Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Zimbabve-Rodeziya — 1 iyun-12 dekabr 1979-cu il tarixində mövcud olan Cənubi Afrikada tanınmayan dövlət. Zimbabve Rodeziyasından əvvəl tanınmamış Rodeziya adlı bir respublika var idi. Britaniya Konstitusiya nəzəriyyəsinə görə, 1965-ci ildə birtərəfli müstəqillik elan edildikdən sonra müvafiq hökumət olaraq qaldı. Rodeziya cəbhəsinin Zimbabve millətçilərinin antikomunist təşkilatlarının razılığı ilə quruldu. Marksizm üsyançı hərəkatlarının hakimiyyətə gəlməsinin qarşısını almağa yönəlmiş siyasi bir plan idi.
| Zimbabve-Rodeziya | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| /zɪmˈbɑːbweɪ roʊˈdiːʒə/ | |||||
| |||||
 | |||||
| Tarixi | |||||
| • Daxili məskunlaşma | 1 iyun 1979 | ||||
| • Lankaster Ev müqaviləsi | 11 dekabr 1979 | ||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Paytaxt | Harare | ||||
| İdarəetmə forması | Tanınmayan dövlət | ||||
| Prezident | Cozia Qumede Zion | ||||
| Baş Nazir | Abel Muzoreva | ||||
| Sahəsi | |||||
| • Ümumi | 390,580 km2 km² | ||||
| Əhalisi | |||||
| • Əhali | 6,930,000 nəfər | ||||
| Demonim | Rodeziya | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Rodeziyada qaradərililərin mülki hüquqları uğrunda hərəkatın təmin edilməsinə çalışan rəhbərliyi altında beynəlxalq ictimaiyyətin təzyiqi ilə Rodeziyada Silahlı müqavimətdə iştirak etməyən Afrika millətçi partiyaları arasında "Daxili məskunlaşma" sazişi bağlanmışdı.
"Daxili məskunlaşma" haqqında saziş seçici siyahıları üçün təhsilə, mülkiyyətə və gəlirlərə olan tələblərin rahatlığa gətirib çıxardı ki, bu da tarixdə ilk dəfə qaradərili seçicilərin çoxalmasına səbəb oldu. Ölkənin dövlət qulluğu, məhkəmə sistemi, polis və ölkənin silahlı qüvvələri dövrün yuxarı-orta təbəqəsinin tərkibinə görə əksəriyyəti eyni məmurların rəhbərliyində qalırdı və onların əksəriyyəti ağdərili idi. Bu dəyişikliklərə baxmayaraq, yeni dövlət beynəlxalq səviyyədə tanınmadı və Lankaster Ev konfransının qərarları ləğv edildi.
Etimologiyası
1960-cı ildə Rodeziyada Afrika millətçi siyasi təşkilatlar ölkənin "Zimbabve" adını istifadə etməsi ilə razılaşdılar. Bu addan ölkə adlarının bir hissəsi kimi istifadə etdilər. Zimbabve adının etimologiyası üçün iki nəzəriyyə mövcuddur. Birincisi, sözün Şona dilinin Karanqa ləhcəsindəki Dzimba-dza-mabwe sözlərindən götürülən "böyük daş evlər" (dzimba = imba-nın, "ev" cəm halı və mwe = bwe-nin "daş" cəm halı) və İkincisi isə, Zimbabvenin, Şona dilinin Zezuru ləhcəsindəki "ziyarətgahlı evlər" mənasını verən dzimba-hwe-nin ixtisarı olduğu deyilir.
Nomenklatura
Abel Muzoreva Baş nazir vəzifəsinə başladıqdan sonra, "Rodeziya"nı ölkənin adından çıxarmaq istədi. Lakin "Zimbabve-Rodeziya" adı, Zimbabve "Rodeziya oğlu" olduğunu söyləyən bəzi zənci siyasətçiləri baş naziri buna görə tənqid etmişlər.
3 mart 1978-ci ildə Baş nazir Smit Muzoreva, Çiray və Sitole ilə daxili razılaşma müqaviləsi imazladı. Razılaşmalarda gələn il ümumi seçkilərin keçirilməsi, Rodeziyanın sosial düzənini və ağ toplumun əhəmiyyətli səlahiyyətlərini qoruyarkən çox millətlərdən ibarət bir hökumətin qurulması nəzərdə tutulurdu. Keçid dövrünün təşkili üçün İcra şurası yaradıldı. Muzoreva və Sitole partiyalarının fəallarından olan Yardımçı Təhlükəsizlik Qüvvələrinin silahlı dəstələri-qaradərili antikommunist polis dəstəsi formalaşırdı.
1978-ci il sentyabrın 2-də hökumət Zimbabvenin eyni daş quşu təsvir edən yeni milli bayraq qəbul etdi. Bundan başqa, o, dövlət bayramlarında dəyişikliklər elan edildi, həm də Rodeziya Günü və Təsisçilər Günü iki yeni bayramla əvəz olundu, onların hər ikisi əcdadlarının günü kimi tanınırdı. Respublika Günü və Müstəqillik günü isə həmin il oktyabrın 25 və 26-da qeyd olunan Birlik Günü ilə əvəzlənməli idi.
Buna cavab olaraq, ZANU-PF-dən Robert Muqabe tərəfindən Mozambikin paytaxtı Maputuda keçirilən konfransda "Londondakı Zimbabve konfransında irqçi kukla ittifaqının mövqeyinin gücləndirilməsi", məqsədi daşıyan dəyişiklikləri rədd edərək, "Müstəqilliyin sübutu bayraqlar və adlar deyil" başlıqla şərh etdi.
Rodeziya Milli Havayolları, Air Zimbabve olaraq dəyişdirildi. Lakin poçt möhürləri dərhal buraxılmamışdır. 1978-ci ildə ştamplar hələ də "Rodeziya" adını daşıyırdı. Möhürlərin növbəti buraxılışı isə 1980-ci ildə, sadəcə "Zimbabve" yə dəyişdirildikdən sonra, ada uyğun olaraq yazılmışdı.
1979-cu il seçkiləri
Rodeziyada Ümumi parlament seçkiləri 10 aprel və 21 aprel 1979-cu ildə keçirildi. 10 aprel tarixində ağ azlığlar kvotası — ayrılmış 28 mandatın hamısını Rodez cəbhəsi aldı. 21 aprel tarixində ölkənin bütün sakinləri səs verdi. Seçkidə əhalinin üçdə ikisini qaradərililər təşkil edirdilər. Onlar və çox idilər. Zimbabve Afrika Xalq Birliyi, səsvermədə aktiv fəaliyyət göstərirdi, səsvermə prinsipləri isə əsasən pozulmuşdu.
Birləşmiş Afrika Milli Şurası seçkilərdə Məclisin alt palatasına qalib gəldi — 51 mandat. Zimbabve Afrika Xalq Birliyi — Ndonqa 12 mandatı aldı. 9 mandatı Ndebele etnik azlığının maraqlarını təmsil edən Kayisa Ndiveni qəbilə lideri Birləşmiş Milli Federal Partiyası qazandı. Seçkilərdən qısa müddət sonra 7 deputat və Ceyms Çikeremanın təşəbübüsü ilə Zimbabve Demokratik Partiyasını yaradıldı.
Hakimiyyət sistemi
Zimbabve-Rodeziya dövlətinin elanı 1 iyun 1979-cu ildə baş verdi. "Smitin qara kuklalarının getdiyi növbəti kompromis" adı kimi qəbul edilmişdir. Metodist Kilsəsinin Yepiskopu Abel Muzorev Zimbabve-Rodeziyanın Baş naziri və Müdafiə Naziri seçildi.
Ağdərililər maliyyə, kənd təsərrüfatı və ədliyyə daxil olmaqla 6 nazirliyə rəhbərlik edirdilər. Yan Smit (Portfelsiz nazir) və Piter Van Der Bil (Nəqliyyat və Energetika naziri) idi. Beləliklə, hökumət koalisiyası mühafizəkar liberal antikommunist platformasında formalaşdı.
Zimbabve-Rodeziya prezidenti isə qanunlara əsasən parlament deputatları tərəfindən seçilirdi. Bu vəzifəyə Cozia Zion Qumede və Timoti Nqundu Bateson namizədliklərini irəli sürdülər. 1979-cu ilin 29 may tarixində Cozia Zion Qumede səs çoxluğu ilə prezident seçildi.
Nominal olaraq hakimiyyət qaradərili çoxluğa keçdi. Ancaq güc strukturları ağ icmanın nəzarəti altında qalmaqda idi. Orduya general Piter Uolls, Kəşfiyyat Xidmətləri və Təhlükəsizlik Orqanlarına isə polkovnik Ken Flauer başçılıq edirdi.
Zimbabve Afrika Milli Birliyi və Zimbabve Afrika Xalq Birliyi yeni dövləti qəti şəkildə tanımadılar və döyüş əməliyyatlarını intensivləşdirdilər. Müəyyən Həmçinin beynəlxalq səviyyədə də Zimbabve-Rodeziya tanınmadı.
1980-ci ilin yazında Lankaster Ev sazişi uçərçivəsində keçiriləcək yeni seçkilərə hazırlamaq üçün bölgənin hakimliyi yenidən İngiltərəyə verildi və ölkənin adı beynəlxalq səviyyədə dəyişməsə də Cənubi Rodeziya olaraq dəyişdirildi.
Dövlət və hökumət başçıları
Prezident
| Səlahiyyət müddəti | Prezident |
|---|---|
| 1 iyun 1979-cu il — 12 dekabr 1979-cu il | Cozia Zion Qumede |
Baş nazir
| Səlahiyyət müddəti | Baş nazir |
|---|---|
| 1 iyun 1979-cu il — 11 dekabr 1979-cu il | Abel Muzorev |
İstinadlar
- Zimbabwe Rhodesia Bids To Shorten Name To Zimbabwe 10 mart 2016 at the Wayback Machine, , August 26, 1979
- Pioneers, Settlers, Aliens, Exiles: The Decolonisation of White Identity in Zimbabwe 23 mart 2017 at the Wayback Machine, J. L. Fisher, , 2010, page 58
- Zimbabwe News 2020-06-27 at the Wayback Machine, Volumes 11–16, Central Bureau of Information of the Zimbabwe National Union, 1979, page 2
- Summary of World Broadcasts: Non-Arab Africa 15 noyabr 2018 at the Wayback Machine, Issues 6208–6259, 1979
- Summary of World Broadcasts: Non-Arab Africa 30 avqust 2017 at the Wayback Machine, Issues 6208–6259, 1979
- Africa Calls from Zimbabwe Rhodesia 15 noyabr 2018 at the Wayback Machine, Issues 115–125, 1979, page 33
- Summary of World Broadcasts: Non-Arab Africa 15 noyabr 2018 at the Wayback Machine, Issues 6308–6358,1980
- "Bishop Abel Muzorewa". 2016-04-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-11-24.
- Ben Cahoon, WorldStatesmen.org. "Zimbabwe-Rhodesia". 2012-06-23 tarixində arxivləşdirilib.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Zimbabve Rodeziya 1 iyun 12 dekabr 1979 cu il tarixinde movcud olan Cenubi Afrikada taninmayan dovlet Zimbabve Rodeziyasindan evvel taninmamis Rodeziya adli bir respublika var idi Britaniya Konstitusiya nezeriyyesine gore 1965 ci ilde birterefli musteqillik elan edildikden sonra muvafiq hokumet olaraq qaldi Rodeziya cebhesinin Zimbabve milletcilerinin antikomunist teskilatlarinin raziligi ile quruldu Marksizm usyanci herekatlarinin hakimiyyete gelmesinin qarsisini almaga yonelmis siyasi bir plan idi Zimbabve Rodeziya zɪmˈbɑːbweɪ roʊˈdiːʒe Bayraq GerbTarixi Daxili meskunlasma 1 iyun 1979 Lankaster Ev muqavilesi 11 dekabr 1979Resmi dilleri ingilis diliPaytaxt HarareIdareetme formasi Taninmayan dovletPrezident Cozia Qumede ZionBas Nazir Abel MuzorevaSahesi Umumi 390 580 km2 km Ehalisi Ehali 6 930 000 neferDemonim Rodeziya Vikianbarda elaqeli mediafayllar Rodeziyada qaraderililerin mulki huquqlari ugrunda herekatin temin edilmesine calisan rehberliyi altinda beynelxalq ictimaiyyetin tezyiqi ile Rodeziyada Silahli muqavimetde istirak etmeyen Afrika milletci partiyalari arasinda Daxili meskunlasma sazisi baglanmisdi Daxili meskunlasma haqqinda sazis secici siyahilari ucun tehsile mulkiyyete ve gelirlere olan teleblerin rahatliga getirib cixardi ki bu da tarixde ilk defe qaraderili secicilerin coxalmasina sebeb oldu Olkenin dovlet qullugu mehkeme sistemi polis ve olkenin silahli quvveleri dovrun yuxari orta tebeqesinin terkibine gore ekseriyyeti eyni memurlarin rehberliyinde qalirdi ve onlarin ekseriyyeti agderili idi Bu deyisikliklere baxmayaraq yeni dovlet beynelxalq seviyyede taninmadi ve Lankaster Ev konfransinin qerarlari legv edildi Etimologiyasi1960 ci ilde Rodeziyada Afrika milletci siyasi teskilatlar olkenin Zimbabve adini istifade etmesi ile razilasdilar Bu addan olke adlarinin bir hissesi kimi istifade etdiler Zimbabve adinin etimologiyasi ucun iki nezeriyye movcuddur Birincisi sozun Sona dilinin Karanqa lehcesindeki Dzimba dza mabwe sozlerinden goturulen boyuk das evler dzimba imba nin ev cem hali ve mwe bwe nin das cem hali ve Ikincisi ise Zimbabvenin Sona dilinin Zezuru lehcesindeki ziyaretgahli evler menasini veren dzimba hwe nin ixtisari oldugu deyilir NomenklaturaAbel Muzoreva Bas nazir vezifesine basladiqdan sonra Rodeziya ni olkenin adindan cixarmaq istedi Lakin Zimbabve Rodeziya adi Zimbabve Rodeziya oglu oldugunu soyleyen bezi zenci siyasetcileri bas naziri buna gore tenqid etmisler 3 mart 1978 ci ilde Bas nazir Smit Muzoreva Ciray ve Sitole ile daxili razilasma muqavilesi imazladi Razilasmalarda gelen il umumi seckilerin kecirilmesi Rodeziyanin sosial duzenini ve ag toplumun ehemiyyetli selahiyyetlerini qoruyarken cox milletlerden ibaret bir hokumetin qurulmasi nezerde tutulurdu Kecid dovrunun teskili ucun Icra surasi yaradildi Muzoreva ve Sitole partiyalarinin feallarindan olan Yardimci Tehlukesizlik Quvvelerinin silahli desteleri qaraderili antikommunist polis destesi formalasirdi 1978 ci il sentyabrin 2 de hokumet Zimbabvenin eyni das qusu tesvir eden yeni milli bayraq qebul etdi Bundan basqa o dovlet bayramlarinda deyisiklikler elan edildi hem de Rodeziya Gunu ve Tesisciler Gunu iki yeni bayramla evez olundu onlarin her ikisi ecdadlarinin gunu kimi taninirdi Respublika Gunu ve Musteqillik gunu ise hemin il oktyabrin 25 ve 26 da qeyd olunan Birlik Gunu ile evezlenmeli idi Buna cavab olaraq ZANU PF den Robert Muqabe terefinden Mozambikin paytaxti Maputuda kecirilen konfransda Londondaki Zimbabve konfransinda irqci kukla ittifaqinin movqeyinin guclendirilmesi meqsedi dasiyan deyisiklikleri redd ederek Musteqilliyin subutu bayraqlar ve adlar deyil basliqla serh etdi Rodeziya Milli Havayollari Air Zimbabve olaraq deyisdirildi Lakin poct mohurleri derhal buraxilmamisdir 1978 ci ilde stamplar hele de Rodeziya adini dasiyirdi Mohurlerin novbeti buraxilisi ise 1980 ci ilde sadece Zimbabve ye deyisdirildikden sonra ada uygun olaraq yazilmisdi 1979 cu il seckileriRodeziyada Umumi parlament seckileri 10 aprel ve 21 aprel 1979 cu ilde kecirildi 10 aprel tarixinde ag azliglar kvotasi ayrilmis 28 mandatin hamisini Rodez cebhesi aldi 21 aprel tarixinde olkenin butun sakinleri ses verdi Seckide ehalinin ucde ikisini qaraderililer teskil edirdiler Onlar ve cox idiler Zimbabve Afrika Xalq Birliyi sesvermede aktiv fealiyyet gosterirdi sesverme prinsipleri ise esasen pozulmusdu Birlesmis Afrika Milli Surasi seckilerde Meclisin alt palatasina qalib geldi 51 mandat Zimbabve Afrika Xalq Birliyi Ndonqa 12 mandati aldi 9 mandati Ndebele etnik azliginin maraqlarini temsil eden Kayisa Ndiveni qebile lideri Birlesmis Milli Federal Partiyasi qazandi Seckilerden qisa muddet sonra 7 deputat ve Ceyms Cikeremanin tesebubusu ile Zimbabve Demokratik Partiyasini yaradildi Hakimiyyet sistemiZimbabve Rodeziya dovletinin elani 1 iyun 1979 cu ilde bas verdi Smitin qara kuklalarinin getdiyi novbeti kompromis adi kimi qebul edilmisdir Metodist Kilsesinin Yepiskopu Abel Muzorev Zimbabve Rodeziyanin Bas naziri ve Mudafie Naziri secildi Agderililer maliyye kend teserrufati ve edliyye daxil olmaqla 6 nazirliye rehberlik edirdiler Yan Smit Portfelsiz nazir ve Piter Van Der Bil Neqliyyat ve Energetika naziri idi Belelikle hokumet koalisiyasi muhafizekar liberal antikommunist platformasinda formalasdi Zimbabve Rodeziya prezidenti ise qanunlara esasen parlament deputatlari terefinden secilirdi Bu vezifeye Cozia Zion Qumede ve Timoti Nqundu Bateson namizedliklerini ireli surduler 1979 cu ilin 29 may tarixinde Cozia Zion Qumede ses coxlugu ile prezident secildi Nominal olaraq hakimiyyet qaraderili coxluga kecdi Ancaq guc strukturlari ag icmanin nezareti altinda qalmaqda idi Orduya general Piter Uolls Kesfiyyat Xidmetleri ve Tehlukesizlik Orqanlarina ise polkovnik Ken Flauer basciliq edirdi Zimbabve Afrika Milli Birliyi ve Zimbabve Afrika Xalq Birliyi yeni dovleti qeti sekilde tanimadilar ve doyus emeliyyatlarini intensivlesdirdiler Mueyyen Hemcinin beynelxalq seviyyede de Zimbabve Rodeziya taninmadi 1980 ci ilin yazinda Lankaster Ev sazisi ucercivesinde kecirilecek yeni seckilere hazirlamaq ucun bolgenin hakimliyi yeniden Ingiltereye verildi ve olkenin adi beynelxalq seviyyede deyismese de Cenubi Rodeziya olaraq deyisdirildi Dovlet ve hokumet bascilariPrezident Selahiyyet muddeti Prezident1 iyun 1979 cu il 12 dekabr 1979 cu il Cozia Zion QumedeBas nazir Selahiyyet muddeti Bas nazir1 iyun 1979 cu il 11 dekabr 1979 cu il Abel MuzorevIstinadlarZimbabwe Rhodesia Bids To Shorten Name To Zimbabwe 10 mart 2016 at the Wayback Machine August 26 1979 Pioneers Settlers Aliens Exiles The Decolonisation of White Identity in Zimbabwe 23 mart 2017 at the Wayback Machine J L Fisher 2010 page 58 Zimbabwe News 2020 06 27 at the Wayback Machine Volumes 11 16 Central Bureau of Information of the Zimbabwe National Union 1979 page 2 Summary of World Broadcasts Non Arab Africa 15 noyabr 2018 at the Wayback Machine Issues 6208 6259 1979 Summary of World Broadcasts Non Arab Africa 30 avqust 2017 at the Wayback Machine Issues 6208 6259 1979 Africa Calls from Zimbabwe Rhodesia 15 noyabr 2018 at the Wayback Machine Issues 115 125 1979 page 33 Summary of World Broadcasts Non Arab Africa 15 noyabr 2018 at the Wayback Machine Issues 6308 6358 1980 Bishop Abel Muzorewa 2016 04 24 tarixinde Istifade tarixi 2020 11 24 Ben Cahoon WorldStatesmen org Zimbabwe Rhodesia 2012 06 23 tarixinde arxivlesdirilib