlərdə Göyçay qəzasının iri kəndləırindən olan Zərdab sonralar inkişaf edərək 1935-ci ildə rayon mərkəzinə çevrilmişdir. İnzibati mərkəzi – Zərdab şəhəridir. Rayon Bəyimli qəsəbəsini və 40 kəndi özündə birləşdirir. Zərdab sözünün mənşəyi haqqında tədqiqatçılar müxtəlif fikirlər yürüdülər. Bir çox mənbələr bu adın fars dilindəki zərd (sarı) və ab (su) sözlərindən alındığnı və sarı, zəhərli su mənasında işləndiyini bildirirlər.
N. Zeydlis "Bakı quberniyası" kitabında ilk vaxtlar Zərdab sözünün soyuq su mənasında işlədildiyini göstərmişdir.
Başqa bir varianta görə isə fars sözü olan zərd birinci halda sarı, ikinci halda isə əti yeyilən quş (ona əncirquşu da deyilir) mənasını verir. Tuqay meşəsi ərazisində salınmış yaşayış məskənində zərd-əncirquşu çox olmuş və bu səbəbdən də zaman keçdikcə bu quşların adı yaşayış məskəninin adına çevrilmişdir.
Toponimikası
- 1935-ci ildə təşkil edilmiş, 1963-cü ildə ləğv edilərək ərazisi Ucar rayonuna verilmiş, 1965-ci ildə yenidən müstəqil rayon olmuşdur. Kür çayının sağ sahilində, Şirvan düzündədir. Mərkəzi Zərdab şəhəridir;
- Azərbaycanda şəhər, eyniadlı rayonun mərkəzidir. 1960–68-ci illərdə şəhər tipli qəsəbə olmuşdur. Kür çayında gəmi dayanacağıdır. Şirvan düzündədir. Yaşayış məntəqəsi kimi XV əsrin ortalarından məlumdur. 1578-ci ilə aid Osmanlı türk mənbəyində Zərdab sancağı kimi qeyd olunmuşdur. Tədqiqatçılara görə, oykonim fars dilindəki zərd (sarı) və ab (su) sözlərindən ibarət olub, "sarısu" deməkdir. Keçmişdə burada Türyançayın daşqın sularından "sarısu" adlanan axmazlar — bataqlıqlar əmələ gəlirdi. Yaşayış məntəqəsinin adı da buradan yaranmışdır;
Əhalisi
Azərbaycanlı 46009 adam , Ləzgi 3, Rus 50, Erməni 1, Türk 7, Tatar 10, Ukraynalı 10
Tanınmış şəxsiyyətləri
-
![image]()
Həsən bəy Zərdabi - Azərbaycan jurnalisti, pedaqoqu, maarifçisi və naşiri, islam dünyasının ilk təbiətşünas alimi. -
![image]()
-
![image]()
Səfvət bəy Məlik-Zərdabi - Cümhuriyyət tələbəsi. -
![image]()
-
![image]()
Rəhim bəy Məlikov - Azərbaycanın ilk fizika alimi, tanınmış publisist və teatrşünas, milli ali təhsil qurucularından biri. -
![image]()
Qənirə Abbasova - kolxozçu
İstinadlar
- SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1989).
Texniki problemlərə görə qrafiklər müvəqqəti olaraq söndürülüb. |
| |||||||||||||||
 | Azərbaycan ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
 | Şəhər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
- .
- SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1970).
- SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1979).
- SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1989).
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale Zerdab seheri haqqindadir Zerdab rayonu ucun Zerdab rayonu sehifesine baxin Zerdab Azerbaycan Respublikasinin Zerdab rayonunun inzibati merkezi SeherZerdab40 12 40 sm e 47 42 39 s u Olke AzerbaycanTarixi ve cografiyasiMerkezin hundurluyu 3 mSaat qursagi UTC 04 00EhalisiEhalisi 8 450 nef 1989 Zerdab Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiOz cografi movqeyine gore bir zamanlar Kurden elverisli kecid kimi muhum strateji rol oynamisdir Zaman zaman uzaq olkelerden yola cixan seyyahlar karvanlar ve qosunlar Kur cayini Zerdab erazisinden kecmisler Menbelerde gosterilir ki Sah Ismayil Xetai Sefevi qosunlari 1500 1501 ci illerde Erzincandan Tebrize hereket ederken indiki Zerdab seherinin qarsisindan Kuru kecmis Samaxiya getmisdir 1 Sah Tehmasib oz ordusuyla Sirvana 1538 ci il ve Sekiye 1551 hereket ederken Cavaddan Kuru kecmis Zerdaba gelmis buradan Qebeleye sonra Samaxiya yurus etmisdir Professor Oqtay Efendiyev Azerbaycan Sefeviler dovleti eserinde bele yazir I Sah Tehmasib Gurcustan yurusunden qayidarken Genceden kecdi Yevlax adlanan yerde dayandi Zilhiccenin 11 de fevralin 2 de bu tarixi menbelerde Zerdabin qedim adini ifade edir kecidinin yanindan Kuru kecdi Eli Sabana geldi Oten esrin 70 ci illerinde Zerdab erazisinde gorulen meliorasiya isleri zamani bu yerlerden kecen qedim karvan yollari boyunca ovdanlar kup qebirler esrler boyu torpaq altinda qalsa da rengini ve keyfiyyetini itirmeyen cini ve keramik qablar Eldegizler ve diger hakimiyyetler dovrunde buraxilmis mis pullar qadin bezek seyleri meiset ve medeniyyet esyalari uze cixirdi ve indi bunlarin bir cox numuneleri Zerdab tarix diyarsunasliq muzeyinde eksponad kimi numayis etdirilir Umumiyytle 1578 ci ile aid tarixi menbelerde Zerdabin adina rast gelinir Bir cox menbeler Zerdab adini fars dilinde zerd sari ve ab su sozlerinin birlesmesinden yarandigini gosterir xestelik yayan sari su menasini verdiyini bildirir Bezi tedqiqatcilar ise bu adin axmaz golmece menasinda isledildiyini iddia edirler Amma yararli bos saheler oldugu halda insanlarin ozleri de xestelik yayan sari su adlandirdiqlari yerde meskunlasmalari tebii suallar dogurur ve o qeder de agila batmir N Zeydlisin Baki quberniyasi kitabindaki izahat ise maraqlidir N Zeydlis yazir ki ilk vaxtlar Zerdab sozu soyuq su menasinda isledilmisdir Hemin kitabda qeyd olunur ki muellife yer adlarinin izahinda Mirze Feteli Axundov komek etmisdir Bir ferziyyeye gore Zerdab qizil zer ve su ab menasini verir Cunki o vaxtlar Kur ve Qarasu caylari dasirdi Cokeklerde axmazlarda qalan su ekinler ve ekinciler ucun qizil qeder ehemiyyetli idi Her il oz bendlerini asib dasan bu sular torpaqlari yuyaraq hem heqiqi hem de mecazi menada temizlemisler Ola bilsin ki bezi tedqiqatcilarin Zerdabi Beynelnehreyn aydan ari sudan duru adlandirmasi da mehz bundan ireli gelib Olsun ki mehz bu temizlik bir sira muqeddes insanlari bu torpaga cekmisdir Bunu bu torpaqda uyuyan nece nece ovliyalar seyidler sixlar da subut edir Allahin dostlari kitabinda gosterilir ki Hicretin 30 cu ilinde Miladi 650 ci iller Hezreti Elinin basciligi ile erebler islami yaymaq ucun Azerbaycana gelmisler Tuqay meseleri yaxinligindaki Suffin seheri erazisinde Suffin doyusu olmusdur Bu erazi Zerdabin indiki Yuxari Seyidler kendinin yerinde olan Yaser seherinin bir hissesidir Deyilenlere gore peygemberimizin muridi Veysel Qerani de burada sehid olmusdur Nece illerdir ki bu yerler ziyaretgaha Veyselqara ziyaretgahi cevrilmisdir Ibn Covsen ve Eli Istexrinin kitablarinda Berzeng Berzend yaxud Berdic adli seherden soz acilir ki bu da XII XIII esrin en boyuk seherlerinden hesab edilmisdir Bu seher Zerdabin indiki Korpukend kendinin erazisinde olmusdur Zerdabin diger kendi Elvendin de qedim tarixe malik olmasi soylenilir Serqde ilk ipek biyan koku ve qend ustehsal eden sexleri bu kendde acilib A Bakixanov Gulustani Irem eserine gosterir ki Agasi xan 1775 ci ilde Elvend kendinde oturub butun Sirvani idare edermis Elvend bazari hem de Serqin en boyuk bazarlarindan olmusdur Ejder Ferzeli ozunun Nizami zirvesi eserinde Nizaminin Qizil Arslanla bu kendde gorusduyunu yazir Eger bu sadece yazici texayulu deyilse biz dahi Nizami Genceviin Zerdab torpaqlarinda olmasi ile fexr ede bilerik Tarixin sonraki sehifelerinde de Zerdab rayonunun adina rast gelinir Baki quberniyasi adli kitabda gosterilir ki Zerdab kendi xanliqlar dovrunde iri yasayis menteqesi olub ve zerdablilar ekincilik ipekcilik maldarliqla mesgul olublar XIX XX esrlerde Goycay qezasinin iri kendleirinden olan Zerdab sonralar inkisaf ederek 1935 ci ilde rayon merkezine cevrilmisdir Inzibati merkezi Zerdab seheridir Rayon Beyimli qesebesini ve 40 kendi ozunde birlesdirir Zerdab sozunun menseyi haqqinda tedqiqatcilar muxtelif fikirler yuruduler Bir cox menbeler bu adin fars dilindeki zerd sari ve ab su sozlerinden alindigni ve sari zeherli su menasinda islendiyini bildirirler N Zeydlis Baki quberniyasi kitabinda ilk vaxtlar Zerdab sozunun soyuq su menasinda isledildiyini gostermisdir Basqa bir varianta gore ise fars sozu olan zerd birinci halda sari ikinci halda ise eti yeyilen qus ona encirqusu da deyilir menasini verir Tuqay mesesi erazisinde salinmis yasayis meskeninde zerd encirqusu cox olmus ve bu sebebden de zaman kecdikce bu quslarin adi yasayis meskeninin adina cevrilmisdir Toponimikasi1935 ci ilde teskil edilmis 1963 cu ilde legv edilerek erazisi Ucar rayonuna verilmis 1965 ci ilde yeniden musteqil rayon olmusdur Kur cayinin sag sahilinde Sirvan duzundedir Merkezi Zerdab seheridir Azerbaycanda seher eyniadli rayonun merkezidir 1960 68 ci illerde seher tipli qesebe olmusdur Kur cayinda gemi dayanacagidir Sirvan duzundedir Yasayis menteqesi kimi XV esrin ortalarindan melumdur 1578 ci ile aid Osmanli turk menbeyinde Zerdab sancagi kimi qeyd olunmusdur Tedqiqatcilara gore oykonim fars dilindeki zerd sari ve ab su sozlerinden ibaret olub sarisu demekdir Kecmisde burada Turyancayin dasqin sularindan sarisu adlanan axmazlar bataqliqlar emele gelirdi Yasayis menteqesinin adi da buradan yaranmisdir EhalisiAzerbaycanli 46009 adam Lezgi 3 Rus 50 Ermeni 1 Turk 7 Tatar 10 Ukraynali 10Taninmis sexsiyyetleriHesen bey Zerdabi Azerbaycan jurnalisti pedaqoqu maarifcisi ve nasiri islam dunyasinin ilk tebietsunas alimi Qeribsoltan Melikova Azerbaycanin maarif xadimi Azerbaycan SSR emekdar muellimi 1948 Sefvet bey Melik Zerdabi Cumhuriyyet telebesi Peri xanim Topcubasova Azerbaycanin birinci xanimi Elimerdan bey Topcubasovun heyat yoldasi Rehim bey Melikov Azerbaycanin ilk fizika alimi taninmis publisist ve teatrsunas milli ali tehsil qurucularindan biri Qenire Abbasova kolxozcuIstinadlarSSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1989 Texniki problemlere gore qrafikler muveqqeti olaraq sondurulub Il Sayi1959 3 5741970 6 2231979 7 5321989 8 450Vikianbarda Zerdab ile elaqeli mediafayllar var Azerbaycan ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Seher ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin SSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1970 SSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1979 SSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1989