Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yeniçərilər (türk. Yeniçeri) — yeni döyüşçü, XIV–XIX əsrlərdə Osmanlı ordusunda daimi piyada qoşunu.
Bu məqalənin sonunda mənbə siyahısı var, lakin mətndaxili mənbələr heç və ya kifayət qədər istifadə edilmədiyi üçün bəzi məlumatların mənbəsi bilinmir. |
Yeniçərilər sipaxlar və akıncalarla birlikdə imperiya qoşununun əsasını təşkil edirdilər. Kapıkuluların (sultanın qullardan ibarət şəxsi qvardiyası) tərkib hissəsi idilər. Yeniçərilər dövlətdə həmçinin polis rolunu oynayırdılar. Onlar dərviş libasına bənzəyən libas geyinir, bayraqlarında isə şiə nişanı — Həzrət Əlinin zülfüqarı və əl təsvir olunmuş nişan gəzdirirdilər.
Yaranması
Yeniçəri Sultan Muradın hakimiyyəti dönəmində təşəkkül tapdı. Osmanlılar tutduqları ərazilərdə 8–18 yaşlı xristian uşaqları toplayaraq İstanbula yollayır və onlara məcburi İslamı qəbul etdirirdilər. Müsəlmanlaşdırılmış uşaqlara 12 ilə yaxın məşq keçirilirdi. Onlara at çapmaq, ox atmaq, qılıncdan istifadə öyrədilirdi. Bu cür əsgərlər "Yeniçəri" adlanırdılar. Yeniçərilər yüngül zireh və silahla təchiz olunurdular. Buna görə onlar döyüşdə cox çevik hərəkət edirdilər.
Avropalıların yeniçərilərə qoşulması özü çox maraqlı bir faktdır. Belə ki, türk gənclərinin yeniçəriyə gəlməsi məcburi deyildi. Osmanlı təbəəliyində olan türkmanlar hərbə çağrılmırdılar.
Yeniçərilərin hesabına Osmanlı imperiyasının sərhədlərini genişləndirmək mümkün oldu. Osmanlı ordusu təkcə yeniçərilərdən ibarət olmasa da, əsas qüvvə onlar hesab olunurdu. Osmanlı rəhbərliyi yeniçərilər arasında avropalıların üstün mövqedə olmasına xüsusi diqqət yetirirdilər.
Yeniçəriləri təşkil edən xalqlar coğrafi və mədəni cəhətdən bir-birinə yaxın idilər. Ermənilərdən başqa bütün xalqların nümayəndlərinin kökləri provaslılığa və Avropa köklərinə söykənirdi.
Yeniçərilər Rusiya mənbələrində
Osmanlı İmperiyasının genişlənməsi ilə birliklərini yenidən təşkil etmək, əsas zərbə qüvvəsi olaraq nizamlı piyada birlikləri yaratmaq lazım gəldi. Yeniçəri Piyada qoşunu 1365-ci ildə Türk sultanı I Murad tərəfindən yaradıldı. 8–16 yaşlı gənc xristian kişilərdən yeni bir ordu qəbul edildi. Beləliklə, yeniçərilərin əsas hissəsi sonradan sərt İslam ənənələri ilə yetişən (ermeniler xaric) etnik albanlar, bosniyalılar, bolqarlar, yunanlar, gürcülər, serblər idi. Rumeliya (Balkanlar) işə götürülən uşaqlar Anadoluda və əksinə Türk ailələrində böyüməyə göndərildi.
Uşaqları Yeniçərilərə cəlb etmək (devshirme — qan vergisi) imperatorluğun xristian əhalisinin vəzifələrindən biri idi. Osmanlı hakimiyyəti kölələrdən bir ordu toplayaraq eyni zamanda yerli ordunun (sipahi) təsirinə qarşı güclü bir tarazlıq yaradaraq daxili siyasi problemi həll etdi.
Korpusların mövcudluğunun başlanğıcında yalnız xristian uşaqlar əmrə əsasən yeniçərilərə cəlb olunurdular; Yəhudilər devşirmədən azad edildi. Daha sonra, İslamı qəbul edən Boşniklər və Müsəlman Albanlar da Sultandan uşaqlarını yeniçərilərə göndərmək hüququnu əldə etdilər: kapıkul sıralarında hərbi xidmət bir çoxlarının cəmiyyətdə yüksək mövqelər qazanmasına imkan verdi. Türkcə danışan, fiziki və ya əqli cəhətdən qüsurlu olan və eyni zamanda evli olan İstanbul sakinləri də devşirmədən azad edildi. Yəqin ki, son vəziyyət o dövrün erkən nikahlarını qismən izah edir.
Yeniçərilər rəsmi olaraq Sultanın köləsi sayılırdı və daim monastır-kazarmada yaşayırdılar. 1566-cı ilə qədər evlənmələri və öz ailələrini əldə etmələri qadağandır. Ölən və ya vəfat edən Yeniçərinin əmlakı alayın əmlakına çevrildi. Müharibə sənətinə əlavə olaraq Yeniçərilər xəttatlıq, hüquq, ilahiyyat, ədəbiyyat və dilləri öyrənmişlər. Yaralı və ya yaşlı təzəçilər pensiya aldılar. Onların bir çoxu uğurlu mülki karyeraları var. 1683-cü ildə müsəlman uşaqlar Yeniçəri kimi qəbul olunmağa başladılar.
XVI əsrin sonu — XVII əsrin əvvəllərindən başlayaraq yeniçəri korpusunun parçalanma prosesi başladı. Ailələr qazanmağa, ticarət və sənətkarlıqla məşğul olmağa başladılar. Tədricən, yeniçərlər güclü bir mühafizəkar siyasi qüvvəyə, taxtın göy gurultusuna və saray çevrilişlərinin əbədi və vazgeçilməz iştirakçılarına çevrildi (yeniçəri qiyamları sultanların devrilməsinə və ölümünə səbəb oldu, məsələn, 1622, 1623 və 1807).
Yeniçərçilər bir neçə kateqoriyaya bölündülər: döyüşçülər (eşkinji), qazilər (koruji), təqaüdçülər (mutekaids və ya oturaklar) və boş bir vəzifə almaq fürsətini gözləyən süpermarket (tasslakji). Son iki kateqoriya xidmətlər göstərmədi və maaş almadılar, lakin Yeniçərilərin hüquq və imtiyazlarından istifadə etdilər. Hər sinifdən bir çox Türk (şəhər sakinləri, bərbərlər, sənətkarlar, xırda ticarətçilər və s.) Rəsmi olaraq fövqəladə təslakciyə yazılmış və ya dərhal təqaüdçü oturak statusu almışlar. Nəticə olaraq, XVIII əsrin ortalarında Osmanlı imperiyasının müsəlman əhalisinin demək olar ki, yarısı Yeniçəri kimi qeydiyyata alındı.
Fəaliyyət
Döyüş zamanı hücumda aparıcı rol süvarilərə həvalə edildi. Onun vəzifəsi düşmən xəttini keçmək idi. Bu şəraitdə silahlarından atəş açan yeniçərilər bir pazda düzülüb qılınc və digər silahlardan istifadə edərək hücuma keçdilər. Korpusun mövcudluğunun ilk günlərində düşmən, xüsusən böyük bir intizamlı piyadaya sahib olmadığı təqdirdə, bir qayda olaraq, belə bir hücuma tab gətirə bilmədi. Yeniçərilər yaylım atəş etmədilər, məqsədli atəşə üstünlük verdilər. Yeniçərilər arasında təxminən 100 könüllü olan serdenghetchi (sözün əsl mənasında "başlarını riske qoymaq") adlanan xüsusi şok bölmələri var idi. Qanuni Süleyman tərəfindən Vyana mühasirəsi zamanı mühasirədə olanlar, bu bölmələrin 5 yeniçəridən ibarət kiçik hissələrə bölündüyünü qeyd etdilər. Belə bir dəstənin tərkibi bir qılınc daşıyıcısı, əl bombası ilə bir döyüşçü, bir oxatan və silahlı iki döyüşçüdən ibarət idi. Döyüş zamanı Yeniçərilər tez-tez düşərgədən (iri arabaların hasarı) istifadə edirdilər. Sultan Süleymanın Vyananı mühasirəyə alması zamanı Yeniçəri mühəndisləri özlərini mükəmməl göstərdilər.
Yeniçərilərin təhsili yalnız silah istifadə təlimləri ilə məhdudlaşdı və məşq və taktiki təlimlər keçirilmədi. Mütəşəkkil hərəkətlər və xətti birləşmələrdə döyüşmək heç Osmanlı ordusu üçün xarakterik deyildi. Döyüşdə Yeniçərilər ümumiyyətlə hər hansı bir istehkamın (xəndək, Wagenburg və s.) Arxasında müdafiə mövqelərini tutdular və atəş etdilər, əmələ gəlmələrinin dərinliyi isə 9–12 dərəcə idi. Hücumda, yeniçərlər uzanan bir trapezoidə yaxın bir şəkildə dərin bir sütunda hərəkət etdilər, lakin forma içərisindəki nizam və uyğunlaşma ciddi şəkildə yerinə yetirilmədi.
İstinadlar
- . 2016-03-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-03-16.
Mənbə
- G. de Hungaria, Tractatus de moribus condictionibus et nequicia Turcorum (ed. R. Klockow), Köln 1993.
- Selânikî, Târih (İpşirli), II, 220–221, 278, 515–516.
- Stephan Gerlach, Türkiye Günlüğü 1573–1576 (trc. T. Noyan, ed. Kemal Beydilli), İstanbul 2007, I, 529.
- Naîmâ, Târih (haz. Mehmet İpşirli), Ankara 2007, I, 70; II, 487.
- İzzî, Târih, İstanbul 1199, s. 254.
- Dihkānîzâde Ubeydullah Kuşmânî – Ebubekir Efendi, Asiler ve Gaziler: Kabakçı Mustafa Risalesi (haz. Aysel Danacı Yıldız), İstanbul 2007.
- Mehmed Emin Edîb Efendi’nin Hayatı ve Târîhi (haz. Ali Osman Çınar, doktora tezi, 1999), MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 242–247.
- C. Garzoni, "Relazione dell’Impero Ottomano del senatore Costantino Garzoni" (E. Albèri, Relazioni degli ambasciatori veneti al Senato, seri IIIa, cilt I içinde), Firenze 1840, s. 369–436.
- Hammer, GOR, I, 727.
- Cevdet, Târih, V–XII, tür.yer.
- a.mlf., Tezâkir, IV, 218–219.
- II. Abdülhamid’in İlk Mabeyn Ferîki Eğinli Said Paşa’nın Hâtıratı, I–II (1876–1880) (haz. Davut Erkan), İstanbul 2011, s. 133.
- G. Noradounghian, Recueil d’actes internationaux de l’Empire Ottoman, Paris 1897, I, 329.
- J. Krauter, Franz Freiherr von Ottenfels: Beiträge zur Politik Metternichs im griechischen Freiheitskampfe 1822–1832, Salzburg 1913, s. 5, 19, 32, 33, 83.
- Uzunçarşılı, Kapukulu Ocakları, I, tür.yer.
- a.mlf., Saray Teşkilâtı, s. 324.
- Danişmend, Kronoloji, II, 372.
- B. D. Papoulia, Ursprung und Wesen der "Knabenlese" im Osmanischen Reich, München 1963.
- Reşad Ekrem Koçu, Yeniçeriler, İstanbul 1964.
- D. Pipes, Slave Soldiers and Islam, New Haven-London 1981.
- Cemal Kafadar, Yeniçeri-Esnaf Relations: Solidarity and Conflict (yüksek lisans tezi, 1981), McGill University.
- a.mlf., Kim Var İmiş Biz Burada Yoğ İken, İstanbul 2009, s. 29–37.
- a.mlf., İki Cihan Âresinde: Osmanlı Devletinin Kuruluşu (trc. Ceren Çıkın), Ankara 2010.
- a.mlf., "On the Purity and Corruption of the Janissaries", TSAB, V (1991), s. 273–279.
- a.mlf., "Yeniçeriler", DBİst. A, VII, 472–476.
- Kemal Beydilli, 1790 Osmanlı-Prusya İttifâkı: Meydana Gelişi-Tahlili-Tatbiki, İstanbul 1984, s. 57 vd., 184, 186.
- a.mlf., "III. Selim: Aydınlanmış Hükümdar", Nizâm-ı Kadîm’den Nizâm-ı Cedîd’e: III. Selim ve Dönemi (ed. Seyfi Kenan), İstanbul 2010, s. 27–57.
- a.mlf., "Kabakcı İsyanı Akabinde Hazırlanan Hüccet-i Şer‘iyye", Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, sy. 4, İstanbul 2001, s. 33–48.
- a.mlf., "Sekbanbaşı Risalesi’nin Müellifi Hakkında", a.e., sy. 12 (2005), s. 221–224.
- E. Werner, Büyük Bir Devletin Doğuşu: Osmanlılar, Osmanlı Feodalizminin Oluşum Süreci (trc. Orhan Esen – Yılmaz Öner), İstanbul 1986, I, 148–153.
- Mebde-i Kānûn-ı Yeniçeri.
- H. R. Roemer, Persien auf dem Weg in die Neuzeit: Iranische Geschichte von 1350–1750, Beirut 1989, s. 313.
- Claudia Römer, Osmanische Festungsbesatzungen in Ungarn zur Zeit Murāds III, Wien 1995.
- A. Raymond, Yeniçerilerin Kahiresi: Abdurrahman Kethüdâ Zamanında Bir Osmanlı Kentinin Yükselişi (trc. Alp Tümertekin), İstanbul 1999, s. 87–89.
- J. A. B. Palmer, "Yeniçerilerin Kökeni", Söğüt’ten İstanbul’a: Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu Üzerine Tartışmalar (haz. Oktay Özel – Mehmet Öz), Ankara 2000, s. 475–516.
- Speros Vryonis Jr., "Selçuklu Gulamı ve Osmanlı Devşirmeleri", a.e., s. 517–554.
- Gümeç Karamuk, "Devşirmelerin Hukuki Durumları Üzerine", a.e., s. 555–572.
- Rifa‘at Ali Abou-el-Haj, Modern Devletin Doğası: 16. Yüzyıldan 18. Yüzyıla Osmanlı İmparatorluğu (trc. Oktay Özel – Canay Şahin), Ankara 2000, s. 70, 72, 120, 140.
- a.mlf., 1703 İsyanı: Osmanlı Siyasasının Yapısı (trc. Çağdaş Sümer), Ankara 2011, s. 94–131.
- Fikret Sarıcaoğlu, Kendi Kaleminden Bir Padişahın Portresi: Sultan I. Abdülhamid (1774–1789), İstanbul 2001.
- Bir Yeniçerinin Hatıratı (trc. Kemal Beydilli), İstanbul 2003.
- Brian L. Davies, "Rus Askeri Gücünün Gelişmesi 1453–1815", Top, Tüfek ve Süngü: Yeniçağ’da Savaş Sanatı: 1453–1815 (ed. J. Black, trc. Yavuz Alogan), İstanbul 2003, s. 154–188.
- Halil İnalcık, Osmanlı İmparatorluğu: Klâsik Çağ: 1300–1600 (trc. Ruşen Sezer), İstanbul 2003.
- K. Kreiser – Ch. K. Neumann, Kleine Geschichte der Türkei, Stuttgart 2003, s. 265.
- Eunjeong Yi, Guild Dynamics in Seventeenth Century Istanbul: Fluidity and Leverage, Leiden 2004.
- G. Ágoston, Barut, Top ve Tüfek: Osmanlı İmparatorluğu’nun Askeri Gücü ve Silah Sanayisi (trc. Tanju Akad), İstanbul 2006.
- a.mlf., Osmanlı’da Strateji ve Askerî Güç (trc. M. Fatih Çalışır), İstanbul 2012, s. 250.
- a.mlf., "Military Transformation in the Ottoman Empire and Russia, 1500–1800", Kritika: Explorations in Russian and Eurasian History, XII/2, Bloomington 2011, s. 281–319.
- Osmanlılarda Sağlık (haz. Coşkun Yılmaz – Necdet Yılmaz), İstanbul 2006, II, 26–28.
- Betül Başaran, Remaking the Gate of Felicity: Policing, Social Control, and Migration in Istanbul at the End of the Eighteenth Century, 1789–1793 (doktora tezi, 2006), Chicago University.
- a.mlf., "III. Selim ve İstanbul Şehir Siyaseti, 1789–1792", Osmanlı’da Asayiş, Suç ve Ceza: 18.-20. Yüzyıllar (der. N. Lévy – A. Toumarkine), İstanbul, ts. (Tarih Vakfı Yurt Yayınları), s. 116–134.
- Mehmet Mert Sunal, Cauldron of Dissent: A Study of the Janissary Corps, 1807–1826 (doktora tezi, 2006), Binghamton University.
- a.mlf., "Ocak-ı Âmire’den Ocak-ı Mülgā’ya Doğru: Nizâm-ı Cedîd Reformları Karşısında Yeniçeriler", Nizâm-ı Kadîm’den Nizâm-ı Cedîd’e: III. Selim ve Dönemi, s. 497–527.
- Selim Aslantaş, 19. Yüzyılın Şafağında Balkanlar: Osmanlıda Sırp İsyanları, İstanbul 2007, s. 66 vd.
- M. L. Stein, Osmanlı Kaleleri: Avrupa’da Hudut Boyları (trc. Gül Çağalı Güven), İstanbul 2007.
- Ali Çaksu, "Janissary Coffee Houses in Late Eighteenth-Century Istanbul", Ottoman Tulips, Ottoman Coffee (ed. D. Sajdi), London 2007, s. 117–132.
- R. Murphey, Osmanlı’da Ordu ve Savaş: 1500–1700 (trc. Tanju Akad), İstanbul 2007.
- a.mlf., "Yeñi Čeri", EI2 (İng.), XI, 322–331.
- Aysel Danacı Yıldız, Vaka-yı Selimiyye or the Selimiyye Incident: A Study of the may 1807 Rebellion (doktora tezi, 2008), Sabancı Üniversitesi.
- a.mlf., "Şeyhülislâm Şerifzâde Mehmed Atâullah Efendi, III. Selim ve Vak‘a-i Selîmiyye", Nizâm-ı Kadîm’den Nizâm-ı Cedîd’e: III. Selim ve Dönemi, s. 529–564.
- Süleyman Kızıltoprak, "Türk Askerî Tarihinde Memlûk Sistemi", Türkler ve Askerlik, İstanbul 2009, s. 139–182.
- Abdülkadir Özcan, "Osmanlı Askerî Teşkilâtı", a.e., s. 239–312.
- a.mlf., "Devşirme", DİA, IX, 254–257.
- Baki Tezcan, The Second Ottoman Empire: Political and Social Transformation in the Early Modern World, New York 2010.
- Ali Yaycıoğlu, "Sened-i İttifak (1808): Osmanlı İmparatorluğu’nda Bir Ortaklık ve Entegrasyon Denemesi", Nizâm-ı Kadîm’den Nizâm-ı Cedîd’e: III. Selim ve Dönemi, s. 667–709.
- Cengiz Kırlı, "Devlet ve İstatistik: Esnaf Kefalet Defterleri Işığında III. Selim İktidarı", a.e., s. 183–251.
- Feridun M. Emecen, Osmanlı Klasik Çağında Savaş, İstanbul 2010, s. 30 vd., 57–58, 159 vd.
- a.mlf., Zamanın İskenderi, Şarkın Fâtihi: Yavuz Sultan Selim, İstanbul 2010, s. 114–117.
- a.mlf., Osmanlı Klasik Çağında Hanedan, Devlet ve Toplum, İstanbul 2011, s. 37–60.
- a.mlf., İmparatorluk Çağının Osmanlı Sultanları-I: Bayezid (II)-Yavuz-Kanunî, İstanbul 2011, s. 27.
- Orhan Sakin, Yeniçeri Ocağı Tarihi ve Yasaları, İstanbul 2011, tür.yer.
- Gülay Yılmaz, The Economic and Social Roles of Janissaries in a 17th Century Ottoman City: The Case of Istanbul (doktora tezi, 2011), McGill University, tür.yer.
- Kavanin-i Yeniçeriyan: Yeniçeri Kanunları (haz. Tayfun Toroser), İstanbul 2011.
- Mustafa Akdağ, "Yeniçeri Ocak Nizamının Bozuluşu", DTCFD, V (1947), s. 291–313.
- G. Káldy-Nagy, "The First Centuries of the Ottoman Military Organization", AOH, XXXI/2 (1977), s. 147–183.
- Mücteba İlgürel, "Yeniçeriler", İA, XIII, 385–395.
 | Tarix ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Etdiyiniz redaktələri mənbə və istinadlarla əsaslandırmağı unutmayın. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yeniceriler turk Yeniceri yeni doyuscu XIV XIX esrlerde Osmanli ordusunda daimi piyada qosunu Mustafa Kamal yeniceri geyimindeBu meqalenin sonunda menbe siyahisi var lakin metndaxili menbeler hec ve ya kifayet qeder istifade edilmediyi ucun bezi melumatlarin menbesi bilinmir Lutfen menbeleri uygun sekilde metnin daxilinde yerlesdirerek meqalenin tekmillesdirilmesine komek edin Yeniceriler sipaxlar ve akincalarla birlikde imperiya qosununun esasini teskil edirdiler Kapikulularin sultanin qullardan ibaret sexsi qvardiyasi terkib hissesi idiler Yeniceriler dovletde hemcinin polis rolunu oynayirdilar Onlar dervis libasina benzeyen libas geyinir bayraqlarinda ise sie nisani Hezret Elinin zulfuqari ve el tesvir olunmus nisan gezdirirdiler YaranmasiYeniceri Sultan Muradin hakimiyyeti doneminde tesekkul tapdi Osmanlilar tutduqlari erazilerde 8 18 yasli xristian usaqlari toplayaraq Istanbula yollayir ve onlara mecburi Islami qebul etdirirdiler Muselmanlasdirilmis usaqlara 12 ile yaxin mesq kecirilirdi Onlara at capmaq ox atmaq qilincdan istifade oyredilirdi Bu cur esgerler Yeniceri adlanirdilar Yeniceriler yungul zireh ve silahla techiz olunurdular Buna gore onlar doyusde cox cevik hereket edirdiler Avropalilarin yenicerilere qosulmasi ozu cox maraqli bir faktdir Bele ki turk genclerinin yeniceriye gelmesi mecburi deyildi Osmanli tebeeliyinde olan turkmanlar herbe cagrilmirdilar Yenicerilerin hesabina Osmanli imperiyasinin serhedlerini genislendirmek mumkun oldu Osmanli ordusu tekce yenicerilerden ibaret olmasa da esas quvve onlar hesab olunurdu Osmanli rehberliyi yeniceriler arasinda avropalilarin ustun movqede olmasina xususi diqqet yetirirdiler Yenicerileri teskil eden xalqlar cografi ve medeni cehetden bir birine yaxin idiler Ermenilerden basqa butun xalqlarin numayendlerinin kokleri provasliliga ve Avropa koklerine soykenirdi Yeniceriler Rusiya menbelerindeOsmanli Imperiyasinin genislenmesi ile birliklerini yeniden teskil etmek esas zerbe quvvesi olaraq nizamli piyada birlikleri yaratmaq lazim geldi Yeniceri Piyada qosunu 1365 ci ilde Turk sultani I Murad terefinden yaradildi 8 16 yasli genc xristian kisilerden yeni bir ordu qebul edildi Belelikle yenicerilerin esas hissesi sonradan sert Islam eneneleri ile yetisen ermeniler xaric etnik albanlar bosniyalilar bolqarlar yunanlar gurculer serbler idi Rumeliya Balkanlar ise goturulen usaqlar Anadoluda ve eksine Turk ailelerinde boyumeye gonderildi Usaqlari Yenicerilere celb etmek devshirme qan vergisi imperatorlugun xristian ehalisinin vezifelerinden biri idi Osmanli hakimiyyeti kolelerden bir ordu toplayaraq eyni zamanda yerli ordunun sipahi tesirine qarsi guclu bir tarazliq yaradaraq daxili siyasi problemi hell etdi Korpuslarin movcudlugunun baslangicinda yalniz xristian usaqlar emre esasen yenicerilere celb olunurdular Yehudiler devsirmeden azad edildi Daha sonra Islami qebul eden Bosnikler ve Muselman Albanlar da Sultandan usaqlarini yenicerilere gondermek huququnu elde etdiler kapikul siralarinda herbi xidmet bir coxlarinin cemiyyetde yuksek movqeler qazanmasina imkan verdi Turkce danisan fiziki ve ya eqli cehetden qusurlu olan ve eyni zamanda evli olan Istanbul sakinleri de devsirmeden azad edildi Yeqin ki son veziyyet o dovrun erken nikahlarini qismen izah edir Yeniceriler resmi olaraq Sultanin kolesi sayilirdi ve daim monastir kazarmada yasayirdilar 1566 ci ile qeder evlenmeleri ve oz ailelerini elde etmeleri qadagandir Olen ve ya vefat eden Yenicerinin emlaki alayin emlakina cevrildi Muharibe senetine elave olaraq Yeniceriler xettatliq huquq ilahiyyat edebiyyat ve dilleri oyrenmisler Yarali ve ya yasli tezeciler pensiya aldilar Onlarin bir coxu ugurlu mulki karyeralari var 1683 cu ilde muselman usaqlar Yeniceri kimi qebul olunmaga basladilar XVI esrin sonu XVII esrin evvellerinden baslayaraq yeniceri korpusunun parcalanma prosesi basladi Aileler qazanmaga ticaret ve senetkarliqla mesgul olmaga basladilar Tedricen yenicerler guclu bir muhafizekar siyasi quvveye taxtin goy gurultusuna ve saray cevrilislerinin ebedi ve vazgecilmez istirakcilarina cevrildi yeniceri qiyamlari sultanlarin devrilmesine ve olumune sebeb oldu meselen 1622 1623 ve 1807 Yenicerciler bir nece kateqoriyaya bolunduler doyusculer eskinji qaziler koruji teqaudculer mutekaids ve ya oturaklar ve bos bir vezife almaq fursetini gozleyen supermarket tasslakji Son iki kateqoriya xidmetler gostermedi ve maas almadilar lakin Yenicerilerin huquq ve imtiyazlarindan istifade etdiler Her sinifden bir cox Turk seher sakinleri berberler senetkarlar xirda ticaretciler ve s Resmi olaraq fovqelade teslakciye yazilmis ve ya derhal teqaudcu oturak statusu almislar Netice olaraq XVIII esrin ortalarinda Osmanli imperiyasinin muselman ehalisinin demek olar ki yarisi Yeniceri kimi qeydiyyata alindi FealiyyetDoyus zamani hucumda aparici rol suvarilere hevale edildi Onun vezifesi dusmen xettini kecmek idi Bu seraitde silahlarindan ates acan yeniceriler bir pazda duzulub qilinc ve diger silahlardan istifade ederek hucuma kecdiler Korpusun movcudlugunun ilk gunlerinde dusmen xususen boyuk bir intizamli piyadaya sahib olmadigi teqdirde bir qayda olaraq bele bir hucuma tab getire bilmedi Yeniceriler yaylim ates etmediler meqsedli atese ustunluk verdiler Yeniceriler arasinda texminen 100 konullu olan serdenghetchi sozun esl menasinda baslarini riske qoymaq adlanan xususi sok bolmeleri var idi Qanuni Suleyman terefinden Vyana muhasiresi zamani muhasirede olanlar bu bolmelerin 5 yeniceriden ibaret kicik hisselere bolunduyunu qeyd etdiler Bele bir destenin terkibi bir qilinc dasiyicisi el bombasi ile bir doyuscu bir oxatan ve silahli iki doyuscuden ibaret idi Doyus zamani Yeniceriler tez tez dusergeden iri arabalarin hasari istifade edirdiler Sultan Suleymanin Vyanani muhasireye almasi zamani Yeniceri muhendisleri ozlerini mukemmel gosterdiler Yenicerilerin tehsili yalniz silah istifade telimleri ile mehdudlasdi ve mesq ve taktiki telimler kecirilmedi Mutesekkil hereketler ve xetti birlesmelerde doyusmek hec Osmanli ordusu ucun xarakterik deyildi Doyusde Yeniceriler umumiyyetle her hansi bir istehkamin xendek Wagenburg ve s Arxasinda mudafie movqelerini tutdular ve ates etdiler emele gelmelerinin derinliyi ise 9 12 derece idi Hucumda yenicerler uzanan bir trapezoide yaxin bir sekilde derin bir sutunda hereket etdiler lakin forma icerisindeki nizam ve uygunlasma ciddi sekilde yerine yetirilmedi Istinadlar 2016 03 03 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 03 16 MenbeG de Hungaria Tractatus de moribus condictionibus et nequicia Turcorum ed R Klockow Koln 1993 Selaniki Tarih Ipsirli II 220 221 278 515 516 Stephan Gerlach Turkiye Gunlugu 1573 1576 trc T Noyan ed Kemal Beydilli Istanbul 2007 I 529 Naima Tarih haz Mehmet Ipsirli Ankara 2007 I 70 II 487 Izzi Tarih Istanbul 1199 s 254 Dihkanizade Ubeydullah Kusmani Ebubekir Efendi Asiler ve Gaziler Kabakci Mustafa Risalesi haz Aysel Danaci Yildiz Istanbul 2007 Mehmed Emin Edib Efendi nin Hayati ve Tarihi haz Ali Osman Cinar doktora tezi 1999 MU Sosyal Bilimler Enstitusu s 242 247 C Garzoni Relazione dell Impero Ottomano del senatore Costantino Garzoni E Alberi Relazioni degli ambasciatori veneti al Senato seri IIIa cilt I icinde Firenze 1840 s 369 436 Hammer GOR I 727 Cevdet Tarih V XII tur yer a mlf Tezakir IV 218 219 II Abdulhamid in Ilk Mabeyn Feriki Eginli Said Pasa nin Hatirati I II 1876 1880 haz Davut Erkan Istanbul 2011 s 133 G Noradounghian Recueil d actes internationaux de l Empire Ottoman Paris 1897 I 329 J Krauter Franz Freiherr von Ottenfels Beitrage zur Politik Metternichs im griechischen Freiheitskampfe 1822 1832 Salzburg 1913 s 5 19 32 33 83 Uzuncarsili Kapukulu Ocaklari I tur yer a mlf Saray Teskilati s 324 Danismend Kronoloji II 372 B D Papoulia Ursprung und Wesen der Knabenlese im Osmanischen Reich Munchen 1963 Resad Ekrem Kocu Yeniceriler Istanbul 1964 D Pipes Slave Soldiers and Islam New Haven London 1981 Cemal Kafadar Yeniceri Esnaf Relations Solidarity and Conflict yuksek lisans tezi 1981 McGill University a mlf Kim Var Imis Biz Burada Yog Iken Istanbul 2009 s 29 37 a mlf Iki Cihan Aresinde Osmanli Devletinin Kurulusu trc Ceren Cikin Ankara 2010 a mlf On the Purity and Corruption of the Janissaries TSAB V 1991 s 273 279 a mlf Yeniceriler DBIst A VII 472 476 Kemal Beydilli 1790 Osmanli Prusya Ittifaki Meydana Gelisi Tahlili Tatbiki Istanbul 1984 s 57 vd 184 186 a mlf III Selim Aydinlanmis Hukumdar Nizam i Kadim den Nizam i Cedid e III Selim ve Donemi ed Seyfi Kenan Istanbul 2010 s 27 57 a mlf Kabakci Isyani Akabinde Hazirlanan Huccet i Ser iyye Turk Kulturu Incelemeleri Dergisi sy 4 Istanbul 2001 s 33 48 a mlf Sekbanbasi Risalesi nin Muellifi Hakkinda a e sy 12 2005 s 221 224 E Werner Buyuk Bir Devletin Dogusu Osmanlilar Osmanli Feodalizminin Olusum Sureci trc Orhan Esen Yilmaz Oner Istanbul 1986 I 148 153 Mebde i Kanun i Yeniceri H R Roemer Persien auf dem Weg in die Neuzeit Iranische Geschichte von 1350 1750 Beirut 1989 s 313 Claudia Romer Osmanische Festungsbesatzungen in Ungarn zur Zeit Murads III Wien 1995 A Raymond Yenicerilerin Kahiresi Abdurrahman Kethuda Zamaninda Bir Osmanli Kentinin Yukselisi trc Alp Tumertekin Istanbul 1999 s 87 89 J A B Palmer Yenicerilerin Kokeni Sogut ten Istanbul a Osmanli Devleti nin Kurulusu Uzerine Tartismalar haz Oktay Ozel Mehmet Oz Ankara 2000 s 475 516 Speros Vryonis Jr Selcuklu Gulami ve Osmanli Devsirmeleri a e s 517 554 Gumec Karamuk Devsirmelerin Hukuki Durumlari Uzerine a e s 555 572 Rifa at Ali Abou el Haj Modern Devletin Dogasi 16 Yuzyildan 18 Yuzyila Osmanli Imparatorlugu trc Oktay Ozel Canay Sahin Ankara 2000 s 70 72 120 140 a mlf 1703 Isyani Osmanli Siyasasinin Yapisi trc Cagdas Sumer Ankara 2011 s 94 131 Fikret Saricaoglu Kendi Kaleminden Bir Padisahin Portresi Sultan I Abdulhamid 1774 1789 Istanbul 2001 Bir Yenicerinin Hatirati trc Kemal Beydilli Istanbul 2003 Brian L Davies Rus Askeri Gucunun Gelismesi 1453 1815 Top Tufek ve Sungu Yenicag da Savas Sanati 1453 1815 ed J Black trc Yavuz Alogan Istanbul 2003 s 154 188 Halil Inalcik Osmanli Imparatorlugu Klasik Cag 1300 1600 trc Rusen Sezer Istanbul 2003 K Kreiser Ch K Neumann Kleine Geschichte der Turkei Stuttgart 2003 s 265 Eunjeong Yi Guild Dynamics in Seventeenth Century Istanbul Fluidity and Leverage Leiden 2004 G Agoston Barut Top ve Tufek Osmanli Imparatorlugu nun Askeri Gucu ve Silah Sanayisi trc Tanju Akad Istanbul 2006 a mlf Osmanli da Strateji ve Askeri Guc trc M Fatih Calisir Istanbul 2012 s 250 a mlf Military Transformation in the Ottoman Empire and Russia 1500 1800 Kritika Explorations in Russian and Eurasian History XII 2 Bloomington 2011 s 281 319 Osmanlilarda Saglik haz Coskun Yilmaz Necdet Yilmaz Istanbul 2006 II 26 28 Betul Basaran Remaking the Gate of Felicity Policing Social Control and Migration in Istanbul at the End of the Eighteenth Century 1789 1793 doktora tezi 2006 Chicago University a mlf III Selim ve Istanbul Sehir Siyaseti 1789 1792 Osmanli da Asayis Suc ve Ceza 18 20 Yuzyillar der N Levy A Toumarkine Istanbul ts Tarih Vakfi Yurt Yayinlari s 116 134 Mehmet Mert Sunal Cauldron of Dissent A Study of the Janissary Corps 1807 1826 doktora tezi 2006 Binghamton University a mlf Ocak i Amire den Ocak i Mulga ya Dogru Nizam i Cedid Reformlari Karsisinda Yeniceriler Nizam i Kadim den Nizam i Cedid e III Selim ve Donemi s 497 527 Selim Aslantas 19 Yuzyilin Safaginda Balkanlar Osmanlida Sirp Isyanlari Istanbul 2007 s 66 vd M L Stein Osmanli Kaleleri Avrupa da Hudut Boylari trc Gul Cagali Guven Istanbul 2007 Ali Caksu Janissary Coffee Houses in Late Eighteenth Century Istanbul Ottoman Tulips Ottoman Coffee ed D Sajdi London 2007 s 117 132 R Murphey Osmanli da Ordu ve Savas 1500 1700 trc Tanju Akad Istanbul 2007 a mlf Yeni Ceri EI2 Ing XI 322 331 Aysel Danaci Yildiz Vaka yi Selimiyye or the Selimiyye Incident A Study of the may 1807 Rebellion doktora tezi 2008 Sabanci Universitesi a mlf Seyhulislam Serifzade Mehmed Ataullah Efendi III Selim ve Vak a i Selimiyye Nizam i Kadim den Nizam i Cedid e III Selim ve Donemi s 529 564 Suleyman Kiziltoprak Turk Askeri Tarihinde Memluk Sistemi Turkler ve Askerlik Istanbul 2009 s 139 182 Abdulkadir Ozcan Osmanli Askeri Teskilati a e s 239 312 a mlf Devsirme DIA IX 254 257 Baki Tezcan The Second Ottoman Empire Political and Social Transformation in the Early Modern World New York 2010 Ali Yaycioglu Sened i Ittifak 1808 Osmanli Imparatorlugu nda Bir Ortaklik ve Entegrasyon Denemesi Nizam i Kadim den Nizam i Cedid e III Selim ve Donemi s 667 709 Cengiz Kirli Devlet ve Istatistik Esnaf Kefalet Defterleri Isiginda III Selim Iktidari a e s 183 251 Feridun M Emecen Osmanli Klasik Caginda Savas Istanbul 2010 s 30 vd 57 58 159 vd a mlf Zamanin Iskenderi Sarkin Fatihi Yavuz Sultan Selim Istanbul 2010 s 114 117 a mlf Osmanli Klasik Caginda Hanedan Devlet ve Toplum Istanbul 2011 s 37 60 a mlf Imparatorluk Caginin Osmanli Sultanlari I Bayezid II Yavuz Kanuni Istanbul 2011 s 27 Orhan Sakin Yeniceri Ocagi Tarihi ve Yasalari Istanbul 2011 tur yer Gulay Yilmaz The Economic and Social Roles of Janissaries in a 17th Century Ottoman City The Case of Istanbul doktora tezi 2011 McGill University tur yer Kavanin i Yeniceriyan Yeniceri Kanunlari haz Tayfun Toroser Istanbul 2011 Mustafa Akdag Yeniceri Ocak Nizaminin Bozulusu DTCFD V 1947 s 291 313 G Kaldy Nagy The First Centuries of the Ottoman Military Organization AOH XXXI 2 1977 s 147 183 Mucteba Ilgurel Yeniceriler IA XIII 385 395 Vikianbarda Yeniceri ile elaqeli mediafayllar var Tarix ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Etdiyiniz redakteleri menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin