Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Yanar şist — uzun geoloji dövr ərzində məhv olmuş bitki və heyvan qalıqlarının toplanması nəticəsində yaranan süxürlardır. Yanar şistlərdən yanacaq-enerji ehtiyatının alternativ mənbəyi kimi geniş istifadə olunur. Onlardan müxtəlif neft və kimya məhsulları — benzin, sürtkü yağları, benzol, fenollar, naftalin, toluol, lak alınır və tibbi preparatlar — ixtiol, və s. hazırlanır. Azərbaycanda yanar şist yataqları və təzahürləri əsasən İsmayıllı, Quba, Şamaxı-Qobustan, Abşeron rayonları ərazilərində məlumdur və müxtəlif yaşlı çöküntülərlə əlaqədardır.
| Yanar şist | |
|---|---|
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Yanar şistlərdən qazlaşdırmada və maye yanacaq alınmasında, yandırılması yolu ilə istilik elektrik stansiyalarında, benzin, sürtkü yağları, benzol, fenollar, lak və sair neft-kimya məhsullarının, ixtiol, naşatır spirti və sair tibbi preparatların emalında istifadə olunur. Üstəlik, bu şistlərin külündən sement, silikat kərpic, beton və digər tikinti materialları hazırlanır. Eyni zamanda, bu küldən kənd təsərrüfatında mineral gübrə kimi istifadə edilir
Dünya üzrə yanar şist ehtiyatları müxtəlif hesablamalara görə 2,8 trilyon və 3,3 trilyon barrel arasındadır. Yanar şist ənənəvi neftin əvəzedicisi hesab olunur, lakin yanar şistin fərqli hasilat metodları var və onu hasil etmək daha baha başa gəlir, lakin ənənəvi neftin bazar qiyməti yüksək olduğu dövrdə yanar şistlər həmişə alternativ mənbə kimi diqqət mərkəzində olub. Estoniya və Çin yanar şistlərin istehsalı üzrə ixtisaslaşmış sənayeyə sahibdirlər, Braziliya, Almaniya və Rusiya da həmçinin yanar şistlərin istehsalı ilə məşğuldur.
Yanar şistləri istehsal etmək üçün şistli süxurlar piroliz üsulu ilə yüksək dərəcəyə qədər qızdırılır və sonra soyudulur, bu zaman süxuxrlardan ayrılaraq buxarlanmış neft yenidən mayeyə çevrilir. Soyudulma zamanı həmçinin şistli qazlar da ayrılır. İstehsal zamanı bu qazlar yandırılır, istehlak məqsədilə istifadə edilir və ya təbii qaz kimi istehlak mənbəsinə nəql edilir.
Yanar şistlər neftlə əlaqəli olduğu üçün, əsasən neft ehtiyatlarının olduğu bütün regionlarda yayılıb, lakin yanar şistin bir çox ehtiyatlarını hasil etmək texniki və iqtisadi cəhətdən çox çətindir. Yanar şistlərin olduğu regionlarda hasil oluna bilən neftin miqdarı fərqlənir. Yanar şistlər dünyanın bir çox ölkəsində olmasına baxmayaraq, yalnız 33 ölkənin ehtiyatlarının hasilatı iqtisadi cəhətdən sərfəlidir. Dünyada iqtisadi yararlı ən böyük yanar şist ehtyatlarına malik ölkə ABŞ-dır (62%). ABŞ, Rusiya və Braziliya birlikdə dünya ehtiyatlarının 86%-nə sahibdir.
Azərbaycanda yanar şistlərin təbii bitumlarla birlikdə məlum yataq və təzahürlərinin sayı 120-dən çoxdur. Bu resurslar əsasən ölkəmizin şərqində yayılıblar. Hazırda Azərbaycan ərazisində yanar şistlərin 80-ə yaxın təzahürü var. Onlara əsasən Qusar-Dəvəçi muldasında, Quba-Xəzəryanı, Vandam-, Şamaxı-Qobustan, Abşeron və digər regionlarda rast gəlinir.
Mənbə
- Həftə İçi [ölü keçid]
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Yanar sist uzun geoloji dovr erzinde mehv olmus bitki ve heyvan qaliqlarinin toplanmasi neticesinde yaranan suxurlardir Yanar sistlerden yanacaq enerji ehtiyatinin alternativ menbeyi kimi genis istifade olunur Onlardan muxtelif neft ve kimya mehsullari benzin surtku yaglari benzol fenollar naftalin toluol lak alinir ve tibbi preparatlar ixtiol ve s hazirlanir Azerbaycanda yanar sist yataqlari ve tezahurleri esasen Ismayilli Quba Samaxi Qobustan Abseron rayonlari erazilerinde melumdur ve muxtelif yasli cokuntulerle elaqedardir Yanar sist Vikianbarda elaqeli mediafayllar Yanar sistlerden qazlasdirmada ve maye yanacaq alinmasinda yandirilmasi yolu ile istilik elektrik stansiyalarinda benzin surtku yaglari benzol fenollar lak ve sair neft kimya mehsullarinin ixtiol nasatir spirti ve sair tibbi preparatlarin emalinda istifade olunur Ustelik bu sistlerin kulunden sement silikat kerpic beton ve diger tikinti materiallari hazirlanir Eyni zamanda bu kulden kend teserrufatinda mineral gubre kimi istifade edilir Dunya uzre yanar sist ehtiyatlari muxtelif hesablamalara gore 2 8 trilyon ve 3 3 trilyon barrel arasindadir Yanar sist enenevi neftin evezedicisi hesab olunur lakin yanar sistin ferqli hasilat metodlari var ve onu hasil etmek daha baha basa gelir lakin enenevi neftin bazar qiymeti yuksek oldugu dovrde yanar sistler hemise alternativ menbe kimi diqqet merkezinde olub Estoniya ve Cin yanar sistlerin istehsali uzre ixtisaslasmis senayeye sahibdirler Braziliya Almaniya ve Rusiya da hemcinin yanar sistlerin istehsali ile mesguldur Yanar sistleri istehsal etmek ucun sistli suxurlar piroliz usulu ile yuksek dereceye qeder qizdirilir ve sonra soyudulur bu zaman suxuxrlardan ayrilaraq buxarlanmis neft yeniden mayeye cevrilir Soyudulma zamani hemcinin sistli qazlar da ayrilir Istehsal zamani bu qazlar yandirilir istehlak meqsedile istifade edilir ve ya tebii qaz kimi istehlak menbesine neql edilir Yanar sistler neftle elaqeli oldugu ucun esasen neft ehtiyatlarinin oldugu butun regionlarda yayilib lakin yanar sistin bir cox ehtiyatlarini hasil etmek texniki ve iqtisadi cehetden cox cetindir Yanar sistlerin oldugu regionlarda hasil oluna bilen neftin miqdari ferqlenir Yanar sistler dunyanin bir cox olkesinde olmasina baxmayaraq yalniz 33 olkenin ehtiyatlarinin hasilati iqtisadi cehetden serfelidir Dunyada iqtisadi yararli en boyuk yanar sist ehtyatlarina malik olke ABS dir 62 ABS Rusiya ve Braziliya birlikde dunya ehtiyatlarinin 86 ne sahibdir Azerbaycanda yanar sistlerin tebii bitumlarla birlikde melum yataq ve tezahurlerinin sayi 120 den coxdur Bu resurslar esasen olkemizin serqinde yayiliblar Hazirda Azerbaycan erazisinde yanar sistlerin 80 e yaxin tezahuru var Onlara esasen Qusar Deveci muldasinda Quba Xezeryani Vandam Samaxi Qobustan Abseron ve diger regionlarda rast gelinir MenbeHefte Ici olu kecid