Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yuqoslaviya müharibələri dedikdə Yuqoslaviya dövlətinin dağılmasına səbəb olan 1991-ci ildən 2001-ci ilə qədər davam edən, keçmiş Yuqoslaviyada baş verən müstəqil, lakin əlaqəli etnik münaqişələr, müstəqillik müharibələri və üsyanlar nəzərdə tutulur. Yeni ölkələrdə etnik azlıqlar arasındakı həll edilməmiş gərginliyə baxmayaraq, müharibələrə təkan verən yeni respublikalar yarandı. Döyüşlərin əksəriyyəti yeni dövlətlərin tam şəkildə beynəlxalq tanınması ilə, sülh razılaşmaları ilə nəticələndi, lakin bölgədə ciddi insan itkisi yarandı və iqtisadi ziyan vurdu. Əvvəlcə , separatçı hökumətləri əzməklə bütün Yuqoslaviyanın birliyini qorumağa çalışdı, lakin getdikcə serb millətçi ritorikasını oyadan və Serblərin bir dövlət olaraq birləşməsi üçün Yuqoslav məsələsini istifadə etmək istəyən Slobodan Miloşeviçin rəhbərlik etdiyi Serbiya hökumətinin təsiri altına düşdü. Nəticədə JNA, Slovenləri, Xorvatları, Kosova Albanlarını, Bosniyalıları və Etnik Makedoniyalıları itirməyə başladı və nəticədə Serb ordusuna çevrildi. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının 1994-cü il tarixli hesabatına görə Serb tərəfinin Yuqoslaviyanı bərpa etmək məqsədi yox idi, lakin Xorvatiya və Bosniyanın bir hissəsindən olan yaratmaq istəyirdi. Digər irredentist hərəkatlar da (Beynəlxalq diplomatiyadan sonra tərk edilsə də, Kosovanın ərazisindən ibarət) və (1994-cü ilədək, sona çatana qədər, Herseqovinanın ərazilərindən ibarət) kimi müharibələrlə əlaqələndirilmişdir.
| Yuqoslaviya müharibələri | |||
|---|---|---|---|
 Saat əqrəbi istiqamətində, sol yuxarı küncdən: Sloven polis müşayiətçisi Yuqoslaviya ordusunun əsgərlərini ongünlük müharibə müddətində yenidən bölməsinə qaytarır; zamanı məhv edilmiş tank; zamanı serblərin tank əleyhinə raket qurğuları; 1995-ci ildə Srebrenitsa qətliamı qurbanlarının 2010-cu ildə yenidən dəfn edilməsi; mühasirə zamanı Sarayevo küçələrində hərəkət edən BMT maşını. | |||
| Tarix | 31 mart 1991 – 12 noyabr 2001 (10 il, 7 ay, 1 həftə və 5 gün) | ||
| Yeri | Sloveniya Xorvatiya Bosniya və Herseqovina Serbiya Kosovo Monteneqro Makedoniya Respublikası | ||
| Nəticəsi | Yuqoslaviyanın parçalanması və yeni müstəqil dövlətlərin yaranması | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
| Komandan(lar) | |||
| | |||
| Ümumi itkilər | |||
| |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Adətən İkinci Dünya müharibəsindən sonra Avropanın ən ölümcül müharibələri olaraq qəbul edilən bu münaqişələr, bir çox müharibə , o cümlədən soyqırım, insanlığa qarşı cinayət və təcavüz hadisələri ilə qeydə alınmışdır. Bosniya soyqırımı İkinci Dünya müharibəsindən bəri rəsmi olaraq soyqırım kimi xarakterizə edilən Avropa qeydə alınan ilk cinayət idi və bunun bir çox əsas fərdi iştirakçıları müharibə cinayətləri ilə ittiham edildi. BMT tərəfindən bu cinayətlərə görə məhkəmə işinə baxmaq məqsədilə keçmiş Yuqoslaviya üçün Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi (BCM) təsis edilmişdir.Qeyri-stasionar məsələlərlə bağlı Beynəlxalq Mərkəzin məlumatına görə Yuqoslaviya müharibələri 140.000 insanın ölümü ilə nəticələndi. , keçmiş Yuqoslaviya respublikalarındakı qarşıdurmalarda ən azı 130.000 insanın öldüyünü təxmin edir.
Etimologiyası
Müharibənin digər adları aşağıdakılardır:
- Balkanlarda müharibə
- Keçmiş Yuqaslaviyadakı müharibə/qarşıdurmalar
- Yuqoslaviyanın parçalanması nəticəsində yaranan dövlətlərin müharibələri
- Üçüncü Balkan Müharibəsi: Bu ifadəni 1912-1913-cü illərdə baş vermiş iki Balkan Müharibəsinə istinadən britaniyalı jurnalis Mişa Qlen öz kitabında qeyd etmişdir. Əslində, bu ifadə bəzi müasir tarixçilər tərəfindən Birinci Dünya Müharibəsinə tətbiq edilir, çünki onlar bu müharibəni, 1912-1913 cü il Balkan müharibələrinin nəticəsi olaraq qəbul edirlər.
- Yuqoslaviya Vətəndaş Müharibəsi
Müharibənin başlaması və səbəbləri
Yuqoslav xalqları arasındakı etnik qarşıdurma yalnız 20-ci əsrdə, 1920-ci illərin əvvəllərində Serb, Xorvat və Sloven Krallığının konstitusiyasına görə yaşanan gərginliklərdən və 1920-ci illərin sonlarında xorvat siyasətçi Ştepan Radiçin öldürülməsindən sonra serblər və xorvatlar arasında təzyiqin yüksəlməsi ilə daha da kəskinləşdi.
Müharibələr
On günlük müharibə (1991)
On günlük Müharibə olaraq bilinən qarşıdurmalardan birincisi, JNA (Yuqoslaviya Xalq Ordusu) tərəfindən 26 iyun 1991-ci ildə, Sloveniyanın 25 iyun 1991-ci ildə federasiyadan ayrılmasından sonra başladı. Əvvəlcə federal hökumət Yuqoslaviya Xalq Ordusuna Sloveniyada sərhəd keçidlərini təmin etməyi əmr etdi. Sloveniya polisi və Sloveniya Ərazi Müdafiəsi respublikanın ətrafında dayanma və məhdud atışmalara səbəb olan kazarmaları və yolları mühasirəyə aldı. Onlarla itkidən sonra, Sloveniya və Xorvatiya ayrılmaq üçün üç aylıq moratorium qəbul etdikdə, 7 iyul 1991-ci ildə Brionidə danışıqlar yolu ilə məhdud münaqişə dayandırıldı. Federal ordu 26 oktyabr 1991-ci ilədək tamamilə Sloveniyadan çıxdı.
Xorvatiya Müharibəsi (1991-1995)
Xorvatiyadakı döyüşlər Sloveniyada baş verən on günlük müharibədən bir neçə həftə əvvəl başlamışdı. Xorvatiyanın Müstəqillik Döyüşü Xorvatiyanın müstəqilliyinə qarşı çıxan serblər Xorvatiyadan ayrıldıqlarını elan edəndə başladı. 1990-cı ildə Xorvatiyada keçirilən parlament seçkiləri nəticəsində Franyo Tucman Xorvatiyanın ilk Prezidenti oldu. Milliyyətçi siyasətini təbliğ etdi və müstəqil Xorvatiyanın qurulması onun başlıca hədəfi idi. Yeni hökumət konstitusiya dəyişikliklərini təklif etdi, ənənəvi Xorvatiya bayrağını və gerbini bərpa edərək "Sosialist" terminini respublika adından çıxartdı. Konstitusiyaya edilmiş dəyişikliklərə qarşı çıxmaq üçün yerli serb siyasətçiləri 1990-cı ilin avqustunda "Serb suverenliyi və muxtariyyəti" mövzusunda referendum təşkil etdilər. Onların boykotu, əsasən, Knin ətrafındakı etnik serblərin yaşadığı bölgələrdə İnqilab olaraq bilinən üsyana çevrildi.
Silah embarqosu
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurası 1991-ci ilin sentyabrında silah embarqosu tətbiq etdi. Buna baxmayaraq, müxtəlif dövlətlər müharibə edən fraksiyalara silah satışını həyata keçirirdilər və ya asanlaşdırırdılar. 2012-ci ildə Çilidə silah satışındakı iştirakına görə iki nəfər təqaüdçü general da daxil olmaqla doqquz nəfəri məhkum edildi.
İstinadlar
- "Serbia and Kosovo reach EU-brokered landmark accord". BBC. 19 April 2013. 8 October 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 13 December 2014.
- Decision of the ICTY Appeals Chamber; 18 April 2002; Reasons for the Decision on Prosecution Interlocutory Appeal from Refusal to Order Joinder; Paragraph 8
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yuqoslaviya muharibeleri dedikde Yuqoslaviya dovletinin dagilmasina sebeb olan 1991 ci ilden 2001 ci ile qeder davam eden kecmis Yuqoslaviyada bas veren musteqil lakin elaqeli etnik munaqiseler musteqillik muharibeleri ve usyanlar nezerde tutulur Yeni olkelerde etnik azliqlar arasindaki hell edilmemis gerginliye baxmayaraq muharibelere tekan veren yeni respublikalar yarandi Doyuslerin ekseriyyeti yeni dovletlerin tam sekilde beynelxalq taninmasi ile sulh razilasmalari ile neticelendi lakin bolgede ciddi insan itkisi yarandi ve iqtisadi ziyan vurdu Evvelce separatci hokumetleri ezmekle butun Yuqoslaviyanin birliyini qorumaga calisdi lakin getdikce serb milletci ritorikasini oyadan ve Serblerin bir dovlet olaraq birlesmesi ucun Yuqoslav meselesini istifade etmek isteyen Slobodan Milosevicin rehberlik etdiyi Serbiya hokumetinin tesiri altina dusdu Neticede JNA Slovenleri Xorvatlari Kosova Albanlarini Bosniyalilari ve Etnik Makedoniyalilari itirmeye basladi ve neticede Serb ordusuna cevrildi Birlesmis Milletler Teskilatinin 1994 cu il tarixli hesabatina gore Serb terefinin Yuqoslaviyani berpa etmek meqsedi yox idi lakin Xorvatiya ve Bosniyanin bir hissesinden olan Boyuk Serbiya yaratmaq isteyirdi Diger irredentist herekatlar da Boyuk Albaniya Beynelxalq diplomatiyadan sonra terk edilse de Kosovanin erazisinden ibaret ve Boyuk Xorvatiya 1994 cu iledek sona catana qeder Herseqovinanin erazilerinden ibaret kimi muharibelerle elaqelendirilmisdir Yuqoslaviya muharibeleriSaat eqrebi istiqametinde sol yuxari kuncden Sloven polis musayietcisi Yuqoslaviya ordusunun esgerlerini ongunluk muharibe muddetinde yeniden bolmesine qaytarir zamani mehv edilmis tank zamani serblerin tank eleyhine raket qurgulari 1995 ci ilde Srebrenitsa qetliami qurbanlarinin 2010 cu ilde yeniden defn edilmesi muhasire zamani Sarayevo kucelerinde hereket eden BMT masini Tarix 31 mart 1991 12 noyabr 2001 10 il 7 ay 1 hefte ve 5 gun Yeri Sloveniya Xorvatiya Bosniya ve Herseqovina Serbiya Kosovo Monteneqro Makedoniya RespublikasiNeticesi Yuqoslaviyanin parcalanmasi ve yeni musteqil dovletlerin yaranmasiMunaqise terefleriYuqoslaviya SFR 1992 ci ilin apreline qeder Serbiya ve Monteneqro Serb Respublikasi 1992 ci ilin aprelinden etibaren Sloveniya Xorvatiya Xorvat Hersek Bosna Respublikasi Bosniya ve Herseqovina NATOKomandan lar Slobodan Milosevic Ratko Mladic Franyo Tucman Aliya Izzetbeqovic Hasim TaciUmumi itkiler130 000 140 000 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Adeten Ikinci Dunya muharibesinden sonra Avropanin en olumcul muharibeleri olaraq qebul edilen bu munaqiseler bir cox muharibe o cumleden soyqirim insanliga qarsi cinayet ve tecavuz hadiseleri ile qeyde alinmisdir Bosniya soyqirimi Ikinci Dunya muharibesinden beri resmi olaraq soyqirim kimi xarakterize edilen Avropa qeyde alinan ilk cinayet idi ve bunun bir cox esas ferdi istirakcilari muharibe cinayetleri ile ittiham edildi BMT terefinden bu cinayetlere gore mehkeme isine baxmaq meqsedile kecmis Yuqoslaviya ucun Beynelxalq Cinayet Mehkemesi BCM tesis edilmisdir Qeyri stasionar meselelerle bagli Beynelxalq Merkezin melumatina gore Yuqoslaviya muharibeleri 140 000 insanin olumu ile neticelendi kecmis Yuqoslaviya respublikalarindaki qarsidurmalarda en azi 130 000 insanin olduyunu texmin edir EtimologiyasiMuharibenin diger adlari asagidakilardir Balkanlarda muharibe Kecmis Yuqaslaviyadaki muharibe qarsidurmalar Yuqoslaviyanin parcalanmasi neticesinde yaranan dovletlerin muharibeleri Ucuncu Balkan Muharibesi Bu ifadeni 1912 1913 cu illerde bas vermis iki Balkan Muharibesine istinaden britaniyali jurnalis Misa Qlen oz kitabinda qeyd etmisdir Eslinde bu ifade bezi muasir tarixciler terefinden Birinci Dunya Muharibesine tetbiq edilir cunki onlar bu muharibeni 1912 1913 cu il Balkan muharibelerinin neticesi olaraq qebul edirler Yuqoslaviya Vetendas MuharibesiMuharibenin baslamasi ve sebebleriAlti Yuqoslaviya respublikasinin ve 1945 1991 ci iller arasindaki iki muxtar vilayetin xeritesi Yuqoslav xalqlari arasindaki etnik qarsidurma yalniz 20 ci esrde 1920 ci illerin evvellerinde Serb Xorvat ve Sloven Kralliginin konstitusiyasina gore yasanan gerginliklerden ve 1920 ci illerin sonlarinda xorvat siyasetci Stepan Radicin oldurulmesinden sonra serbler ve xorvatlar arasinda tezyiqin yukselmesi ile daha da keskinlesdi Bosniya ve Herseqovinanin ve Xorvatiyanin Yuqoslaviya muharibeleri zamani Serbiyanin elinde olan erazileri Muharibe Cinayetleri Mehkemesi Slobodan Milosevici Xorvatiya ve Bosniyanin serblerin meskunlasdigi erazileri ehate eden ve Serb olmayan dovletleri boyuk cografi erazilerden zorla cixararaq cinayet fealiyyetini heyata kecirmekle elde edilen Serbiya dovletini Boyuk Serbiya yaratmaq cehdine gore gunahlandirdi MuharibelerOn gunluk muharibe 1991 yaxinlginda Italiya serhedinde pusquda dayanmis JNA tanklarinin sekli On gunluk Muharibe olaraq bilinen qarsidurmalardan birincisi JNA Yuqoslaviya Xalq Ordusu terefinden 26 iyun 1991 ci ilde Sloveniyanin 25 iyun 1991 ci ilde federasiyadan ayrilmasindan sonra basladi Evvelce federal hokumet Yuqoslaviya Xalq Ordusuna Sloveniyada serhed kecidlerini temin etmeyi emr etdi Sloveniya polisi ve Sloveniya Erazi Mudafiesi respublikanin etrafinda dayanma ve mehdud atismalara sebeb olan kazarmalari ve yollari muhasireye aldi Onlarla itkiden sonra Sloveniya ve Xorvatiya ayrilmaq ucun uc ayliq moratorium qebul etdikde 7 iyul 1991 ci ilde Brionide danisiqlar yolu ile mehdud munaqise dayandirildi Federal ordu 26 oktyabr 1991 ci iledek tamamile Sloveniyadan cixdi Xorvatiya Muharibesi 1991 1995 Dubrovnikin bombalanmasinda sonraVukovarda xorvat esgerleri terefinden yerlesdirilmis minadan zerer gormus JNA 1991 ci il noyabr Xorvatiyadaki doyusler Sloveniyada bas veren on gunluk muharibeden bir nece hefte evvel baslamisdi Xorvatiyanin Musteqillik Doyusu Xorvatiyanin musteqilliyine qarsi cixan serbler Xorvatiyadan ayrildiqlarini elan edende basladi 1990 ci ilde Xorvatiyada kecirilen parlament seckileri neticesinde Franyo Tucman Xorvatiyanin ilk Prezidenti oldu Milliyyetci siyasetini teblig etdi ve musteqil Xorvatiyanin qurulmasi onun baslica hedefi idi Yeni hokumet konstitusiya deyisikliklerini teklif etdi enenevi Xorvatiya bayragini ve gerbini berpa ederek Sosialist terminini respublika adindan cixartdi Konstitusiyaya edilmis deyisikliklere qarsi cixmaq ucun yerli serb siyasetcileri 1990 ci ilin avqustunda Serb suverenliyi ve muxtariyyeti movzusunda referendum teskil etdiler Onlarin boykotu esasen Knin etrafindaki etnik serblerin yasadigi bolgelerde Inqilab olaraq bilinen usyana cevrildi Silah embarqosuBirlesmis Milletler Teskilatinin Tehlukesizlik Surasi 1991 ci ilin sentyabrinda silah embarqosu tetbiq etdi Buna baxmayaraq muxtelif dovletler muharibe eden fraksiyalara silah satisini heyata kecirirdiler ve ya asanlasdirirdilar 2012 ci ilde Cilide silah satisindaki istirakina gore iki nefer teqaudcu general da daxil olmaqla doqquz neferi mehkum edildi Istinadlar Serbia and Kosovo reach EU brokered landmark accord BBC 19 April 2013 8 October 2014 tarixinde Istifade tarixi 13 December 2014 Decision of the ICTY Appeals Chamber 18 April 2002 Reasons for the Decision on Prosecution Interlocutory Appeal from Refusal to Order Joinder Paragraph 8