Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yaponiya memarlığı — Yaponiya incəsənətinin əsas qolarından olub, yapon xalqının yaşayış tərzini, ənənələrini və etiqadını xarakterizə edən yapon mədəniyyəti.
Sintoist memarlığı
Yaponiyada əsrlər boyu allahlarının şərəfinə çoxsaylı ehram və məbədlər tikilirdi. Adətən bu tikililər meşə və dağ başında inşa edilirdi. Hər bir tikili, məbəd kiçik su hövuzu olan bağla əhatələnirdi. Burada dualardan əvvəl xüsusi təmizlik işlərini həyata keçirmək üçün bulaçlar da tikilirdi. Məbədləri müqəddəs darvaza – torilər əhatə edirdi. memarlığının gözəl nümunəsi kimi ilahə Amaterasunun şərəfinə İsedəki kömpleksi göstərmək olar.
Yaponiyanın əfsanəvi tarixi, təbiəti, iqlimi yapon memarlığının inkişafında və fərliliyində əsas təşkil edir. Memarlıq sənətinin kökləri də buddizm kimi Yaponiyaya Çindən daxil olmuşdur.
konfutsi və budda ideallarını özündə ehtiva edən ənənəvi yapon estetikası bu xalqın incəsənətinin dərk edilməsində xüsusi prinsiplər işləyib hazırlamışdır. Ənənəvi yapon memarlığının inkişafında buddizm mühüm yer tuturdu. Buddizmin müxtəlif təriqətləri rəngarəng formalarla Koreya və Çindən Yaponiyaya V əsrdən başlayaraq nüfuz etmişdir. Budda fəlsəfəsinin əsasını real həyat (sansara) haqqındakı təsəvvürlər təşkil edirdi.
Erkən Yaponiyanın imperator saraylarında budda rahibləri özlərini təbiət qüvvələrini idarəetməyə və başverən təbii hadisələrə təsir göstərməyə qadir olduqlarını və insanları şeytanlardan azad etmək qüvvəsinə malik olduğunu göstərməyə çalışırdılar. Buddizmin xarakterik cəhətlərindən biri məhz onun yerli dini ənənələrə uyğunlaşmaq bacarığıdır. V əsrdən başlayaraq Yaponiyada müxtəlif təriqətlərə aid olan budda məbədləri tikilməyə başladı. Bu məbədlər özlüyündə, həm də memarlıq əsərləri, incəsənət abidələri kimi mədəniyyət tarixində görkəmli hadisə idi.
Məbəd və ya monastırın yerləşdiyi məkan
Memarlıqla yanaşı, onunla birgə bağ-parkçılıq sənəti, heykəltəraşlıq, rəngkarlıq, kalliqrafiya, dekorativ-tətbiqi sənət də inkişaf edirdi. Ehram və monastırlar insanları yüksək ruhani hisslər əsasında düşüncə və yaradıcılığa cəlb edən məkan idi. Müəyyən psixoloji əhval-ruhiyyənin yaradılması budda incəsənətinin formalaşması üçün əlverişli mühit idi. Məbəd və ya monastırın yerləşəcəyi məkanın özünün bir sıra fərqli cəhətləri var idi:
- birinci, məkan «xeyirli» qüvvələrin hökm sürdüyü yer olmalı;
- ikincisi, şəhəri (və ya imperator iqamətgahını) şərdən vəşeytanlardan qorulmalı idi. Bağla əhatələnmiş məbəd ansamblı yazda ağ-çəhrayı sakura, yayda bəzəkli çiçəklər, payızda al-qırmızı rəngli güllərəqərq olur, qışda isə, hər şey sanki ağrəngəbərq vuran səma ölkəsinəbənzəyirdi.
Məbəd kompleksinin xüsusiyyətləri
Məbəd kompleksinin tərkibinə paqodalar (too), zəng (syoroo), ibadət üçün zal (ko odoo), kitabxana (əlyazmaları xəzinəsi — kyodzoo), qurbankəsmə üçün zal (xokkedo), rəhiblərin yaşayış yeri (sooboo) daxil olmalı idi. Paqoda məbəd ərazisindəki ən yüksək və uca tikilidir. O bəzən rayon və ya şəhərdə dominant yer kimi əhəmiyyət kəsb edirdi.
Məbədlərin əsas hissələri (kondo və ya Hondo) divar rəngkarlığı ilə özünəməxsus idi. Buraya yapışqanlı və laklı boyalar aiddir. Divar boyu heykəltəraşlıq fiqurlarını buddanın və allahların obrazları təşkil edirdi ki, bu da binanın ikonoqrafik detallarıdır. Budda heykəltəraşlığına ağac, taxta, gümüş, gil, lak sənəti aid idi, o da bütövlükdə budda ritualının tərkib hissəsini təşkil edirdi. Məbədin interyeri həm də nəhəng fiqurlarla bəzədilirdi, bunların bir çoxu qurbankəsmə məqamını, döyüş mənzərələrini əks etdirirdi.
Yaponiyada VI-XIV əsrə aid memarlıq nümumələri
Budda sənətinin gözəl kolleksiyaları ilə zəngin olan memarlıq əsərlərinə VI-XIV əsrlərə aid olan (Nara şəhəri VII əsr) göstərmək olar. (669-cu ildə əsası qoyulub) Nara şəhərində bu günədək yaşayan incəsənət abidəsidir. Bundan başqa, (Nara şəhəri, VIII əsr); (Kioto şəhəri VII əsr); (Kioto, IX əsr); (Kioto şəhəri, VIII əsr); (Kioto şəhəri yaxınlığında 823-cü il); (Udzi şəhəri XI əsr); (Kioto şəhəri, 1164) və s-ni də göstərmək olar. Təxminən XIV əsrə yaxın ənənəvi budda incəsənəti, xüsusilə, rəngkarlıq və heykəltəraşlıq kübar sənətin inkişafına təkan oldu. Portret heykəltəraşlıq və rəngkarlığında irəliləyişəldə edildi. Artıq XIV əsrdən sonra budda plastikası tənəzzülə uğradı.
Süni Yapon bağları
Yapon incəsənətinin əsas prinsiplərini özündə cəm edən və kökü çox qədim ənənələrə, sintoizm, konfutsi və buddizmə gedib çıxan mədəniyyət sahələrindən biri də bağ-parkçılıq sənətidir. Lap qədimlərdən təbiətə sitayiş, etiqad, səcdə yaponların ona ilahi varlıq kimi yanaşmasını təmin etdi. Yaponlar uca dağlara, təsvirli qayalara, ecazkar daşlara, qədim ağaclara, su hövzələrinə, şəlalələrə etiqad edirdilər. Qədim yaponların təsəvvürlərinə görə landşaftın ən gözəl tərəfləri allahların yaşayış yerləri – kamilərdir. İlk süni yapon bağlarının yaradılması VI-VII əsrə aiddir; onlar sahilboyu miniatür vəhdət rolunu kəsb edirdi. Nara dövründə çin üslubunda olan bağlar daha məşhur idi. Xeyan zamanına isə, saray ətrafında göllərin salınması, şəlalələrin axıdılması daha üstünlük təşkil etdi. Göl və başlıca tikililər arasındakı iri həcmli meydançalara ağ qumun səpilməsi hansısa böyük bir təntənənin keçirilməsindən xəbər verir. Mistik buddizmin inkişafı saray bağlarının sinden üslubunda tikintisinə başlıca amil oldu. Bu amidasit istiqamətinə aiddir. Kamakura dövründə isə iri peyzaj bağları (sukiyama) budda məbədləri yanında salınmağa başladı.
İstinadlar
- . 2013-09-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-10-05.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yaponiya memarligi Yaponiya incesenetinin esas qolarindan olub yapon xalqinin yasayis terzini enenelerini ve etiqadini xarakterize eden yapon medeniyyeti Yaponiya memarliq numumesiSintoist memarligiYaponiyada esrler boyu allahlarinin serefine coxsayli ehram ve mebedler tikilirdi Adeten bu tikililer mese ve dag basinda insa edilirdi Her bir tikili mebed kicik su hovuzu olan bagla ehatelenirdi Burada dualardan evvel xususi temizlik islerini heyata kecirmek ucun bulaclar da tikilirdi Mebedleri muqeddes darvaza toriler ehate edirdi memarliginin gozel numunesi kimi ilahe Amaterasunun serefine Isedeki kompleksi gostermek olar Yaponiyanin efsanevi tarixi tebieti iqlimi yapon memarliginin inkisafinda ve ferliliyinde esas teskil edir Memarliq senetinin kokleri de buddizm kimi Yaponiyaya Cinden daxil olmusdur konfutsi ve budda ideallarini ozunde ehtiva eden enenevi yapon estetikasi bu xalqin incesenetinin derk edilmesinde xususi prinsipler isleyib hazirlamisdir Enenevi yapon memarliginin inkisafinda buddizm muhum yer tuturdu Buddizmin muxtelif teriqetleri rengareng formalarla Koreya ve Cinden Yaponiyaya V esrden baslayaraq nufuz etmisdir Budda felsefesinin esasini real heyat sansara haqqindaki tesevvurler teskil edirdi Erken Yaponiyanin imperator saraylarinda budda rahibleri ozlerini tebiet quvvelerini idareetmeye ve basveren tebii hadiselere tesir gostermeye qadir olduqlarini ve insanlari seytanlardan azad etmek quvvesine malik oldugunu gostermeye calisirdilar Buddizmin xarakterik cehetlerinden biri mehz onun yerli dini enenelere uygunlasmaq bacarigidir V esrden baslayaraq Yaponiyada muxtelif teriqetlere aid olan budda mebedleri tikilmeye basladi Bu mebedler ozluyunde hem de memarliq eserleri incesenet abideleri kimi medeniyyet tarixinde gorkemli hadise idi Mebed ve ya monastirin yerlesdiyi mekanMemarliqla yanasi onunla birge bag parkciliq seneti heykelterasliq rengkarliq kalliqrafiya dekorativ tetbiqi senet de inkisaf edirdi Ehram ve monastirlar insanlari yuksek ruhani hissler esasinda dusunce ve yaradiciliga celb eden mekan idi Mueyyen psixoloji ehval ruhiyyenin yaradilmasi budda incesenetinin formalasmasi ucun elverisli muhit idi Mebed ve ya monastirin yerleseceyi mekanin ozunun bir sira ferqli cehetleri var idi birinci mekan xeyirli quvvelerin hokm surduyu yer olmali ikincisi seheri ve ya imperator iqametgahini serden veseytanlardan qorulmali idi Bagla ehatelenmis mebed ansambli yazda ag cehrayi sakura yayda bezekli cicekler payizda al qirmizi rengli gullereqerq olur qisda ise her sey sanki agrengeberq vuran sema olkesinebenzeyirdi Mebed kompleksinin xususiyyetleriMebed kompleksinin terkibine paqodalar too zeng syoroo ibadet ucun zal ko odoo kitabxana elyazmalari xezinesi kyodzoo qurbankesme ucun zal xokkedo rehiblerin yasayis yeri sooboo daxil olmali idi Paqoda mebed erazisindeki en yuksek ve uca tikilidir O bezen rayon ve ya seherde dominant yer kimi ehemiyyet kesb edirdi Mebedlerin esas hisseleri kondo ve ya Hondo divar rengkarligi ile ozunemexsus idi Buraya yapisqanli ve lakli boyalar aiddir Divar boyu heykelterasliq fiqurlarini buddanin ve allahlarin obrazlari teskil edirdi ki bu da binanin ikonoqrafik detallaridir Budda heykelterasligina agac taxta gumus gil lak seneti aid idi o da butovlukde budda ritualinin terkib hissesini teskil edirdi Mebedin interyeri hem de neheng fiqurlarla bezedilirdi bunlarin bir coxu qurbankesme meqamini doyus menzerelerini eks etdirirdi Yaponiyada VI XIV esre aid memarliq numumeleriBudda senetinin gozel kolleksiyalari ile zengin olan memarliq eserlerine VI XIV esrlere aid olan Nara seheri VII esr gostermek olar 669 cu ilde esasi qoyulub Nara seherinde bu gunedek yasayan incesenet abidesidir Bundan basqa Nara seheri VIII esr Kioto seheri VII esr Kioto IX esr Kioto seheri VIII esr Kioto seheri yaxinliginda 823 cu il Udzi seheri XI esr Kioto seheri 1164 ve s ni de gostermek olar Texminen XIV esre yaxin enenevi budda inceseneti xususile rengkarliq ve heykelterasliq kubar senetin inkisafina tekan oldu Portret heykelterasliq ve rengkarliginda irelileyiselde edildi Artiq XIV esrden sonra budda plastikasi tenezzule ugradi Suni Yapon baglariYapon incesenetinin esas prinsiplerini ozunde cem eden ve koku cox qedim enenelere sintoizm konfutsi ve buddizme gedib cixan medeniyyet sahelerinden biri de bag parkciliq senetidir Lap qedimlerden tebiete sitayis etiqad secde yaponlarin ona ilahi varliq kimi yanasmasini temin etdi Yaponlar uca daglara tesvirli qayalara ecazkar daslara qedim agaclara su hovzelerine selalelere etiqad edirdiler Qedim yaponlarin tesevvurlerine gore landsaftin en gozel terefleri allahlarin yasayis yerleri kamilerdir Ilk suni yapon baglarinin yaradilmasi VI VII esre aiddir onlar sahilboyu miniatur vehdet rolunu kesb edirdi Nara dovrunde cin uslubunda olan baglar daha meshur idi Xeyan zamanina ise saray etrafinda gollerin salinmasi selalelerin axidilmasi daha ustunluk teskil etdi Gol ve baslica tikililer arasindaki iri hecmli meydancalara ag qumun sepilmesi hansisa boyuk bir tentenenin kecirilmesinden xeber verir Mistik buddizmin inkisafi saray baglarinin sinden uslubunda tikintisine baslica amil oldu Bu amidasit istiqametine aiddir Kamakura dovrunde ise iri peyzaj baglari sukiyama budda mebedleri yaninda salinmaga basladi Istinadlar 2013 09 12 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 10 05 Hemcinin baxYaponiya medeniyyeti