Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yalama döyüşü — 1920-ci ilin aprel ayının 28-sində Yalama ərazisində Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Milli Ordusunun Quba alayının Yalama qarnizonu ilə XI Qırmızı Ordu arasında baş vermiş döyüş.
| Yalama döyüşü | |||
|---|---|---|---|
| Tarix | 28 aprel 1920 | ||
| Yeri | Xaçmaz rayonunun "Yalama" stansiyası | ||
| Nəticəsi | XI Qızıl Ordunun qələbəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
| Komandan(lar) | |||
| | |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
Tarixi
1920-ci il aprel ayının 28-si, saat 00:05 dəqiqə ikən 70 minlik XI Qırmızı Ordu, öndə "III İnternasional", daha 3 zirehli qatar və 300 nəfərdən ibarət piyada desant olmaqla, Samurçay üzərindəki körpünü keçir. İşğalçı qoşunla Anastas Mikoyan, Qəzənfər Musabəyov da rus süngüləri üzərində Azərbaycanda şura hökuməti qurmağa gəlirlər.
Körpünün başında keşik çəkən piyada taqımının əsgərləri və altı süvari zirehli qatarları görəndə təəccüblənirlər. Çünki cəmi bir neçə saat əvvəl onlar həmin bu körpünün üstündə indi top-tüfənglə üstlərinə gələn rus zabitləri və əskərləri ilə rəqs edir, dostluq-qardaşlıqdan danışırdılar… Artilleriya və pulemyot atəşi ilə kiçik dəstənin müqavimətini qırmaq ruslar üçün çətin olmur. Bundan sonra qatar Yalamaya üz tutur. Yolboyu onları dəmir yolunun kənarında meşədən olan azərbaycanlıların süvari patrulları izləyir.
Ruslar Yalamaya qəflətən hücum etmək istəyirlər. Onların desantı stansiya ilə sərhəd məntəqələrini birləşdirən telefon xəttlərini kəsir. Lakin Azərbaycan Ordusunun Quba alayının zabiti rəhbərliyi altında bir neçə yüngül top və pulemyotla silahlanmış iki rota, 300 nəfərdən ibarət süvari eskadronu və kiçik jandarm dəstəsi stansiya yaxınlığında düşməni gözləyir. Belə ki, qarnizonu süvari patrullar xəbərdar etmişdirlər. Ancaq qüvvələr həddən artıq qeyri-bərabər idi. Həmdulla Əfəndinin könüllülər dəstəsindən savayı, kiminsə köməyə yetişəcəyinə ümid yox idi.
İlk toqquşma stansiyaya bir kilometr qalmış baş verir. Azərbaycanlılar Yalamadan zirehli qatarlara qarşı parovoz yola salır. Məqsəd qəza törədib dəmiryolunu sıradan çıxarmaq və qatarların önünü kəsməkdir. Lakin "III İnternasional"dan iki sərrast top atəşi ilə buxar maşınının qazanı partladılır. Parovoz sürətini azaldaraq qatara çatmamış dayanır, onu itələyə-itələyə ehtiyat yola keçirirlər. Bundan sonra ağır döyüş başlanır. Zirehli qatarlardan fuqas mərmilərlə azərbaycanlı topçuların mövqeləri, pulemyot dzotları dağıdılır. Qatarların şrapnel mərmilər və pulemyot atəşi ilə dəstək verdiyi rus desantı hücuma keçir.
Yalama qarnizonu bu hücuma iki saat davam gətirir. 350 döyüşçü son nəfəsinədək stansiyanı qoruyur. Sağ qalanlar partizan dəstələrinə qoşulmaq üçün geri çəkilir.
Rus desantı da döyüşdə ciddi itki verir. Məsələn, XI Qırmızı Ordunun məşhur komandirlərindən biri, 28-ci diviziyanın veteranı Nemıkin də bu döyüşdə ölür.
Populyar mədəniyyətdə
Döyüş barəsində jurnalist Arif Əliyev "Yalama" povestini yazmışdır.
Yalama döyüşü barədə 2018-ci ildə "Əsgərlər unudulanda ölürlər" adlı sənədli film çəkilmişdir.
Mənbə
- "ayna.az" "YouTube" kanalının "Əsgərlər unudulanda ölürlər" adlı verilişinin videosu (az.)
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- Гражданская война и военная интервенция в СССР: Энциклопедия (2-ci nəşr). Sovet Ensiklopediyası. səh. 50.
- Arif Əliyev. Yalama stansiyasının platformasında qatar gözləyən 350 ruha ithaf 2018-04-07 at the Wayback Machine. ayna.az, 11.11.2016 (az.)
- Nəsiman Yaqublu. Azərbaycan Milli Azadlıq Hərəkatı Ensiklopediyası. Bakı: Qanun Nəşriyyatı. 2018. səh. 76. ISBN .
- "Əsgərlər unudulanda ölürlər" — "Yalama" ekranlaşdırılır 2022-01-22 at the Wayback Machine. aznews.az, 20.08.2018 (az.)
- Əsgərlər unudulanda ölürlər 2020-05-07 at the Wayback Machine. azertag.az, 11.10.2018 (az.)
- "Əsgərlər unudulanda ölürlər" sənədli filminin təqdimatı 2022-01-22 at the Wayback Machine. turan.az, 19.11.2018 (az.)
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yalama doyusu 1920 ci ilin aprel ayinin 28 sinde Yalama erazisinde Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin Milli Ordusunun Quba alayinin Yalama qarnizonu ile XI Qirmizi Ordu arasinda bas vermis doyus Yalama doyusuTarix 28 aprel 1920Yeri Xacmaz rayonunun Yalama stansiyasiNeticesi XI Qizil Ordunun qelebesiMunaqise terefleriAzerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin Milli Ordusunun Quba alayinin Yalama qarnizonu XI Qizil OrduKomandan lar Hemdulla efendi Efendizade Mixail YefremovTereflerin quvvesi350 nefer 30000 neferTarixi1920 ci il aprel ayinin 28 si saat 00 05 deqiqe iken 70 minlik XI Qirmizi Ordu onde III Internasional daha 3 zirehli qatar ve 300 neferden ibaret piyada desant olmaqla Samurcay uzerindeki korpunu kecir Isgalci qosunla Anastas Mikoyan Qezenfer Musabeyov da rus sunguleri uzerinde Azerbaycanda sura hokumeti qurmaga gelirler Korpunun basinda kesik ceken piyada taqiminin esgerleri ve alti suvari zirehli qatarlari gorende teeccublenirler Cunki cemi bir nece saat evvel onlar hemin bu korpunun ustunde indi top tufengle ustlerine gelen rus zabitleri ve eskerleri ile reqs edir dostluq qardasliqdan danisirdilar Artilleriya ve pulemyot atesi ile kicik destenin muqavimetini qirmaq ruslar ucun cetin olmur Bundan sonra qatar Yalamaya uz tutur Yolboyu onlari demir yolunun kenarinda meseden olan azerbaycanlilarin suvari patrullari izleyir Ruslar Yalamaya qefleten hucum etmek isteyirler Onlarin desanti stansiya ile serhed menteqelerini birlesdiren telefon xettlerini kesir Lakin Azerbaycan Ordusunun Quba alayinin zabiti rehberliyi altinda bir nece yungul top ve pulemyotla silahlanmis iki rota 300 neferden ibaret suvari eskadronu ve kicik jandarm destesi stansiya yaxinliginda dusmeni gozleyir Bele ki qarnizonu suvari patrullar xeberdar etmisdirler Ancaq quvveler hedden artiq qeyri beraber idi Hemdulla Efendinin konulluler destesinden savayi kiminse komeye yetiseceyine umid yox idi Ilk toqqusma stansiyaya bir kilometr qalmis bas verir Azerbaycanlilar Yalamadan zirehli qatarlara qarsi parovoz yola salir Meqsed qeza toredib demiryolunu siradan cixarmaq ve qatarlarin onunu kesmekdir Lakin III Internasional dan iki serrast top atesi ile buxar masininin qazani partladilir Parovoz suretini azaldaraq qatara catmamis dayanir onu iteleye iteleye ehtiyat yola kecirirler Bundan sonra agir doyus baslanir Zirehli qatarlardan fuqas mermilerle azerbaycanli topcularin movqeleri pulemyot dzotlari dagidilir Qatarlarin srapnel mermiler ve pulemyot atesi ile destek verdiyi rus desanti hucuma kecir Yalama qarnizonu bu hucuma iki saat davam getirir 350 doyuscu son nefesinedek stansiyani qoruyur Sag qalanlar partizan destelerine qosulmaq ucun geri cekilir Rus desanti da doyusde ciddi itki verir Meselen XI Qirmizi Ordunun meshur komandirlerinden biri 28 ci diviziyanin veterani Nemikin de bu doyusde olur Populyar medeniyyetdeDoyus baresinde jurnalist Arif Eliyev Yalama povestini yazmisdir Yalama doyusu barede 2018 ci ilde Esgerler unudulanda olurler adli senedli film cekilmisdir Menbe ayna az YouTube kanalinin Esgerler unudulanda olurler adli verilisinin videosu az IstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Grazhdanskaya vojna i voennaya intervenciya v SSSR Enciklopediya 2 ci nesr Sovet Ensiklopediyasi seh 50 Arif Eliyev Yalama stansiyasinin platformasinda qatar gozleyen 350 ruha ithaf 2018 04 07 at the Wayback Machine ayna az 11 11 2016 az Nesiman Yaqublu Azerbaycan Milli Azadliq Herekati Ensiklopediyasi Baki Qanun Nesriyyati 2018 seh 76 ISBN 978 9952 36 521 4 Esgerler unudulanda olurler Yalama ekranlasdirilir 2022 01 22 at the Wayback Machine aznews az 20 08 2018 az Esgerler unudulanda olurler 2020 05 07 at the Wayback Machine azertag az 11 10 2018 az Esgerler unudulanda olurler senedli filminin teqdimati 2022 01 22 at the Wayback Machine turan az 19 11 2018 az Hemcinin baxSarvan doyusu