Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xəlil Təhmasibi (14 fevral 1924 – 21 yanvar 1955) — İslam fədailəri təşkilatının üzvü.
| Xəlil Təhmasibi | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 14 fevral 1924 |
| Vəfat tarixi | 21 yanvar 1955 (30 yaşında) |
| Fəaliyyəti | dülgər[d] |
| Üzvlüyü | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Şəhid Nəvvab Səfəvi şah rejiminə qarşı mübarizə meydanında tək dayansa belə elə cürət və qətiyyətlə danışardı ki, sanki arxasında böyük bir ordu dayanmışdı. Baş nazir Hacı Əli Rəzmaranın qətlindən sonra elan etdi ki, Xəlil Təhmasibi öz şəri vəzifəsinə əməl edib və onun başından bir tük əskik olsa şah sarayının sütunlarını aşırarıq.
Fars İnformasiya Agentliyinin Mübarizə və Müqavimət bölməsi xəbər verir ki, şəmsi 1329-cu ilin ən səs-küylü hadisəsi İslam Fədailəri qrupundan olan Xəlil Təhmasibinin dövrün baş naziri Rəzmaranı qətlə yetirməsi oldu. Rəzmara Britaniya hökuməti ilə əl-ələ verərək İran xalqının əleyhinə böyük cinayətlər törətmiş bir şəxs idi. O da Pəhləvi rejiminin digər nümayəndələri kimi neftin milliləşdirilməsinə qarşı çıxırdı. İslam Fədailəri neftin milliləşməsinə qarşı hər hansı hərəkəti İran xalqının ziddinə addım kimi dəyərləndirərək qərar çıxarırdılar və bu qərarlardan biri də baş nazir Rəzmaranın qətli idi.
Xəlil Təhmasibi dövrünün ən şücaətli insanlarından biri kimi yadda qalıb. O, istintaq materialları və məhkəmə qərarına əsaasən 1329-cu il isfənd ayının 16-da (7 mart 1951-ci il) o Rəzmaranı qətlə yetirdi. İslam Fədailəri Ayətullah Kaşaninin himayəsi ilə bu qətli öz üzərlərinə götürdülər və rejimə üç günlük ultimatum verildi ki, Xəlil azad edilsin. Fədailər qrupu Xəlil Təhmasibinin azad edilməyəcəyi təqdirdə şah rejimini hədələyirdi. Hadisə ilə bağlı Rəsul Cəfəriyan yazır:
Rəzmaranın qətli ilə bağlı məlumatlardan biri onun qətlə yetirildiyi silahla bağlı idi. Polis idarəsinin o zamankı məlumatlarına baxdıqda zahirən heç bir qaranlıq nöqtə qalmır. Rəzmaranın qətlindən bir saat sonra Rəzmaranın mühafizəçisi Mustafa Pazukinin Xəlilin əlindən aldığı silah polis idarəsinə təhvil verilir və silah qeydiyyata götürülür. Silahın qeydiyyatı zamanı keçirilən iclasın mətni belədir: "Çərşənbə günü saat 12:45-də polis idarəsində cənab Abdullah Müvəhhidin (Xəlil Təhmasibinin) Rəzmaranın qətli ilə bağlı ilk istintaq prosesi keçirilib. İclasda Brauninq tipli tapança qeydiyyata götürülüb. Qeyd olunub ki, bu silah baş naziri qətlə yetirən Xəlil Təhmasibiyə məxsusdur. Mühafizəçi Pazuki ifadə verib ki, bu silahı Rəzmaranın qətlindən sonra qatilin əlindən alıb."
Silah patronla birlikdə ekspertə təhvil verilib. Ekspert Kərim Xaliqpənah deyib: "Ciddi araşdırmalardan sonra məlum oldu ki, məhz bu silahdan atəş açılıb." Digər mütəxəssis Namdar Bəhmən öz fikrini belə bildirib: "Brauninq tipli silaha ekspert baxışından sonra məlum oldu ki, atəş bu silahdan açılıb."
Bu məlumatlar Xəlil Təhmasibinin qətl ilə bağlı mühakiməsi üçün kifayət edirdi. Mühafizəçilərin atəş açması barədə heç bir məlumat yox idi. Bütün bu ifadələrə baxmayaraq Xəlil Təhmasibinin qətldə ittihamı üçün dəlillər kifayət etmirdi. Hadisə zamanı mühafizəçilərin və səhnədə iştirak edən məmurların atəş açıb-açmaması ilə bağlı heç bir məlumat verilmirdi. Maraqlıdır ki, Rəzmaranın vurulduğu zaman onun ölümünə səbəb olmuş güllələrin Xəlil Təhmasibinin silahından atılması ilə bağlı ekspert rəyləri natamamdır. Bu işdə maraqlı tərəflərin olduğu şübhə doğurmur. Həmin dövrdə milli cəbhənin üzvləri olmuş Qulamrza Rəhmani və Hairizadə heç bir dəlil göstərmədən iddialar əsasında belə bir nəticə çıxarmışdılar ki, atəş başqa bir silahdan açılıb. Mövzu düyünə düşmüşdü.
Zabit Rəhmani öz xatirələr kitabında yazır ki, Xəlil Təhmasibinin silahı kiçik bir silah olub. Bu silahın kalibri də kiçikdir. Düşünürəm ki, belə bir silah yaxın məsafədən hətta qalın parçanı dəlib keçməyə acizdir. Zabit Rəhmani 25 il İran Hərbi Hava Qüvvələrində xidmət etmiş zabit idi. O iddia edirdi ki, belə bir silahdan açılan atəş bədəni dəlib keçmək gücündə deyil. O yazır: "Rəzmaranın bədənində yaranın dərinliyi göstərir ki, atəş güclü bir silahdan açılıb. Belə güclü kolt silahlar ordunun ixtiyarında olur. Zabit heç bir sənəd göstərmədən iddia edir ki, ekspert araşdırmalarından sonra aydın olub ki, atəş kolt silahından açılıb. Amma bu iddianı sübuta yetirəcək heç bir dəlil olmayıb. Tarixi mənbələrdən də görünür ki, hadisə baş verən dövrdə Xəlil Təhmasibi tərəfindən istifadə edildiyi iddia olunan silah yüksək rütbəli zabitlərdə olub. Bir sözlə, hadisə ilə bağlı istintaq araşdırmaları, ekspert rəyləri olduqca şübhəli olub. Rəhmani iddia edib ki, bu hadisəni mülki geyimdə olan hərbçilər törədib. Təhmasibinin atəşindən sonra kimlərinsə atəş açdığı iddia olunur. Rəhmani öz iddialarını sübuta yetirə bilməyib. Cinayət yerində dövlət məmurlarının, hərbi qulluqçuların iştirak etdiyi qeydə alınmayıb. Rəhmani Təhmasibiyə qarşı şahidlər çox olduğundan onun atəş açmadığını iddia edə bilmir. Amma Rəzmaranın Təhmasibinin yox, başqa bir nəfərin atəşindən qətlə yetirildiyinə şübhə etmədiyini söyləyir. Rəhmani öz iddialarına dəlili olmadığı halda nə üçün belə bəyanatlarla çıxış edib? O özü də yaxşı bilirdi ki, iddiasını sübut etmək üçün kifayət qədər dəlili yoxdur. Amma ekspert rəylərini araşdırdıqda aydın olur ki, Təhmasibinin əlindən alınmış silahda elə bir güc olmayıb. Mütəxəssis Kərim Xaliqpənah, Abbas Fürutən müttəhimin silahını ekspert müayinəsindən keçirdikdən sonra bu silahın brauninq olduğunu təsdiqləyiblər. Mütəxəssislərin məhkəmə rəyində deyilir: "Silah tam şəkildə ekspert müayinəsindən keçirildi və aydın oldu ki, qətlə yetirilmiş şəxs bu silahdan açılan atəşlə həyatını itirib. Amma bu güllənin dərinə işləməsinin səbəbləri qaranlıq qalıb." Silah sonradan ekspertlər Namdar Bəhmən, Yədullah Kazemi tərəfindən müayinədən keçirilib. Onlar müayinədən sonra rəylərində deyirlər: "Atəş 7.65 kalibrli silahdan açılıb, boş gilz də həmin silaha məxsusdur." Bu rəy məhkəmə və prokurorluq orqanlarının əlaqədar iş üzrə nümayəndələri tərəfindən imzalanıb. Demək, Rəhmaninin iddiasının əksinə olaraq Xəlil Təhmasibinin silahı "həfttir" adlanan silah olub. Hansı ki, Rəhmani iddia edirdi ki, Təhmasibinin silahı "şeştir" adlanan zəif silahdır. Rəzmaranın qətli ilə bağlı ekspert rəylərindəki dolaşıqlıqlar sual olaraq qalmaqdadır.
Məhəmməd Mehdi Əbdxudayi Rəzmaranın çevriliş planları ilə bağlı şübhələri yada salır. İslam Fədailərinin qətlindən sonra Rəzmaranın qətlə yetirildiyi silahın hazırlanması qeyd olunur. Sual olunur ki, Rəzmara ilə birlikdə çevriliş planı hazırlayan zabitlərin nə üçün heç biri həbs olunmayıb? Demək, bu bir uydurmadır. Nəvvab Səfəvi Rəzmaranın qətlindən sonra rəsmi bəyanat verdi ki, Xəlil Təhmasibi şəri vəzifəsinə əməl edib və onun başından bir tük əskik olsa sarayın sütunlarını uçuracağıq. Nəvvab Səfəvinin bu bəyanatına əsaslanaraq Rəzmaranın Təhmasibi tərəfindən qətlə yetirilməsi birmənalı qarşılanıb. Hadisənin üzərindən uzun müddət keçəndən sonra ekspert rəylərini ortaya qoyduqda suallar ortaya çıxır. Aydın olan budur ki, şah Rəzmaranın qətlini istəmirdi. Rəzmara qətlə yetirildi və bu qətldən az sonra neftin milliləşdirilməsi elan olundu. Bütün bunlar göstərir ki, Rəzmara Xəlil Təhmasibi tərəfindən qətlə yetirilib.
Bəziləri iddia edir ki, Rəzmara İslam Fədailəri tərəfindən öldürülməyib. İslam Fədailəri İslam hökuməti qurmaq istəyən ilk qrup idi. Məntəqədə yaranacaq İslam hərəkatının qarşısını almaq üçün İslam Fədailərinin ciddi bir qətldə ittihamı labüd idi. Bəziləri düşünür ki, bu qətlin İslam Fədailərinin ayağına yazılmasında məqsəd elə bu olub.
Bəli, bu gün də Rəzmaranın qətli suallar doğurmaqdadır. Rəzmaranın qətlə yetirildiyi səhnədə Xəlil Təhmasibi olub və o atəş açıb. Amma Xəlil Təhmasibidən götürülən silah ilk qeydiyyatda şeştir adlanan bir silahdır və belə bir silahın dərin yaralar açması mümkün deyil. Demək, səhnədə başqa bir qatil olub və bu qatil yüksək kalibrli silahla Rəzmaranı qətlə yetirib. Bu qətl kimə lazım idi? Tarix hələ də bu sualların cavabını gözləyir.
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xelil Tehmasibi 14 fevral 1924 21 yanvar 1955 Islam fedaileri teskilatinin uzvu Xelil TehmasibiDogum tarixi 14 fevral 1924 1924 02 14 Vefat tarixi 21 yanvar 1955 1955 01 21 30 yasinda Fealiyyeti dulger d Uzvluyu Islam fedaileri Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiSehid Nevvab Sefevi sah rejimine qarsi mubarize meydaninda tek dayansa bele ele curet ve qetiyyetle danisardi ki sanki arxasinda boyuk bir ordu dayanmisdi Bas nazir Haci Eli Rezmaranin qetlinden sonra elan etdi ki Xelil Tehmasibi oz seri vezifesine emel edib ve onun basindan bir tuk eskik olsa sah sarayinin sutunlarini asirariq Fars Informasiya Agentliyinin Mubarize ve Muqavimet bolmesi xeber verir ki semsi 1329 cu ilin en ses kuylu hadisesi Islam Fedaileri qrupundan olan Xelil Tehmasibinin dovrun bas naziri Rezmarani qetle yetirmesi oldu Rezmara Britaniya hokumeti ile el ele vererek Iran xalqinin eleyhine boyuk cinayetler toretmis bir sexs idi O da Pehlevi rejiminin diger numayendeleri kimi neftin millilesdirilmesine qarsi cixirdi Islam Fedaileri neftin millilesmesine qarsi her hansi hereketi Iran xalqinin ziddine addim kimi deyerlendirerek qerar cixarirdilar ve bu qerarlardan biri de bas nazir Rezmaranin qetli idi Xelil Tehmasibi dovrunun en sucaetli insanlarindan biri kimi yadda qalib O istintaq materiallari ve mehkeme qerarina esaasen 1329 cu il isfend ayinin 16 da 7 mart 1951 ci il o Rezmarani qetle yetirdi Islam Fedaileri Ayetullah Kasaninin himayesi ile bu qetli oz uzerlerine goturduler ve rejime uc gunluk ultimatum verildi ki Xelil azad edilsin Fedailer qrupu Xelil Tehmasibinin azad edilmeyeceyi teqdirde sah rejimini hedeleyirdi Hadise ile bagli Resul Ceferiyan yazir Rezmaranin qetli ile bagli melumatlardan biri onun qetle yetirildiyi silahla bagli idi Polis idaresinin o zamanki melumatlarina baxdiqda zahiren hec bir qaranliq noqte qalmir Rezmaranin qetlinden bir saat sonra Rezmaranin muhafizecisi Mustafa Pazukinin Xelilin elinden aldigi silah polis idaresine tehvil verilir ve silah qeydiyyata goturulur Silahin qeydiyyati zamani kecirilen iclasin metni beledir Cersenbe gunu saat 12 45 de polis idaresinde cenab Abdullah Muvehhidin Xelil Tehmasibinin Rezmaranin qetli ile bagli ilk istintaq prosesi kecirilib Iclasda Brauninq tipli tapanca qeydiyyata goturulub Qeyd olunub ki bu silah bas naziri qetle yetiren Xelil Tehmasibiye mexsusdur Muhafizeci Pazuki ifade verib ki bu silahi Rezmaranin qetlinden sonra qatilin elinden alib Silah patronla birlikde eksperte tehvil verilib Ekspert Kerim Xaliqpenah deyib Ciddi arasdirmalardan sonra melum oldu ki mehz bu silahdan ates acilib Diger mutexessis Namdar Behmen oz fikrini bele bildirib Brauninq tipli silaha ekspert baxisindan sonra melum oldu ki ates bu silahdan acilib Bu melumatlar Xelil Tehmasibinin qetl ile bagli muhakimesi ucun kifayet edirdi Muhafizecilerin ates acmasi barede hec bir melumat yox idi Butun bu ifadelere baxmayaraq Xelil Tehmasibinin qetlde ittihami ucun deliller kifayet etmirdi Hadise zamani muhafizecilerin ve sehnede istirak eden memurlarin ates acib acmamasi ile bagli hec bir melumat verilmirdi Maraqlidir ki Rezmaranin vuruldugu zaman onun olumune sebeb olmus gullelerin Xelil Tehmasibinin silahindan atilmasi ile bagli ekspert reyleri natamamdir Bu isde maraqli tereflerin oldugu subhe dogurmur Hemin dovrde milli cebhenin uzvleri olmus Qulamrza Rehmani ve Hairizade hec bir delil gostermeden iddialar esasinda bele bir netice cixarmisdilar ki ates basqa bir silahdan acilib Movzu duyune dusmusdu Zabit Rehmani oz xatireler kitabinda yazir ki Xelil Tehmasibinin silahi kicik bir silah olub Bu silahin kalibri de kicikdir Dusunurem ki bele bir silah yaxin mesafeden hetta qalin parcani delib kecmeye acizdir Zabit Rehmani 25 il Iran Herbi Hava Quvvelerinde xidmet etmis zabit idi O iddia edirdi ki bele bir silahdan acilan ates bedeni delib kecmek gucunde deyil O yazir Rezmaranin bedeninde yaranin derinliyi gosterir ki ates guclu bir silahdan acilib Bele guclu kolt silahlar ordunun ixtiyarinda olur Zabit hec bir sened gostermeden iddia edir ki ekspert arasdirmalarindan sonra aydin olub ki ates kolt silahindan acilib Amma bu iddiani subuta yetirecek hec bir delil olmayib Tarixi menbelerden de gorunur ki hadise bas veren dovrde Xelil Tehmasibi terefinden istifade edildiyi iddia olunan silah yuksek rutbeli zabitlerde olub Bir sozle hadise ile bagli istintaq arasdirmalari ekspert reyleri olduqca subheli olub Rehmani iddia edib ki bu hadiseni mulki geyimde olan herbciler toredib Tehmasibinin atesinden sonra kimlerinse ates acdigi iddia olunur Rehmani oz iddialarini subuta yetire bilmeyib Cinayet yerinde dovlet memurlarinin herbi qulluqcularin istirak etdiyi qeyde alinmayib Rehmani Tehmasibiye qarsi sahidler cox oldugundan onun ates acmadigini iddia ede bilmir Amma Rezmaranin Tehmasibinin yox basqa bir neferin atesinden qetle yetirildiyine subhe etmediyini soyleyir Rehmani oz iddialarina delili olmadigi halda ne ucun bele beyanatlarla cixis edib O ozu de yaxsi bilirdi ki iddiasini subut etmek ucun kifayet qeder delili yoxdur Amma ekspert reylerini arasdirdiqda aydin olur ki Tehmasibinin elinden alinmis silahda ele bir guc olmayib Mutexessis Kerim Xaliqpenah Abbas Furuten muttehimin silahini ekspert muayinesinden kecirdikden sonra bu silahin brauninq oldugunu tesdiqleyibler Mutexessislerin mehkeme reyinde deyilir Silah tam sekilde ekspert muayinesinden kecirildi ve aydin oldu ki qetle yetirilmis sexs bu silahdan acilan atesle heyatini itirib Amma bu gullenin derine islemesinin sebebleri qaranliq qalib Silah sonradan ekspertler Namdar Behmen Yedullah Kazemi terefinden muayineden kecirilib Onlar muayineden sonra reylerinde deyirler Ates 7 65 kalibrli silahdan acilib bos gilz de hemin silaha mexsusdur Bu rey mehkeme ve prokurorluq orqanlarinin elaqedar is uzre numayendeleri terefinden imzalanib Demek Rehmaninin iddiasinin eksine olaraq Xelil Tehmasibinin silahi hefttir adlanan silah olub Hansi ki Rehmani iddia edirdi ki Tehmasibinin silahi sestir adlanan zeif silahdir Rezmaranin qetli ile bagli ekspert reylerindeki dolasiqliqlar sual olaraq qalmaqdadir Mehemmed Mehdi Ebdxudayi Rezmaranin cevrilis planlari ile bagli subheleri yada salir Islam Fedailerinin qetlinden sonra Rezmaranin qetle yetirildiyi silahin hazirlanmasi qeyd olunur Sual olunur ki Rezmara ile birlikde cevrilis plani hazirlayan zabitlerin ne ucun hec biri hebs olunmayib Demek bu bir uydurmadir Nevvab Sefevi Rezmaranin qetlinden sonra resmi beyanat verdi ki Xelil Tehmasibi seri vezifesine emel edib ve onun basindan bir tuk eskik olsa sarayin sutunlarini ucuracagiq Nevvab Sefevinin bu beyanatina esaslanaraq Rezmaranin Tehmasibi terefinden qetle yetirilmesi birmenali qarsilanib Hadisenin uzerinden uzun muddet kecenden sonra ekspert reylerini ortaya qoyduqda suallar ortaya cixir Aydin olan budur ki sah Rezmaranin qetlini istemirdi Rezmara qetle yetirildi ve bu qetlden az sonra neftin millilesdirilmesi elan olundu Butun bunlar gosterir ki Rezmara Xelil Tehmasibi terefinden qetle yetirilib Bezileri iddia edir ki Rezmara Islam Fedaileri terefinden oldurulmeyib Islam Fedaileri Islam hokumeti qurmaq isteyen ilk qrup idi Menteqede yaranacaq Islam herekatinin qarsisini almaq ucun Islam Fedailerinin ciddi bir qetlde ittihami labud idi Bezileri dusunur ki bu qetlin Islam Fedailerinin ayagina yazilmasinda meqsed ele bu olub Beli bu gun de Rezmaranin qetli suallar dogurmaqdadir Rezmaranin qetle yetirildiyi sehnede Xelil Tehmasibi olub ve o ates acib Amma Xelil Tehmasibiden goturulen silah ilk qeydiyyatda sestir adlanan bir silahdir ve bele bir silahin derin yaralar acmasi mumkun deyil Demek sehnede basqa bir qatil olub ve bu qatil yuksek kalibrli silahla Rezmarani qetle yetirib Bu qetl kime lazim idi Tarix hele de bu suallarin cavabini gozleyir Istinadlar